1360.01.15

روزشمار جنگ سال 1360 1360.01.15
نام‌های دیگر	پانزده فروردین
تاریخ شمسی	1360.01.15
تاریخ میلادی	4 آوریل 1981
تاریخ قمری	28 جماد‌ی‌الاول 1401

1361.01.15

1362.01.15

1363.01.15

1364.01.15

1365.01.15

1366.01.15

1367.01.15

گزارش- 1

1. جنگنده‌های نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران امروز، در یک عملیات پیچیده به پایگاه هوایی الولید در غرب عراق حمله و بیش از ۴۸ فروند هواپیمای عراقی موجود در این پایگاه را منهدم کردند. ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ضمن اعلام خبر و تبریک این پیروزی به رهبر و مردم ایران، از اعضای این نیرو به‌ویژه خلبانان عملیات مذکور تقدیر کرد. با گذشت بیش از شش ماه از جنگ و زمین‌گیر‌شدن و تثبیت دشمن در مواضع خود، مردم ایران انتظار داشتند نیروهای مسلح کشور هرچه سریع‌تر به ارتش عراق حمله و آنان را از خاک ایران خارج کنند. لازمه چنین کاری فراهم‌شدن زمینه مناسب و ایجاد روحیه تهاجمی در رزمندگان و قوای مسلح بود. بنابراین انتظار اقدامی از نیروی هوایی که در روزهای آغاز جنگ خوب درخشیده بود،* موجب شد که این نیرو برای نخستین‌بار طرح حمله هوایی به پایگاه الولید را برنامه‌ریزی کند. پایگاه مذکور از مجموعه ۳ پایگاه به نام اچ‌۳ تشکیل می‌شد و دورترین پایگاه هوایی ارتش عراق در ۵۰ کیلومتری مرز اردن است. نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران با ۸ فروند هواپیمای فانتوم اف۴ و ۲ فروند هواپیمای سوخت‌رسان بوئینگ ۷۴۷، عملیاتی را از پایگاه همدان با هدف بمباران پایگاه الولید آغاز کرد. جنگنده‌های ایرانی برروی دریاچه ارومیه سوخت‌گیری کردند و در مدت زمان حدود ۳ ساعت پرواز از حوالی مرزهای شمالی عراق، خود را به این پایگاه رساندند و آن را بمباران کردند. به‌منظور سوخت‌رسانی به جنگنده‌های این عملیات، پس از اتمام اجرای مأموریت آنها، ۲ فروند هواپیمای سوخت‌رسان به‌عنوان هواپیمای باری در فرودگاه دمشق در سوریه آماده بودند که به‌محض پایان عملیات، این ۲ هواپیما به بهانه بازگشت به ایران فرودگاه دمشق را ترک کردند تا به جنگنده‌های درحال بازگشت در مرزهای شمالی عراق سوخت برسانند. در این عملیات هر خلبان حدود ۵ ساعت و ۴۰ دقیقه با هواپیمای خود در مسیر رفت‌و‌برگشت پرواز کرد. به هنگام بمباران پایگاه هوایی الولید، یک هواپیمای اف‌۴ ایران آسیب دید، ولی به پرواز خود ادامه داد و از مرز شمالی عراق وارد سوریه شد و در فرودگاه دمشق به زمین نشست. در این عملیات، جنگنده‌های ایرانی دو مرتبه هنگام رفت و دو مرتبه هنگام بازگشت، یعنی درمجموع چهار مرتبه در آسمان سوخت‌گیری کردند. گفتنی است عملیات مذکور که یکی از فنی‌ترین و موفق‌ترین عملیات‌های نیروی هوایی ایران بود، درپی تهدید نیروی هوایی رژیم اشغالگر قدس مبنی‌بر حمله هوایی به نیروگاه بوشهر اجرا شد و درحقیقت پیامی بود برای رهبران رژیم صهیونیستی با این مضمون که انهدام نیروگاه هسته‌ای دمونا در سرزمین‌های اشغالی دور از دسترس نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران نخواهد بود. هدف تاکتیکی عملیات مذکور انهدام پایگاه هوایی الولید بود که از آن به‌عنوان محل نگهداری هواپیماهای مازاد بر نیاز نیروی هوایی عراق استفاده می‌شد. میزان مهمات مصرفی در این عملیات ۸۶۴۷۲ پوند و تعداد پرواز انجام‌شده بیش از ۳۰ سورتی بود. حاصل حمله به سه پایگاه شمالی، جنوبی و شرقی الولید، انهدام بیش از ۴۸ فروند از انواع هواپیماها، ازجمله نابودی کامل ۳ فروند هواپیمای آنتونوف۱۲، یک فروند بمب‌افکن توپولوف۱۶، ۵ فروند سوخوی۱۷، ۴ فروند میگ۲۱، ۸ فروند میگ۲۳، ۲ فروند داسو میراژ اف۱ و ۴ فروند بالگرد بود. همچنین حدود ۱۱ فروند هواپیمای دیگر که ۲ فروند از آنها بمب‌افکن توپولوف۱۶ بود طوری خسارت دیدند که قابل‌تعمیر نبودند. دو خلبان عراقی و ۴ تن از کارکنان نیروی هوایی عراق، ۳ نفر مصری و یک افسر از آلمان‌شرقی در این حمله کشته و حدود ۲۰ تن زخمی شدند. شدت این حمله‌ها به‌گونه‌ای بود که عراق ناچار شد آن را اعلام کند و ادعا کرد که جت‌های ایرانی از داخل خاک سوریه به پرواز درآمدند و میزان تلفات بسیار محدود است. از عملیات اچ‌۳ به‌عنوان یکی از پیچیده‌ترین و مهم‌ترین عملیات‌هایی که به نام جت‌های فانتوم ثبت شده است، نام برده می‌شود. گفتنی است پس از این عملیات، عراق بخشی از توان نیروی هوایی خود را از دست داد.

مسیر پرواز جنگنده‌های ایرانی به‌سوی پایگاه الولید عراق ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی با انتشار اطلاعیه‌ای درباره عملیات موفق نیروی هوایی ضمن تبریک این پیروزی به رهبری و ملت ایران، از خلبانان نیروی هوایی که این موفقیت را به ارمغان آوردند، قدردانی کرد. در این اطلاعیه آمده است: «... خلبانان افتخارآفرین نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در روز جاری، در یک یورش رعدآسا بزرگ‌ترین ضربه را به پیکر دشمن وارد آوردند و در یک عملیات متهورانه و تحسین‌برانگیز در عمق خاک عراق، ۳ پایگاه دشمن را با کلیه هواپیماهای مستقر در آنها منهدم و با سرافرازی همگی سالم به میهن اسلامی خود بازگشتند. ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران این پیروزی بزرگ را به پیشگاه حضرت مهدی(عج) و نایبش حضرت روح‌الله و به ملت مبارز و مسلمان ایران تبریک و تهنیت عرض می‌نماید و از خلبانان غیور و جانبازی که دلاورانه این موفقیت را در پرتو عنایات حضرت سبحان برای اعتلای میهن اسلامی به تحقق درآورده‌اند و همچنین از کلیه پرسنل نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران قدردانی می‌کند.»**

گزارش- 2

2. در ادامه عملیات‌های محدود، امروز، دو گروه گشتی - رزمی از ارتش جمهوری اسلامی ایران و یک گردان از سپاه پاسداران و بسیج عشایر عملیاتی تحت‌عنوان حضرت مهدی(عج) به‌منظور تصرف کانال اِل (هندلی) و تپه‌چشمه در منطقه غرب دزفول اجرا کردند که در نتیجه آن فقط تپه‌چشمه آزاد و تلفاتی بر دشمن وارد شد. پس از اینکه علی شمخانی فرمانده سپاه خوزستان، در آبان‌ماه ۱۳۵۹، مجید بقایی را به جبهه شوش مأمور کرد، این جبهه در نتیجه تلاش‌های وی ازجمله تهیه تعدادی اسلحه و آوردن نیروهای بسیجی و سپاهی تحرک تازه‌ای یافت. بقایی در طرح‌ریزی و اجرای عملیات‌های چریکی نقش بزرگی داشت، زیرا در طرح‌ریزی، شناسایی و توجیه نیروها به‌طور مستقیم شرکت می‌کرد. بنابراین با تلاش فراوان وی امروز، طرح عملیات محدود حضرت مهدی(عج) به مرحله اجرا درآمد. در نتیجه این عملیات تیپ۱ لشکر۱ ارتش عراق ۷۰ درصد منهدم شد و یک گردان زرهی و یک گردان کماندویی از تیپ۴۲ نیروی مخصوص نیز از بین رفت. رزمندگان ایرانی باوجود مشکلاتی مانند کمبود نیرو و تجهیزات و ضعف پشتیبانی آتش، دربرابر پاتک‌های ارتش عراق مقاومت کردند و در پایان ضمن تصرف تپه چشمه بیش از ۶۰ نفر از افراد دشمن را به اسارت درآوردند. براساس گزارش واحد عملیات سپاه خوزستان، در این حمله که با شرکت نیروهای پیاده لشکر۲۱ حمزه ارتش، نیروهای پیاده سپاه دزفول و بسیج عشایر انجام شد، از نیروهای خودی نیز ۵ نفر به شهادت رسیدند. در ادامه عملیات به‌علت پاتک دشمن در ساعت ۱۶، نیروهای خودی با دادن ۲۱ شهید از سپاه و ارتش مجبور به عقب‌نشینی شدند و چون غنایم از منطقه خارج نشده بود، مجدد به‌دست ارتش عراق افتاد.

عملیات تپه‌چشمه سپاه پاسداران دزفول در گزارشی درخصوص حمله بامداد امروز نیروهای خودی به موضع عراقی‌ها در کرخه اعلام کرد این عملیات قرار بود که روز گذشته، اجرا شود، اما خبر تأییدنشده درباره تغییر ۷۰ درصد نیروهای عراق و همچنین استقرار توپخانه در صالح مشطط، براساس شناسایی‌های صورت‌گرفته موجب شد که اجرای آن به ساعت ۳ بامداد امروز، موکول شود. یکی از رزمندگان شرکت‌کننده در این عملیات گفت: «... ساعت ۴:۳۰ صبح امروز، پس از جای‌گرفتن درگروه و دسته جهت حمله به مزدوران صدام تکریتی با نظم خاص و بسیار عالی حرکت کردیم و حدود ۵:۳۰، پس از درگیری متقابل با دشمن که حدود ۳۰ دقیقه، انجام گرفت با دادن ۲ شهید موفق شدیم قسمتی از خاکریز مزدوران بعثی که متعلق به ما بود را به یاری خدا بگیریم که پس از ۱۰ دقیقه شلیک جهت پاک‌سازی به‌طرف سنگرهایی که در جلوی ما بودند ناگهان دیدیم تعدادی از مزدوران صدام تکریتی از درون سنگرها بیرون آمدند و تسلیم شدند.» ارتش عراق در ادامه حملات شب گذشته، امروز نیز دزفول، آبادان، اهواز و برخی از شهرهای استان ایلام را هدف حمله‌های موشکی و توپخانه‌ای قرار داد. در نتیجه این حملات به تعدادی از ساختمان‌های مسکونی خساراتی وارد آمد و عده‌ای از ساکنان بومی شهید یا زخمی شدند.

گزارش- 3

3. در نبردهای زمینی امروز، در مناطق مختلف عملیاتی ازجمله ایلام، کرمانشاه، آبادان و خرمشهر، تعدادی از نظامیان عراقی کشته و زخمی شدند و تعدادی از نیروهای ایرانی نیز به شهادت رسیدند. همچنین ارتش عراق امروز، مریوان را گلوله‌باران کرد که با پاسخ قوای ایرانی مواجه شد. در جبهه جنوب نیز سدخاکی دشمن با هدف هدایت آب به‌سمت نیروهای عراقی منهدم شد. امروز، نیروهای ارتش و سپاه پاسداران با حمله‌های پراکنده در محورهای عملیاتی مختلف جبهه ایلام (منطقه اشغالی مهران، کنجانچم، هلاله، ارتفاعات مقابل میمک، نیراز، کانی‌سخت و شورشیرین) موفق شدند ۲ دستگاه تانکر، ۲ عراده توپ، ۶ دستگاه خودرو، ۳ انبار مهمات و ۱۰ سنگر اجتماعی ارتش عراق را نابود کنند. در نتیجه این حمله‌ها تعدادی از قوای عراقی نیز کشته یا زخمی شدند. همچنین در جبهه کرمانشاه، رزمندگان در درگیری‌های متعددی در محورهای عملیاتی سومار، گیلان‌غرب، چغالوند، بازی‌دراز و ذهاب، موفق شدند با حمایت توپخانه، ۳ خودرو، ۳ انبار مهمات، ۳ موضع تیربار توپخانه و تانک و ۵ سنگر گروهی دشمن را منهدم کنند. درضمن در این درگیری‌ها ۲۷ نفر از نیروهای عراقی کشته شدند. نیروهای ژاندارمری جمهوری اسلامی ایران هم در یک عملیات موفقیت‌آمیز در جبهه کانی‌سخت که از سه روز پیش آغاز شده بود، محل تجمع نیروهای عراق را منهدم کردند. علاوه‌بر‌آن یک ستون دشمن در محور چغالوند به نفت‌شهر به آتش کشیده شد که براثر آن ۳۷ سرباز و درجه‌دار بعثی کشته یا مجروح شدند. همچنین به تأسیسات و جاده‌های دشمن نیز آسیب‌هایی وارد آمد. درمجموع، امروز، میزان مبادله آتش در این منطقه بی‌سابقه بود، به‌طوری‌که ۹ تن از نیروهای ژاندارمری به شهادت رسیدند. امروز، در جبهه‌های آبادان و خرمشهر نیز درگیری‌های گسترده‌ای روی داد که در جریان آن نیروهای ایرانی موفق شدند تعدادی سنگر گروهی و انفرادی دشمن، چندین خودرو، پاسگاه دیدبانی و انبار مهمات قوای عراقی را منهدم کنند. در این درگیری‌ها ۷ نفر از نیروهای عراقی کشته شدند. براساس گزارش سپاه مریوان، توپخانه ارتش عراق امروز، تعدادی گلوله به اطراف پادگان مریوان شلیک کرد که پاسخ رزمندگان ایرانی را درپی داشت. بر اثر آتش توپخانه نیروهای مسلح جمهوری اسلامی به مواضع نیروهای عراق در مناطق قله قوچ‌سلطان و هرگنه در اطراف مریوان، تعدادی از سنگرهای زرهی و گروهی عراق منهدم شد. بنا به گزارش ستاد عملیاتی لشکر۷۷ مستقر در ماهشهر، امروز در ساعت ۱۷:۱۰، ۲ فروند بالگرد کبری و ۲۱۴ پس از شناسایی و هماهنگی با گردان۲۴۶ تانک، با پرتاب ۸ موشک و ۶ راکت قسمت‌هایی از سد خاکی دشمن را در نزدیکی روستای مشارع هدف قرار دادند که البته به‌علت عریض‌بودن جاده و اثر کم انفجار، شکاف در جاده ایجاد نشد، اما نیروهای سپاه با به‌کارگیری ۱۰ عدد مین ضدتانک و مقداری تی.ان.تی پل‌های این جاده را منهدم و آب را تا ارتفاع تقریبی دو متر به‌طرف پادگان دژ هدایت کردند.

گزارش- 4

4. امروز، در نتیجه درگیری نیروهای سپاه پاسداران با عناصر گروه‌های مسلح غیرقانونی در مناطقی از اورامانات و توابع مریوان، این مناطق پاک‌سازی شدند. بااین‌حال، گروه‌های مذکور فعالیت خود را در بانه و بوکان تقویت کردند. در ادامه پاک‌سازی بخش اورامانات از توابع مریوان، تعداد ۲۱ نفر از افراد شیخ عثمان نقشبندی رهبر حزب رزگاری و عنصر وابسته به عراق، در مقابله با نیروهای سپاه پاسداران مریوان کشته، تعداد زیادی زخمی شدند و ۳۰ نفر از آنها به اسارت نیروهای خودی درآمدند. به‌علاوه در این درگیری ۱۲ نفر از نیروهای خودی شهید، ۲۷ نفر مجروح و ۹ نفر اسیر شدند. شایان ذکر است در این عملیات تعداد ۸ نفر از افراد وابسته به سازمان جوانان حزب دمکرات، کومه‌له و چریک‌های فدایی خلق (اکثریت) نیز دستگیر شدند. همچنین نیروهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و پیشمرگان مسلمان کرد روستاهای تازه‌آباد، گرگی و کرآباد از توابع احمدآباد و سروآباد از توابع مریوان را از وجود عناصر گروه‌های مسلح غیرقانونی پاک‌سازی کردند. از سوی دیگر، براساس گزارش‌های رسیده از سنندج، شهرهای بانه و بوکان شاهد افزایش حضور عوامل گروه‌های مسلح غیرقانونی ازجمله حزب دمکرات و گسترش عملیات آنها علیه نیروهای خودی بودند، به‌طوری‌که مقامات محلی خواستار تقویت نیروهای خودی برای مقابله با این گروه‌ها شدند. امروز همچنین درنتیجه سلسله عملیات‌های مشترک نیروهای ارتش، سپاه و پیشمرگان مسلمان کرد روستاهای گزگزاره و اشکفتان در محور دهگلان به کامیاران پاک‌سازی شد. در این درگیری‌ها یک تن از اعضای کادر سیاسی گروه‌های سیاسی دستگیر شد، ۲ تن از آنها کشته و سایر افراد متواری شدند. همچنین یک پیشمرگ مسلمان کرد به شهادت رسید. از سوی دیگر، درباره درگیری جلوی یکی از مقرهای سازمان پیشمرگان در شهر سنندج فردی از دستگیرشدگان اعتراف کرد: «۵۵ نفر کومه‌له شب حادثه، به طرف شهر آمده بودند و در دسته‌های ۱۰ نفری [سازماندهی شده بودند] که در شهر و اطراف شهر نفوذ کنند.» امروز همچنین عناصر حزب دمکرات کردستان پس از محاصره روستاهای داش‌بلاغ، قوچه و وظاع از توابع تکاب، وارد روستای داش‌بلاغ شده و با توسل به‌زور از هر فرد روستایی ۸۵ تومان وجه نقد اخاذی کردند. فرماندهی منطقه اربیل گزارش داد: امروز، در منطقه میرکه‌سور یک ستون از عوامل مزدور عراق که درحال نقل‌وانتقال آذوقه به قرارگاه‌های خود در مثلث عراق - ایران - ترکیه بودند مورد حمله هواپیماهای ایران قرار گرفتند. در این حمله ۶ نفر کشته شدند و ستون مزبور از هم پاشیده شد. حادثه مذکور در پشت کوه بیران اتفاق افتاد.

گزارش- 5

5. رهبران حزب دمکرات کردستان عراق همکاری خود را با نیروهای امنیتی عراق و ترکیه به‌منظور جلوگیری از گسترش انقلاب اسلامی ایران به مناطق کردنشین دو کشور گسترش دادند. حزب دمکرات کردستان عراق خواهان تشکیل حکومت اسلامی در عراق نیست، بلکه ترجیح می‌دهد یک حکومت ناسیونالیستی عربی کردی در عراق حاکم شود. بنابراین در تلاش است که با جلب کمک‌های مالی و نظامی جمهوری اسلامی ایران برای براندازی حکومت رژیم بعث و ازطریق تماس با ترکیه و سوریه راهی برای به قدرت رسیدن خود بیابد. درهمین‌رابطه، ادریس بارزانی به نمایندگی از حزب دمکرات کردستان عراق همراه با شیخ محمد خاله از رهبران جنبش کرد، تحت‌پوشش سازماندهی نیروهای کرد به‌تازگی با برخی از عوامل صدام تماس گرفتند. در این تماس مقرر شد از رشد نیروهای مسلمان کرد در منطقه جلوگیری و حتی با حزب دمکرات کردستان ایران و کومه‌له ارتباط برقرار شود. در همین سفر ادریس بارزانی در جلسه‌ای با چند نفر از افسران امنیتی ترکیه در شهر صوفیان تصویب کردند تاجایی‌که امکان دارد از شکوفایی انقلاب اسلامی در محور کردستان سه کشور ترکیه سوریه ایران، ممانعت به عمل آورند.

گزارش- 6

6. رئیس‌جمهور امروز، ضمن بازدید از یکی از تأسیسات پشت‌جبهه در استان خوزستان در جلسه‌ای با حضور تعدادی از فرماندهان نظامی منطقه به بررسی اوضاع جنگ و نحوه اجرای عملیات‌های آتی پرداخت. وی همچنین در پیامی به جانشین ستاد مشترک ارتش از تلاش‌ها و ابتکارات رزمندگان به‌ویژه نیروی هوایی ارتش قدردانی کرد. ابوالحسن بنی‌صدر ظهر امروز، از یکی از تأسیسات پشت‌جبهه در استان خوزستان بازدید کرد. در این بازدید، یک مقام مسئول چگونگی فعالیت‌ها و اقدامات افراد فعال منطقه را برای رئیس‌جمهور تشریح کرد. بنی‌صدر نیز ضمن تشکر از زحمات آنها، خواستار تداوم این تلاش‌ها شد. همچنین امروز، جلسه‌ای درباره اوضاع جبهه‌های جنگ با حضور بنی‌صدر رئیس‌جمهور، تیمسار فلاحی جانشین ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران، مصطفی چمران نماینده امام در شورای‌عالی دفاع و چند تن از فرماندهان نظامی و نیروهای مستقر در منطقه در خوزستان تشکیل شد. در این جلسه ابتدا اوضاع جنگ بررسی و سپس درباره نحوه اجرای عملیات‌ها و اقدامات لازم برای بیرون‌راندن دشمن از کشور بحث شد. رئیس‌جمهور همچنین در پیامی به جانشین ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران، ضمن اشاره به پیروزی‌های متوالی یک ماه اخیر نیروهای ایرانی در جبهه‌ها، از تلاش و ابتکار رزمندگان به‌ویژه کارکنان نیروی هوایی تشکر کرد و از وی خواست که قدردانی شایسته‌ای از این تلاش‌ها به عمل آورد. اگرچه بررسی وضعیت جبهه‌ها در طول یک ماه گذشته، حکایت از آرامش نسبی آنها دارد و فقط موفقیت چشمگیر نیروهای ایرانی بمباران امروز پایگاه الولید است، اما به‌نظر می‌رسد رئیس‌جمهوری با ارسال این پیام درصدد برآمده است تا ضمن تقویت روحیه و انگیزه در بین نیروهای ایرانی، پیوند خود را با ارتش جمهوری اسلامی ایران مستحکم‌تر و نزدیک‌تر کند. متن پیام ابوالحسن بنی‌صدر به تیمسار فلاحی به این شرح است: «... طی یک ماه گذشته، پیروزی‌های متوالی در همه جبهه‌ها به دست آمده است. این پیروزی‌ها همه ثمره ابتکارهای نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران، مهندسان و فن‌شناسان و کارگران هستند. در این مدت از یک رشته ابتکارها بازدید کرده‌ام. این ابتکارها علاوه‌بر اهمیت قطعی که در پیروزی نیروهای مسلح ما دارند، گزارشگر قوت تمایل به ابتکار و بیرون‌آوردن فرهنگ از رکود است. پیروزی که از رهگذر اعتماد‌به‌نفس و باور به خود به‌عنوان انسان مبتکر به دست آمده و می‌آید، سرمایه بزرگ رشد فرهنگی این ملت پراستقامت و بزرگ است. ایران اسلامی به یمن انقلاب اسلامی از نو روی پای خود می‌ایستد و با تکیه به اندیشه بارور و عمل شجاعانه فرزندان خود به استقلال خویش معنای واقعی می‌بخشد. بنا به رهنمود قرآنی همه آنهایی که در این حرکت بزرگ شرکت دارند سزاوار عنایت خداوندی و سپاس بندگان اوی‌اند.» وی در ادامه از عملیات امروز نیروی هوایی ابراز خرسندی کرده و آورده است: «بدین‌خاطر مراتب سپاسگزاری اینجانب را به مناسبت عملیات ابتکارآمیز و شجاعانه که بیانگر میل به ایثار و کمال فداکاری و تداوم فعالیت قهرمانی از آغاز جنگ است، [از] نیروی زمینی ارتش و سپاه پاسداران و ستاد عملیات غیرمنظم و بسیج عشایری به مناسبت موفقیت‌های متوالی ۲۰ روز گذشته، در همه جبهه‌های جنگ و عملیات درخشان و غرورآمیز که بیانگر اراده ادامه جنگ تا بیرون‌راندن نیروهای رژیم دست‌نشانده عراق است، [از] نیروی دریایی به مناسبت کامل‌کردن تفوق دریایی و ازکارانداختن نیروی دریایی دشمن، [از] ژاندارمری و شهربانی و کمیته‌ها که بسیاری از افرادشان در نبردی عادلانه برضد قوای متجاوز به شهادت رسیدند، از مهندسان، فن‌شناسان و کارگران که در ابتکارها و آماده‌کردن تجهیزات جنگی کمال کوشش را به کار می‌برند، اعلام نمایید. ... اینجانب از کار و تلاش آنها امید می‌جویم و یقین دارم نسل امروز نیز از این تلاش‌ها و پیروزی‌هایی که به دست می‌آید، امید می‌یابد و سرمشق می‌گیرد. لازم است به بهترین نمونه‌ها به نشان قدردانی از تلاش‌ها و فداکاری‌شان نشان و پاداش‌های شایسته اعطا گردد ...»

گزارش- 7

7. رئیس‌جمهور در مصاحبه‌ای مطبوعاتی و بحث‌برانگیز، به تشریح مبانی اختلافات خود با برخی مسئولان سیاسی کشور، ازجمله انتقاد از نحوه پایان‌دادن به مسئله گروگان‌گیری و آینده انقلاب اسلامی پرداخت. وی که به نوعی تمایل به بین‌المللی کردن دامنه اختلافات خود با برخی از مسئولان و نهادهای کشور دارد با اشاره به حمایت رهبر انقلاب از خود مدعی شد، دادن اطلاعات نادرست به رهبر، عامل برخی مشکلات فعلی کشور است. خبرنگار ماهنامه میدل ایست (چاپ لندن) با هدف اطلاع از دیدگاه‌های رئیس‌جمهوری ایران درباره آینده انقلاب ایران، مسئله گروگان‌ها، پیشرفت جنگ و همچنین مسائلی که در جبهه داخلی با آنها مواجه است، مصاحبه‌ای با وی انجام داد. بنی‌صدر در این مصاحبه در پاسخ به این سؤال که ترجیح می‌دهید در خوزستان به‌عنوان فرمانده کل قوای ارتش باشید یا در تهران در سمت ریاست‌جمهوری؟ گفت: «به‌نظر من جنگ نفرت‌انگیز است، اما زمانی‌که به انسان تحمیل می‌شود باید آن را آزمود و به آن به‌عنوان یک آزمایشگاه برای آزمودن روش‌های رهبری نگاه کرد.» وی همچنین در جواب این پرسش که خود را فرد نظامی یا رهبر روحانی نیروهای سه‌گانه ارتش می‌دانید؟ خود را به‌عنوان رهبر روحانی این نیروها معرفی کرد. رئیس‌جمهور سپس با انتقاد درباره طولانی‌شدن حل مسئله گروگان‌گیری که یکی از موضوعات اختلاف وی با جناح مقابل به‌ویژه نخست‌وزیر بود، اظهار کرد: «خوشحالم این موضوع حل‌و‌فصل شده، ولی این بدین معنی نیست که از چگونگی پایان آن نیز خوشحال هستم. این مسئله باید زمانی حل‌و‌فصل می‌شد که می‌توانستیم از موضع قدرت با امریکایی‌ها وارد مذاکره شویم و نه بالعکس.» فرمانده کل قوا همچنین در پاسخ به سؤال خبرنگار نشریه میدل ایست درباره حمایت امام خمینی از وی ابراز کرد: «حال و همچنین هنگام انتخاب رئیس‌جمهوری، وی از من پشتیبانی و حمایت کرده است. مشکل آنجاست که بعضی اوقات اطلاعات غیرصحیح به امام می‌دهند که ایجاد مشکلاتی می‌کند. بدبختانه روزنامه‌ها و رادیو تلویزیون حقیقت امر را نمی‌گویند و گزارش‌های غیرصحیح به‌سرعت انتشار می‌یابند و بعضی اوقات انتشار اخبار نادرست عملاً (عمداً) صورت می‌گیرد. اما امام به من اعتماد دارد هرچند نمی‌تواند به همه‌کس اعتماد کند.»

گزارش- 8

8. درحالی‌که سخنگوی کمیته ۴ نفره جنبش عدم تعهد که برای برقراری صلح بین ایران و عراق تشکیل شده، از مشکلات پیش روی این کمیته خبر داد، دبیرکل سازمان کنفرانس اسلامی و عضو کمیسیون اسلامی حسن نیت از پیشرفت تلاش‌های این کمیسیون و احتمال استقبال ایران و عراق از پیشنهادهای آن سخن گفت. کمیته صلح جنبش غیرمتعهدها دیروز، در دهلی‌نو تشکیل جلسه داد. اعضای این کمیته که متشکل از وزرای امور خارجه هند، کوبا، زامبیا و رئیس بخش سیاسی سازمان آزادی‌بخش فلسطین هستند پس از حدود چهار ساعت، بحث‌های طولانی و مذاکره درباره وضعیت جنگ عراق و ایران، هرگونه اقدامی درمورد خاتمه جنگ را منوط به دریافت پاسخ رسمی عراق و ایران دانستند. سخنگوی کمیته مذکور گفت: پیچیدگی اوضاع جنگ عراق و ایران، کار رسیدگی کمیته به این موضوع را مشکل کرده است. از طرفی به گفته سخنگوی وزارت امور خارجه هند، ایران امروز، به کمیته ۴ نفره غیرمتعهدها اعلام کرد که اعضای این کمیته می‌توانند در تاریخ ۱۱ آوریل (۲۲ فروردین‌ماه)، به تهران سفر و امکانات حل مسئله جنگ را بررسی کنند. بنابراین ایران به پیام کمیته صلح غیرمتعهدها پاسخ داد. کمیته ۴ نفره غیرمتعهدها همچنین پیام مشابهی برای عراق فرستاد، اما هنوز پاسخی دریافت نکرده‌ است. سخنگوی وزارت امور خارجه هند گفت: بمباران پایگاه الولید عراق به‌همت نیروهای ایرانی (عملیات اچ‌۳) مسئله را پیچیده‌تر کرده است. سفیر کوبا در عراق امشب، از بغداد به دهلی‌نو سفر خواهد کرد تا اعضای کمیته را از تصمیم مقامات عراقی مطلع سازد. اعضای کمیته صلح جنبش غیرمتعهدها فردا عصر، تشکیل جلسه خواهند داد تا پاسخ احتمالی عراق را بررسی کنند. از سوی دیگر، خبرگزاری فرانسه گزارش داد: بنا به گفته حبیب شطی دبیرکل سازمان کنفرانس اسلامی و عضو کمیسیون اسلامی حسن نیت، مأموریت کمیته صلح اسلامی، وارد مرحله مثبتی شده است. به گزارش این خبرگزاری شطی افزود: ایران و عراق به مأموریت کمیته اسلامی صلح اعتماد دارند و مایل‌اند که کمیته کوشش‌های خود را به‌منظور دستیابی به آتش‌بس بین دو کشور دنبال کند. دبیرکل سازمان کنفرانس اسلامی در ادامه اضافه کرد: در نتیجه دیدارهای روز جمعه خود در تهران و سفر امروزش به بغداد، دریافته است که دو کشور از پیشنهادهای کمیته با نظر مساعد استقبال خواهند کرد. وی گفت: ایران و عراق در چند روز آینده، باید به این پیشنهادها پاسخ دهند. حبیب شطی خاطرنشان کرد: «کمیسیون در طرح حل‌‌و‌‌فصلی که در چهارم مارس گذشته [۱۳ اسفندماه ۱۳۵۹]، به دو کشور ارائه داد، اصلاحاتی به‌عمل آورده است و این طرح پایه و اساس هرگونه حل‌و‌فصل مناقشه بین عراق با ایران باقی خواهد ماند و تغییرات باتوجه‌به پاسخ‌هایی که دو کشور به ما داده‌اند، به عمل آمده است.» وی همچنین اعلام کرد: «کمیسیون در انتظار پاسخ عراق و ایران درباره اصلاحات به‌عمل‌آمده در طرح است. چنانچه پاسخ‌ها مثبت باشد، کمیسیون وارد جزئیات طرح خواهد شد و کمیسیون‌هایی تشکیل خواهد داد که موضوع آتش‌بس بین دو کشور، عقب‌نشینی نیروهای عراقی از سرزمین ایران و مشخص ساختن مرزهای بین‌المللی ازجمله شط‌العرب و ایجاد دادگاه اسلامی برای تعیین مهاجم را تنظیم کنند.»

گزارش- 9

9. سفیر و نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل متحد، اعضای این سازمان را از انتخاب عراق به ریاست مجمع عمومی برحذر داشت. به گزارش خبرگزاری رویتر از نیویورک، جمال شمیرانی نماینده ایران در سازمان ملل متحد، نامه‌ای برای اعضای این سازمان ارسال کرد و در آن خواستار جلوگیری از انتخاب عراق برای ریاست مجمع عمومی سازمان ملل در پاییز آینده، یا انتخاب مجدد آن کشور در کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل متحد شد. براساس نظام گردش منطقه‌ای، امسال ریاست مجمع عمومی به یکی از کشورهای آسیایی می‌رسد و عراق یکی از چند کشوری است که خواستار ریاست مجمع عمومی است. همچنین دوره سه‌ ساله حضور این کشور در کمیسیون حقوق بشر که ۴ عضو دارد در پایان امسال منقضی می‌شود و این کشور می‌تواند در انتخابات بعدی نیز شرکت کند. شمیرانی در نامه‌ای که به‌تازگی برای هیئت‌های نمایندگی سازمان ملل متحد فرستاده، نوشته است که برای جامعه بین‌المللی و تمام افراد باوجدانی که برای حقوق بشر مبارزه می‌کنند، یک توهین گستاخانه است که عراق به‌عنوان ریاست مجمع عمومی و عضویت در کمیسیون حقوق بشر معرف تمایلات و امیدهای آنان باشد.

گزارش- 10

10. درحالی‌که وزیر دفاع کویت مخالفت صریح کشورش را با طرح امریکا و کشورهای اروپایی برای ایجاد نیروی واکنش سریع در منطقه خلیج‌فارس اعلام کرد، روزنامه ایندین اکسپرس از انعقاد قرارداد دفاعی محرمانه بین امریکا و برخی از کشورهای منطقه خلیج‌فارس گزارش داد. وزیر دفاع کویت در مصاحبه با روزنامه القبس اعلام کرد این کشور پیشنهاد امریکا و کشورهای اروپای غربی درمورد تشکیل نیروهای واکنش سریع را تحمل نخواهد کرد و ارتش کشورش همیشه آماده دفاع از حاکمیت این کشور است. وی همچنین گفت: هیچ خطری بجز جنگ عراق و ایران، کویت را تهدید نمی‌کند. وزیر دفاع کویت درباره همکاری ۶ کشور عضو شورای همکاری خلیج‌فارس اظهار کرد: «شورای مذکور در وهله اول روابط سیاسی و اقتصادی کشورهای عضو را درزمینه امنیت، تحکیم و سپس همکاری نظامی آنها را تقویت می‌کند.» درعین‌حال، روزنامه ایندین اکسپرس امروز، به نقل از نشریه هفتگی ایت دیز (چاپ لندن) در یک گزارش ویژه نوشت: «امریکا و کشورهای عمده خلیج (فارس) به‌طور محرمانه یک قرارداد دفاعی و یک موافقت‌نامه کمک امضا کرده‌اند که موازنه استراتژیک منطقه را به‌شدت بر هم می‌زند. این موافقت‌نامه‌ها به‌دنبال مذاکراتی که در سطوح بالا بین مقامات دولت ریگان و رهبران خلیج (فارس) در دو ماه گذشته، صورت گرفته، منعقد شده است. هفته‌نامه ایت دیز را که در مسائل آسیای غربی تخصص دارد، اعراب کشورهای خلیج‌فارس ازنظر مالی تأمین می‌کنند. این هفته‌نامه انگلیسی به نقل از برخی مقامات امریکایی نوشت هدف از معامله جدید که مورد توافق سران کشورهای عمده خلیج‌فارس قرار گرفته و تاکنون محرمانه باقی‌ مانده، این است که خلیج‌فارس به‌صورت ایالت پنجاه‌و‌دوم امریکا درآید و این کشور در منطقه نفوذ مستقیم داشته باشد. ... براساس این گزارش، مذاکرات بین مقامات امریکایی و سران کشورهای خلیج‌فارس از کنگره امریکا و مقامات عالی‌رتبه وزارت خارجه این کشور مخفی مانده است.» به نوشته این هفته‌نامه انگلیسی، رهبران کشورهای عرب منطقه درحال‌حاضر نگران ناآرامی‌های سیاسی در بین مردم این کشورها هستند.

گزارش- 11

11. دبیرکل حزب دمکرات کردستان ایران در مصاحبه با یک نشریه لبنانی به تشریح مواضع خود درخصوص وضعیت استقرار ارتش ایران، تلاش برای جلب حمایت اتریش و مبارزات سازمان آزادی‌بخش فلسطین پرداخت. عبدالرحمن قاسملو که به‌تازگی به اروپا سفر کرده است، در مصاحبه با مجله لبنانی الحوادث (چاپ لندن) درخصوص وضعیت ارتش ایران گفت که ارتش ایران ۹ لشکر دارد که ۴ لشکر آن با کردها می‌جنگند، ۳ لشکر درحال جنگ با عراقی‌ها هستند و ۲ لشکر دیگر در داخل کشور متمرکزند. وی افزود: امید غرب برای تغییر وضع ایران به کمک ارتش بیهوده است، زیرا با نفوذ سپاه پاسداران زیربنای ارتش عوض شده است. قاسملو در این مصاحبه خواستار تشکیل یک جبهه دمکراتیک و گسترده از همه نیروهای آزادی‌خواه در ایران شد و اظهار کرد: «ما با همه نیروهای داخلی که مخالف رژیم خمینی و موافق با طرح تشکیل این جبهه باشند، همکاری می‌کنیم.» وی همچنین با اشاره به مذاکراتش با برنو کرایسکی صدراعظم اتریش، گفت در دیدار با کرایسکی وضع موجود و درخواست‌های خود را تشریح کرده و صدر اعظم اتریش هم به وی وعده داده است همان‌طور که از آرمان ملت فلسطین پشتیبانی می‌کند به جانب‌داری ملت کرد نیز برخیزد. به‌علاوه، دبیرکل حزب دمکرات کردستان ایران خاطرنشان کرد: «مقاومت فلسطین ما را تأیید می‌کند و ما نیز به‌نوبه خود آنها را تأیید می‌کنیم. تاکنون از آنها چیزی جز کمک سیاسی نخواسته‌ایم و در گذشته فلسطینی‌ها درباره آرمان ما با آیت‌الله‌ها در تهران گفت‌وگو و بین ما و آنها میانجیگری کرده‌اند. فلسطینی‌ها دوستان ما هستند و ما هردو برای تعیین سرنوشت مبارزه می‌کنیم با این فرق که آنها خارج از سرزمین خود هستند و ما در داخل سرزمین خود خواستار خودمختاری در چارچوب یک دولت فدرال در ایران هستیم.»

گزارش- 12

12. روزنامه‌ها و خبرگزاری‌های مختلف امروز، به تحلیل و مقایسه اوضاع اقتصادی ایران و عراق و پیامدهای جنگ برای هر دو کشور پرداختند. روزنامه انگلیسی دیلی تلگراف در مطلبی با عنوان “اعلام هزینه‌های جنگ ازسوی ایران”، نوشت: «بهزاد نبوی وزیر [مشاور در] امور اجرایی ایران روز گذشته، گفت ایران به‌دلیل جنگ با عراق بیش از ۷۱۱۳ میلیون پوند در ۶ ماهه گذشته، خسارت دیده است. وی که در یک راه‌پیمایی [نماز جمعه] در تهران سخنرانی می‌کرد، گفت: “این خسارت شامل ۵۹۲۸ میلیون پوند خسارت در ذخایر ارزی و ۱۱۸۵ میلیون پوند افزایش هزینه‌های دولت بوده است.” به‌نظر می‌رسد منظور وی از خسارت ارزی تعلیق صادرات نفت ایران به‌دلیل جنگ بوده است. وی گفته است که افزایش هزینه‌های دولت به‌سبب واردات محصولات نفتی بوده که قبلاً در داخل تولید می‌شده است. وی همچنین گفت: ایران همچنین ۵۰ درصد از ظرفیت بنادر خود را از دست داده است. خرمشهر بزرگ‌ترین بندر کشور نابود شده و قسمتی از دو بندر دیگر، یعنی بندر امام خمینی و بوشهر تخریب گشته و به‌دلیل قرارگرفتن در منطقه جنگی قابل‌استفاده نیستند.» درهمین‌حال، گزارش‌های رسیده حاکی است که عراق با تشکیل کمیسیون تحقیق برای شناسایی متجاوز در جنگ موافقت کرد. از طرفی ایران هم خواستار تنبیه متجاوز شد. به گفته ناظران، این بدان معناست که درصورت متجاوز شناخته‌شدن عراق، ایران خواستار غرامت از این کشور خواهد شد. همچنین رادیو لندن در گزارشی به اختلاف دیدگاه‌ها و مواضع اقتصادی مقامات جمهوری اسلامی ایران پرداخت و اعلام کرد: «ابوالحسن بنی‌صدر رئیس‌جمهور ایران، در هفته اخیر، هشدار داد که ادامه فقدان رشد اقتصادی ممکن است به تشنجات شدید سیاسی و اجتماعی بینجامد. ولی بهزاد نبوی وزیر مشاور در امور اجرایی، در سخنانی بعد از نماز جمعه در تهران اظهار داشت که باوجود جنگ ایران و عراق و جنایات رژیم سابق، اوضاع آن‌قدرها هم بد نیست.» ویلیام ریکس کارشناس این رادیو، درباره تناقض دیدگاه‌های اقتصادی طیف بنی‌صدر و حامیانش در مقابل مخالفان اظهار کرد: «بنی‌صدر ضمن بیانات خود درباره ایران گفت که بی‌ثباتی سیاسی و ضعف نظم و قانون از علل ضعف اقتصاد ایران است. بعضی از مسائل عمده‌ای که وی به آنها اشاره کرده بود عبارت‌اند از تورم پولی، کسر بودجه و مخارج گزاف دولت، بیکاری فزاینده و بیرون کشیده‌شدن سپرده‌های بانکی. وی در هفته اخیر، در روزنامه انقلاب اسلامی نوشت: عوامل اقتصادی با ناآرامی اجتماعی دست‌به‌دست هم می‌دهند و ثبات کشور را متزلزل می‌کنند. وی افزود: بسیاری چنین می‌پندارند که افزایش واردات و قرارگرفتن پول و کالا در دسترس مردم مسئله را حل خواهد کرد، ولی در شرایط ایران چنین کاری اوضاع را از آنچه هست بدتر خواهد کرد. وی در سخنرانی چندی پیش خود که به مناسبت دومین سالگرد پیروزی انقلاب ایراد می‌شد، دوباره موضوع اقتصاد را پیش کشید و گفت که ذخایر ارزی ایران براثر تحریم بازرگانی جهان غرب و نیز براثر جنگ ایران و عراق از معادل ۱۰ میلیارد دلار به معادل ۴ میلیارد دلار کاهش یافته است، ولی رئیس‌جمهور چندان تسلط مؤثری بر امور اقتصادی ندارد. علیرضا نوبری رئیس بانک مرکزی ایران، از یاران سیاسی بنی‌صدر است، ولی کنترل اجرایی وزارتخانه‌های مربوط به اقتصاد کشور مانند سایر وزارتخانه‌ها در دست مخالفان سیاسی اوست. ارقامی که بنی‌صدر در هفته اخیر، ارائه داد هراس‌آور است. وی به کسر بودجه سال ۱۳۵۹ که توسط بانک مرکزی تخمین زده شده است، اشاره کرد. این رقم ۱۱ میلیارد دلار است و بنی‌صدر گفت که اگر کسر بودجه به ۱۴ میلیارد دلار برسد، ضربه مهلکی بر اقتصاد کشور وارد خواهد آمد. بنی‌صدر می‌گوید مقدار پول در گردش، از زمان جنگ ایران و عراق ۴۰ درصد افزایش یافته است. از طرف دیگر، تولید ناخالص ملی ظرف ۳ سال اخیر، رو به کاهش رفته است و بنی‌صدر می‌گوید اکنون رکود اقتصادی با بیکاری و تورم پولی در هم آمیخته است و می‌افزاید که ضریب تورم پولی اکنون ۲۷ درصد است. وی معتقد است که تنها راه‌حل آن است که تولید افزایش یابد و اعتماد مردم جلب شود تا بتوانند تقاضای خود برای کالاها و خدمات را تعدیل نمایند. از آنجا که بسیاری از کالاها وارداتی است و از آنجا که تحریم بازرگانی اغلب کشورهای غربی علیه ایران اکنون، فسخ شده است، دولت می‌کوشد با ملی‌کردن بازهم بیشتر تجارت خارجی تسلط خود را بر اقتصاد گسترش دهد. اما بهزاد نبوی نظرات خوش‌بینانه‌تری ارائه داد. وی منکر کسر بودجه ۱۱ میلیارد دلاری شد، ولی گفت که باتوجه‌به جنگ ایران و عراق و کسر بودجه‌ای که از رژیم قبلی به ارث برده‌ایم، کسر بودجه کنونی می‌توانست به ۲۲ میلیارد دلار بالغ گردد.» ویلیام ریکس در پایان تفسیر خود اضافه کرد: با آنکه بیشتر مردم ایران قبول دارند که اقتصاد این کشور سیر نزولی را می‌پیماید، جناح‌های گوناگون مانند طرف‌داران بنی‌صدر و بعضی از روحانیون و تجار هریک دراین‌خصوص که چه باید کرد، نظری جداگانه دارند. کارشناسان امریکایی نیز در برنامه‌ای در رادیو امریکا دورنمای آتی عراق ازنظر سیاسی و اقتصادی را تحلیل کردند. امروز، رادیو امریکا در تحلیلی راجع به اقتصاد عراق، ضمن اشاره به وضعیت خوب این کشور در مقایسه با ایران و همچنین کمک‌های کشورهای عربی مانند عربستان به عراق، مهم‌ترین پیامد جنگ را برای اقتصاد عراق کندشدن روند توسعه اقتصادی در این کشور دانست. بنا بر نظر کارشناسان امریکایی: «ازنظر عراق آنچه که اکنون در جنگ با ایران مطرح است، دوام بیشتر یکی از دو حریف است. در شرایط رکود و توقف فعلی که هیچ‌یک از طرفین توفیق پیروزی نداشته درواقع هریک که بتواند بیشتر دوام بیاورد، در آخر برنده است. عراق این موضوع را که در جنگ متجاوز بوده انکار می‌کند و علت را تحریکات مداوم و مغرضانه رژیم اسلامی علیه رهبری عراق می‌داند. عراق مدعی است که این ایران بود که اول‌بار حمله به تأسیسات نفتی و اعزام دسته‌های مختلف برای سوءقصد به جان رهبر عراق را آغاز کرد. باآنکه عراق چندین شهر و قصبه ایران را اشغال کرده، مدعی است که از پیشروی بیشتر خودداری کرده است و صدام حسین اعلام کرده که نیروهای عراقی تا آنجا که می‌توانند از خونریزی و تلفات جنگی خودداری کنند. درعین‌حال، عراق مدعی است که نیرو و توان کامل نظامی‌اش را در جنگ با ایران به کار نبرده است. البته تلفات سنگین ارتش عراق ازنظر سیاسی می‌تواند مشکلات زیادی برای رژیم این کشور ایجاد کند. غالب نفرات پایین ارتش عراق شیعه‌مذهب هستند و ازنظر حکومت سنی بغداد این موضوع می‌تواند مشکلاتی به‌بار آورد. ولی باوجود شرایط موجود، دولت عراق تاکنون مشکلی با اتباع شیعه‌مذهب خود نداشته است. صدام حسین در مقام رئیس‌جمهوری عراق در مرکز قدرت سیاسی برای جلوگیری از کمبود مواد غذایی یا سایر مواد مصرفی دوراندیشی‌هایی به خرج داده است و بااینکه مقدار زیادی از مواد ذخیره‌شده به مصرف رسیده، ولی به گفته ناظران سیاسی فروشگاه‌های بغداد به‌مراتب بیشتر از فروشگاه‌های تهران مملو از اجناس خوراکی مورد نیاز مردم است. پرزیدنت صدام حسین ازنظر مالی هم چندان نگرانی ندارد. عربستان سعودی ازنظر مالی احتیاجات حکومت بغداد را تأمین می‌کند و بااینکه بندر معتبر بصره در محاصره ایران است، عراق قادر بوده از راه زمینی و ازطریق اردن مواد مورد نیاز را دریافت کند. اتحاد اردن، عربستان سعودی و عراق را محور جدید در جهان عرب می‌خوانند. از طرفی، صدام نمی‌تواند برای تأمین وسایل نظامی کاملاً به شوروی متکی باشد. شواهد موجود نشان می‌دهد که اتحاد جماهیر شوروی ازنظر وسایل نظامی تنها حداقل ممکن را به عراق تحویل داده است. درحالی‌که روابط عراق با شوروی به سردی گراییده است، ولی این موضوع باعث نشده که عراق به‌سمت امریکا تمایل پیدا کند. هنوز امریکا روابط مستقیم سیاسی با بغداد ندارد و کارهایش به‌وسیله سفارت بلژیک در بغداد و تنها با چند نماینده جزء سیاسی انجام می‌گیرد. ولی عراق تجارت با امریکا را گسترش داده و برای خرید هواپیما، تانک و تأسیسات اتمی به فرانسه روی آورده است. گرچه صدام حسین از این تحولات چنان بهره نگرفته که به‌صورت عبدالناصر جدید دنیای عرب درآید، ولی موفق شده که به‌عنوان یک رهبر عمده در جهان غیرمتعهدها معرفی شود. به گفته ناظران خارجی صدام از وضعیت نسبتاً مطمئنی در داخل کشور برخوردار است. مخالفت با رژیم تقریباً از میان رفته است تاحدی‌که وی می‌تواند به ارتش متکی بوده و گروه‌های مرفه طبقه متوسط یا احزاب چپ را نادیده بگیرد. تنها کردها هستند که هنوز آرام نشده‌اند. بدترین جنبه جنگ ازنظر عراق، کندی رونق اقتصادی کشور است که در ده - دوازده سال اخیر بی‌سابقه بوده است. ولی با در نظر گرفتن اوضاع اقتصادی و سیاسی ایران می‌توان گفت که صدام قادر خواهد بود یک سال دیگر نیز منتظر بماند و در جنگ با ایران دوام بیاورد، البته درصورتی‌که عربستان سعودی همچنان کمک‌های مالی‌اش را به بغداد ادامه دهد. در مقابل، اگر ایران بتواند وضعش را سروصورتی بدهد و دربرابر عراق ایستادگی و مقاومت نشان دهد، این وضع ممکن است تغییر یابد و به دگرگونی وضع سیاسی عراق منجر شود.» ضمیمه گزارش۱: طرح‌های عملیاتی نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران برای حمله به پایگاه الولید عراق نیروی هوایی عراق درسال ١٩٨١، تعدادی از بمب‌افکن‌های خود را برای دورماندن از حملات هواپیماهای ایرانی و جلوگیری از نابودی آنها بر روی باند فرودگاه، به پایگاه‌های سه‌گانه اچ (اچ۳ یا الولید) در دورترین نقطه غرب این کشور منتقل کرد. در حالت معمول، هواپیماهای ایرانی برای بمباران این پایگاه می‌باید از مرزهای شرقی عراق وارد شده و پس از گذشتن از آسمان بغداد و بسیاری از شهرهای دیگر که تأسیسات پدافندی مؤثری داشتند، به اچ۳ می‌رسیدند و پس از اجرای عملیات دوباره از همین مسیر بازمی‌گشتند. در تمام طول مسیر بجز موشک‌های زمین‌به‌هوا و توپ‌های ضدهوایی، هواپیماهای رهگیر عراقی نیز وجود داشتند که درصورت حمله، باتوجه‌به برتری تعداد آنها نسبت به هواپیماهای مهاجم ایرانی بدون شک ادامه عملیات را برای هواپیماهای ایرانی غیرممکن می‌کردند. لذا قرار بر این شد که مسیری طولانی‌تر، ولی با ریسک کمتر که از نوار مرزی شمال و غرب عراق می‌گذشت برای حمله انتخاب شود. با تکمیل اطلاعات و تبادل‌نظر بیشتر بین فرماندهان و خلبانان نیروی هوایی، ایده عملیاتی‌کردن حمله به پایگاه الولید بیش‌ازپیش جدی شد. این عملیات دو مرتبه قرار شد که اجرا شود، اما هر دو بار به دلایلی با شکست مواجه شد. اولین‌بار در روزهای ٦ تا ٨ آبان‌ماه ١٣٥٩، بود. در این عملیات، پس از آنکه هواپیماها در نزدیکی ارومیه سوخت‌گیری کردند، سرهنگ ایزدستا از طراحان اصلی عملیات که با یکی از تانکرهای سوخت در دمشق مستقر بود، تشخیص داد که هوا در منطقه مرزی عراق و سوریه که قرار بود سوخت‌رسانی به هواپیماهای ایرانی در آنجا انجام گیرد، غبارآلود است و امکان سوخت‌گیری در ارتفاع کم وجود ندارد. عده‌ای نیز معتقد بودند که وی متوجه لو رفتن عملیات شده بود. بنابراین، با اعلام رمز شمشیر به مفهوم لغوکردن عملیات، مأموریت را پایان داد و همراه دیگران به پایگاه همدان بازگشت. درواقع، این عملیات یک تمرین عملی و واقعی برای همه اعضای شرکت‌کننده در آن محسوب شد و توانمندی آنها را در اجرای عملیات اصلی به سطح اطمینان بیشتری رساند. بنا به گفته یکی از خلبانان عملیات مذکور، بعد از اجرای ناموفق مأموریت، بلافاصله رادیو عراق اعلام کرد: «ما از مأموریت شما باخبر بودیم و با آمادگی کامل انتظار شما را می‌کشیدیم. بازهم دعوت می‌کنیم که حتماً به خاک ما بیایید تا با پذیرایی مناسب ما روبه‌رو شوید.» سرتیپ خلبان خسرو غفاری که در سال ١٣٦٤، به اسارت درآمده بود نیز دراین‌زمینه گفت: «درحین بازجویی، یکی از مقامات عراقی به این نکته اشاره کرد که ما از قصد نیروی هوایی ایران برای حمله به اچ٣ و حتی مسیر پروازی خلبانان در اوایل جنگ کاملاً آگاه بودیم. شانس آوردید که مأموریت انجام نشد وگرنه پذیرایی خوبی از گروه شما به عمل می‌آمد.» خلبان عتیقه‌چی هم دراین‌باره اظهار کرد: «در مأموریتی یکی از هواپیماهای دشمن را ساقط کردیم. در مصاحبه‌ای که خود من با خلبان اسیر داشتم او مدعی بود که عراق از طرح حمله به غرب کشورشان کاملاً آگاه بوده و نقشه آن هم روی میز فرماندهان عراقی بوده است.» عملیات یادشده برای دومین مرتبه در سحرگاه ١٩ بهمن‌ماه ١٣٥٩، اجرا شد. در طراحی عملیات جدید، باتوجه‌به درسی که از مأموریت قبلی و شکست آن گرفته شده بود، یک مأموریت ثانوی نیز برای خلبانان تعریف شد، بدین‌صورت که اگر به هر دلیل نتوانستند پروازشان را به‌سوی هدف ادامه دهند، محل دیگری را که از قبل تعیین شده بمباران کنند و سپس به پایگاه خود بازگردند. پس مأموریت ثانویه، بمباران پایگاه و پالایشگاه کرکوک و چند هدف نظامی دیگر بود، اما پس از سوخت‌گیری اولیه بر روی دریاچه ارومیه، به‌تدریج اوضاع جوی که هواشناسی پیش‌بینی کرده بود رو به وخامت گذاشت. ابر سنگین و غلیظی فضا راپوشاند و پرواز را برای هواپیماها دشوار کرد. ازآنجایی‌که هوا لحظه‌به‌لحظه بدتر می‌شد، حرکت به‌سوی هدف اولیه لغو شد و تصمیم گرفته شد که به هدف دوم که از قبل تعریف شده بود، حمله شود. باوجود حرکت جنگنده‌ها به‌سمت مرز، وخامت شرایط جوی به حدی شد که این عملیات نیز لغو شد. یکی از کمک‌خلبانان حاضر در این عملیات دراین‌زمینه ابراز کرد: «هوا خیلی خراب بود و من هرگز تصور نمی‌کردم در آن وضع به‌سمت مرز عراق ادامه دهیم، اما دو دسته چهار فروندی تصمیم داشتند به مواضع دیگری در خاک دشمن حمله کنند. هرچه جلوتر می‌رفتیم ابر سنگینی به زمین نزدیک و نزدیک‌تر می‌شد. من واقعاً نگران شده بودم، چیزی نمانده بود مثل ماشین روی زمین راه برویم. دیگر به جایی رسیدیم که جلویمان سد شده بود و بالاجبار لیدر تصمیم گرفت از ادامه به‌سوی هدف ثانویه خودداری کند.» عملیات حمله به پایگاه الولید برای بار سوم با درخواست و تأکید مقامات کشور و سرهنگ فکوری وزیر دفاع، طراحی شد. در تاریخ ٥ فروردین ١٣٦٠، جزئیات و نحوه اجرای عملیات برای مسئولان ستادی و یگان‌های اجرایی تشریح شد و فقط روز، ساعت و محل اجرای عملیات محرمانه ماند. براساس این طرح، فرماندهی ترابری هوایی پایگاه هوایی مهرآباد باید ٢ فروند بوئینگ ٧٤٧ تانکر در دمشق و ٢ فروند ٧٠٧ در زمان رفت‌وبرگشت فانتوم‌ها در دوره ایستایی، زیر دریاچه ارومیه آماده می‌کرد تا سوخت مورد نیاز بمب‌افکن‌ها را تأمین کنند. همچنین باید یک فروند هواپیمای سی١٣٠ با امکانات شنود رادیویی و جمع‌آوری سیگنال‌های الکترونیکی برای مراقبت از اوضاع و شنود مکالمات دشمن به نزدیک‌ترین منطقه مرزی فرستاده ‌می‌شد تا آخرین اطلاعات را گردآوری کرده و دراختیار مقامات تصمیم‌گیرنده قرار دهد. پایگاه تبریز هم موظف شد پوشش و مراقبت‌های هوایی کاملی را برای دو هواپیمای سوخت‌رسان داخل مرزی خود به‌ویژه در زمان عملیات سوخت‌رسانی تأمین کند. درضمن تعدادی از شکاری‌های این یگان که در همدان مستقر بودند باید پوشش هوایی منطقه را برای مقابله احتمالی با هرگونه تجاوز یا پیش‌دستی عراق تأمین می‌کردند. همچنین این پایگاه موظف بود دقایقی قبل از اجرای بمباران مجموعه پایگاه‌های الولید، با ٣ فروند اف٥ یک هدف مهم در خاک دشمن را بمباران کند و درهمین‌حال ٢ فروند دیگر عملیات ایذایی را به‌نحوی اجرا کنند که همه حواس دشمن معطوف این عملیات فریب شده و ضمن درگیرکردن رادارها و شکاری‌های عراق، بمب‌افکن‌های اف٤ پس از انجام مأموریت بتوانند در امنیت نسبی بیشتری برای سوخت‌گیری و بازگشت به کشور اقدام کنند. پایگاه هوایی هشتم شکاری در اصفهان نیز باید با پرواز شکاری‌های رهگیر اف١٤ به‌عنوان مدرن‌ترین هواپیمای رهگیر راه دور، پوشش منطقه کلی غرب کشور را تأمین می‌کرد تا اگر شکاری‌های دشمن بمب‌افکن‌های خودی را که قادر نبودند با داشتن بمب به جنگ هوایی بپردازند، تعقیب و رهگیری کنند، به‌سرعت نسبت به خنثی‌سازی و انهدام تهدید هوایی آنها اقدام کنند. پایگاه هوایی همدان نیز که نقش اصلی را در این مأموریت داشت، موظف بود علاوه‌بر ١٠ فروند هواپیمای اصلی که عازم جنوب دریاچه ارومیه می‌شدند، چند سورتی مأموریت پوشش هوایی نیز برای مناطق حساس در نظر بگیرد. سرانجام سحرگاه روز پنجشنبه ١٥ فروردین ١٣٦٠، پس از آنکه هواپیماهای گشت‌زنی از پایگاه‌های اصفهان و تبریز برخاستند و اوضاع را بررسی کردند و هواپیماهای سوخت‌رسان نیز از فرودگاه مهرآباد به‌سمت محل سوخت‌گیری به حرکت درآمدند، فانتوم‌ها از پایگاه همدان برخاسته و عملیات خود را شروع کردند. اسامی گروه پروازی شرکت‌کننده در عملیات نهایی بدین شرح است: موقعیت کابین جلو کابین عقب شماره ۱ سرگرد فرج‌الله برات‌پور ستوان یکم محمد جوانمردی شماره ۲ سرهنگ۲ قاسم پورگلچین ستوان یکم محمدرضا آذرفر شماره ۳ سرگرد ناصر کاظمی ستوان یکم ابراهیم پوردان شماره ۴ سروان غلام‌عباس رضایی خسروی ستوان یکم محمدعلی اکبرپور سرابی شماره ۵ سروان محمود اسکندری ستوان یکم کاوه کوهپایه عراقی شماره ۶ سرگرد محمود خضرایی ستوان یکم اصغر باقری شماره ۷ سرگرد منوچهر طوسی سروان محمدحسین نیکوکار شماره ۸ سروان منوچهر روادگر ستوان یکم احمد سلیمانی پمدتی پس از شروع پرواز، بمب‌افکن‌ها بر روی دریاچه ارومیه مشغول سوخت‌گیری شدند، درحالی‌که جنگنده‌های اف١٤ که از پایگاه تبریز به پرواز درآمده بودند از آنها مراقبت می‌کردند. تانکرهای سوخت‌رسان بعد از یک مرحله سوخت‌رسانی روی دریاچه ارومیه، فانتوم‌ها را تا نزدیکی مرز همراهی کردند و در ادامه مسیر هم به چند فروند سوخت دادند و منطقه را ترک کردند و به فرودگاه مهرآباد بازگشتند. دو ساعت بعد، ٢ فروند تانکر٧٠٧ دیگر از فرودگاه مهرآباد عازم منطقه مذکور شدند تا هنگام بازگشت فانتوم‌ها سوخت لازم را به آنها تحویل دهند. در این‌ مرحله ٢ هواپیمای رزرو که برای جایگزینی بمب‌افکن‌ها درصورت وقوع اتفاق اعزام شده بودند، به پایگاه برگشتند و ٨ فانتوم اصلی به مأموریت خود ادامه دادند. گروه از منتهی‌الیه خاک عراق وارد آن کشور شد و در لابه‌لای ارتفاعات، پرواز خود را به‌سوی هدف ادامه داد. برای اینکه پرواز راحت‌تر و ایمن‌تر انجام شود، عملیات درقالب دو دسته ٤ فروندی، اما نزدیک به هم درحال اجرا بود. هم‌زمان با آنها، یک دسته ٣ فروندی اف٥ نیز که مأموریت حمله به تأسیسات مهمی در کرکوک با هدف گمراه‌کردن عراق را داشت، به حرکت درآمد. این گروه مأموریت خود را به‌خوبی انجام داده و اهداف از پیش تعیین‌شده را هدف قرار دادند. در برگشت هواپیماهای عراقی به تعقیب آنان پرداختند، اما از ورود به خاک ایران خودداری کردند، بنابراین دسته مذکور به پایگاه خود برگشت. اما دسته اصلی فانتوم‌ها که حالا دیگر در خاک عراق بودند با دلهره و اضطراب به‌سمت منطقه دوم سوخت‌گیری در مرز عراق و سوریه در حرکت بودند. دو فروند هواپیمای بوئینگ٧٤٧ که طبق طرح عملیات در فرودگاه دمشق به سر می‌بردند، طرح پروازی خود را به امضا رسانده و به‌موقع اجازه پرواز گرفتند. آنها باید در یک پرواز تاکتیکی در ارتفاع هزارپا آن‌هم در لبه مرز دشمن با کشوری ثالث (سوریه) دو بار به ٨ فروند اف٤ سوخت می‌رساندند. لیدر گروه ٨ فروندی پس از ورود به خاک سوریه در نقطه مقرر هواپیماهای سوخت‌رسان را به‌راحتی پیدا کرد و سوخت‌گیری به‌سرعت شروع شد. عملیات سوخت‌رسانی برای کسب حداکثر امنیت و غافلگیری حریف در پایین‌ترین ارتفاع تاکتیکی، یعنی کمتر از سیصدمتر اجرا شد، به‌طوری‌که سوری‌ها روی آن اشراف راداری پیدا نکنند و نیروهای عراق هم بویی از ماجرا نبرند. طبق نقشه، بمب‌افکن‌ها باید پس از سوخت‌گیری به‌منظور بمباران ٣ پایگاه هوایی اچ٣ درقالب ٣ دسته پروازی به این شرح قرار می‌گرفتند: دسته اول؛ سه فروندی، پایگاه شمالی (موراسانا). دسته دوم؛ دو فروندی، پایگاه جنوبی (التبعات). دسته سوم؛ سه فروندی، پایگاه اصلی (الولید). دسته سه‌گانه اولیه که مأموریت هدف قراردادن پایگاه شمالی را به‌عهده داشت، اولین گروهی بود که باید بمب‌های خود را بر روی هدف می‌ریخت. در این لحظه یکی از خلبانان هنگام ریختن بمب اندکی پایین‌تر از وضعیت محاسبه‌شده قرار داشت و همین باعث شد چند ترکش از بمب‌ها به هواپیمای وی اصابت کند و به آن صدمه بزند. به همین دلیل، امکان سوخت‌گیری سوم را پیدا نکرد و مجبور شد برای نشستن اضطراری به‌سمت فرودگاهی در سوریه برود. گروه دوم، شامل ٢ بمب‌افکن با مأموریت پایگاه جنوبی بود که اهمیت کمتری نسبت به دو پایگاه دیگر داشت، این گروه با فاصله اندکی هدف خود را بمباران کرد. در این زمان، هنوز پدافند عراق فعال نشده بود. پس از آن گروه سوم با رهبری سرگرد برات‌پور که لیدر کل عملیات بود به‌سوی هدف خود حرکت کرد. وی دراین‌باره گفت: «سه فروندی درحال گردش به‌سمت هدف بودیم که دیدم ستونی از آتش و دود و خاک در منطقه هدف‌ها دیده می‌شود. فهمیدیم که همکارانم کار خود را به‌خوبی انجام داده‌اند. اما ضدهوایی دشمن که غافلگیر شده و ابداً انتظار ما را نداشت، با رسیدن دیگر اعضای گروه به اهدافشان فعال شده و بدون دیدن ما دیوانه‌وار به هر سو تیراندازی می‌کرد. به همین دلیل، در تصمیمی فوری مسیر را به داخل عراق تغییر داده و پس از طی مسافتی حدود ١٥ تا ٢٠ ناتیکال مایل بیش از برنامه، از شرق به غرب به پایگاه اصلی که هدف ما بود حمله‌ور شدیم. در این لحظه، چون کمی زمان گذشته و خبری نشده بود، ضدهوایی منطقه به‌حالت نسبتاً خاموش رفت و فضای خوبی برای ما ایجاد شد تا بار دیگر آنها را غافلگیر کنیم ... خوشبختانه بدون هیچ مشکلی هدف را به‌نحو دقیق و مؤثر بمباران و تعداد زیادی از بهترین هواپیماهای عراق را نابود کردیم و به‌دنبال دو گروه دیگر به سمت تانکرها ادامه دادیم.» وی در ادامه ضمن اشاره به هواپیمای صدمه‌دیده اظهار کرد: «برابر هماهنگی کوتاهی که با ایزدستا انجام گرفت، قرار گذاشتیم که تانکر حامل ایشان این هواپیما را تا فرودگاه مورد نظر (در خاک سوریه) همراهی کند. از این به بعد ما دوباره درقالب دو دسته پروازی همراه با تانکر دیگر به‌سمت شمال ادامه دادیم و در مسیر باک‌هایمان را یک بار دیگر پر کردیم. از تقاطع مرز عراق، ترکیه و سوریه به‌سمت ایران حرکت کردیم. در مسیر برگشت چند فروند شکاری عراقی را درست روبه‌روی خودمان دیدیم که دنبال ما می‌گشتند. مطمئن هستم ما را دیدند، اما به‌دلیل سرعت زیادی که داشتیم و گردشی که آنها برای رسیدن به ما انجام دادند، فاصله زیاد شد و هرگز نتوانستند به خواستشان که سرنگونی ما بود برسند.» رأس ساعت مقرر، ٢ فروند تانکر٧٠٧ برای پرکردن باک‌های خالی فانتوم‌هایی که از مأموریت برمی‌گشتند به منطقه دریاچه ارومیه رسیدند و آماده استقبال از قهرمانان تیزپرواز شدند. در خلال این مدت، خلبانان پوشش هوایی اف١٤ نیز از تانکرهای مختص به خود سوخت دریافت کرده و همچنان حفاظت آسمان منطقه را با دقت و هشیاری تأمین کردند. حدود ساعت ١٤، هواپیماها یکی پس از دیگری به پایگاه شهید نوژه بازگشتند. هواپیمای آسیب‌دیده نیز پس از تعمیر، به کشور برگردانده شد.

________________________________________

• نخستین طرح عملیاتی نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران با نام کمان٩٩ در سحرگاه اول مهرماه ١٣٥٩، به اجرا درآمد. در این عملیات ١٥٠فروند جنگنده ایرانی شامل هواپیماهای اف١٤، اف٤ و اف٥ شکاری به پرواز درآمدند و اماکنی مانند فرودگاه بغداد، تأسیسات نفتی اربیل، موصل و کرکوک را هدف قرار دادند. [محمد معما، نبرد در آسمان (خاطرات امیر خلبان فضل‌الله جاویدنیا)، تهران: نشر عماد، ١٣٩٠، صص ٧٧ - ٧٤]

آیت‌الله خامنه‌ای نماینده امام در شورای‌عالی دفاع، صبح روز عملیات ضمن دادن گزارشی به مجلس اظهار کرد: «... نیروی هوایی ارتش جمهوری‌اسلامی ایران از صبح، حدود پانزده مرکز مهم نظامی عراق، ازجمله جنوب بغداد و شهر موصل را هدف قرار داد. در این عملیات ١٤٠ هواپیما ماموریت داشتند که تقریباً همگی به سلامت برگشته‌اند و از چند فروند اطلاعی در دست نیست. ... از بعدازظهر دیروز که حملات هوایی عراق شروع شد، تا نیمه‌شب ١٠ میگ عراقی سرنگون شد و در این مدت یک فانتوم ما آسیب دید و برنگشت ... یکی دو ساعت بعد از حمله آنها، حملات هوایی ایران شروع شد.» بنی‌صدر رئیس‌جمهور، در کارنامه ١/٧/١٣٥٩ خود نوشته است: «پی‌درپی‌ از فرمانده نیروی هوایی می‌پرسیدم که نتیجه عملیات چطور شد. ظهر گزارش داد که نتیجه عالی است. هدف‌ها زده شده‌اند و نیروی هوایی ما به سلامت به پایگاه‌های خود برگشته‌اند و تلفات این جنگ حدود ٦درصد بود.» به گزارش ستاد مشترک ارتش: «در اثر حمله نیروی هوایی ایران، مجتمع پتروشیمی عراق به آتش کشیده شد. بعد از انجام این مأموریت یک فروند هواپیمای خودی مورد اصابت ضدهوایی عراق قرارگرفت.» [مهدی انصاری و حسین یکتا، روزشمار جنگ ایران و عراق؛کتاب چهارم (کتاب دهم جدید): هجوم سراسری/ تهاجم و پیشروی‌های عمده عراق، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، صص ٧٧و٧٨]

• • ضمیمه دارد؛ طرح‌های عملیاتی نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران برای حمله به پایگاه الولید عراق.

عبدالرحمن قاسملو، رئیس حزب دموکرات کردستان ایران در یک مصاحبه مطبوعاتی خواستار تشکیل یک جبهه دموکراتیک و گسترده از همه نیورهای آزادی‌خواه علیه نظام شد.

منابع و مآخذ روزشمار 1360/01/15