1366.12.13

روزشمار جنگ سال 1366 1366.12.13
نام‌های دیگر	سیزده اسفند
تاریخ شمسی	1366.12.13
تاریخ میلادی	3 مارس 1988
تاریخ قمری	14 رجب 1408

1359.12.13

1360.12.13

1361.12.13

1362.12.13

1363.12.13

1364.12.13

1365.12.13

گزارش - 1

1. پس از جلسات متعددی که فرماندهی و گروه طرحریزی و هدایت عملیات سپاه پاسداران طی ٢ روز گذشته با فرمانده عالی جنگ برگزار کردند و تاریخ قطعی عملیاتها در منطقه حلبچه و بیتالمقدس٢ مشخص شد، فرمانده کل سپاه از امروز دوباره کارهای آمادهسازی و خصوصاً جادهسازی در محور سورن- ملخور را شخصاً پیگیری کرد. وی امروز به قرارگاه لشکر٢٥ کربلا روی محور سورن- ملخور (محور عملیات حلبچه) رفت. علت حضور در این مکان، نزدیکی این قرارگاه به جاده در حال احداث ملخور و اولین اقدام برگزاری جلسه با مسئولین مهندسی سپاه و مسئولین جهاد سازندگی بود. با حضور محسن رضایی و غلامعلی رشید، مهدی مبلغ، قاسم سلیمانی فرمانده لشکر٤١ ثارالله، کمیل کهنسال از لشکر٢٥ کربلا، فتوحی جانشین لشکر١٧، برادر شمایلی و فرماندهان جهادهای منطقه و روحالامین و همچنین سلطانآبادی و بنائیان از لشکر١٩ فجر جلسه برگزار شد. پس از گزارش جهاد در مورد میزان پیشروی، تعریض و ترمیم جاده، رضایی تأکید کرد که عملیات تعریض جاده در فاصله دزلی و قله ملخور باید با سرعت بیشتر انجام شود. وی همچنین گفت: الان فصل بارندگی است و جاری شدن آب در جاده موجب از بین رفتن آن خواهد شد. رضایی افزود: تدبیری به کار ببندید که کار تعریض و ترمیم تقویت شود. علاوه بر بارندگی، سرمای شدید نیز کار را بر نیروها اعم از مهندسی و واحدهای یگانها که در تکاپوی جلو بردن عقبهها، کامل کردن شناسایی، بردن مهمات و... میباشند سخت کرده است. پس از اتمام نشست با مسئولین جهاد، جلسه با حضور مسئولین یگانها ادامه یافت. رضایی نکاتی را برای لحاظ کردن در جریان عملیات به آنها یادآور شد و گفت: یکی از بحثهای امشب ما این است که با توجه به وضعیت جاده اگر مرحله اول را انجام دادیم و دشمن آمد زیر پای ما قبل از ورود به دشت خط تشکیل داد باید توی مانورتان تجدیدنظر کنید. وی افزود: البته اگر دشمن در اطراف خرمال خط تشکیل بدهد ما هم از طریق شیارها و یالهای شمال آن میتوانیم آنها را دور بزنیم. نکته دیگر اینکه مانورتان را با این فرض که دشمن حضور گسترده دارد آماده کنید؛ و بالاخره اینکه کلیه سنگرها و چادرها از کنار جاده برداشته شود. در پایان قرار شد جلسه بعدی با لشکرها ١٦/١٢/٦٦ برگزار شود. همچنین مقرر شد کنترل مانور یگانها تا رده گردان در روزهای ١٦ و ١٧ اسفند انجام شود. قبل از شروع جلسه در گفتوگوی محسن رضایی و غلامعلی رشید، رضایی خطاب به رشید گفت: چرا دشمن نمیآید؟ چرا عقبه را با توپ نمیزند؟ راوی مرکز ذیل این گفته نوشته است: این اولینباری است که این سؤال از طرف برادر محسن مطرح میشود، چرا که در گذشته ایشان میگفت که از تاریخ ١٥ اسفند دشمن میآید در غرب و حضور مییابد. رنجبر می افزاید: برادر رشید با اظهار بیاطلاعی گفت: شاید عراق میترسد که وارد این کیسه [دشت حلبچه] بشود. برادر محسن گفت: به هر جهت هنوز از جنوب میترسد، او میترسد که اینجا فریب باشد. رضایی به توضیحات خود اضافه کرد: خوب است که هوا مرتب ابری و بارانی است لذا عقبهها از عکس هوایی دشمن مصون میباشد و مشکل بتواند اطلاعات کسب کند. چون الان عقبه دزلی و محور جاده ملخور بسیار شلوغ شده است.

گزارش - 2

2. در پی حمله ارتش عراق به مناطق دراختیار معارضین کرد عراقی در استان سلیمانیه به درخواست اتحادیه میهنی کردستان عراق امروز جلسهای با حضور نوشیروان، جبار، عمر عبدالله کرت از مسئولین رده بالای اتحادیه میهنی و حسن دانایی جانشین قرارگاه رمضان تشکیل شد. آنها مطرح کردند از امروز حداکثر ظرف سه روز از منطقه به سمت گومرل و تیجمحمد عقبنشینی خواهند کرد. دانایی جانشین قرارگاه رمضان که در داخل عراق است در پیامی به ذوالقدر فرمانده قرارگاه نوشت: با توجه به اقدام اتحادیه ما نیز مشغول تخلیه منطقه هستیم. اتحادیه میهنی همچنین اعلام کرده چنانچه ایران حداکثر تا ٥ روز دیگر حمله کند حاضر است با هفتاد درصد تلفات از منطقه دفاع کند. اما ذوالقدر در پاسخ دانایی گفت: زمانبندی تغییر کرده لذا شما امکانات سرمایهای غیرضروری و نیروهای اضافه را به عقب منتقل کنید ولی فکر عقبنشینی نباشید. سیدکمال حسینی راوی مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ در قرارگاه رمضان درباره علت حمله اخیر عراق به این منطقه در گزارش خود نوشته است: حمله عراق به منطقه یاغسمر برای برهم زدن عملیات آتی ایران بود، زیرا دشمن تصور میکرد ایران قصد دارد در منطقه حسنبک و الاغلو حمله کند. از اینرو محور اصلی حمله دشمن متوجه ارتفاعات پیرکه، دایان و آسوس بوده است. نکته قابل توجه این است که دشمن فکر میکرد قادر است ظرف ٣ روز این منطقه را تصرف نماید، و بدینخاطر از بغداد برای حصول به هدف به فرماندهی ارتش عراق فشار میآمد. به سربازهای دشمن که از فاو آورده شده بودند گفته شده بود میروند به سلیمانیه و از آنجا ارتفاع قامیش را نیز باید بگیرند. خبرها نشان میدهد که دشمن با ٤٥ گردان پیاده ارتش و ٢٠ گردان جاش و ٦ گردان توپخانه ١٣٠ و ١٥٢ و یک گردان تانک به این منطقه حمله کرده است و از آنها تعداد زیادی کشته و مجروح و ٤٠ نفر به اسارت درآمدهاند. امروز هم عراقیها به دلماز و قلیمپاشا حمله کردند اما با مقاومت نیروهای اتحادیه عقب رانده شدند. راوی مرکز نوشته است: هجوم دشمن در شدله کم شده بود و اکنون در شدله متوقف شده است. حسینی افزوده است: محورهایی که ارتش عراق با توان بیشتر حمله کرد و اکنون نیز فشار زیادی روی اتحادیه میهنی میآید جبهه پیرکه و دیگر مرگه در اطراف دوکان است. که در سمت مرگه عراق پیشروی داشته است. هدف دشمن از این حملات، فقط تصرف برخی نقاط نیست بلکه این است که همه منطقه اعم از گوجار، گراز و سرسیر که بالای چوآرتا است و همچنین خط دوم ارتفاعات چرماوند را نیز تصرف نماید. بر اثر حمله ارتش عراق و بمباران شیمیایی، از دو روز گذشته به تدریج مردم روستاهای اطراف منطقه را ترک میکنند. آنان عمدتاً پیاده هستند و فقط تعدادی از آنان از قاطر استفاده میکنند. مردم روستاها برای مصون ماندن از پیامدهای وضع کنونی بعضاً به نزد نظامیان عراقی رفته و از آنها درخواست اجازۀ خروج از مسیر پیرکه را داشتند که مورد پذیرش قرار نگرفت.

گزارش - 3

3. معاونت اطلاعات نیروی زمینی سپاه، در گزارش نوبهای به فرماندهان، شرایط جبهه جنوب و استراتژی ارتش عراق در وضع کنونی را بر پایه اظهارات مقامات نظامی این رژیم و نیز مشاهدات نیروهای اطلاعاتی یگانهای در خط، بازگو کرده است. در این گزارش ابتدا اظهارات عدنان خیرالله وزیر دفاع عراق و معاون فرمانده کل نیروهای مسلح عراق که در مصاحبهای با روزنامه نظامی القادسیه عراق بیان شده را آورده و نوشته است عدنان میگوید: نیروهای عراقی حوزههای نفتی جزیره جنوبی را آزاد ساخته و بزودی ایرانیان را از بخش شمالی این جزیره بیرون خواهند کرد. وی ضمن اعلام آمادگی عراق جهت حمله آینده ایران گفت: نیروهای عراقی در آرامشخاطر و خونسردی کامل به سر میبرند و آمادهاند در صورت حمله ایران به هر کشور عربی حوزه خلیجفارس و درخواست آن کشور از عراق جهت کمک به آنان، پاسخ مثبت داده و آماده مقابله میباشند. نکته مهم در این گزارش آن است که وزیر دفاع عراق گفته است عراق تصمیم دارد ایران را از سرزمینهایی که اشغال نموده خارج سازد و ایران بزودی جا پای بهدست آورده در خاک عراق را از دست خواهد داد. در بخش دیگری از این گزارش تحرکات دشمن در محور فاو، جزایر مجنون و آمادگی برای مقابله با حمله احتمالی رزمندگان اسلام در جنوب، بیان شده و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. در اینباره آمده است: به دلیل اهمیت مناطق جنوبی از جمله فاو و جزایر خیبر و مجنون برنامههایی که دشمن جهت مقابله با حرکات نیروهای خودی در ردههای پدافندی با ایجاد خاکریز، موانع، مواضع و استحکامات و نیز تقویت آتش و تمرکز نیرو و اجرای مانور در این مناطق انجام داده نشانگر آمادگی و انتظار دشمن در پاسخ به حمله رزمندگان اسلام میباشد؛ و چون این انتظار و عدم کشف تک اصلی نیروهای خودی بر روحیه پرسنل ارتش بعث عراق اثر منفی دارد لذا احتمال تکهای محدود دشمن بهمنظور سنجش توان رزمی، گرفتن اسیر و یا به دست آوردن جای پا در مناطق ذکر شده متصور میباشد. گزارش افزوده است: همانطور که میدانید موانع و استحکامات خطوط مقدم عراق نتوانسته جلوی حمله و یورش رزمندگان اسلام را سد نماید و ارتش بعث عراق نیز در طی جنگ به این مطلب رسیده است؛ لذا در گزارشات اخیر میبینیم که ارتش عراق در مناطق جنوبی کشور از جمله حوالی جاده خندق [در هورالهویزه] و جاده استراتژیک و کارخانه نمک [در منطقه فاو] اقدام به انجام مانور در سطح تیپ تا گروهان بهوسیله نیروهای پیاده و زرهی نموده است. این مانورهای دشمن با عقبنشینی از مواضع اولیه و سپس انجام پاتک جهت تصرف آن مواضع توأم بوده است.

گزارش - 4

4. در سومین روز حمله موشکی عراق به تهران امروز هم ارتش این کشور ٤ موشک به تهران و یک موشک به شهر قم شلیک کرد و به شهرهای شیراز، اهواز، گچساران، آغاجاری و بهبهان نیز حمله هوایی انجام داد. در این حملات ١٣ نفر شهید و ١١٦ نفر مجروح شدند و خساراتی نیز به بار آمد. عراق امروز در چهار نوبت به تهران حمله موشکی کرد. موشکهای عراقی عمدتاً در هوا منفجر شدند.* به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی ساعت ٣٧ دقیقه بامداد شهر تهران از صدای ناشی از یک انفجار قوی لرزید. صدای یک انفجار قوی دیگر در ساعت ٣:٣٩ بامداد به گوش رسید. سومین موشک شلیکشده عراقی به تهران در بامداد امروز نیز همانند دو موشک قبلی در آسمان تهران منفجر شده است. در ساعت ٩:٠٧ صبح دو انفجار متوالی در تهران شنیده شد. موشک دشمن به منطقه غربی تهران، به محوطه چمن ضلع جنوبی بیمارستان دکتر شریعتی و در مجاورت واحدهای مسکونی اصابت کرده است. بر اثر اصابت موشک به محوطه چمن بیمارستان تاکنون ٢٠ مجروح سرپایی که عمدتاً بر اثر اصابت خرده شیشه مجروح شده بودند شمارش شدهاند. ارتش عراق در اطلاعیه نظامی شماره ٣٠٤٦ خود، ساعت پرتاب موشکها را سحرگاه، و ساعت ٨:٣٠ صبح اعلام کرد. علاوه بر تهران، ساعت ٩:٥٠ صبح منطقه سالاریه واقع در جنوب غربی شهرستان قم مورد اصابت یک فروند موشک زمین به زمین دشمن قرار گرفت. این موشک در محوطه زمین فوتبال ورزشگاه شهید حیدری واقع در خیابان سالاریه فرود آمد. بر اثر این حمله ٥ تن از سرنشینان یک تاکسی به طور سطحی مجروح شدند و خسارات جزئی به ٤ واحد مسکونی وارد آمد. کلاهک موشک پرتاب شده قبل از برخورد با زمین در هوا منفجر شد و کپسول خرج آن در محوطه زمین فوتبال این ورزشگاه منفجر گردید. علاوه بر حملات موشکی به تهران و قم هواپیماهای عراقی شیراز و دزفول را بمباران کردند و دیوار صوتی را بر فراز شهرهای گچساران، آغاجاری و بهبهان شکستند. در شیراز ساعت ١١:٥١ هواپیماهای دشمن ٣ نقطه مسکونی در جنوبغربی این شهر را مورد هدف قرار دادند. در جریان این حمله ١٣ واحد مسکونی به طور کلی تخریب و تعداد زیادی آسیب دیدند و ١٣ نفر شهید و ٩١ تن زخمی شدند. علاوه بر این، هواپیماهای عراقی ساعت ١٢:٤٥ شهر دزفول را مورد حمله قرار دادند. در این حمله بمبهای رها شده در خارج از شهر اصابت کرد. در شهر اهواز از ساعت ١١ تا ١٢:١٥ چندبار وضعیت قرمز اعلام شد که هواپیماهای متجاوز قبل از هرگونه اقدامی با شلیک پدافند هوایی از آسمان خوزستان خارج شدند. در ساعت ١١:٥٧ صدای انفجار در گچساران نیز شنیده شد که ناشی از شکسته شدن دیوار صوتی بهوسیله هواپیماهای دشمن بوده است. خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران اعلام کرد: هواپیماهای مهاجم احتمالاً در راه بازگشت از شیراز اقدام به شکستن دیوار صوتی بر فراز شهرهای این استان نمودهاند. هواپیماهای دشمن ساعت ١١:٤٥ نیز با تجاوز به حریم هوایی آغاجاری در منطقه تأسیساتی گاز و نفت پازنان بین آغاجاری و بهبهان اقدام به شکستن دیوار صوتی بر فراز این تأسیسات کردند. سخنگوی نظامی عراق بمباران شهرهای شیراز و دزفول را اعلام کرد. روزنامه الثوره ارگان حزب بعث عراق در شماره امروز خود تأکید کرد تا زمانیکه ایران قطعنامه ٥٩٨ شورای امنیت را نپذیرفته، عراق شلیک موشک به سوی شهرهای ایران را ادامه خواهد داد. الثوره در سرمقاله خود خاطرنشان میسازد که عراق تصمیم کاملاً جدی گرفته این بمبارانها را ادامه دهد تا رهبران ایران تسلیم اراده عراق مبنی بر صلح شوند. خبرگزاری جمهوری اسلامی دراینباره نوشت: سخنگوی نظامی عراق و اطلاعیه نظامی دو روز گذشته این رژیم به صراحت توقف جنگ را مشروط به اجرای قطعنامه ٥٩٨ شورای امنیت اعلام میکنند.

گزارش - 5

5. نیروی هوایی سپاه پاسداران، طی یک عملیات مقابله به مثل و در واکنش به حملات عراق، امروز ٣ فروند موشک در ساعتهای ٦:٤٥ صبح و ١٣:٥٥ و ١٨:٣٧ به سازمان امنیت بغداد و مرکز فرماندهی کل نیروهای نظامی پرتاب کرد. اطلاعیه نظامی شماره ٣٠٤٧ ارتش عراق دراینباره ادعا کرد: دشمن ایرانی ٣ فروند موشک به مناطق مسکونی بغداد شلیک کرد که بر اثر آن تعدادی از شهروندان غیرنظامی کشته و زخمی شدند و تعدادی از واحدهای مسکونی و مغازهها و اتومبیلها منهدم شده و یا آسیب دیدند.

گزارش - 6

6. در پی حملات امروز به تهران، گروهی از مردم اقدام به خارج شدن از شهر به سوی مازندران و سمنان کردند. خبرگزاری جمهوری اسلامی نوشت: «به دنبال گسترش حملات موشکی دشمن به تهران طی دو روز اخیر گروه کثیری از شهروندان تهرانی به سوی شهرهای مازندران هجوم آورده و چهره ترافیک این استان به ویژه شهرستانهای بابل، ساری و قائمشهر را دگرگون کردند. به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی طی ٤٨ ساعت اخیر تقریباً کلیه مسافرخانه و هتلهای ساری مملو از مسافران تهرانی شده و بسیاری از مسافران برای پیدا کردن محل سکونت در خیابانهای این شهرستان سرگردان هستند. برخی از مسافران فاقد وسیله نقلیه، در گفتوگو با خبرگزاری جمهوری اسلامی اظهار داشتند. برای مسافرت به مازندران با مشکلات عدیدهای مواجه بودند به طوری که برخی از اتومبیلهای شخصی مسافرکش برای حمل مسافر به شهرهای شمالی تا یک هزار تومان کرایه (چندین برابر روزهای عادی) مطالبه کردهاند. هجوم مسافران تهرانی به شهرهای شمالی باعث طولانی شدن صفهای طویل مقابل نانواییها شد. همین گزارش حاکی است در سمنان هم وضعیت مشابهی وجود دارد و هجوم مسافران تهرانی به سمنان موجب مشکلات ترافیکی شده است. علاوه برآن کمبود نان و میوه نیز به وضوح مشهود است. سپاه سوم قدس نیز اعلام کرد: با شروع بمباران مناطق مسکونی از سوی هواپیماهای عراقی، حدود ٧٠ درصد مردم ایلام منازل خود را ترک کرده و به شهرها و روستاهای اطراف رفتهاند. از سوی دیگر سفارتخانههای برخی کشورها در تهران نیز اعلام کردند در صورت ادامۀ حملات، اعضا و تبعه خود را از ایران خارج خواهند کرد. به گزارش رادیو سوئد سفارت سوئد در تهران گوش به زنگ بوده و آماده است که در صورت ادامه بمباران عراق در تهران پرسنل خود را خارج نماید. حدود ٤٠ سوئدی در پایتخت ایران زندگی میکنند و مشغول به کار هستند. وزارت کار فیلیپین نیز امروز اعلام کرد در صورت وخیمتر شدن وضع جنگ شهرها میان ایران و عراق، دولت این کشور دستور خروج ٩٠٠٠ تبعه فیلیپینی را از دو کشور صادر خواهد کرد. به گزارش وزارت کار فیلیپین حدود ٨ هزار فیلیپینی در عراق و قریب ١٠٠٠ تن دیگر از آنها در ایران مشغول کار هستند. اکثر این افراد خدمتکار، مأمور بهداشتی و دریانورد هستند. مزید براین، شرکت هواپیمایی اتریش امروز اعلام کرد که پروازهای این هفته خود به مقصد تهران و بغداد را به دلیل تحولات در جنگ لغو کرده است.

گزارش - 7

7. با آغاز کردن جنگ شهرها از سوی رژیم عراق و اصابت موشک به شهرهای تهران، قم و کرج که برای اولینبار در طول جنگ تحمیلی انجام شده است، گمانهزنی درباره نوع موشکها و کشور سازنده، علت انفجار بعضی از آنها قبل از اصابت به زمین از سوی مراکز مسئول در نیروی هوایی سپاه در حال انجام است. امروز معاونت عملیات ستاد کل سپاه پاسداران در نامهای به دفتر امام خمینی نتیجه بررسیهای انجامشده تا امروز درباره موشکها را اعلام کرد. در قسمتی از این نامه که با امضای غلامعلی رشید برای سایر مسئولین سیاسی و نظامی (ارتش و سپاه) کشور ارسال شده آمده است: «طبق شواهد و قرائن به دست آمده و بررسی بهعمل آمده توسط کارشناسان نیروی هوایی سپاه پاسداران اینگونه استنباط میگردد که حملات هوایی دشمن بعثی صهیونیستی عراق به تهران در روزهای ١٠ و ١١و ١٢ اسفندماه، حمله از نوع موشکی بوده و موشک مورد استفاده از نوع اسکاد - بی ساخت کشور روسیه و با تغییراتی در ساختمان و تکنولوژی پرواز آن توسط رژیم عراق، (تغییر در نوع سوخت و کاهش خرج اصلی) قادر به طی مسافت تا تهران گردیده است. و علت انفجار بعضی از این موشکها قبل از رسیدن به زمین داشتن زاویه فرود کم و در نتیجه حرکت بیش از اندازه استاندارد داخل جو و ایجاد گرمای بیش از حد بر اثر اصطکاک با هوا بوده است.» نیروی هوایی سپاه پاسداران نیز در نامهای به ستاد کل سپاه درباره رسیدن موشکها به تهران اعلام کرد: انجام تغییرات روی موشکها مطمئناً با همکاری و هماهنگی شوروی و یا یکی از کشورهای غربی که تکنولوژی ساخت موشکهای هدایت شونده با این برد را دارد انجام گرفته است و کشور عراق به تنهایی قطعاً قادر به انجام این تغییرات نیست.

گزارش - 8

8. در پی از سرگیری حملات موشکی و هوایی عراق به مناطق مسکونی ایران و ارزیابی اولیه و وجود شواهد درباره نوع موشکهایی که به شهرهای تهران و قم اصابت کرده است ذهنیت حاکم بر مردم و سیاستمداران جمهوری اسلامی نسبت به جنگ شهرها در مرحله جدید، به طور جدی متوجه اتحاد جماهیر شوروی است و توانایی عراق در حمله موشکی به تهران را ناشی از تحویل موشکهای پیشرفتهتر اسکاد - بی از طرف مسکو به عراق میدانند. از اینرو و در پی افزایش شلیک موشکهای عراقی به مناطق مسکونی شهرهای ایران امروز بار دیگر سفیر شوروی از سوی مدیرکل سیاسی اروپا و امریکا فراخوانده شد و در مورد پاسخ مقامات شوروی توضیح خواسته شد. سفیر شوروی اظهار داشت: «مسئله در سطوح بالا در مسکو در دست بررسی است و ما کوشش میکنیم جنگ شهرها خاتمه یابد. در این شرایط پیچیده و دشوار طرف ایرانی باید از خود دوراندیشی و صبر نشان دهد که حوادثی پیش نیاید که پاسخگوی روابط ایران و شوروی نباشد.» سفیر شوروی سپس به دو مسئله اشاره کرد: «اول اینکه جنگ ایران و عراق از ابتدا دارای منطق خاص خود بوده و این منطق نشان داده است که نیروهای خارجی بر روند جنگ تأثیری نداشتهاند[!] دوم اینکه یکی از اهداف از سرگیری جنگ شهرها خدشه وارد کردن به روابط ایران و شوروی است. اگر ما و شما در این شرایط حساس از خود صبر و تفاهم نشان ندهیم یک هدیهای برای امریکا و دیگر دشمنان روابط ایران و شوروی خواهد بود، و لذا طرف ایرانی نباید تحتتأثیر احساسات قرار گیرد چون احساسات چیز رفتنی است و چیز ماندنی روابط درازمدت ماست.» مدیر کل سیاسی وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران در پاسخ گفت: سیاست خارجی ما مجموعهای از احساسات و اعتقادات مردم ماست و این برای ما قابل درک نیست که شوروی امکان کنترل بر تسلیحات خودش را نداشته باشد. ما تلاش زیادی طی دو سال گذشته برای بهبود روابط نمودیم و این اقدامات اخیر بر تلاشهای ما تأثیر منفی خواهد گذاشت. امیدواریم پاسخ رهبری شوروی در این مورد، بر تصمیماتی که در حال حاضر در مورد روابط دو کشور در دست بررسی است، تأثیر مثبت بگذارد. سفیر شوروی سپس اظهار نمود که من اطلاعات رسمی ندارم، ولی میشود به صورت فرضیه چنین تصور کرد که موشکهای مزبور از طریق مصر به عراق رفته است، ولی بههر حال از شدت حملات موشکی عراق به تهران نسبت به شبهای اول کاسته شده است. مدیرکل سیاسی کشورمان در پاسخ گفت: البته منابع موشکی عراق محدود است و طبیعی است که کاهش پیدا کند ولی مطمئناً چنین سلاحی نمیتواند بدون نظر موافق طرف شوروی مورد استفاده قرار گرفته باشد و ما منتظر پاسخ رسمی رهبری شوروی در این مورد هستیم. در این زمینه، گراسیموف سخنگوی وزارت امور خارجه شوروی طی یک کنفرانس مطبوعاتی گفت: تلاشهایی در جهت وانمود کردن این مطلب که شوروی به نوعی در دور جدید جنگ شهرها دخالت دارد صورت میگیرد ولی اینگونه شایعات کاملاً بیاساس هستند و شوروی به هیچیک از طرفین موشک نداده است.

گزارش - 9

9. امروز مسئولان سطح میانی جمهوری اسلامی به اعلام موضع درباره جنگ شهرها و تحریم تسلیحاتی ایران در شورای امنیت پرداختند. سرپرست ستاد تبلیغات جنگ که روز گذشته دور تازه جنگ شهرها را طرح هماهنگ قدرتهای بزرگ بهویژه امریکا و انگلیس قلمداد کرد، در تأیید نظر خود، سفرهای مشکوک یک هیئت امریکایی و همچنین دیدار معاون وزیر امور خارجه انگلیس از بغداد ظرف دو هفته گذشته را نیز خاطرنشان کرد. کمال خرازی با نقل ادعای چند روز قبل رژیم عراق مبنی بر حمله هوایی ایران به منطقه قلعهدیزه این ادعا را زمینهسازی رژیم بعث برای موجه جلوه دادن دور تازه جنگ شهرها توصیف کرد. وی گفت: ایران تنها پس از حملات هوایی به تهران، سقز، همدان و دزفول عملیات مقابله به مثل خود را آغاز کرد. درحالی که پیش از این رژیم بعث مدعی ساختن موشک برای زدن تهران شده بود و نیز مانور تخلیه شهر بغداد شواهد تصمیم عراق برای آغاز دور تازهای از جنگ شهرها است. وی اهداف رژیم عراق را از جنگ تازه شهرها انحراف افکار عمومی از قیام اسلامی مردم فلسطین، اعمال فشار به جمهوری اسلامی به منظور تسلیم در برابر زورمداری قدرتمندان بزرگ و تجاوز صدام و زمینهسازی برای تصویب قطعنامه تحریم تسلیحاتی ایران دانست. سلمان غفاری سفیر ایران در واتیکان نیز در نامهای با اشاره به شهادت زنان حامله و نوزادان [درجریان حمله به بیمارستان و زایشگاه عیوضزاده در تهران] در اثر حملات موشکی رژیم عراق به مناطق مسکونی کشور، از پاپ ژان پل دوم خواست تا حملات موشکی اخیر عراق علیه شهرهای ایران را محکوم کند. و بالاخره حجتالسلام محمد یزدی نایب رئیس مجلس شورای اسلامی در مورد حمله عراق به شهرها اظهار داشت: ما مطمئن هستیم در جنگ شهرها که مجدداً به وسیله حزب بعث عراق شروع شده است، و رسانههای استکباری سعی میکنند این نکته را پوشیده نگهدارند و روی شروعکننده حتی اشارهای هم نکنند... صرف محکوم کردن این عمل بهطور مساوی یا درخواست توقف این عمل به طور مساوی کاری از پیش نمیبرد. اگر به جای این قبیل اقدامها این واقعیت را که سالها است سازمان بینالملل هم با آن مواجه شده است و برای او روشن است، روبهرو میشدند و برای یکبار به طور رسمی حکومت بعث عراق را متجاوز معرفی میکردند و مجازات او را میخواستند قضیه خاتمه مییافت. امیدوار هستیم دنیای استکبار با این تجربه نسبت به حمله شهرها و مقاومتی که از ملت ایران میبیند و برخوردهای خارج از هر اصلی که واقعاً آدم از عراق میبیند، نسبت به شهرهای مذهبی و نسبت به مناطق مسکونی و دیگر برخوردهایی که داشته، برایشان کافی باشد و از این اصرار و ادامه این کار خودداری بکنند و راه اصلی را پیدا بکنند.

گزارش - 10

10. درپی آغاز مجدد جنگ شهرها ازسوی رژیم بغداد و روشنشدن این نکته که موشکهای مورد استفاده در حمله به تهران، کرج و قم ساخت شوروی است، امروز انجمن تحکیم وحدت (اتحادیه سراسری انجمنهای اسلامی دانشجویان دانشگاهها) در تهران تظاهرات اعتراضآمیز نسبت به سیاست شوروی در کمک تسلیحاتی به عراق برگزار کرد. این انجمن، در مورد جنگ شهرها همچنین به صدور اطلاعیه مبادرت کرده و در آن آورده است: دولت شوروی در این جنگ ثابت کرد که دولتی ضدخلقی و همسو با اهداف امپریالیستی امریکاست و امروزه که وقیحانه رژیم عراق را به موشکهای دوربردتر تجهیز کرده این موضوع را بیش از پیش اثبات نموده است و بلاشک هر موشکی که از سکوهای عراق پرتاب میشود سیاست ضدخلقی دولت شوروی و نظام سرمایهداری جهان را تواماً با خود حمل میکند. در بخش دیگر اطلاعیه افزوده شده است: دولت شوروی باید بداند که ما در کنار مردم افغانستان ایستادهایم و تهدیدها و فشارها نمیتواند ما را از همراهی با مردم مسلمان افغانستان تا اخراج کامل اشغالگران و برقراری دولت اسلامی باز دارد.

گزارش - 11

11. جلب توجه مجامع بین المللی به مسئله جنگ و فشار بر ایران با هدف تن دادن به قطعنامه ٥٩٨ بدون جابه جایی بندهای آن و همچنین چشمپوشی جمهوری اسلامی از طرح اجرایی دبیرکل سازمانملل برای تحقق قطعنامه، عمدهترین موضوعاتی است که به عنوان بازتاب جنگ شهرها در رسانهها مطرح شده است. از جمله خبرگزاری فرانسه نوشت: «محافل دیپلماتیک ابراز عقیده کردند که عراقیها به منظور خاتمه دادن به جنگ احتمالاً آمادهاند تا جنگ موشکها را تا آخرین مرحله علیه شهرهای ایران ادامه دهند. این منابع تصور میکنند که عراق با تصمیم قبلی، دور جدید جنگ شهرها را با حملات موشکی علیه تهران و سپس علیه قم آغاز کرده تا وضع موجود را که چه در جبههها و چه از نظر دیپلماتیک راکد مانده است تغییر دهد. مقامات عراقی خود را در مقابل رکود جبههها و جلسات تمامنشدنی شورای امنیت برای وادار کردن ایران به پذیرش قطعنامه ٥٩٨ ناتوان میبینند.» به نوشته این خبرگزاری به عقیده عراق، درهم شکستن وضعیت (نه جنگ و نه صلح) که آگاهانه از یک سال قبل از جانب ایران در جبههها اعمال میشود و از بین بردن خودداری شوروی در شورای امنیت برای اعمال مجازات و تحریم تسلیحاتی به منظور متقاعد کردن تهران به پذیرش قطعنامه ٥٩٨، اجتنابناپذیر است. در حقیقت ایران از یک سال قبل تنها به عملیات محدود و ضربات جزئی که ارتش عراق را در سراسر ١٢٠٠ کیلومتر مرز بسیج میکند اکتفا کرده و از یک حمله عمده خودداری میکند. از سوی دیگر ارتش عراق با یک میلیون نیرو تنها به حالت آمادهباش دائم انتظار بکشد. نگرانی از وضعیت رژیم و به خصوص ارتش عراق مهمترین ذهن مشغولی قدرتهای بزرگ و به خصوص دولت امریکا است. براساس این نگرانی است که نقش آنها در شروع دوباره جنگ شهرها مورد تأکید ایران و برخی منابع تحلیلی قرار گرفته است. چنین رهیافتی با گزارشی که اخیراً سناتورهای امریکایی از آسیبپذیری عراق در جنگ تهیه کردهاند بیشتر تقویت میشود. به نوشته روزنامه لوموند، سناتورهای امریکایی پس از یک سفر ١٧ روزه به کشورهای منطقه خلیج فارس به این نتیجه رسیدهاند که احتمال شکست عراق در جنگ جداً وجود دارد و بهویژه جبهه دریایی عراق بسیار آسیبپذیر است. آنان شکست عراق را یک فاجعه خواندهاند و پیشنهاد کردهاند که برای جلوگیری از آن، سازمانملل نه تنها باید تحریم تسلیحاتی را در مورد حکومت تهران به اجرا بگذارد، بلکه در صورت امکان آنرا با یک تحریم اقتصادی نیز توأم سازد تا ظرفیت و توانایی تهران برای ادامه جنگ محدود شود. روزنامه واشنگتنپست نیز نوشته است: بمباران پایتخت ایران توسط موشکهای زمین به زمین عراق در زمانی صورت میگیرد که عجز و ناتوانی در بغداد رو به رشد بوده، حمایت دوستان عرب رژیم عراق تقلیل یافته و توجه بینالمللی به سوی اختلاف عرب و اسرائیل منحرف گشته است. واشنگتنپست میافزاید که توافق دیپلماتهای عرب و غربی در منطقه بر این است که عراق منافع سوقالجیشی خود را در افزایش دخالت بینالمللی در منطقه میبیند. در همین حال تامس مک تاور کارشناس و محقق مسائل نظامی خاورمیانه در انستیتوی تحقیقاتی بروکینگز در شهر واشنگتن در مصاحبه با بخش فارسی رادیو امریکا درباره تأثیر کارایی موشکهای عراق و استراتژی تازه آن کشور در مورد از سرگیری حملات هوایی به شهرهای ایران گفت: تردید وجود دارد که این کار نتیجهای برای بغداد به دنبال داشته باشد. زیرا قبلاً نیز عراق این کار را کرده است و حقیقتاً انفجار این موشکها در تهران خرابی زیادی به بار نمیآورد، مهم آناست که همانطور که در گذشته نیز اتفاق افتاده هربار که عراق حمله به شهرهای ایران را آغاز کرده ایران نیز موفق شده در شهرهای عراق بهویژه بغداد وحشت بیافریند. مکتاور در خاتمه میگوید: تفاوت کار در آن است که چارچوب و ترکیب سیاسی حکومت عراق شکنندهتر از اساس حکومت تهران است و بیشتر از ایران در این عمل متضرر میشود.

گزارش - 12

12. کشورهای مختلف نسبت به جنگ شهرها اعلام موضع کردند. این کشورها عمدتاً خواستار توقف حمله به مناطق مسکونی و اختتام جنگ شدند. به گزارش خبرگزاری تاس دولت برزیل نسبت به گسترش درگیری ایران- عراق و بمباران شهرها ابراز نگرانی عمیق کرده است. وزارت خارجه برزیل با انتشار بیانیهای نسبت به لزوم گفتوگوها میان طرفین متخاصم با توجه به یک صلح پایدار در این منطقه تأکید کرد. دولت یونان نیز از ایران و عراق مؤکداً خواست تا از موشکباران شهرهای یکدیگر دست برداشته و ترتیبات یک آتشبس را فراهم کنند. سوتبریس کوستوپولوس، سخنگوی دولت یونان به خبرنگاران گفت: دولت یونان از تجدید بمباران مراکز غیرنظامی توسط ایران و عراق در ظرف چند روز گذشته عمیقاً نگران بوده و این حاکی از اوجگیری خطرناک جنگ دو کشور است. وی افزود: دولت یونان خواستار پایان فوری حمله به مردم غیرمسلح است و بار دیگر از دو کشور متخاصم میخواهد زمینه برقراری یک آتشبس فوری و عمومی را فراهم نمایند. لیبی نیز در پی تأثیرگذاری بر مسئولان دو کشور و تغییرنظر آنها در رابطه با جنگ شهرها است. خبرگزاری لیبی گزارش داد: سرهنگ معمر قذافی رهبر لیبی در تماس با رهبریت انقلاب ایران میباشد و نشانههای مثبتی از این تماسها پدید آمده است. این خبرگزاری افزود: تلاشهایی به منظور متوقف نمودن جنگ شهرها و اثرات ویرانگرانه آن انجام میپذیرد. خبرگزاری لیبی دیروز گزارش داده بود که سرهنگ قذافی پیامی برای صدام در رابطه با تحولات خطرناک ناشی از جنگ شهرها توسط فرستاده خود به بغداد ارسال خواهد داشت. در این میان، موضع جدید دولت فرانسه محل اعتناست. این کشور که از حامیان جدی عراق در طول جنگ بوده و در شورای امنیت، یک پای حمایت از عراق به شمار میرود و به لحاظ تسلیحاتی و اقتصادی نیز دارای روابط گسترده با عراق است، در شرایط کنونی از شناسایی متجاوز در جنگ عراق و ایران حمایت کرده است. فرانسوا میتران رئیسجمهوری فرانسه، طی مصاحبهای خواستار تعیین متجاوز و علت آغاز جنگ ایران و عراق شد. میتران که با روزنامه فرانسوی دوفینه لیبره گفتوگو کرد، در مورد جنگ ایران و عراق گفت: هر جنگی یک منشأ و یک دلیل دارد. در مورد جنگ خلیجفارس، باید برای دستیابی به صلح به دنبال منشأ و دلیل آغاز درگیری گشت. به نظر من کوششهای پرز دکوئیار دبیرکل سازمانملل متحد، در همین جهت است. او باید از تحقیق برای یافتن مسئول آغاز جنگ حمایت و چنین تحقیقی را تشویق کند و در مورد نتایج آن به شورای امنیت سازمانملل متحد گزارش دهد. روزنامه لوموند در اظهار نظر پیرامون سخنان فرانسوا میتران نوشت: ظاهراً به نظر میرسد که او اینبار تا حدودی از ادعاهای دولت ایران در این زمینه پشتیبانی کرده است. با این حال، خبرها حاکی است که در مذاکرات غیررسمی درباره حمله به شهرها، فرانسه و تا حد کمتری امریکا به شدت مخالف صدور هرگونه بیانیهای (به ضرر عراق) بودهاند.

گزارش - 13

13. مسئله خریدهای تسلیحاتی ایران از طریق دفتر شرکت نفت در لندن، دوباره در سطح رسانهها مطرح شده است. این موضوع چندی پیش و در ماه گذشته نیز عنوان شد و اکنون مجدداً به وسیله یک خبرنگار ضدانقلاب ایرانی در نشریه آبزرور مطرح شده است. به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی از لندن، نشریه آبزرور نوشته: افسران ارتش و سپاه پاسداران انقلاب مستقر در این دفتر علیرغم دستور دولت انگلستان مبنی بر تعطیل این دفتر و اخراج ٣٢ تن پرسنل آن که پنج ماه پیش به تلافی حمله ایران به یک کشتی انگلیسی انجام شد کماکان مشغول کار و تهیه سلاح برای ایران میباشند. نویسنده این گزارش خبری مدعی است یکی از کارکنان این دفتر گفته است ایران سالیانه ٥/٢ میلیارد دلار صرف خرید اسلحه مینماید که ٢ میلیارد دلار آن در سال گذشته از طریق دفتر لندن خریداری شده است. نشریه آبزرور میافزاید: در ردیف خریدهایی که این دفتر تا شهریور ماه انجام داده قطعات یدکی تانک چیفتن دیده میشود که همراه با قطعات جنگنده بمبافکنهای مورد نیاز ایران و یک دستگاه کامل رادار از طریق امریکا به صورت غیرقانونی به عنوان دارو به ایران ارسال شده است. آبزرور برای مستند جلوه دادن گزارش خود نوشته است: بنا به اظهار یکی از فروشندگان اسلحه در لندن، ایران به دنبال یک قطعه یدکی فانتوم اف-٤ است که قیمت آن حدود ٦٠٠ هزار دلار است. گفته شده در ردیف سلاحهای ارسالی به ایران، قطعات الکترونیکی جنگنده اف-٤ اکنون جزو موارد تحریم فروش اسلحه میباشد.

گزارش - 14

14. برخی گروهها و اشخاص ایرانی که در ضدیت آشکار با جمهوری اسلامی هستند، در موضوع جنگ ایران و عراق به اتخاذ مواضع همسو با نظام در ارتباط با چگونگی پایان آن مبادرت نموده و اتمام جنگ را منوط به معرفی متجاوز و اخذ غرامت دانستهاند. به نوشته روزنامۀ کیهان چاپ لندن که به جریان سلطنتطلب خارج از کشور تعلق دارد: گروهی از ایرانیان آگاه به اصول و موازین حقوقی و دیپلماسی در نامهای به دبیرکل سازمانملل مفاد قطعنامه ٥٩٨ شورای امنیت را در برگیرنده حقوق حقه ملت ایران ندانسته و دبیرکل سازمان ملل متحد را تشویق کردهاند که نفوذ خود را برای یافتن راهحل عادلانهتری که منافع ایران در آن به نحو مطلوب ملحوظ شده باشد بهکار برد. روزنامه مذکور نوشته است: این صاحبنظران ایرانی درارتباط با این نامه فرمی نیز تهیه کردهاند که به چاپ رسیده است تا ایرانیانی که مفاد قطعنامه ٥٩٨ شورای امنیت را عادلانه و حافظ منافع ایران نمیدانند فرم مزبور را تکمیل و به عنوان اعتراض به مقر سازمانملل متحد در نیویورک ارسال نمایند. در قسمتی از این نامه آمده است: شورای امنیت، براساس ماده ٣٩ منشور مللمتحد، موظف بود که در زمینه تجاوز نظامی عراق و ایران، تجاوز را تشخیص دهد و متجاوز را به دنیا اعلام دارد و مخصوصاً به اشغال اراضی، که طبق همان قطعنامه هرگز مشروع شناخته نمیشود توجه خاص کند و برای رفع آثار تجاوز و مسترد داشتن اراضی به ایران اقدام فوری به عمل آورد و از متجاوز بخواهد که کلیه نیروهای خود را به مرزهای بینالمللی عقب ببرد. متأسفانه شورای امنیت، به هیچیک از این وظایف قانونی خود توجه نکرد و در قطعنامه شماره ٤٧٩ مصوب ٢٨ سپتامبر ١٩٨٠ نشانی از تشخیص تجاوز و اعلام متجاوز نبود؛ و حتی از عراق خواسته نشده بود که اراضی اشغال شده را تخلیه کند و نیروهای خود را به مرزهای شناخته شده بینالمللی عقب ببرد. افکار عمومی جهان شورای امنیت را بهخاطر عدم رعایت وظایف قانونی خویش در اجرای مفاد منشور ملل متحد مسئول میداند. نکته تأسفآور آن است که شورای امنیت، تنها پس از گذشت قریب دو سال از ادامه جنگ و خونریزی، آنگاه که دولت عراق به علت پیشرفتهای نظامی ایران ناچار شد با عقبنشینی نیروهای خود را از مخاطره برهاند و اعلام کرد که نیروهای خود را داوطلبانه تا مرزهای بینالمللی عقب خواهد برد، طی قطعنامه شماره ٥١٤ مصوب ١٢ ژوئیه ١٩٨٢ اعلام کرد که «نیروها به مرزهای شناخته شده بینالمللی عقبنشینی کنند.» جناب آقای دبیرکل: وجدان آگاه بشریت از تقصیر بزرگ شورای امنیت در گذشته متأثر است و از شما، و همچنین از کلیه نمایندگان عضو شورای امنیت انتظار دارد که به جبران گذشته کوشش گردد تا قطعنامهای به تصویب برسد که در آن براساس مصرحات مواد منشور مللمتحد و مخصوصاً قطعنامه شماره ٣٣١٤ مجمع عمومی سازمانملل متحد، عراق برای تجاوز به تمامیت ارضی ایران و نقض صلح و امنیت بینالمللی مسئول و محکوم شناخته شود و به پرداخت خسارت موظف گردد. این روزنامه همچنین نوشته است: دکتر احمد مدنی نیز در نامهای به دبیرکل سازمانملل با تأکید بر اینکه قطعنامه شماره ٥٩٨ سازمان ملل متحد یک جانبه به تصویب رسیده آورده است: چون ملت ایران آغازگر نبرد نبوده است میباید در پایانپذیری آن، حقوقاش محفوظ بماند و زیانهایی را که به سبب جنگ دیده است، منصفانه جبران گردد.

گزارش - 15

15. سایر خبرهای امروز به شرح زیر است: o به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی در جریان مراسم تشییع پیکر شهدای بمباران اخیر در شهرستان رشت عده کمی در حین راهپیمایی سعی کردند با شعارهای ضد جنگ و توهین به مسئولان مملکتی راهپیمایی را تحتتأثیر قرار دهند که مأموران انتظامی از ادامه اقدام آنها جلوگیری به عمل آوردند. گزارش دیگری حاکیست طی دو روز گذشته حزب توده در چند نقطه شهرستان رشت مبادرت به پخش چندین فقره اعلامیه و تراکت علیه ادامه جنگ تحمیلی کرده است. در فومن نیز عوامل ضدانقلاب در دو نقطه این شهر اقدام به شعارنویسی علیه انقلاب و جنگ، بر روی دیوارهای معابر عمومی کردند. o نایف حواتمه، دبیرکل جبهه خلق برای آزادی فلسطین در مراسمی که از سوی این جبهه در الجزیره، پایتخت الجزایر برگزار شد، در حضور سفرا و کارداران کشورهای مختلف گفت: عراق که از دروازههای شرقی جهان عرب حمایت میکند، در صورتی که از جنگ عراق و ایران رهایی یابد میتواند با امکانات خود در کنار مقاومت فلسطین قرار گیرد. حواتمه در سخنان خود ایران را دعوت کرد تا قطعنامه شماره ٥٩٨ شورای امنیت را بپذیرد.

________________________________________

• درباره علت انفجار موشکها قبل از اصابت به منطقه موردنظر در گزارش ٧ توضیحاتی آورده شده است.

سقوط یک منبع سوخت موشک شلیک شده از سوی عراق در یک منطقه مسکونی قم

منابع و مآخذ روزشمار 1366/12/13