1366.12.21

روزشمار جنگ سال 1366 1366.12.21
نام‌های دیگر	بیست و یک اسفند
تاریخ شمسی	1366.12.21
تاریخ میلادی	11 مارس 1988
تاریخ قمری	22 رجب 1408

1359.12.21

1360.12.21

1361.12.21

1362.12.21

1363.12.21

1364.12.21

1365.12.21

گزارش - 1

1. تکاپوی فرمانده سپاه برای به حداکثر رساندن آمادگی در آستانه عملیات، امروز هم افزایش یافت. درحالیکه فقط چند ساعت بیشتر از یک روز به آغاز عملیات مانده است، قاسم سلیمانی فرمانده لشکر٤١ ثارالله به رضایی اعلام کرد که آماده عملیات نیست. اما رضایی با این مسئله مخالفت کرد و با بیان این جمله که «هیچ جا ندارد»، از وی خواست یگان خود را روانه عملیات کند. در زمینه کمبودها و کمبود یگان، شمخانی نامهای به رضایی نوشت و دربارۀ نیاز محور جنوبی عملیات به یگانِ بیشتر توضیحاتی ارائه کرد. وی درباره آماده نبودن لشکر١٠ که نیروهایش در منطقه عملیاتی بیتالمقدس٢ هستند نوشته است: فضلی و پروین از لشکر١٠ سیدالشهدا آمدند، با آنها صحبت کردم و به منطقه بردم توجیه کردم، اما اینها ٢ مشکل را اعلام میکنند: ١- امکاناتشان در دشت هرمدان در منطقه عملیاتی بیتالمقدس٢ است و وسیله برای انتقال آن به اینطرف (عملیات حلبچه) بالاخص با خرابی جاده گردهرش ندارند. همچنین میگویند ماشین تویوتا برای انجام عملیات ندارند. ٢- نیروهای لشکر در آستانه ترخیص هستند و چنانچه آنها را جابهجا کنیم همه خواهند رفت. فضلی میگوید باتوجهبه این مشکلات اگر دستور انتقال دهید ما اقدام میکنیم، اما حداقل ٢٠ روز دیگر پای کار میرسیم و به ما باید نیروی جدید واگذار شود. با این حساب روی آنها نمیتوان حساب کرد. پس از رسیدن این نامه به رضایی و مطالعۀ آن، علی فضلی نیز در ساعت ٢١:٤٠ به قرارگاه آمد و فرمانده سپاه وی را نسبت به عملیات توجیه کرد. لشکر١٠ سیدالشهدا در منطقه بیتالمقدس٢ مستقر است و در آنجا خود را برای عملیات آماده نموده بود، اما با لغو عملیات در آن محور اکنون به این منطقه فراخوانده شده است. فضلی مشکلاتی همچون ترخیص نیرو، اتمام مأموریت نیروها، نداشتن تویوتا و آمبولانس و مانند آن را بیان کرد. وی گفت: «لشکر در عین حال نیروی آموزشدیده و خوبی دارد اما آنها برای رفتن فشار میآورند. ما تلاش میکنیم ولی یک مقدار از این نیروها آب میروند.» رضایی گفت: بروید تلاش کنید، آماده شوید و جزئیات مأموریت را نیز برادر عزیز جعفری برای شما توضیح میدهد. فرمانده نیروی زمینی که فرماندهی عملیات در محور قرارگاه فتح در زمینهای جنوب حلبچه را برعهده دارد، با ارسال پیامی اعلام کرد: ما حداقل به سه یگان نیاز داریم. اما رشید در جواب اعلام کرد که تنها امکان مأمور کردن یک یگان (لشکر٢٧ حضرت رسول) به آن منطقه وجود دارد. در همین حال غلامرضا صالحی جانشین لشکر٢٧ که به قرارگاه آمده بود، محسن رضایی وی را برای عملیات در محور جنوبی به شمخانی و صفوی ارجاع داد. تصمیم دیگر این بود که باتوجهبه عدم آمادگی لشکر١٠ سیدالشهدا این یگان در احتیاط کل عملیات قرار بگیرد.* هوانیروز نیز برای پیشرفت عملیات دارای اهمیت بود، لذا وضعیت آن مرتب پیگیری میشد. مصطفی ایزدی تماس گرفت و با غلامعلی رشید صحبت کرد و درباره هماهنگیهای هوانیروز گفت: اینها پایگاه هوانیروز باختران را دادهاند به ارتش در محور نفت شهر و پایگاه مسجد سلیمان قرار است به منطقه شمال بیاید، در حالی که پایگاه باختران به این منطقه توجیه بود. ساعاتی بعد سرهنگ انصاری فرمانده هوانیروز، به قرارگاه آمد. وی درباره نحوه پشتیبانی عملیات گفت: «برای هر محور ١٠ فروند ٢١٤، ٢ فروند شنوک و ٢ تیم آتش درنظر گرفتیم که کار تخلیه مجروح و اسلینگ را انجام دهند.» سرتیپ صیاد شیرازی نیز از سنندج در تماس تلفنی با محسن رضایی گفت دیشب تا ساعت یک با سرهنگ ترکان فرمانده لشکر٢٨ سنندج جلسه داشته و به توافقات خوبی در هماهنگی و واگذاری امکانات رسیده است. علاوه بر اینها، ساعت ٠٠:٣٠ نیمهشب دوباره پیامی از طرف شمخانی مخابره شد که در آن با ادبیات خاص خود پرسید: «١- شما [در محور شمالی] باید قوی باشید. ٢- فاصله مرحله اول و دوم چقدر است؟ ٣- به میزان فاصله دو مرحله، یگان باید اضافه شود.** » رضایی پس از گفتوگو با رشید و عزیز جعفری جوابهای زیر را به وی ارسال کرد. در مقابل سؤال اول گفته شد که شما هم قوی باشید و سرعت داشته باشید. در پاسخ سؤال دوم گفته شد ٣ الی ٦ روز و در مقابل سؤال سوم هم گفته شد لشکر٢٧ برای آن محور خواهد آمد. در ضمن ساعت شروع عملیات نیز تعیین شد و مقرر شد نیروها ساعت ٢ بامداد مورخ ٢٣/١٢/١٣٦٦ با دشمن درگیر شوند. ساعت ٠٢:٣٠ نیمهشب (٢١/١٢) رحیم صفوی نیز با رضایی تماس گرفت و ساعت شروع عملیات را خواست که گفته شد ساعت ٢ نیمهشب. ساعت عملیات را قرارگاه قدس در پی هماهنگی با یگانها تعیین کرد که رضایی نیز بر آن صحّه گذاشت. بر این اساس قرارگاهها نیز ساعت و روز قطعی عملیات را به یگانهای تحت امر خود ابلاغ کردند. بالاخره، درک دشمن از اقدامات جبهه خودی در جبهه شمال، هنوز یک سؤال است. جعفر اسدی فرمانده لشکر٣٣ المهدی در صحبت با رضایی پیرامون دشمن میگوید: خیلی مشکوک است، ستون نیرو و تدارکات و ... جلوی چشمش میآید، اما عکسالعملی ندارد. اما فکر رضایی آن است که در غافلگیری دشمن شکی نیست، منتها اینکه چقدر بتوان از آن بهرهبرداری کرد مسئله اصلی است. از نظر وی میزان بهرهبرداری بستگی به جاده و فاصله بین مراحل اول و دوم عملیات دارد. برای حفظ غافلگیری دشمن، فرمانده سپاه با تأکید گفت: قصد داریم مرحله اول عملیات را به نام ظفر و لشکر قرآن اعلام کنیم تا برای دشمن حساسیتی به وجود نیاید.*** علاوه بر موارد فوق دربارۀ برخی موضوعات ازجمله انتقال گردانهای عملیاتی یگانها در شب اول عملیات از عقبۀ منطقه به نزدیکی نقطه رهایی در محور قرارگاه قدس هماهنگی انجام شد. براساس ابلاغیه این قرارگاه با احداث چند پاسگاه از مسیر سهراه حزبالله تا دامنۀ ارتفاع ملخور مقرر شد ساعت و حرکت نیروها و تجهیزات هر یگان و ورود به منطقه عملیات مدیریت شود تا از ایجاد ترافیک و تجمع آنان جلوگیری گردد. همچنین برخی هماهنگیها بین یگانها در محور قرارگاه ثامنالائمه برای استفاده از معابر مشترک یگانها انجام شد.

گزارش - 2

2. آخرین بررسی و کنترل آمادگی در محور قرارگاه ثامنالائمه که یکی از دو قرارگاه محور جنوبی عملیات محسوب میشود، شامل گزارش گرفتن از واحدها و هماهنگ کردن آنها، رفع ابهامات ذهنی و دستورات لازم را رحیم صفوی فرماندۀ ارشد این محور انجام داد. وی امروز به همراه تعدادی از فرماندهان سپاه (حمزه حمیدینیا فرمانده قرارگاه ثارالله، اسدالله ناصح فرمانده تیپ٢٩ نبیاکرم، محمد مقدم فرمانده تیپ٧٥ ظفر و عباسی فرمانده تیپ٣٦ انصارالمهدی) با استاندار باختران گفتوگو کرد و تا حدودی وی را در جریان عملیات قرار داد و برخی کمکهای لازم را از او درخواست کرد. به علاوه از پیشرفت انتقال عقبه و تجهیزات و نیروها و سایر امور یگانها سرکشی گردید. همچنین از محل استقرار گردانها بازدید شد. رحیم صفوی سپس با مسئولان پدافند هوایی سپاه گفتوگو کرد. سجادی مسئول پدافند سپاه چهارم بعثت، درباره محلهایی که توپ ضدهوایی مستقر شده توضیح داد. امروز هم مانند روز گذشته، با بهداری جلسه گذاشته شد و مسائل مختلف پیگیری گردید. صفوی همچنین در گفتوگو با برادران حمیدینیا، ناصح و شبانی فرماندۀ سپاه چهارم بعثت درباره صبح روز اول عملیات، تأکید کرد و از آنان خواست که فرماندهان یگانها خودشان در خط مقدم باشند و لحظه به لحظه پیشروی، مقابله با دشمن و مسائل دیگر را دنبال کنند و تصمیم مناسب بگیرند. صفوی افزود: تجربۀ ما در جبهۀ غرب این است که فرمانده باید پشت سر نیرو برود، والّا چنانچه اتفاقی در خط بیفتد تا بخواهد بفهمد چه شده خط سقوط کرده است. در بیتالمقدس٢ همین امر اتفاق افتاد. صفوی خطاب به آنها افزود: «ما نگران هستیم که در شب و روز اول عملیات، هدفها ناقص تصرف شوند و در شب دوم نیز گرفتن هدفها ناقص بمانند. بعد ببینید که شب دوم یک گردان بیشتر پای کار نیست و در زمین (کوه) گم بشوند.» وی همچنین گفت: «از امشب بیسیم را بگوش کنید.» بحث بعدی، به پایان رساندن جاده محور گوزیل و ترمیم آن برای امکان تردد خودروها به منظور حمل نیروی یگانها به منطقه بود. جاده اصلی عملیات در محور جنوبی هنوز کامل نیست. صفوی جانشین نیروی زمینی سپاه تأکید دارد به رغم تاریکی شب، وسایل مهندسی به کار خود ادامه دهند تا باقیمانده کار جاده به اتمام برسد و به محض شروع درگیری و آغاز عملیات، وسایل مهندسی با چراغ روشن کار کنند که جاده سریع به پایان برسد. نصب پل بر روی رودخانه مرزی آبسیروان نیز مورد توجه و پیگیری مستمر قرار دارد، برادر موحدیخواه مسئول سپاه هشتم ثامنالائمه به صفوی گفت باتوجهبه تجربه گذشته، ٣ حالت را برای مسئله پل در نظر گرفتهایم: ١- شرایط عادی ٢- شرایط بارندگی ٣- شرایط طغیان آب؛ در حالت سوم توان ما امکان عبور را نمیدهد. باید بیشتر روی این بُعد مسئله فکر و محاسبه کنیم. محاسبه ما حداکثر روی ارتفاع آب، براساس ١٠ متر از پایه به پل میباشد. پس از توضیحات مبسوط درباره ابعاد مسئله و ایجاد امید و نگرانی، صفوی گفت شما تلاشتان را بکنید و به خدا توکل کنید. این توضیحات مبتنی بر شرایط جوی است که بر منطقه حاکم میباشد. زیرا از بعدازظهر روز گذشته تا ظهر امروز باران همچنان در حال بارش است. به همین خاطر، برخی نیروها که به جلو حرکت کرده بودند به عقب بازگشتند، زیرا امکان ماندن در منطقه وجود نداشت. یکی از فرماندهان به مزاح گفت: درباره باران دعا نداریم؟ صفوی پاسخ داد: دعای باران داریم، اما دعای نباریدن باران نداریم! نکته دیگر هماهنگی عبور میان تیپ٧٥ ظفر از قرارگاه رمضان و سپاه چهارم بعثت است. احمد کاظمی فرمانده قرارگاه فتح در سمت چپ [غرب] محور جنوبی عملیات، در نامه به محمد تهرانیمقدم فرمانده این تیپ تأکید کرده است که باتوجهبه اهمیت نحوه عبور نیروها در شب عملیات و اشتراک معبر بین آن یگان و سپاه چهارم، هماهنگی صد در صد و توجیه کامل مسئولین نیروهای عبور کننده ضروری است. لذا دستورات لازم را نسبت به هماهنگی با سپاه چهارم و عبور بعد از نیروهای آن سپاه طبق هماهنگی قبلی صادر نمایید.

گزارش - 3

3. برخلاف پارهای از گزارش هایی از منابع اطلاعاتی در روزهای گذشته دربارۀ تحرکات ارتش عراق در منطقه عمومی حلبچه که عمدتاً از هشیاری و تقویت این منطقه حکایت داشت، امروز یک گزارش اطلاعاتی متفاوت ازسوی حرکت انصار اسلامی تا حدودی صحت اطلاعات گذشته را حداقل در محور جنوبی عملیات در دشت حلبچه با تردید مواجه کرده است. در این گزارش آمده است: یکی از منابع حرکت انصار اسلامی که برای شناسایی به داخل عمق خاک عراق رفته بود، در گزارشی به قرارگاه رمضان در پاوه (که یکی از محورهای عملیاتی قرارگاه عملیاتی ثامنالائمه است و مأموریت عملیات روی پایگاههای گروههای مسلح ضدانقلاب ایرانی در ارتفاعات مرزی نوسود را برعهده دارد) بخشی از گزارشهای قبلی را تکذیب کرده و منشأ انتشار این خبرها را تبلیغات و القائات حزب دموکرات کردستان ایران خوانده است. در قسمتهایی از این گزارش دربارۀ توان نیروهای عراقی آمده است****: یکی از افراد حرکت انصار که مدت ١٠ روزه به مأموریت داخل (عراق) رفته بود و دیروز برگشته، این اخبار جدید را به ما رساند. افراد نظامی بعثی در منطقه انب تا بالانبو (بالامبو) زیاد نیست و این تبلیغات که هست و میگویند که رژیم افراد خیلی زیاد آورده صحت ندارد، همه تبلیغات حزب دموکرات کردستان ایران است. نظامیهایی که اخیراً رژیم در پایگاه شیندروی تا بالانبو (بالامبو) مستقر کرده اکثر جیش شعبی یا نظامیهای بیتجربه هستند. تعداد افراد پایگاهی به جز پایگاههای اطراف توپخانه دالامار و خود قله شیندروی و بالامبو ٧ تا ١٠ نفر هستند. به گفته این برادر در صورت وقوع عملیات علیه رژیم بعث در منطقه، پایگاهی که بتواند مقاومت یک ساعته بکند پایگاههای دالامار و شیندروی میباشد. مردم حلبچه زیاد میترسند، البته بیشتر از رژیم بعث میترسند که گازهای شیمیایی به سرشان بریزد و هم انتظار دارند که در منطقه راه برایشان باز بشود که به داخل جمهوری اسلامی بیایند یا راهی مرزهای آزاد بشوند. بیشتر اخباری که به داخل شهر حلبچه و سیدصادق یا خرمال میرسد - که جمهوری اسلامی ایران حمله میکند - از طریق برادران پارتی در منطقه دزلی به اقوامشان میفرستند و اخبار منتشر میشود.

گزارش - 4

4. با نزدیک شدن زمان شروع عملیات، گزارشهای اطلاعاتی از اهمیت بیشتر برخوردار شده است. معاونت اطلاعات نیروی زمینی سپاه فعالیتهای اخیر دشمن را در منطقۀ حلبچه جمعبندی کرده و تحلیل کوتاهی درباره آن ارائه داده است. گزارش چنین است: o اخیراً در سرتاسر خطوط لجمن، افراد دشمن در اغلب روزها در حال فعالیتهای گوناگون پدافندی از قبیل ترمیم و تحکیم مواضع و موانع و گسترش آنها مشاهده شدهاند. o حضور افراد دشمن در سرتاسر خطوط لجمن افزایش چشمگیری یافته است. o در چند روز اخیر موارد زیادی از توجیه افراد دشمن به منطقه عملیاتی مشاهده گردیده است. o در ١٠ الی ١٥ روز اخیر تعداد زیادی از پایگاههایی که فاقد نیرو بوده، دشمن در آنها نیرو مستقر کرده و از حدود ١٥ روز قبل، اغلب گردانهای جاش مستقر در خطوط لجمن با نیروهای نظامی تعویض گردیدهاند. o در چند روز اخیر تعدادی از هواپیماهای دشمن در حال پرواز در منطقه مشاهده گردیده ولی تاکنون مواردی از بمباران گزارش نشده است. (به احتمال قوی بعضی از هواپیماها در حال عبور از آسمان منطقه جهت بمبارانهای مناطق مسکونی کشور و یا در حال بازگشت از انجام مأموریت بودهاند.) o ظرف چند روز اخیر، در سرتاسر منطقه عملیاتی آتش توپخانه دشمن نسبت به گذشته افزایش شدیدی یافته است. بنابهاظهارات اسرا، دشمن ضمن مراقبت کافی از منطقه مترصد انجام عملیات نیروهای خودی است. این معاونت باتوجه به اقدامات یادشده نتیجه گرفته است که به نظر میرسد منطقه عمومی حلبچه تا خرمال حداقل با ٢ تیپ و ٧ گردان جیشالشعبی تقویت گردیده باشد. در مجموع باتوجهبه تقویت حلبچه با حداقل ٢ تیپ پیاده و تقویت شاخشمیران با یک تیپ پیاده، فعالیتهای پدافندی درمورد گسترش و ترمیم موانع و مواضع، جابهجایی و فعالیتهای نیروهای خودی که بسیاری از آنها در دید دشمن میباشند، فعالیتهای عناصر ضدانقلاب ستون پنجم در منطقه، افزایش آتش دشمن در اغلب محورها و پرتاب منور در بعضی از محورها نشاندهندۀ این مطلب میباشد که دشمن مترصد انجام عملیات نیروهای خودی در منطقه است و در این رابطه ضمن تقویت منطقه عمومی دربندیخان و پنجوین دستورات مراقبتی و هشیاری به آنها صادر کرده است. o حساسیت دشمن در منطقه شمالغرب منطقه وسیعی را شامل میشود که حداقل منطقه شاخ خشیک تا منطقه عمومی پنجوین و همچنین منطقه عمومی بیتالمقدس٢ را در برمیگیرد. علاوه بر این، با توجه به اینکه دشمن به مناطق جنوبی نیز حساسیت دارد، از انجام نشدن عملیات نیروهای خودی در جنوب مطمئن نگردیده تا یگانهای نسبتاً زیادی که بهعنوان احتیاط در مناطق جنوبی مستقر هستند را از آن منطقه خارج نمایند. بهعلاوه، وسعت منطقه مورد فعالیت در شمالغرب باعث شده دشمن نتواند به طور قطع تصمیمی جهت مقابله با حملۀ احتمالی نیروهای خودی در محورهای خاصی اتخاذ نموده و اجرا نماید. o عدم حضور یگانهای بیشتر چه از لحاظ استقرار در خطوط لجمن و استقرار به صورت احتیاط در منطقه و عدمبمباران هوایی مواضع و عقبه یگانهای خودی مستقر در منطقه و همچنین عدم اعمال سایر اقداماتی که معمولاً پس از کشف محور اصلی عملیات نیروهای خودی توسط دشمن مشاهده میگردد، مبیّن این نظر است که محور خاصی به عنوان عملیات آینده برای دشمن محرز نگردیده است. البته رحیم صفوی در تماسی با محسن رضایی اعلام کرد: باتوجهبه تقویت برخی مناطق، ارتش عراق سمت و جهت عملیات بعدی ما را ارتفاعات مشرف به سد دربندیخان میداند، لذا این قسمت را به نسبت سایر مناطق بیشتر تقویت کرده است.

گزارش - 5

5. معارضین کرد عراقی امروز دو عملیات علیه نظامیان عراقی انجام دادند. پیشمرگان حزب دموکرات کردستان عراق (بارزانیها) با حمله به مقر گردان١٤٣ عراق در منطقه عمادیه این مقر و ٧ پایگاه اطراف آن را تصرف کردند. در این عملیات ٣٣ نفر که در میان آنها دو افسر با درجه سرهنگ دوم و ستوان یکم دیده میشود کشته و ٢٠ نفر اسیر شدند. همچنین چند دستگاه خودرو منهدم شد و ٢٥ قبضه اسلحه انفرادی، ٥ قبضه آر.پی.جی٧، ٧ قبضه تیربار، یک دستگاه بیسیم و یک عدد دوربین و مقادیری مهمات به غنیمت درآمد. همچنین با اجرای عملیات پیشمرگان اتحادیه میهنی کردستان عراق (طالبانیها) علیه یک پایگاه جاشهای عراقی یک نفر از افراد پایگاه کشته شد و ١١ نفر نیز اسیر شدند و ٤ قبضه اسلحه انفرادی و ٢٥ عدد خشاب به غنیمت گرفته شد.

گزارش - 6

6. امروز، از طرف رژیم عراق، روز آخر حمله به مناطق مسکونی و توقف جنگ شهرها اعلام شد. در حالی که انتظار میرفت در روز آخر حملات کمتری صورت گیرد، ولی بیشترین حملات موشکی و هوایی به تهران و شهرهای کشور، امروز صورت گرفت. اما جمهوری اسلامی با هدف متوقف کردن حملات عراق با خویشتنداری از انجام عملیات مقابله به مثل خودداری کرد. این در حالی است که عراقیها فقط ٨ موشک به تهران و ٤ موشک به شهر قم شلیک کردند.***** اما خبرگزاری جمهوری اسلامی، در گزارش اصابت موشک به محله های تهران از فرود ٤ فروند موشک خبر داده است و احتمالاً سایر موشکها در آسمان منفجر شده است. اولین موشک در ساعت ٢:٣٦ بامداد در خیابان کارگر پایینتر از تقاطع جمهوری اسلامی، کوچه امیرکبیر اصابت کرد و حدود ٣٠ خانۀ مسکونی در این کوچه خسارت دید. در کوچه مذکور چهار خانه به کلی تخریب شده و دو خانه آسیب جدی دیده است. از چهار خانهای که به کلی تخریب شد، دو خانه متعلق به دو خانواده از اقلیتهای مذهبی آشوری و کلیمی بوده است. جسد رومینا اودیشو دختر ١٦ ساله خانواده یوسف اودیشو که از اقلیت مذهبی آشوری هستند، در ساعت ٦ بامداد با تلاش مأموریان امداد از زیر آوار خارج شد. به گفتۀ یکی از همسایگان محل، احتمالاً جسد سه عضو دیگر این خانواده هنوز از زیر آوار خارج نشده است. دومین موشک پرتاب شده ساعت ٤:٣٨ بامداد امروز به علت آنکه در قبرستان یهودیان در خیابان خاوران در جنوبشرق تهران اصابت کرده هیچگونه تلفات و ضایعات عمده نداشته و تنها باعث قطع چند درخت شده است. سومین موشک در ساعت ١٢:٢٠ به محوطه فرودگاه تهران در یک محوطه خالی در پایگاه یکم شکاری فرود آمده و هیچگونه خسارت مالی و جانی به همراه نداشته است. به فاصله کمتر از ٥٠ دقیقه چهارمین موشک عراق در ساعت ١٣:٠٧ در تهران به یک واحد مسکونی در خیابان مجاهدین اصابت کرد، ولی منفجر نشد. امروز عراقیها به جز تهران بیش از هر نقطه دیگر، تمرکز حملات خود را متوجه شهر قم کردند و چهار موشک به این شهر پرتاب نمودند. به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی اولین حمله موشکی به قم در ساعت ٢:٤٨ بامداد انجام شد، اما تلفاتی در بر نداشت. موشک شلیک شده در حومه شهر منفجر شد و قسمتهایی از آن در یک منطقه خیابان نیروگاه جلوی دبیرستان دخترانه شهدای نیروگاه واقع در خیابان ١٢ متری امام خمینی فرود آمده که در این دبیرستان کسی نبوده و تنها شیشههای چند واحد مسکونی شکسته شده است. موشک دوم در ساعت ٩:٠٧ شلیک شد که در حاشیه جنوب شهر قم به زمین خورد. حمله موشکی بعدی عراق به قم در ساعت ١٦:١٥ صورت گرفت که ٨٦ تن از اهالی این شهر مجروح شدند. این اقدام دشمن، اولین حمله مؤثر به نقاط مسکونی شهر قم در دور جدید جنگ شهرها توسط عراق محسوب میشود. در جریان این حمله به هفت واحد مسکونی به میزان هشتاد درصد خسارت وارد آمد و براثر موج انفجار موشک بیش از صد واحد مسکونی متحمل خسارات جزئی گردید و شیشههای این واحدها به طور کلی شکسته شد. به علت اصابت موشک (احتمالاً ساعت ١٦:١٥) به یک محوطه باز در پشت واحدهای مسکونی تخریب شده، این اقدام دشمن در دقایق اولیه تلفات جانی نداشته و اکثر مجروحین دارای جراحتهای سطحی بودهاند.

گزارش - 7

7. علاوه بر تهران و قم، شهرهای دیگر نیز در سطح وسیع مورد حملات هوایی دشمن قرار گرفت. از ساعت ٨:٣٥ صبح که شهر دزفول بمباران شد تا ساعت ٢٠:٤٠ که بانه مورد اصابت بمب واقع گردید، هواپیماهای عراقی شهرهای چهار استان جنگی، یعنی خوزستان، ایلام، باختران، کردستان و شهرهای استان آذربایجان شرقی، گیلان، همدان و لرستان را هدف قرار دادند. براثر این حملات، برپایه آمار اولیه، ٦٢ نفر شهید، ٢٣٧ نفر مجروح و بیش از ١٤٨ خانه مسکونی ویران شد و یا آسیب دید. در همدان، هواپیماهای عراقی چهار نقطه مسکونی واقع در پشت انبار نفت شهر را در ساعت ٩:٠٧ بمباران کردند. در مناطق بمباران شده امروز همدان شمار شهدا به ٦ تن رسید. در بین شهدا حداقل یک نوزاد شیرخوار و یک زن مشاهده میشود. به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی این حمله همچنین باعث مجروح شدن ٣٩ تن از افراد غیرنظامی شد که ١٢ نفر از آنها در بیمارستان بستری شدند و بقیه سرپایی مداوا و مرخص گردیدند. در این حمله مجموعاً ٨ بمب به کوی انقلاب، اللهاکبر و میلاد و یک زمین فوتبال واقع در پشت انبار نفت همدان اصابت کرد که حداقل ٧ باب منزل مسکونی به کلی تخریب شد و به بیش از ٢٠ واحد نیز خساراتی وارد آمد. هواپیماهای عراقی در دومین تجاوز خود طی روز جاری که مقارن ساعت ١٣:٢٣ ظهر صورت گرفت، اطراف روستاهای شورین و مهرآباد واقع در محور همدان - ملایر را بمباران کردند. به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران در این حمله چهار بمب به اراضی مزروعی روستاهای یاد شده اصابت کرد که هیچگونه تلفات جانی و خسارات مالی در بر نداشته است. هواپیماهای مهاجم عراقی همچنین ساعت ١٢:٣١ امروز دیوار صوتی را بر فراز شهر ملایر شکستند. در استان خوزستان، شهر دزفول سه بار بمباران شد. هواپیماهای عراقی مقارن ساعت ٨:٣٥ صبح دزفول را مورد حمله قرار دادند و چند نقطه شهر را بمباران کردند، اما راکتهای هواپیماهای دشمن به خارج از شهر اصابت کرد و هیچگونه تلفات جانی و خسارات مالی نداشت. دزفول ساعت ١٢:٣٥ برای دومین بار بمباران شد. این حمله نیز تلفات جانی در پی نداشت. هواپیماهای عراقی ساعت ١٤:٣٥ برای سومین بار شهر دزفول را مورد حمله قرار دادند و ٤ نقطه آن را بمباران کردند. در این حمله ٢ نفر شهید، ١٢ نفر مجروح و ١٥ واحد مسکونی تخریب شد. علاوه بر دزفول، بندر ماهشهر نیز در ساعت ١٣:٢٠ بمباران شد. در استان گیلان نیز در ساعت ١٢:٢٥، روستای منگوره از توابع پیربازار رشت مورد بمباران هواپیماهای عراقی قرار گرفت. در این حمله ٦ تن از روستائیان مجروح شدند. همچنین هواپیماهای عراقی در ساعت ١٠:٢٠، شش نقطه از شهر اردبیل را بمباران کردند که در همان ابتدا ١٤ تن شهید و ٨٠ تن نیز مجروح شدند. براساس گزارشات واصله در پی بمباران اردبیل به علت کمبود امکانات پزشکی و محدود بودن امکانات امدادرسانی این شهر، بسیاری از مجروحین بمباران جهت مداوا به شهر تبریز انتقال یافتند. از یک منزل کاملاً ویران شده متعلق به یک پزشک واقع در منطقه یساول، از حدود ١٦ نفر ساکنین تنها ٣ نفر به صورت مجروح خارج شدهاند و اطلاعی از سایرین که از تهران به اردبیل عزیمت کرده و در این منزل ساکن بودهاند در دست نیست. ساعت ١٠:٤٥ شهر مراغه نیز بمباران شد. در جریان بمباران مراغه نیز تعداد ٤٠ تن از مردم غیرنظامی شهید و ١٠٠ تن مجروح شدند. بیشتر شهدا متعلق به یک واحد پناهگاه اجتماعی است که براثر اصابت یک عدد راکت دشمن تخریب شد. به دنبال این حمله برخی از مردم از شهر خارج شده و به روستاهای اطراف پناه بردند. ساعت ١٠:٣٠ صبح دو فروند هواپیمای دشمن چند نقطه شهر ایلام را بمباران کردند. مقارن همین ساعت بخش صالحآباد از توابع استان ایلام نیز بمباران شد. بعدازظهر نیز هواپیماهای عراقی سایت نخجیر در منطقه صالحآباد استان ایلام را بمباران کردند. در استان باختران، ساعت ١٠:٥٥ چند فروند هواپیماهای دشمن به حریم هوایی شهر اسلامآباد غرب تجاوز کردند و نقاطی از شهر را بمباران کردند. مقارن ساعت ١٦:٢٠ امروز هواپیماهای دشمن به حریم هوایی باختران تجاوز نمودند. در جریان این حمله تپههای محدوده جاده کمربندی شهر به نام تپه سیاهگل و شهرک چمنآرا با ٥ بمب هدف قرار گرفت که تلفاتی در بر نداشت و تنها چند تن در اثر موجگرفتگی به بیمارستان انتقال یافتند و سرپایی مداوا شدند. تعدادی از شیشههای منازل خرد شد. هواپیماهای عراقی همچنین به شهرهای خرمآباد، بروجرد، دورود، کوهدشت و پلدختر در استان لرستان حمله کردند و دیوار صوتی را بر فراز این شهرها شکستند. یکی از نقاط این استان یک کارخانه در کیلومتر ٨ جاده خرمآباد به اندیمشک بود که بنا به گزارش مدیر کارخانه بمبها و راکتهای رها شده هیچکدام مستقیماً به کارخانه و تأسیسات آن اصابت ننموده و در ضلع شمالی زمینهای کارخانه فرود آمد. عصر نیز، چند نقطه از حاشیه غربی شهر باختران بمباران شد. در امتداد این منطقه، در ساعت ٢٠:٤٠ شب مناطق مسکونی بانه در استان کردستان هدف قرار گرفت. امروز هواپیماهای عراقی همچنین وارد حریم هوایی شهرهای مریوان، ارومیه، اصفهان، زنجان و سردشت شدند، اما نتوانستند عملیات انجام دهند. درمقابل، ایران به هیچیک از شهرهای عراق حمله موشکی یا هوایی نکرد. فقط در پاسخ به حملات عراق به مناطق مسکونی پیشازظهر امروز در ١١ نوبت محل تجمع نیروهای نظامی دشمن را در عماره، فکه، توزخورماتو، شیخ لنگ و بصره بمباران کرد. ازسوی دیگر ١٠ فروند موشک نیروی دریایی سپاه به سوی بندرگاه استراتژیک امالقصر پرتاب شد. بدین ترتیب با خویشتنداری جمهوری اسلامی، جنگ شهرها در این مرحله، امروز به پایان رسید.

گزارش - 8

8. یكی از راههای ایجاد امنیت انتقال نفت ایران و دور نگهداشتن مسیر انتقال نفت از دسترس هواپیماهای جنگی عراقی انتقال ترمینال صدور نفت به نزدیکی تنگه هرمز است که در برد جنگندههای دشمن نیست و از مدتها پیش خبرهایی دربارۀ انتقال ترمینال بارگیری نفتکشها از خارک به تنگه هرمز مطرح بوده است. امروز هم رادیو بیبیسی خبری منتشر کرد که هرچند مورد وثوق نهایی نیست ولی در راستای همان اخبار قبلی است. رادیو بیبیسی گفت: شرکت سایتون ایتالیا هفته گذشته برنده مناقصه شرکت نفت ایران برای احداث یکصد کیلومتر خط لوله انتقال نفت شده است. این خط لوله بخشی از یک خط لوله ٣٨٠ کیلومتری از تلمبهخانه گوره در نزدیکی جزیره خارک به ترمینال صدور نفت (جدید) در بندر ساحلی (در حوالی تنگه هرمز) است. این خط لوله با توانایی انتقال روزانه ٦٠٠ هزار بشکه نفت خام در امتداد ساحل خلیجفارس احداث میشود. کار احداث بقیه این خط لوله را ظاهراً شرکتهای داخلی به عهده دارند. احداث خط لوله مذکور، تلاشی ازسوی ایران برای دور کردن تأسیسات صدور نفت خود از تیررس هواپیماهای عراقی است، اما گزارش شده است که ترمینال جدید در بندر ساحلی همچنان در شعاع عمل هواپیماهای عراقی خواهد بود.

گزارش - 9

9. محمدجعفر محلاتی نماینده ایران در سازمان ملل متحد، در یک کنفرانس خبری در مقر سازمان ملل گفت: «به دبیرکل سازمان ملل و رئیس شورای امنیت اطلاع داده که ایران اعلام کرده اگر عراق حمله به شهرهای ایران را متوقف کند ایران نیز فوراً و بدون قید و شرط به حملاتش به شهرهای عراق پایان خواهد داد.****** اما اگر حملات عراق ادامه پیدا کند ایران تلافی خواهد کرد زیرا تلافی تنها ابزاری است که در اختیار دارد.» وی گفت: «عراق برای گریز از فشار بینالمللی دست به این حرکت زده است. ایران بار دیگر از دبیرکل سازمان ملل متحد و رئیس شورای امنیت خواسته که عراق را با ذکر نام به خاطر شروع و ادامۀ جنگ شهرها محکوم کنند.» کمال خرازی سرپرست ستاد تبلیغات جنگ و عضو شورای عالی دفاع نیز در مصاحبه با خبرگزاری ایتالیا درباره جنگ شهرها گفت: عراق امروز ١٠ شهر ایران را مورد حمله قرار داد که از این میان ٨ شهر هدف بمباران هوایی بودند. وی افزود: روحیه مردم در حد بالایی است و هدف عراق با شکست مواجه شد. خرازی در ادامه گفت: پاسخ ایران به حملات اخیر عراق، شب گذشته با شلیک ٤ فروند موشک به بغداد انجام شد و با ٥ مأموریت بمباران هوایی و گلولهباران مراکز نظامی و اقتصادی در شهرهای مرزی عراقی ادامه پیدا کرد.

گزارش - 10

10. نمایندگان عراق و ایران در سازمان ملل دربارۀ تحولات در جنگ، امروز جمعاً ٥ نامه به دبیرکل این سازمان ارسال کردند که ٣ نامه مربوط به عراق و ٢ نامه به ایران مربوط بود. اولین نامه عراق مربوط به موشکهای شلیک شده ایران به بغداد و موصل در روزهای ١٦، ١٧ و ١٨ اسفند در جریان جنگ شهرها است. در نامه بعدی رژیم بعث ادعا کرده که ایران مناطق مسکونی استانهای بصره، سلیمانیه، میسان، دیاله، واسط را در روزهای ١٧ و ١٨ اسفند گلولهباران کرده است. آخرین نامه عراق دربارۀ اسیران عراقی در ایران است که نمایندۀ عراق مدعی شده جمهوری اسلامی آنان را شستوشوی مغزی داده تا جایی که عدهای از آنها علیه کشورشان وارد جنگ شدهاند و این کار نقض کنوانسیون ١٩٤٩ ژنو است. نمایندۀ ایران نیز در دو نامه خطاب به دبیرکل به حملات موشکی عراق به شهرهای تهران، قم و حملات هوایی به ١٤ شهر ایران در روز گذشته و آخرین روز از جنگ شهرها اشاره کرده و با تأکید بر محفوظ بودن حق مقابله به مثل برای جمهوری اسلامی خواستار اقدام فوری جامعه بینالملل گردید.

گزارش - 11

11. بازتاب جنگ شهرها در رسانهها، امروز بهصورت محدود به دلایل آغاز آن و عمدتاً به چرایی توقف آن اختصاص یافت. نگرانی رژیم عراق از مطرح شدن تحریم تسلیحاتی علیه این کشور ازسوی شورای امنیت سازمان ملل، فشار روانی فزاینده روی مردم بغداد به علت اصابت موشک، بیتأثیر بودن اصابت موشک بر روحیه مردم تهران ازجمله مواردی است که در گزارش و تحلیل این رسانهها به چشم میخورد. به گزارش رادیو امریکا منابع نزدیک به دبیرکل و همچنین بسیاری از دیپلماتهای غربی گفتند که امریکا، فرانسه، انگلستان و حتی کشورهای عرب نزدیک به عراق به بغداد هشدار دادند که از ادامه حملات خودداری کند. همچنین گفته شد که مسکو نیز به دولت بغداد گفته است که اگر حملات علیه شهرها ادامه یابد خطر تحریم اسلحه علیه هر دو طرف متخاصم و نه فقط علیه جمهوری اسلامی وجود دارد. رادیو بیبیسی نیز گفت پنج عضو دائمی شورای امنیت سازمان ملل متحد که روز گذشته برای بحث درمورد تازهترین ابتکار عمل شوروی به منظور پایان دادن به جنگ موشکی ایران و عراق تشکیل جلسه داده بودند قبل از تشکیل جلسه بعدی خود مترصد موفقیت آتشبس پیشنهادی بین دو کشور هستند. به عقیده سردبیر خاورمیانهای روزنامه ایندیپندنت علل اصلی حرکت ایران و عراق برای متوقف کردن جنگ شهرها این است که موشکهای هر دو رو به اتمام گذاشته، تلفات غیرنظامیان آنها بیش از حد بوده و هر دو کشور معتقدند به درازا کشیده شدن جنگ شهرها هیچ فایدهای نخواهد داشت. این سردبیر همچنین اظهار عقیده کرد که پیشنهاد شوروی در سازمان ملل در زمینه تعیین فرستادۀ ویژه به منظور خاتمه دادن به جنگ شهرها، ایران را از زیر فشار نجات داد. جان بولاک در روزنامه انگلیسی ایندیپندنت نوشته است: عراق احتمالاً به این دلیل دست به حملات موشکی علیه تهران زده بود که تصور میکرد روحیه مردم در تهران خیلی ضعیف است و اگر با حملات موشکی به مشقت بیشتری بیفتند علیه حکومت شورش خواهند کرد. اما عراق دریافته که قرار نیست دولت ایران براثر این حملات سقوط کند و به همین که توجه جهانیان دوباره به مسئله جنگ ایران و عراق جلب شده، رضایت داده است. روزنامه فایننشال تایمز هم نوشت ضربههای وارده به روحیه مردم بغداد در نتیجه اصابت ٣٠ فروند موشک ایرانی به این شهر و نگرانی مقامات عراق از عواقب آن، یکی از انگیزههای اصلی طرح پیشنهاد عراق برای توقف جنگ شهرهاست. رادیو استرالیا، عراق را پیشنهاد دهنده پایان دادن به جنگ شهرها خواند و دراینباره گفت: همزمان با حملات هوایی، عراقیها از این امر آگاهی دارند که ادامه این وضع ممکن است برای خود آنها نیز خطرناک باشد و آنها موقعیت خود را در سازمان ملل از دست بدهند. در حالی که عراق برای به اجرا گذاشتن تحریم تسلیحاتی ایران کوششهای زیادی به عمل آورده است، احتمالاً عراقیها پیامهایی را دریافت داشتهاند که اینگونه اقدامات موجب اخلال در مراحل سیاسی شده و اگر آنها مایل به پیشرفت بیشتری در این امر میباشند باید از این حملات دست بردارند. رادیو بیبیسی نیز در گزارش دیگری گفت: ایران و عراق با ارائه پیشنهادهایی که در ظاهر ارتباطی با یکدیگر ندارند درصدد برآمدهاند که جنگ شهرها را خاتمه دهند. اگر چنین باشد خاطر شوروی نیز به اندازه ایران و عراق آسوده خواهد شد. سخنان مقامات ایران که شوروی را متهم به ارسال موشکهای اسکاد به عراق کردند و همچنین تظاهرات صدها تن از مردم خشمگین ایران در روز یکشنبه در مقابل سفارت شوروی در تهران و کنسولگری آن کشور در اصفهان باعث شد که مقامات شوروی وارد میدان عمل شوند. درست یک روز پس از این رویدادها نماینده شوروی در شورای امنیت سازمان ملل از آن سازمان خواست که درصدد انجام اقداماتی قاطع برآید تا جنگ شهرهای ایران و عراق متوقف شود. شوروی علاوه بر آن خواستار تعیین نمایندهای ویژه از طرف سازمان ملل شده است که در قالب میانجی برای رسیدن به صلح میان ایران و عراق کوشش کند. رادیو اسرائیل هم درباره روند این دوره جنگ شهرها و میزان حملات انجام شده با ارائه یک جمعبندی گفت: «در دوازده روزی که جنگ شهرها ادامه داشت، هر دو کشور روی هم رفته ٩١ موشک به سوی شهرهای یکدیگر پرتاب کردند. حدود ٦٥ فروند از این موشکها را عراق به سوی پایتخت ایران و شهرهای قم و اصفهان شلیک کرد که بیش از ٥٥ فروند آنها به تهران اصابت نمود. در این مدت ٧ موشک در قم و ٣ موشک در اصفهان به زمین خورد. ایران نیز ٢٩ موشک به سوی بغداد شلیک کرد.»

گزارش - 12

12. چند خبر دیگر امروز بدین شرح است: o در طی بمباران و حمله شیمیایی عراق علیه مناطق تحت نفوذ اتحادیه میهنی کردستان عراق (طالبانیها) خروج روستاییان کرد عراقی و آمدن آنها به طرف مرزهای ایران که از چند روز پیش و با آهنگ کند آغاز شده بود، شدت یافته و تا امروز حدود ١٢ هزار تن از پناهندگان عراقی به شهر بانه رسیدند. این افراد عمدتاً در مساجد و مدارس اسکان داده شدهاند. گفته میشود تعدادی از پیشمرگههای اتحادیه میهنی کردستان عراق نیز که مسلح به ایران آمدهاند در اطراف پل سیدالشهدا بعضی از سلاحهایشان را با اکرد ایرانی معامله میکنند. این در حالی است که عمدتاً سلاحهای پیشمرگهها توسط نیروهای اتحادیه گرفته میشود. o طی چند روز گذشته حجتالاسلام فومنی سفیر جمهوری اسلامی ایران در امارات در دیدار با آیتالله منتظری حدود یک میلیون درهم و چند قطعه طلا، هدایای مردم مسلمان حوزۀ خلیجفارس به رزمندگان اسلام و سه عدد سکه طلا اهدایی یک خانم عراقی را به وی تقدیم کرد. همچنین در ادامه حمایت مالی اقشار مختلف مردم از رزمندگان، از طرف یک خانم عراقی مقیم سوئد یک دستبند طلا به ارزش یک میلیون و پانصد هزار ریال، یک فرد عربستانی مبلغ هفتصد و بیست هزار ریال و نیز ازسوی اهالی محله محمودیه تهران و چند تن از افراد خیّر مسجد امام حسین خیابان شهید کفایی تهران، نهصد و هفتاد هزار ریال و چند قطعه طلا جهت مشارکت در امر دفاع مقدس در اختیار وی قرار داده شد.

________________________________________

• آنچه که در عمل پیش آمد آن است که باتوجه به سرعت عمل یگانهای شرکت کننده در عملیات والفجر١٠ (حلبچه)، لشکر١٠ سیدالشهدا و لشکر٢٧ حضرت رسول به این عملیات نرسیدند و باتوجه به تصرف نشدن همۀ اهداف در جنوب دریاچه دربندیخان، این دو یگان در عملیات دیگری به نام بیتالمقدس٤ در ٥ فروردین ١٣٦٧ با هدف تصرف ارتفاعات شاخ سورمر و شاخ شمیران در کنار چند یگان دیگر وارد عمل شدند. به دلیل پیوستگی جغرافیای منطقه دو عملیات والفجر١٠ و بیت المقدس٤ در برخی منابع از عملیات بیتالمقدس٤ به عنوان مرحله آخر عملیات والفجر١٠ نام برده شده است.
  • منظور شمخانی این است که هر چه فاصله زمانی بین مرحله اول و دوم بیشتر باشد به علت هشیار شدن دشمن، برای ادامه عملیات لزوماً بایستی یگانهای بیشتری به کار گرفته شوند.
    • یگانهای قرارگاه قدس مأموریت داشتند با رساندن خود به سواحل شمال شرقی دریاچه دربندیخان عملاً راه ورود یگانهای عراقی به پهنۀ وسیع دشت حلبچه را ببندند و به تعبیری کل منطقه را در محاصره قرار دهند لذا مانور آنان از اهمیت ویژهای برخوردار بود. از آنجایی که اجرای این مأموریت در ٢ یا ٣ مرحله اجرا میشد لذا برای حساس نشدن دشمن به این محور، قرار شد مرحله اول عملیات که از جهتی مهمترین آن هم بود با نام عملیات ظفر و به نام عملیات معارضین اعلام شود تا دشمن به آن توجه ویژهای نکرده، به تقویت آن مبادرت نورزد و نیروهای خودی بتوانند با سرعت خود را به حاشیه دریاچه دربندیخان رسانده، زمینهای دشت حلبچه را به محاصره درآوردند.
      • اجرای عملیات والفجر١٠ در منطقۀ حلبچه صحت اطلاعات ارائه شده در این گزارش را تا حد زیادی نشان داد. بدین معنی که مقاومت نیروهای عراقی در پایگاهها از قوت خیلی زیادی برخوردار نبود ضمن آنکه بمباران شیمیایی بسیار وسیع ارتش عراق و راهی شدن گسترده مردم منطقه به مرزهای جمهوری اسلامی و همچنین انتشار اخبار عملیات ایران و نام بردن از محورهای عملیاتی از دیگر نکات مهم این گزارش است.
        • رژیم عراق با تعیین این شرط برای پایان یافتن جنگ شهرها که آخرین حملات موشکی و هوایی را خودش انجام دهد از ساعت ٢١:٥٠ شب گذشته تا ١٥:٤٤ امروز به وقت عراق (ساعت ١٦ به عنوان زمان خاتمه حملات اعلام شده بود) جمعاً ١٢ موشک به تهران و قم شلیک کرد. در این موج حملات اولین موشک ساعت ٢٢:٢٧ به تهران اصابت کرد که در گزارشهای روز قبل آماده است. (خبرگزاری جمهوری اسلامی نشریه گزارشهای ویژه، شماره ٣٥٨، ٢٢/١٢/١٣٦٦، صص ١ و ٢، بغداد - خبرگزاری عراق، ٢١/١٢/١٣٦٦)
          • این دو مصاحبه ساعاتی قبل از آخرین حملۀ عراق به مناطق مسکونی ایران انجام شده است.

منبع سوخت یک موشک پرتاب شده از سوی عراق که در یک منزل مسکونی در تهران فرود آمده است.

خطوط لوله انتقال نفت از خارک به تنگه هرمز

منابع و مآخذ روزشمار 1366/12/21