1365.02.28

از دانشنامه روز شمار دفاع مقدس
نسخهٔ تاریخ ‏۲۹ آوریل ۲۰۲۳، ساعت ۰۷:۳۶ توسط Admin (بحث | مشارکت‌ها) (صفحه‌ای تازه حاوی « {{جعبه زندگینامه |عنوان =روزشمار جنگ سال 1365 |نام = 1365.02.28 |نام دیگر= بیست و هشت اردیبهشت |روز=28 اردیبهشت 1365 |تاریخ شمسی=1365.02.28 |تاریخ میلادی=18 مه 1986 |تاریخ قمری=8 رمضان 1406 |اسامی عملیات= |اسامی شهدا= |اسامی اسرا= }} <div class="bootstrap-btn">1360.02.28</div> <div class="boo...» ایجاد کرد)
(تفاوت) → نسخهٔ قدیمی‌تر | نمایش نسخهٔ فعلی (تفاوت) | نسخهٔ جدیدتر ← (تفاوت)
پرش به ناوبری پرش به جستجو
روزشمار جنگ سال 1365
1365.02.28
نام‌های دیگر بیست و هشت اردیبهشت
تاریخ شمسی 1365.02.28
تاریخ میلادی 18 مه 1986
تاریخ قمری 8 رمضان 1406


گزارش - 1

1. در دومین روز نبرد در منطقه مهران، درحالی‌که نیروهای عراقی با پیشروی، مواضع جدیدتری از لشکرهای 21 حمزه و 84 خرم‌آباد ارتش را به تصرف خود درآوردند، لشکر5 نصر سپاه پاسداران توانست بخشی از مواضع اشغال‌شده را باز پس بگیرد. همچنین فرماندهان خودی بر لزوم حضور نیروهای تازه‌نفس برای مقاومت و جلوگيري از پیشروی احتمالی دشمن تأکید کردند. بنا بر گزارش واحد اطلاعات قرارگاه نجف سپاه، نیروهای عراقی در ادامه حملات خود در منطقه مهران - که از روز گذشته آغاز شده بود - بامداد امروز، از محور چپ منطقه عملیاتی، اقدام به حمله در محور نمه‌کلان‌بو از تپه‌هاي 307 (معروف به تپه یا شیار S) و 210، 295، 305 و 310 کردند و توانستند مواضعی دیگر ازجمله تپه 305 را به‌ تصرف خود درآورند، ولی در ادامه، نیروهای لشکر5 نصر سپاه پاسداران* پس از مقاومت و جنگ شدید با دشمن موفق به بازپس‌گیری این ارتفاع شدند. در محور راست نيز نیروهای عراقی از جاده کمربندی عقب‌نشینی کردند و در پشت خاکریزهای قدیمی رزمندگان در تپه 215 و در کنار جاده خاکی همین تپه به پدافند پرداختند و به‌سرعت شروع به ایجاد موانع ازجمله سیم‌خاردار و کاشت مین در جلوی خاکریز كردند و در پیشانی منطقه عملیات در تپه‌های 250 و 225 غلامی و تپه‌های پاسگاه رضاآباد تا تپه 215 مستقر شدند. البته به‌ نظر می‌رسد علت عقب‌نشینی عراقی‌ها از تپه‌های دارخرما به سه‌راه کمربندی، علاوه‌بر غافلگیری، مواجهه زودهنگام با یگان‌های تازه‌وارد سپاه پاسداران و همچنين کمبود نیروی تک‌ور بود. این تدبیر بدین‌لحاظ انجام شد تا ارتش عراق بتواند تیپ70 زرهی را برای بازسازی از صحنه نبرد خارج و تیپ50 زرهی را جایگزین آن كند تا درصورت تداوم حمله رزمندگان ایران بتواند از توان نیروهای تیپ70 زرهی دوباره استفاده کند. همچنین شدت آتش دشمن در هنگام تحکیم هدف در جلوی خاکریز جناح راست عملیات بسیار کم بود، ولی در جناح چپ عملیات آتش سنگین روی زالوآب و نمه‌کلان‌بو از ادامه تک و عملیات دشمن در این محور با هدف تصرف تپه‌های زالوآب و تحکیم اهداف در جناح راست عملیات حكايت داشت.**[۱] حمیدرضا فراهانی راوی مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، در گزارشی وقایع امروز را چنین تشریح‌ کرده ‌است: دشمن از ساعت 6 صبح، با تعداد زیادی تانک و نفربر به مواضع رزمندگان در تپه‌های رضاآباد حمله كرد که با مقاومت آنها مواجه و توفیقی به ‌دست نياورد. یک ساعت بعد، دوباره اقدام به حمله كرد که رزمندگان این تهاجم دشمن را نيز دفع كردند. سپس ساعت 8:20، برای سومین‌بار و با توان افزون‌تر به مواضع نیروهای تیپ114 امیرالمؤمنین(ع) سپاه هجوم ‌آورد. فرماندهی این تیپ که در جریان تلاش دیروز و امروز، توان نیروهایش تحلیل رفته و مهمات آنان به اتمام رسیده بود پی‌درپی از قرارگاه فتح درخواست مهمات و نیروی کمکی می‌کرد. از سویی انجام‌نشدن الحاق با یک گردان از تیپ مسلم‌بن‌عقیل(ع) سپاه و عقب‌نشینی تانک‌ها و نیروهای گردان102 تیپ4 لشکر21 حمزه ارتش باعث تضعیف این منطقه شد و نیروهای خودی به‌ناچار از تپه‌های رضاآباد عقب‌نشینی کردند.***[۲] به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی از ایلام، یک مقام آگاه نظامی، مستقر در منطقه عملیاتی مهران که نامی از وی برده نشده ‌است، ضمن شرح حمله روز گذشته عراق به مهران، بر اعزام فوری نیروهای کمکی تأکید کرد. این منبع نظامی گفت: «نیروهای عراقی پس از تصرف مواضع متعلق به گردان‌های احتیاط قدس [ارتش و] عقب‌نشینی 3 گردان از لشکر21 حمزه ازسمت جنوب، ابتدا شهرک اسلامیه و منطقه دوراجی را به تصرف خود درآورده و سپس وارد شهر مهران شدند.» وي افزود: در حمله نیروهای دشمن، ضرباتی به گردان‌های 240، 203 و 133 لشکر21 حمزه و 244 و 156 لشکر84 خرم‌آباد وارد آمده است. اين مقام نظامي تلفات گردان‌های مذکور را بیش از یک‌سوم از دو گردان لشکر خرم‌آباد و بقیه واحدها را بین 10 تا 20 درصد نفرات ذكر كرد و گفت: «ازنظر تجهیزات در این عملیات خساراتی را متحمل نشده‌ایم و تنها به نیروهای انسانی دو لشکر یادشده تلفاتی وارد شده‌ است و تعدادی از نفرات این گردان‌ها نیز به اسارت نیروهای دشمن درآمده‌اند.» این مقام نظامی خاطرنشان کرد: دشمن روز گذشته، 2 تیپ تازه‌نفس را وارد عمل كرد و ما به‌شدت به نیروهای تازه‌نفس احتیاج داریم. زیرا نیروهایی که ظرف 48 ساعت گذشته، به‌صورت یکنواخت مقاومت کرده‌اند نمی‌توانند سدی محکم در مقابل 6 تیپ مجهز دشمن و تانک‌های پیشرفته او باشند. گرچه آنان تاکنون با نثار جان خود مانع پیشروی دشمن شده‌اند، ولی ما به‌شدت به 2 تیپ تازه‌نفس نیاز داریم چون هم‌اکنون در مقابل هر تیپ دشمن فقط یک گردان از ما با تجهیزات اندك قرار دارد. این خبرگزاری به نقل‌ از فرمانده یکی از لشکرهای مستقر در خط اعلام كرد: «درصورت استقرار دو گردان تازه‌نفس در هر محور عملیاتی منطقه، قادر خواهیم بود دشمن زبون که هنوز به‌طور کامل مستقر نشده و خسته است را تا زرباطیه عراق برانیم. ... هم‌اکنون دشمن از هر راه نفوذی برای تثبیت مواضع خود استفاده می‌کند و تنها راه درهم‌شکستن دشمن در این منطقه اعزام نیروهای تازه‌نفس همراه تجهیزات ضروری است و آن زمان است که می‌توانیم درس فراموش‌ناشدنی به دشمن بدهیم.»[۳] برپایه این گزارش نبرد شدید در منطقه عمومی مهران ادامه دارد و از ساعت 10 امروز، بر شدت آن افزوده شده ‌است. هواپیماها و بالگردهای توپ‌دار عراقی نيز در پشتیبانی از نیروهای پیاده حضور مستمر دارند. به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی، «جاده آسفالته مهران به دهلران از پل کنجانچم تا دوراهی چنگوله به طول 25 کیلومتر زیر آتش سلاح‌های سنگین دشمن قرار دارد و این راه عملاً بسته شده ‌است و این مسئله تدارک نیروهای خودی مستقر در منطقه چنگوله را ازطریق مهران مختل کرده ‌است.»[۴] باوجود این وضعیت، مصطفی آب‌محله مسئول اطلاعات محور فتح در منطقه مهران، با بيان اينكه ارتش رژیم بعثی قادر به حفظ مهران نخواهد بود، تصريح كرد حمله دشمن به‌منظور تصرف و تأمین شهر مهران ابتدا با گسترش فوق‌العاده تا شهرک ملک‌شاهی و سه‌راه کمربندی، تپه رضاآباد به‌طرف پاسگاه دوراجی و ارتفاعات 307 انجام شده، اما احتمال عقب‌رفتن مهاجمان متصور است. وی باتوجه‌به اشکال در گسترش فعلی نیروهای عراقی هشدار داد که در پایان، احتمال تک دشمن در ارتفاعات زالوآب و نمه‌کلان‌بو وجود دارد.[۵] درهمین‌حال، ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران در بیانیه نظامی 2475 اعلام کرد که در ادامه درگیری‌هاي رزمندگان با مهاجمان عراقی، آتش توپخانه و سلاح‌های سنگین نيروهاي خودي ضایعات و خساراتی را ازجمله انهدام 4 انبار مهمات، 10 سنگر جنگ‌افزار سنگین و پست دید‌بانی و یک کامیون به دشمن تحمیل کرد. درضمن رزمندگان یک نفر از عناصر دشمن را به اسارت گرفتند.[۶] ارتش عراق نیز در اطلاعیه نظامی امروز خود مدعي شد واحدهای تحت‌امر سپاه دوم 2 ارتفاع مهم در منطقه مهران را تصرف كردند و نیروهای ایرانی را شكست داده و ده‌ها تن را به اسارت گرفتند. هم‌اکنون اوضاع به نفع نیروهای ما است.[۷]

گزارش - 2

2. فرماندهان نظامی عراق پیروزی در جبهه مهران را ناشی‌از قدرت و اراده نیروها برشمرده**** و مشارکت اکراد در این عملیات را ستودند. سرلشکر ستاد ضیاء الدین‌جمال فرمانده سپاه سوم عراق، در مصاحبه‌ای اعلام کرد که پیروزی نیروهای سپاه دوم در تسلط بر تمام دشت مهران و در عمق سرزمین‌ ایران، یک امر غافلگیرانه نبود زیرا نیروهای سپاه دوم دارای سرعت ‌عمل و قدرت رزمی برای تحقق پیروزی و انجام دشوارترین مأموریت‌ها هستند. رادیو بغداد نيز سرعت‌ عمل نیروها در تحقق اهداف را ناشی‌از ضعف روحی نیروهای ایران تلقی کرد و به نقل ‌از ضیاءالدین ‌جمال گفت: «به‌دلیل ضعف واضح و فروریختگی روحیه نیروهای ایرانی قوای ما به‌سرعت توانستند به این نبرد فیصله دهند و طی چند ساعت به هدف‌های خود برسند.» همچنین رادیو بغداد به نقل از سپهبد حمید شعبان فرمانده نیروی هوایی عراق، افزود: «پیروزی‌های نیروهای سپاه دوم و تسلط بر شهر ایرانی مهران، آخرین ابتکارعمل نخواهد بود و نیروهای مسلح ما قدرت و توانایی در ورود مجدد به عمق سرزمین ایران را هروقت که بخواهند، دارند.»[۸] از سویی فرمانده سپاه دوم نیز مشارکت نیروهای کرد عراقی را ستود و در گفت‌وگو با رادیو بغداد گفت: «اکراد عراق با تمام قوا در عملیات سپاه دوم شرکت داشتند و فداکاری‌های فراوانی برای رسیدن به پیروزی از خود نشان دادند و نشان دادند سربازان باوفای رهبر کل قوا هستند.»*****[۹]

گزارش - 3

3. درپی حملات اخیر عراق که در چارچوب استراتژی دفاع متحرک انجام شد، امروز، فرمانده نیروی زمینی سپاه در جلسه با مسئولان این نیرو، مشکلات موجود و راه‌های مقابله با تهاجم دشمن و نیز جبهه‌های در معرض تهدید را مورد بررسی قرار داد. در این جلسه که با حضور علی شمخانی فرمانده نیروی زمینی سپاه، رحیم صفوی جانشین فرمانده نیروی زمینی سپاه، سیدعلی حسینی‌تاش، محمد باقری و اکبر غمخوار برگزار شد، ضمن بررسی اوضاع جاری در جبهه‌ها، طرح پیشنهادی برای مقابله با حملات و تهدیدات اخیر عراق موردتوجه و تبادل‌نظر قرار گرفت. به گزارش مهدي انصاري راوی مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ در قرارگاه نیروی زمینی سپاه، برجسته‌ترین مشکلات مطرح‌شده عبارت بودند از: کمبود مهمات، محدودبودن امکانات خودرویی برای نقل‌وانتقال سریع نیرو و سایر ملزومات جنگی و پشتیبانی، ضعف برخی یگان‌های محلی سپاه در جبهه‌های غرب به‌دليل کمبود کادر مجرب، رکود و ضعف حاکم در خطوط پدافندی و مشکل جایگزینی نیرو برای یگان‌هایی که مأموریت نیروهایشان رو به اتمام است.****** مهدی انصاری در ادامه درباره تصمیمات نهايي فرماندهان آورده ‌است: مقرر شد وضعیت جبهه فاو به‌طور مستمر پيگيري و گزارش شود؛ استحکام خطوط پدافندي بیش‌ازپیش موردتوجه قرارگیرد؛ تیم‌های اطلاعاتی یگان‌های رزمی، توان خود را معطوف به شناسایی مناطقی كنند که امکان آفند با نیروی کم در آنها وجود دارد؛ برنامه‌ریزی برای ایجاد سازماندهی یگان‌های مانوری سیال با سرعت جابه‌جایی بالا،******* افزايش تلاش برای کسب اطلاعات بیشتر از دشمن و اجراي عملیات‌های فریب. در ادامه جلسه، فرمانده نیروی زمینی سپاه ضمن تأکید بر تقویت خطوط پدافندی و اجراي عملیات‌های محدود در واکنش به اشغال مناطقی چون فکه و مهران و تبلیغات گسترده عراق، تصریح کرد که در بازپس‌گیری این مناطق نباید غفلت کرد و یگان‌هایی که الآن در منطقه حضور دارند باید برای آزادسازی آن اقدام کنند. وی همچنین مناطقی که امکان عملیات محدود با نیروی کم در آنها وجود دارد را بدین ترتیب اعلام کرد: 1.‌ منطقه والفجر8 محور ام‌القصر و محور شرق جاده البحار. 2. جزیره جنوبی مجنون و آبراه سوئیب. 3. منطقه حنین. 4. فکه. 5. شرهانی. 6. مهران. 7. شاخ شمیران. 8. نوسود. 9. منطقه والفجر4 (گامو). 10. سردشت محور دوپازا و 11. منطقه عملیاتی قادر. علی شمخانی با ابراز نگرانی درمورد مهم‌ترین خط پدافندی گفت: «ما همه این کارها [و تصمیمات را] برای حفظ فاو می‌کنیم و می‌ترسیم که [عراق] بیاید و فاو را هم بگیرد. من [از نگرانی این موضوع] شب خواب ندارم. ما باید برای انجام عملیات محدود یا از فاو نیرو برداریم یا نیرو بیاوریم تا فاو را تقویت کنیم.»[۱۰]

گزارش - 4

4. به‌دنبال حمله ارتش عراق به منطقه مهران و تصرف این شهر مرزی، رسانه‌های خارجی همچنان راهبرد جدید نظامی عراق موسوم به استراتژی دفاع متحرک را موردتوجه قرار مي‌دهند. اين رسانه‌ها به نقل ‌از مقامات عراق اعلام کردند که این کشور سیاست تهاجمی خود را تا پذیرش صلح ازسوی ایران ادامه خواهد داد. رادیو بی‌بی‌سی ضمن بازتاب حمله عراق به مهران و 14 دهکده اطراف آن، درمورد انگیزه عراق گفت: «این تحول شاهد دیگری بر استراتژی نظامی تازه عراق است که در چند هفته اخیر، به‌ کار گرفته شده ‌است. هدف عراق این است که به ایران نشان بدهد درصورتی‌که ایران در گسترش جنگ به مناطقی ماوراي مرزها پافشاری کند، عراق قابلیت مقابله‌به‌مثل را خواهد داشت. همچنین عراق به‌وضوح مایل است پاسخی به انتقادهای دیگران درمورد تاکتیک‌های تدافعی‌اش در سال‌های اخیر بدهد و روحیه نیروهایش را با حمله به داخل مرزهای دشمن تقویت کند.»[۱۱] خبرگزاری فرانسه نيز سقوط شهر مهران را نخستین موفقیت راهبرد تهاجمی جدید عراق به‌شمار آورد.[۱۲] این خبرگزاری با اشاره به اینکه «مهران اولین شهری است که از آغاز استراتژی جدید تهاجمی که مبتنی‌بر انجام عملیات در خاک ایران به‌جای قرارگرفتن در یک موضع دفاع ساکن می‌باشد، به‌ دست ارتش عراق افتاده است»، درباره وضع حاکم در منطقه مهران گفت: «در جاده منتهی به مهران لاشه تانک‌ها و نفربرهای ایرانی افتاده‌اند. حدود چهل کامیون عراقی برای بردن تعداد زیادی از گروه‌های نظامی ایرانی که اسیر شده‌اند، درحال تردد هستند. واحدهای مهندسی در اطراف مهران درحال خنثی‌ساختن میدان‌های مین هستند. صدای شلیک توپخانه از دور شنیده می‌شود، ولی درمجموع آرامش در مهران برقرار است و هیچ فعالیت هوایی دیده نمی‌شود.»[۱۳] رادیو اسرائیل نیز ضمن اشاره به پیروزی عراق در تصرف بخشی از سرزمین‌های منطقه مهران اعلام كرد: «مسلم آن است که حمله به مهران، دومین گام در اجرای استراتژی جدید ارتش عراق در هفته‌های اخیر است. ... [هدف] عراق از این اقدام از یک‌سو تقویت روحیه سربازان عراقی می‌باشد که در چهار سال اخیر، حالت دفاعی داشته و همیشه در انتظار شبیخون‌های ایران و دفع آنها بوده‌اند و از سوی دیگر ارتش عراق که پس از 6 هفته تلاش گسترده هنوز نتوانسته نیروهای ایرانی را از شبه‌جزیره کوچک فاو بیرون راند امیدوار است که گشودن این جبهه تازه، موجب تضعیف فشار نیروهای ایرانی در فاو گردد. درحقیقت عراقی‌ها اکنون به تقلید از شیوه جنگی ایرانیان پرداخته‌اند، یعنی همان‌گونه که ایران در دو سال اخیر طی عملیات معروف به والفجر و حملات دیگر عمل نموده، ارتش عراق نیز تعداد زیادی از واحدهای خود را در نقطه‌ای از جبهه متمرکز ساخته و با یک حمله غافلگیرکننده و با استفاده از ضعف نیروهای ایرانی در آن نقطه، ناحیه‌ای را به تصرف درآورده ‌است، ولی این شیوه تازه هنوز نمی‌تواند در سرنوشت جنگ تأثیری داشته باشد، زیرا مهران برای ایران اهمیت سوق‌الجیشی ندارد و عراقی‌ها در گذشته دو بار آن را اشغال کرده‌اند درحالی‌که گلوگاه فاو، یگانه راه دستیابی عراق به خلیج‌فارس است و ادامه اشغال آن توسط ایرانیان، برای ارتش و حکومت بغداد تحمل‌ناپذیر خواهد بود.»[۱۴] درهمين‌حال تلویزیون کویت ضمن پخش بیانیه‌های نظامی عراق مبنی‌بر اشغال شهر مهران، فیلمی نسبتاً طولانی از اسرای ایرانی که به گفته این رسانه در حملات اخیر سپاه‌های دوم و چهارم عراق به اسارت درآمده‌اند، نمایش داد. مطبوعات کویت نيز عکس‌هایی از برافراشتن پرچم عراق بر روی مناطق اشغالی ایران در صفحات اول خود چاپ كردند. در نقشه‌ای که یکی از روزنامه‌هاي كويتي از صحنه عملیات نظامی اخیر عراق در ایران به چاپ رسانده، موقعيت جغرافيايي شهر مهران در جنوب‌شرقی همدان و در نزدیکی شهر قم نشان داده شده ‌است. [۱۵] از سوي ديگر، رئیس مجلس عراق در دیدار با سفيران کشورهای خارجی در بغداد، هدف از اشغال شهر مرزی مهران در غرب ایران را مقابله با حملات ایران و پاسخي به رد پيشنهاد مذاكره براي صلح ازطرف ایران دانست و ادعا كرد درصورت پرهیز ایران از قبول صلح، عراق به سیاست تهاجم نظامی خود ادامه خواهد داد. سعدون حمادی رئیس مجلس عراق، در این دیدار به سفرای خارجی اعلام کرد که عراق هیچ‌گونه چشمداشتی به اراضی ایران نداشته و این عمل فقط به‌منظور پاسخ‌گویی به تجاوزات ایران می‌باشد و هر زمان که ایران رضایت به صلح داده و در امور داخلی عراق دخالت نكند و از فاو خارج شود، شهر مهران تخلیه خواهد شد. وی در ادامه سخنان خود خاطرنشان کرد که ما این سیاست را تازمانی‌که ایران صلح را قبول نکند، ادامه خواهیم داد و قادر هستیم هر نقطه‌ای از خاک ایران را که بخواهیم، تصرف كنيم.[۱۶] شایان ذکر است، سایر خبرگزاری و رسانه¬‌ها ازجمله رادیو آلمان، رادیو امریکا، رادیو مسکو، روزنامه داگنس نيهيتو (چاپ سوئد)، خبرگزاری رویتر، رادیو پاکستان و... در بازتاب حمله عراق به مهران به نقل قول‌هایی از رادیو و بیانیه‌های نظامی ایران و عراق پرداختند.

گزارش - 5

5. فرماندهی نیروی زمینی سپاه پاسداران در جلسه با فرماندهان یگان‌های مستقر در منطقه عملیاتی والفجر8 بر تحکیم و تقویت خطوط پدافندی فاو، هوشیاری دربرابر تحرکات و اقدامات عراق، اجراي عملیات‌های محدود و ضرورت تشکیل گردان‌های قائم تأکید کرد.******** علی شمخانی فرمانده نیروی زمینی سپاه، پس از شنيدن گزارش فرماندهان و مسئولان درباره وضعیت خطوط پدافندی در جبهه فاو، ضمن اشاره به تلاش‌های دوماهه اخیر عراق و اشغال مواضع پدافندی رزمندگان و نیز توانایی ارتش عراق در توسعه سازمان رزم و بازسازی یگان‌ها، بر اهمیت جبهه فاو تأکید کرد و با بیان اینکه هدف اصلی عملیات‌های زنجیره‌ای عراق، بازپس‌گیری فاو است، اظهار داشت که همه انگیزه عراق این است که یک روز به فاو حمله کند. به گفته شمخانی عراقی‌ها در وضعیت کنونی مهران را كه گرفته‌اند می‌توانند سورن و قصرشیرین را هم بگیرند. اما همه کشورها می‌دانند که تصرف این مناطق هیچ تأثیری در سرنوشت جنگ ندارد. گرچه برای ایران دردسر ایجاد می‌کند، ولی برای عراق موفقیت محسوب نمی‌شود و این را خودشان هم می‌دانند. فرمانده نیروی زمینی سپاه درباره انگیزه عراقی‌ها از حمله به سایر مناطق و اقدامات مهندسی آنها در فاو خاطرنشان کرد که دشمن در مهران زیاد نمی‌تواند بماند و ما هم نمی‌توانیم ماندن دشمن را در مهران تحمل کنیم، اما از آنجا که توان ما را می‌داند، ممکن است به حملاتش ادامه دهد تا ما را از فاو غافل کند، بعد در این منطقه وارد عمل شود. اکنون هم که شاهد فعالیت‌های مهندسی او مثل کانال‌کنی هستیم، اين كار براي درامان‌ماندن نیروهایش از آتش ما نيست، بلکه اصرار دارد تا خط تماس خود را به‌تدریج به ما نزدیک کند؛ همانند کاری که ما در سال اول جنگ در جبهه آبادان، محور فیاضیه و دارخوین علیه دشمن انجام دادیم. پس شک نکنید که دشمن سراغ فاو می‌آید و اگر سپاه قبول کرد در مهران حضور کم‌رنگی داشته باشد به‌دليل این بود که فاو را حفظ کند. فرمانده نیروی زمینی سپاه در ادامه با اشاره به اهمیت جبهه فاو و آثار سوء شکست در این منطقه گفت: اگر عراق به فاو حمله کند و خط پدافندی‌مان را بشکند، چه كسي قبول می‌کند که به جنگ ادامه دهد، ما با چه تحلیلی می‌خواهیم مردم را به جنگ بکشانیم. پس باید بر این وضعیت غالب شویم. در دو ماه اخیر، بنا بر ضرورت، ما برای مقابله با حملات عراق 95 گردان از سپاه خرج کرده‌ایم، حتی بخشی از استعداد یگان‌ها را به‌ناچار از فاو خارج کردیم، ولی این کم‌کردن‌ها، بيانگر اهمیت‌نداشتن فاو نبود. ما باید بتوانیم از ظرفیت‌های موجود، در فاو بیشتر استفاده کنیم. ما برای حفظ وضع موجود در منطقه فاو و هور و سایر خطوط پدافندی به 250 گردان رزمی احتیاج داریم. شمخانی با اشاره به تهدیدات آینده و ضرورت تشکیل گردان‌های قائم و اجراي عملیات‌های محدود افزود: درحال‌حاضر با حدود 100 نقطه خطرناک و در معرض تهدید مواجهیم. برای جلوگیری از تهدیدها باید درخصوص تشکیل گردان‌های قائم جدی باشیم. یگان‌ها بايد بدون آنکه فشاری را متحمل شوند در هر نقطه‌ای که امکان عملیات محدود است، شناسایی‌شان را کامل و یک عملیات محدود اجرا كنند. ما مجبوریم که جواب آفند دشمن را بدهیم. باید در جایی ‌که عراق برای حمله تشخیص داده یا خودمان منطقه‌ای را تشخیص دادیم، عملیات محدود کنیم تا فشار دشمن کم شود.[۱۷] به گزارش راوی قرارگاه نجف مقرر شد 2 تیپ مسلم‌بن‌عقیل(ع) و امیرالمؤمنین(ع) از سپاه پاسداران هرکدام به استعداد یک گردان آماده عملیات برای بازپس‌گیری تپه رضاآباد و لشکر5 نصر با یک گردان تقویت‌شده برای آزادسازی تپه 307 اقدام كنند.[۱۸]

گزارش - 6

6. برای پیشگیری از حمله احتمالی نیروهای عراقی به فاو کلیه یگان‌های رزمي، واحدهای جهادی و پشتیبانی در این جبهه به‌حال آماده‌باش صددرصد درآمدند. باتوجه‌به احتمال حمله قوای دشمن در منطقه فاو، حسین علایی فرمانده قرارگاه نوح، درپی دستور فرماندهی نیروی زمینی از امروز، به کلیه یگان‌های رزمی، واحدهای جهاد سازندگی و یگان‌های پشتیبانی تحت‌امر مستقر در منطقه، دستور آماده‌باش صددرصد داد. در این فرمان تصریح شده است: «کلیه مرخصی‌ها ... لغو گردیده و پرسنل و کادرهایی که در مرخصی هستند احضار شوند و کلیه فرماندهان، پرسنل و کادر یگان‌ها می‌بایست تا زمان لغو آماده‌باش در منطقه به ‌سر ببرند.» فرمانده قرارگاه نوح همچنین واحد ادوات یگان‌ها را موظف كرد تا به استقرار انواع قبضه‌های خمپاره‌انداز، مینی‌کاتیوشا، تفنگ 106 ميلي‌متري، موشک مالیوتکا و تاو اقدام و سلاح‌های ضدزره خود را در عقبه نزدیک منطقه (غرب اروندرود) براي مقابله با زرهی دشمن مستقر كنند.[۱۹]

گزارش - 7

7. علی شمخانی فرماندهی سپاه کشوری،******** در نامه‌ای به فرماندهان کلیه نواحی سپاه پاسداران خواستار تشکیل "دفتر قرارگاه جنگ‌های نامنظم سپاه در نواحی" شد. در این نامه با اشاره به تشكيل قرارگاه رمضان با هدف اجراي عملیات نامنظم علیه رژیم بعثی عراق زیر نظر فرماندهی کل و تمركز کلیه امور مربوط به عراق در سپاه، در این قرارگاه آمده است: دفتر بسیج عراق تحت‌عنوان واحد بسیج قرارگاه رمضان در این قرارگاه ادامه فعالیت خواهد داد. فرمانده سپاه كشوري در ادامه نامه بر ضرورت تشکیل دفاتری موسوم به "دفتر قرارگاه جنگ‌های نامنظم سپاه در نواحی" زیر نظر مستقیم فرماندهی نواحی تأكيد كرده است. همچنین در این نامه که به مأموریت و شرح وظایف پیشنهادی دفاتر قرارگاه رمضان در نواحی اشاره شده‌ است، هدف از تشکیلات جدید، پشتیبانی از فعالیت‌ها و مأموریت‌های قرارگاه رمضان به‌مثابه قرارگاه جنگ‌های نامنظم سپاه پاسداران در سطح ناحیه و مراکز تجمع نیروهای عراقی ذکر شده است. فرماندهی سپاه کشوری در ادامه به مأموریت و نمونه‌ای از وظایف اجرایی اشاره كرده که بخشی از آن چنین است: 1. جذب و بسیج نیروهای مردمی اعم از کرد و عرب از شهرها و اردوگاه‌ها. 2. جذب کادرهای ثابت عراقی به‌صورت پیمانی برای بخش سپاه عراق قرارگاه رمضان و پیگیری اعزام کادرهای سپاه و نیروهای مشمول داوطلب ایرانی. 3. انجام امور تعاون مربوط به نیروهای اعزامی عراقی و راه‌اندازی کاروان‌های مردمی عراقی براي دیدارها و مراسم مختلف با همکاری تعاون ناحیه. 4. جمع‌آوری اطلاعات موردنیاز درباره مأموریت‌های قرارگاه رمضان از نیروهای عراقی موجود در سطح استان اعم از بسیجی، پناهندگان و اسرا. 5. انجام امور تبلیغی و فرهنگی با هدف جذب نیروهای عراقی. همچنین در بخشی از بند مربوط به سازمان و نمودار تشکیلاتی آمده ‌است: در مراکزی که نیروهای عراقی حضور دارند (اعم از شهر مرکز ناحیه یا شهرهای دیگر) قسمت بسیج دفاتر قرارگاه رمضان اقدام به تشکیل پایگاه‌های بسیج كرده و از آن طریق مأموریت‌های خود را انجام خواهند داد.[۲۰]

گزارش - 8

8. حمله نیروهای عراقی به منطقه پنجوین، اقدامات مهندسی و جابه‌جایی نیرو در جبهه حاج‌عمران و استقرار نیروی جدید در نوار مرزی مشترک شمال‌غرب، اجرای آتش سنگین در پد مرکزی جزیره مجنون، فعالیت مهندسی در فاو و بازدید فرماندهان عراقی از منطقه شرق بصره از مهم‌ترین فعالیت‌هاي امروز دشمن بود. در نتیجه حملات عراق تعدادی از نیروهای خودی شهید یا مجروح شدند و براثر اجرای آتش متقابل رزمندگان خساراتی بر دشمن وارد شد. به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی از سنندج، نیروهای ارتش بعثی عراق امروز، به‌منظور تصرف مواضع رزمندگان در منطقه پنجوین اقدام به تک كردند كه درگيري بين دو طرف تا زمان مخابره خبر به‌شدت ادامه داشت، ولی قرارگاه‌های منطقه غرب از تأیید آن خودداری کرده‌اند.[۲۱] گزارش واحد اطلاعات قرارگاه نجف4 نيز از فعاليت‌هاي ارتش عراق در منطقه عملیاتی والفجر2 (حاج‌عمران) بدين شرح است: «اتصال جاده از زیر ارتفاع 2014 به ارتفاع 2519؛ ترمیم جاده‌ها؛ تحرک خودرویی سه ایفا و یک جیپ فرماندهی به‌سمت ارتفاع 2519 در ساعت 15؛ تحرک خودرویی چهار ایفا و دو جیپ از ارتفاع 2519 به‌سمت پايین در ساعت 15:45.»[۲۲] به گزارش قرارگاه حمزه سيدالشهدا(ع)، ارتش بعث عراق در چند روز گذشته، تعداد زیادی نیرو از جاش‌های عراق و جیش‌الشعبی و ارتش منظم را در پشت نوار مرز مشترک ایران و عراق در نقاط سرمیشو، هیرول‌هاشو و سیداحمدان مستقر كرده ‌است و احتمالاً در نظر دارد به نقاط دشت باژاب، کوه ینمال، کوه لک‌لک، پاسگاه نظامی برده‌رشان، پایگاه نظامی بلفت و دیگر پایگاه‌های رزمی سردشت که ازنظر نظامی اهمیت دارند، حمله کند.[۲۳] گزارش‌هاي رسيده از جبهه فاو نیز حاكي است دشمن در طول دو هفته اخیر، علاوه‌بر احداث خاکریز جدید از جاده البحار - فاو به‌سمت نخلستان و استقرار نیرو در آن، اقدام به احداث یک تپه دید‌بانی و استفاده از دکل‌های برق برای کار دید‌بانی در همین منطقه كرده ‌است. احداث خاکریزهای جدید تا 50 درصد مانع دید نیروهای خودی بر روی جاده البحار شده‌ است. درضمن براثر اجرای آتش توپخانه به‌روی مواضع و آتشبارهای رزمندگان، چند انبار مهمات خودی[۲۴] و یک قبضه توپ ضدهوایی 23 میلی‌متری آتش گرفته[۲۵] و دشمن همچنان با استفاده از تانک‌ها، سمت چپ جاده البحار را زیر آتش قرار داده ‌است. درعین‌حال براثر اجرای آتش متقابل توپخانه خودی 12 انبار مهمات، 2 دستگاه لودر و بولدوزر و یک دستگاه کمپرسی منهدم و چند سنگر نفرات دشمن مورداصابت گلوله‌های توپ قرار گرفت. شايان ذكر است كه آمار دقيقي از سنگرهای منهدم‌شده و تلفات دشمن گزارش نشده ‌است.[۲۶] از منطقه عملیاتی خیبر، گردان پدافندی از لشکر10 سیدالشهدا(ع) اعلام کرد که در 48 ساعت اخير، در نتیجه اجرای آتش ادوات و تانک‌های دشمن به‌روی پد مرکزی جزیره مجنون (چهارراه شهید همت تا چهارراه امام) و نیز اصابت یک گلوله به سنگر نیروهای یگان دریایی و بهداری، 2 تن شهید و بیش از 10 نفر مجروح شدند. همچنین دشمن اقدام به توسعه موانع مانند مین‌گذاری و نصب سیم‌خاردار و نیز فعالیت مهندسی درزمینه ايجاد خاکریزی برای ساخت پد و پرواز شناسایی با بالگرد كرده ‌است. در ادامه این گزارش تصریح شده وضع تدارک نیروهای خودی خوب است، ولی وضعیت بهداشت مطلوب نیست.[۲۷] درهمین‌حال برپایه گزارش ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران، تعدادی از فرماندهان عالی‌رتبه عملیاتی ارتش عراق از یگان‌های مستقر در منطقه شرق بصره دیدن کردند.[۲۸]

گزارش - 9

9. هواپیماهای جنگنده نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران امروز، محل تجمع نیروهای دشمن در رواندوز و مواضع آنان در جبهه مهران را بمباران کردند. 6 فروند بالگرد دشمن نيز با آتش پدافند هوایی در جبهه حاج‌عمران سرنگون شدند. از سوي ديگر، جنگنده‌هاي عراقی ضمن بمباران 2 پل ارتباطی در منطقه شمال‌غرب و غرب به حریم هوایی شهرهای پیرانشهر و دهلران تجاوز كردند. به گزارش قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص)، خلبانان نیروی هوایی ارتش ساعت 14:30، با چند فروند هواپیمای شکاری بمب‌افکن محل تجمع نیروهای دشمن واقع در شمال‌شرق رواندوز عراق را بمباران و پس از واردکردن تلفات و خسارات سنگین، همگی سالم به پایگاه‌های خود مراجعت کردند.[۲۹] همچنین گزارش راوی مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ در تیپ21 امام رضا(ع) نيز حاكي است: ساعت 6 صبح امروز، مواضع دشمن در تپه غلامی (جبهه مهران) با دقت بالا بمباران شد.[۳۰] بنا بر اعلام واحد اطلاعات سپاه پاسداران خوی، ساعت 9 صبح امروز، تعداد 5 فروند هواپیمای عراقی به حریم هوایی منطقه قطور تجاوز و اقدام به پرتاب موشک کردند که یکی از موشک‌ها به پایه‌ پل هوایی و 3 موشک هم به کنار ایستگاه سرای راه‌آهن اصابت کرد و درنتیجه 5 نفر از کارمندان راه‌آهن زخمی شدند. به گفته‌ یکی از کارمندان یک فروند از هواپیماهای متجاوز عراقی هدف آتش پدافند هوايي قرار گرفت و در منطقه‌اي نامعلوم سقوط کرد.[۳۱] ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ضمن تأیید خبر اين حمله، اعلام کرد که یک فروند جنگنده عراقی را با آتش پرحجم ضدهوایی سرنگون کرده ‌است.[۳۲] همچنين بنا به اعلام دفتر فرماندهی سپاه پاسداران ایلام، هواپیماهای عراقی امروز، ضمن چندبار تجاوز به حریم هوایی شهر دهلران، در ساعت 17:15 پل رودخانه میمه را بمباران كردند که براثر اصابت یکی از بمب‌ها، قسمتي از پل تخریب و در رفت‌وآمد اختلال ايجاد شد. درضمن در این بمباران پاسگاه ژاندارمری مستقر در پل منهدم شد و محل استقرار گردان ذوالفقار در مسیل نیز هدف قرار گرفت که 8 نفر از رزمندگان مجروح شدند.[۳۳] از سویی ستاد کل نیروهای مسلح عراق در اطلاعیه نظامی شماره‌ 2231 اعلام کرد که در ساعت 9:25 امروز، 2 حمله هوایی یکی به پل راهبردي قطور در آذربایجان‌غربی که راه‌آهن ایران را به خارج از کشور مرتبط می‌سازد و ديگري به تونل موازی پل انجام گرفت كه به انهدام آنها انجاميد. همچنین هواپیماهای جنگنده در ساعت 13:30، یک پل در منطقه شمال‌غرب دهلران را که برای مقاصد نظامی استفاده می‌شد، هدف قرار دادند. در پايان اطلاعيه نظامي عراق آمده است: هواپیماهای ما امروز، پس از انجام 107 مأموریت رزمی، سالم به پایگاه‌های خود بازگشتند.[۳۴] روزنامه ابرار به نقل ‌از قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص) نوشت: در طول روز گذشته و امروز، 6 فروند بالگرد دیگر دشمن در منطقه حاج‌عمران سرنگون شد. بدین ترتیب مجموع بالگردهای سرنگون‌شده در چند روز اخیر به 28 فروند رسید.[۳۵] قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع) اعلام کرد که ساعت 5:40 صبح امروز، حریم هوایی شهر پیرانشهر و پادگان جلدیان موردتجاوز هواپیماهای عراقی قرار گرفت که با آتش پدافند هوایی رزمندگان، مجبور به ترک منطقه شدند.[۳۶]

گزارش - 10

10. در نتیجه اقدامات امروز عوامل ضدانقلاب در شهرهای مختلف استان کردستان و آذربایجان‌غربی، چند تن از رزمندگان شهید یا مجروح و افراد ضدانقلاب نیز تلفاتی متحمل شدند. مسئولان نظامی کردستان درباره همکاری جدید منافقین با ارتش رژیم بعثی عراق هشدار دادند. خبرهای متعددی از تردد عناصر ضدانقلاب و منافقین همراه با عناصری از رژیم بعثی در شهرهای استان کردستان نظیر بانه و سقز گزارش شده‌ است. حزب دمکرات ایران از همکاری حزب اتحادیه میهنی کردستان عراق (طالبانی‌ها) با نیروهای ایرانی ابراز ناراحتی کرد. به گزارش سپاه پاسداران پیرانشهر، ساعت 21:45، در جریان کمین عناصر ضدانقلاب در حوالی پایگاه هوارابی 2 راننده تویوتا و آمبولانس به شهادت رسیدند و خودروهاي آنان به آتش کشیده شد.[۳۷] همچنین نیروهای کمین سپاه پیرانشهر (گردان نبی‌اکرم(ص)) در منطقه کهنه‌لاهیجان با ضدانقلاب درگیر شدند که با آتش پشتیبانی نیروهای این پایگاه درگیری پس از یک ساعت به پایان رسید. در نتیجه این درگیری 3 تن ازجمله مسئول اطلاعات سپاه پیرانشهر شهید و 2 تن مجروح شدند.[۳۸] در مریوان نیز یک گروهان از نیروهای جندالله به‌دنبال تعقیب عناصر ضدانقلاب در ارتفاعات سه‌کچکان با آنان درگیر شدند و پس از 11 ساعت جنگ‌وگریز، 15 نفر از عناصر ضدانقلاب کشته يا زخمی و از رزمندگان جندالله 3 تن زخمی و چند تن مفقود شدند و يك تن به شهادت رسيد.******** با پایان درگیری جست‌وجو برای یافتن مفقودان آغاز شد. در شهرستان سنندج در جریان درگیری نیروهای خودی با ضدانقلاب در منطقه دره‌کوه، عناصر ضدانقلاب مجبور به عقب‌نشینی و فرار از منطقه شدند.[۳۹] در بوکان عوامل گروهک کومه‌له در اقدامی تروریستی، مسئول واحد اطلاعات سپاه این شهرستان را ترور و به شهادت رساندند.[۴۰] درعین‌حال قرارگاه حمزه اعلام کرد: 3 نفر از روستای کاولان وابسته به حزب ضدانقلابی دمکرات خود را تسلیم رزمندگان کردند.[۴۱] در خبري دیگر، حفاظت اطلاعات لشکر33 المهدی(عج) اعلام کرد که به‌تازگي رژیم بعث عراق با همكاري منافقين مواد سمی به ايران وارد کرده است که احتمال دارد هدفش مسموم‌كردن مواد غذایی یا نوشیدنی رزمندگان باشد.[۴۲] بنا به گزارش قرارگاه حمزه سيدالشهدا(ع)، درپی شایع‌شدن همکاری نیروهای جلال طالبانی رهبر حزب اتحادیه میهنی کردستان عراق، با جمهوری اسلامی روابط حزب ضدانقلاب دمکرات ایران با طالبانی‌ها رو به سردی رفته و این حزب درمورد تردد نیروهای ایرانی به خاک عراق براي شناسایی به نیروهای طالبانی هشدار داد.[۴۳]

گزارش - 11

11. نیروهای نظامی عراق به‌تلافی حمله معارضین کرد عراقی در استان دهوک، به روستای سعدون حمله و ضمن تحمیل خسارت، تعدادی از روستائیان را کشته یا مجروح کردند. مفسر رادیو لندن تأثیر عملیات کردهای معارض را موجب تغییر موازنه نیرو دانست و مطبوعات تركيه هدف کردها را تشکیل حکومت مستقل و تحت‌کنترل درآوردن خطوط نفتی عراق - ترکیه اعلام كردند. به گزارش ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران، «نیرویی از افراد ارتش خلقی و نیروی مخصوص عراق با پشتیبانی تانک، توپ و هلیکوپتر به روستای سعدون از توابع بخش مانگیش در استان دهوک (در کردستان عراق) حمله نموده و روستاها را به آتش کشیده و به‌کلی ویران ساختند به‌طوری‌که تعداد کثیری از اهالی آن روستا کشته و تعدادی مجروح شدند که بلافاصله پیشمرگان دفاع ملی وابسته به حزب دمکرات عراق وارد نبرد با صدامیان شده و با به‌هلاکت‌رسانیدن تعدادی از آنها قوای بعثی را مجبور به ترک منطقه نمودند.»[۴۴] رادیو دولتی لندن در گزارشی تحليلي با عنوان "کردهای فراموش‌شده کردستان" درمورد اوضاع کردهای عراقی و تأثیر عملیات آنها بر جنگ ایران و عراق گفت: در جنگ میان ایران و عراق، کردهای عراق مردم فراموش‌شده‌ای هستند، ولی در هفته جاری، بنا به گزارش‌های مخابره‌شده، کردهای عراق نیز وارد نبرد شده و بخش‌هایی از خاک شمال عراق را به تصرف خود درآورده‌اند. پيش‌تر نیز کردهای عراق با حمایت ایران حملاتی به ارتش عراق کرده‌اند، ولی اینک به‌نظر می‌رسد خطوط حیاتی ارتباطی و صادرات نفت عراق در معرض تهدید قرار گرفته‌ است. به عقیده یک کارشناس امور منطقه غرب آسيا، ادعای کردها در تصرف شهر مانگیش و تسلیم‌شدن هشتصد سرباز مسلح عراق گرچه دارای اهمیت است، زیرا به گفته کردها این سلاح‌ها برای نگهداری مانگیش به مدت دو سال کافی است، ولی خود این ادعا اهمیتی ندارد بلکه آنچه مهم است این است که مانگیش در نزدیکی دهوک قرار دارد و دهوک خود در نزدیک شاهراهی قرار دارد که به ترکیه می‌رود و خط ارتباطی حیاتی برای عراق در شرایط فعلی جنگ به‌حساب می‌آید. علاوه‌برآن، خط لوله نفتی عراق در ترکیه نیز در همین حوالی قرار دارد، بنابراین به‌نظر می‌رسد کردها قصد دارند شریان اقتصادی عراق را قطع کنند. دراین‌صورت اگر کردها با ادامه حملات قادر به قطع شاهراه عراق - ترکیه شوند و بر خطوط نفتی تسلط یابند، موازنه نیروها تغییر خواهد کرد.[۴۵] در همين حال، رسانه‌های ترکیه که به‌دقت روند فعالیت کردهای عراقی را پیگیری می‌کنند گزارش‌هایی را دراین‌باره منتشر کردند. روزنامه ترجمان دراین‌باره نوشت: «بنا به گزارشات واصله نیروهای مسعود بارزانی رهبر کردهای جدایی‌طلب عراق، که از حمایت وسیع [امام] خمینی برخوردار است حمله گسترده‌ای علیه نیروهای عراقی آغاز کرده و جاده عراق - ترکیه را تقریباً تحت‌کنترل خود درآورده‌اند و سخنگوی حزب دمکرات کردستان ادعا نمود که 500 کیلومتر مربع از خاک عراق را به تصرف خود درآورده‌اند.»[۴۶] روزنامه ملیت (چاپ ترکیه) اهداف نیروهای بارزانی را حول 5 محور توصیف کرده‌ است: «1. تشکیل حکومت مستقل با رسیدن به مرزهای سوریه. 2. تحت‌کنترل درآوردن جاده تاریخی ابریشم. 3. ایجاد جاده‌ای در طول مرز ترکیه تا سوریه و ایجاد روابط با کشورهای مدیترانه. 4. تصرف منطقه مرکزی گمرک (هابور) HABOR که در اقتصاد عراق نقش مهمی دارد. 5. تحت‌کنترل درآوردن خطوط نفتی عراق و ترکیه.» این روزنامه افزوده است: «بارزانی‌ها از حزب کارگر کردستان (پ.ک.ک) PKK نیز دعوت به ‌عمل آورده‌اند که با هم متحد شوند.» روزنامه ملیت به نقل ‌از روزنامه‌های گاردین و تایمز نوشت: نیروهای بارزانی به جاده (ای.اس) E.S (جاده ترانزیتی ترکیه و عراق) و خطوط نفتی ترکیه - عراق نزدیک شده‌اند. اگر جاده و خطوط به‌طور جدی تحت‌خطر قرار گیرند در روند جنگ ایران و عراق نیز مؤثر خواهد بود. ملیت به نقل از روزنامه تایمز افزود: «ترکیه به ایران هشدار داد که اگر چنانچه از نیروهای حزب دمکرات در کردستان عراق که با حمایت ایران با نیروهای عراقی می‌جنگند جلوگیری نکند و بارزانی‌ها جاده و خطوط لوله نفتی را تهدید کنند، ترکیه برای حفظ منافع خود در منطقه شمال عراق مداخله نظامی به‌ عمل خواهد آورد.»[۴۷]

گزارش - 12

12. مجاهدین مسلمان عراقی از انهدام کارخانه تولید مواد شیمیایی در بغداد و هفته‌نامه الجهاد از طرح تخریب شهر سلیمانیه ازسوی رژیم بعث عراق خبر دادند. به گفته یک سخنگوی سازمان عمل اسلامی عراق، در عملیات موفقیت‌آمیزی که ماه گذشته، به‌همت گروه مجاهد (شهید) سمیرنورعلی با تعبیه یک بمب قوی به وزن 500 کیلوگرم در داخل کارخانه تولید مواد شیمیایی و رنگ‌سازی بغداد در منطقه الدوره اجرا شد، بخش مخصوص تولید این مواد، بیش از 15 هزار بشکه مواد شیمیایی، 3 انبار بزرگ مخصوص نگهداری مواد شیمیایی آتش‌زا و 2 تریلر مخصوص حمل‌ونقل مواد آتش‌زا به آتش کشیده و منهدم شد. وی افزود: خسارات واردشده به این کارخانه که نقش عمده‌ای برای اجرای مقاصد غیرانسانی و به‌کارگیری آن در جبهه‌های جنگ داشت، یک میلیون دینار گزارش شده‌ است. خبرگزاری جمهوری اسلامی به نقل‌ از این سخنگو گفت: گروه مجاهد شهید سمیرنورعلی عملیات موفقیت‌آمیز دیگری در نیمه اول ماه جاری، اجرا كرد كه در آن کاباره و بار مشروب‌خوری ویژه افسران بلندپایه ارتش و افراد حزب بعث عراق با کارگذاشتن مواد منفجره، به آتش کشیده شد. همچنین درپی افشای طرح تخریب شهر بصره که یک دیپلمات عراقی در اروپا آن را فاش كرد، هفته‌نامه الجهاد نوشت: شهر سلیمانیه كه در شمال عراق است در لیست سیاه رژیم عراق قرار گرفته و قرار است درصورت خارج‌شدن کنترل آن از دست نیروهای نظامی، 120 گروه مهندسی که ازسوی رژیم تشکیل شده ‌است، آن را منهدم كنند.[۴۸]

گزارش - 13

13. وزیر جهاد سازندگی و فرمانده نیروی دریایی سپاه پاسداران در دیدارهای جداگانه با فرمانده عالی جنگ، نیازها و طرح‌های خود را موردبررسی قرار دادند. همچنین فرمانده عالی جنگ در گفت‌وگو با فرماندهان سپاه، بر بازپس‌گیری مهران از قوای عراقی تأکید کرد. بیژن نامدار زنگنه وزیر جهاد سازندگی، صبح امروز، در جلسه با حجت‌الاسلام هاشمی ‌رفسنجانی موضوع نیاز واحدهاي مهندسي در جبهه‌ها به ماشین‌آلات سنگین مهندسی، آموزش راننده‌ ماشین‌های سنگین و نیز حفر تونل زیر رودخانه اروندرود يا بهمن‌شير را به‌عنوان راهکاری برای نفوذ به مواضع عراق موردبحث قرار داد. از سویی نظر به اینکه نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی مصمم به ساخت قایق‌های کنترل از راه دور است، حسین علایی فرمانده این نیرو، در جلسه با فرمانده عالی جنگ از پیشرفت کار و طرح ساخت قایق‌های کنترل از راه دور، برای ضربه‌زدن به کشتی‌ها و موشک‌های جدید چینی گزارش داد. حجت‌الاسلام هاشمی رفسنجانی همچنین در گفت‌وگو با محسن رضایی فرمانده کل سپاه پاسداران و علی شمخانی فرمانده نیروی زمینی سپاه، درخصوص لزوم اقدام برای بازپس‌گیری مهران از نیروهای اشغالگر ارتش عراق و تشکیل گردان‌ها و تیپ‌های تخصصی سپاه برای تأمین پدافند در کنار ارتش با هدف آزادسازی نیروهای پدافندی سپاه تأکید کرد.[۴۹]

گزارش - 14

14. سخنگوی شورای‌عالی دفاع با استقبال از عملکرد نیروی دریایی سپاه پاسداران، بر اهمیت و ضرورت وجود این نیرو تأکید کرد. وی توان و قدرت ابتکار این نیرو و همکاری‌اش با نیروی دریایی ارتش را نماد قدرت در آب‌های منطقه خلیج‌فارس و دریای عمان دانست. امروز، حجت‌الاسلام هاشمی ‌رفسنجانی فرمانده عالی جنگ و سخنگوی شورای‌عالی دفاع، در دیدار با جمعی از کادرهای نیروی دریایی سپاه پاسداران با اشاره به نقش حساس و حیاتی دریا برای جمهوری اسلامی ایران گفت: «حضور نیرومند ابرقدرت‌ها در اقیانوس هند که به‌سادگی از آن چشم نخواهند پوشید و حساسیت منطقه خلیج‌فارس، تنگه هرمز و دریای عمان و سواحل سیستان‌وبلوچستان و هرمزگان چیزی نیست که ما به آنها توجهی نکنیم و آن را نادیده بگیریم.» فرمانده عالي جنگ با اشاره به حضور نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در خلیج‌فارس و دریای عمان اظهار کرد: «نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی تحقیقاً از حضور نیروی دریایی سپاه در کنار خود برای پرکردن خلاء ما در دریا برخلاف القاي دشمنان خوشحال می‌شود و همان‌گونه که نیروی زمینی ارتش باوجود سپاه در کنارش احساس پشت‌گرمی می‌کند چنین چیزی برای نیروی دریایی به‌خاطر وسعت دریا به‌طریق‌اولی خواهد بود. ... ما سواحل خودمان در خلیج‌فارس و دریای عمان را با نیروی دریایی خوب حفاظت کرده‌ایم و امیدواریم که این حضور با توسعه کار شما قوی‌تر شود.» وی افزود: «در شمال هم دریای خزر برای ما یک منطقه واقعاً حیاتی است که نیاز به حضور جدی ما دارد.» نماینده امام در شورای‌عالی دفاع با ذکر این مطلب که نیروی دریایی سپاه دست به ابتکاراتی زده که به‌اندازه یک ناو جنگی کاربرد دارد، خاطرنشان کرد که با بهره‌گیری از تجربه و حضور نیروهای مردمی در دریا بي‌شك یک قدرت قابل‌ملاحظه‌ای در دنیا ایجاد خواهد شد. حجت‌الاسلام هاشمی رفسنجانی در خاتمه تأکید کرد که اگر این همکاری مطلوب بین ارتش و سپاه حفظ شود، هیچ ناوگانی نمی‌تواند با شما رقابت کند و همسایه‌های جنوب خلیج‌فارس هم باتوجه‌به حضور شما باید احساس اطمینان کنند.[۵۰]

گزارش - 15

15. نخست‌وزیر آمادگی بسیج مستضعفین سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را برای آموزش نظامی رؤسای سازمان‌ها و نیز ثبت‌نام افراد داوطلب اعلام کرد. میرحسین موسوی نخست‌وزیر، با ارسال نامه‌ای به ستاد امور جنگ کلیه وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها، مؤسسات دولتی و نهادهای انقلابی اعلام کرد که در اجرای مصوبه شماره 96634 هيئت محترم وزيران در 10/12/1364 واحد بسیج مستضعفین سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در تلفن‌گرامی به‌منظور برگزاری دوره آموزش نظامی براي مسئولان در یک نوبت يك روزه یا 2 نوبت سه‌روزه (چهارشنبه، پنجشنبه و جمعه) اعلام آمادگی كرده ‌است، لذا کلیه دستگاه‌ها، فهرست اسامی مسئولان داوطلب قطعی آموزش نظامی را (در سطح وزرا، رؤسای سازمان‌ها، معاونان و مدیران کل) با ذکر عنوان مسئولیت حداکثر ظرف یک هفته به دبیرخانه کمیته نیروی انسانی جنگ هیئت دولت ارسال كنند.[۵۱]

گزارش - 16

16. وزیر کشور در واکنش به حضور ناوگان‌های امریکایی در خلیج‌فارس ضمن اعلام بسیج کلیه امکانات لجستیکی و نیروی انسانی وزارت کشور براي خدمت در جبهه‌های نبرد، ابراز امیدواری کرد كه ناوگان‌های امریکا منطقه خلیج‌فارس را ترک کنند. حجت‌الاسلام سيدعلی‌اکبر محتشمی‌پور وزیر کشور، امروز در مراسم بزرگداشت شهدای اراک اعلام کرد: مؤسسات و تشکیلات تابعه این وزارتخانه بسیج شده و در خدمت جنگ قرار گرفته‌اند و هم‌اکنون نیروهای تابعه وزارت كشور بیش‌ازپیش در جبهه‌ها حضور فعال دارند. وی گفت: وزارت کشور هم‌اکنون قرارگاهی در جبهه جنوب داير کرده ‌است که گروه کثیری از پرسنل شهرداری‌های سراسر کشور در آن سازماندهی شده و نسبت به احداث جاده‌های تدارکاتی در جبهه‌ها اقدام می‌کنند. محتشمی‌پور با اشاره به حضور ناوگان‌های امریکایی در خلیج‌فارس درحالی‌که به آنان توصیه کرد «هرچه زودتر آب‌های گرم خلیج‌فارس را ترک کنند»، هشدار داد: «ملت ایران و نیروهای سلحشور و رزمنده جمهوری اسلامی در آرزوی آن روزی هستند که امریکا به جنگ و مقابله با ملت ما بیاید و آن روز است که نابودی‌اش حتمی است. ... این آرزوی قلبی ملت ما است که آن کسی که پشت‌سر رژیم صهیونیستی حاکم بر عراق قرار گرفته است، خودش وارد صحنه شود و ملت ایران با داشتن لشکرهای پرتوان و سلحشور هیچ خوفی از اینها به دل راه نمی‌دهد.»[۵۲]

گزارش - 17

17. نیروهای متخصص و رزمنده از شهرهای مختلف كشور به جبهه‌ها اعزام شدند. مردم برخی شهرها و روستاها نيز کمک‌های نقدی و غیرنقدی خود را براي پشتیبانی از جنگ به رزمندگان اهدا کردند. در ادامه استقبال نیروهای مردمی و داوطلب براي اعزام به جبهه‌های نبرد در 3 روز گذشته، گروه کثیری از نیروهای داوطلب شهرستان دره‌شهر و بخش آبدانان از توابع استان ایلام؛ یک گردان از پاسداران افتخاری سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ناحیه گیلان؛ یک تیپ از نیروهای رزمی - تخصصی استان کرمان؛ 6 گروهان از معلمان و دانش‌آموزان استان باختران و 100 نفر از دبیران، معلمان و دانش‌آموزان سوسنگرد؛ یک اکیپ فنی از نیروهای پایگاه هوایی بوشهر شامل تعمیرکار موتورهای قایق، خودروهای سبک و سنگین؛ گروهی رزمنده - ملوان از نیروهای یگان دریایی سپاه پاسداران بندرعباس، گروهی از اعضای بسیج و سپاه نورآباد دهاقان و نیشابور و تعدادی از کمپرسی‌داران شهر نیشابور همراه کامیون‌های خود؛ گروهی از امدادگران جمعیت هلال‌احمر کاشان و یاسوج؛ 350 نفر از کارمندان سازمان آموزش فنی‌وحرفه‌ای وزارت کار و امور اجتماعی با تخصص در رشته‌های برق، مکانیک و تأسیسات ساختماني؛ کاروانی از نیروهای فنی ‌مهندسی با مهارت‌های مختلف راننده پايه يك، غلتك، امدادگر، بي‌سيمچي، انباردار، نگهبان از شهرستان‌های دامغان، ایذه و دشتستان؛ نیروهایی از رزمندگان داوطلب مردمی شهرستان‌های، چهارمحال‌و‌بختیاری، ساوه و گروهی از کمپرسی‌داران شهرستان قاین عازم جبهه‌های جنگ شدند. درهمین‌حال، کارکنان هواپیمایی جمهوری اسلامی کمک‌های خود شامل 500 هزار عدد بشقاب و لیوان يک‌بارمصرف، 400 کیلو قند، 1000 عدد گونی خالی و مقدار معتنابهی کمپوت، آبمیوه، کنسرو، آبلیمو و شربت؛ از استان گیلان اهالی روستاهای شهرستان لاهیجان 50 میلیون ريال، روستاها و شهرستان لنگرود 10 میلیون ريال و مردم بخش‌های چابکسر چاچلای و املش 20 میلیون، دانش‌آموزان و فرهنگیان تنکابن، رامسر، کارکنان و کارگران نساجی و مردم شهرستان آمل هدایایشان را كه شامل پوشاک، پتو، چوب، تانکر آب، لوازم صوتی، نوشت‌افزار و مواد شوینده بود براي پشتیبانی و کمک‌رسانی به رزمندگان ازطریق ستادهای پشتیبانی جنگ روانه مناطق جنگی کردند.******** [۵۳]

گزارش - 18

18. وزیر امور خارجه عمان ضمن اعلام حقانیت ایران در بازرسی کشتی‌ها در خلیج‌فارس، درمورد برخی مذاکرات امریکا و عربستان درخصوص چگونگی برقراری امنیت در خلیج‌فارس به‌طور تلویحی به ایران هشدار داد. کاردار ایران در مسقط امشب، به درخواست وزیر امور خارجه عمان با وی ملاقات كرد. در اين ديدار درباره وقایع مرتبط با جنگ نفتکش‌ها در خلیج‌فارس بحث و گفت‌وگو شد. یوسف بن علوی وزیر امور خارجه عمان، درباره موضع دولتش گفت: «عمان علاقه‌مند به وجود حسن رابطه برادری با ایران است.» وی با اشاره به مذاکرات امریکا و عربستان گفت: این مطلب را دوستانه ازطرف دولت عمان اعلام مي‌كنم که اگر مسئله خاصی بین سعودی و امریکا درمورد عبور کشتی‌ها و نفتکش‌ها از خلیج عمان وجود داشته باشد، ما به‌هیچ‌وجه خبری نداریم و نمی‌دانیم که سعودی‌ها با امریکا دراین‌مورد چه مذاکراتی کرده‌اند و چه تصمیمي گرفته‌اند. وزیر امور خارجه عمان تصریح کرد که کشورش قادر نیست مانع عبور کشتی‌ها از آب‌های بین‌المللی خلیج عمان و تنگه هرمز شود. علوی که هم‌اکنون رياست شورای همکاری خلیج‌فارس را برعهده دارد، افزود: شورای همکاری نيز هیچ‌گونه اطلاعی از مذاکرات سعودی با امریکا درمورد مسئله مذكور ندارد، اما واضح است که سعودی‌ها به‌خصوص شاه فهد، خیلی زیاد از جریان حمله نفتکش‌ها به‌ویژه بعد از حمله اخیر به 2 نفتكش می‌ترسد و گویا با امریکا مذاکره كرده‌اند و توافق شده که اگر اقدامی دراین‌باره از ناحیه ایران انجام شود، وارد عمل شوند. وی در خاتمه یک ‌بار دیگر حقانیت جمهوری اسلامی ایران را در تفتیش کشتی‌ها اعلام کرد و گفت: «به‌نظر ما دیگر کشورها نباید در این مسئله به ایران اعتراضی داشته ‌باشند.»******** [۵۴]

گزارش - 19

19. یک محقق فلسطینی، ضمن اشاره به محدودیت خبرنگاران در تهیه گزارش از جبهه‌های عراق، از همکاری کویت با عراق در جنگ با ایران، تلاش ارتش رژیم بعثی برای خشک‌کردن مناطق باتلاقی جنوب فاو و نگرانی‌های شورای فرماندهی حزب بعث سوریه از احتمال پیشروی ایران در منطقه ام‌القصر خبر داد. زکریا القاق******** در گفت‌وگو با سعیدی دبیر اول سفارت ایران در سوریه (دمشق)، درباره اقدامات رژیم بعثی عراق در منطقه فاو و موضع کویت در برخورد احتمالی با رزمندگان گفت: «کلیه کامیون‌هایی که از کویت به عراق کالا حمل می‌کنند ازطرف دولت عراق مکلف شده‌اند که به هنگام مراجعت (بدون بار) به کویت کامیون‌های خود را با خاک پر نموده و در مسیر برگشت در باتلاق نمکی جنوب فاو تخلیه نمایند. بدیهی است که هدف مقامات عراقی از این اقدام، پرکردن قسمت‌هایی از نمکزار آن منطقه به‌قصد استفاده‌های نظامی می‌باشد.» القاق درباره موضع کویت در برخورد احتمالی با رزمندگان اظهار کرد: «مقامات بلندپایه کویتی تأکید می‌کنند که کویت با کمال جدیت سعی در عدم تحریک جمهوری اسلامی ایران دارد و حتی به مأمورین کویتی دستور داده شده ‌است که در مقابل تجاوز احتمالی هواپیماهای ایرانی به حریم فضایی کویت و حتی تیراندازی‌ها تازمانی‌که به تلفات عینی منجر نشده‌ است، پاسخی ندهند و تنها در شرایط کاملاً اضطراری و به‌عنوان یک اقدام تدافعی ممکن است عکس‌العمل نشان دهند.» اين محقق فلسطيني که روابط نزدیکی با قیاده قومیه (شورای فرماندهی بین‌العربی حزب بعث سوریه) نیز دارد، افزود: قیاده قومیه حزب بعث سوریه از پیشروی احتمالی نیروهای ایران به‌سوی ام‌القصر عراق که احتمالاً به همسایگی این نیروها با کویت منتهی خواهد شد، اظهار نگرانی كرده است، هرچند که این نگرانی درحال‌حاضر چندان جدی نیست و تنها عامل تقویت آن، پیشروی نیروهای ایران به‌سوی ام‌القصر خواهد بود که این امر موجب ترس و وحشت خلیجی‌ها به‌خصوص کویت می‌باشد. وي همچنین درباره محدودیت‌هايي كه ارتش رژیم بعثی براي خبرنگاران و تهيه گزارش ايجاد كرده است، گفت: «خبرنگاران خارجی كه به دعوت ارتش عراق از منطقه فاو دیدن داشته‌اند تا از عملیات بازپس‌گیری بندر فاو گزارش تهیه نمایند، اخیراً توسط مأمورین عراق از بصره اخراج شده‌اند، زیرا به عقیده مأمورین عراقی، عکس‌برداری این خبرنگاران از مقر فرماندهی نیروهای محمد القاسم و انتشار عکس مربوطه در مطبوعات خارجی باعث کشف مقر مزبور و در نتیجه قتل جاسم ‌الحیانی فرمانده نیروهای یادشده توسط توپخانه نیروهای اسلامی ایران شده‌ است.»[۵۵]

گزارش - 20

20. به نوشته روزنامه السفیر به‌موجب توافق دولت‌هاي مصر و عراق، نیروی هوایی مصر 300 خلبان عراقی را آموزش خواهد داد. یک هفته‌نامه انگلیسی نیز تصریح کرد ضعف عراق باعث شده تا مصری‌ها و اردنی‌ها به یاری عراق بشتابند. سعدون حمادی رئیس مجلس رژیم عراق، در سفر اخیر خود به مصر توافقنامه آموزش 300 خلبان عراقی در خاک مصر را امضا کرد. روزنامه جمهوری اسلامی امروز به نقل از روزنامه السفیر، نوشت: «براساس این توافق رژیم مصر خلبانان عراقی را در پایگاه هوایی انشاص واقع در شرق نیل آموزش می‌دهد. بنا بر این گزارش، نظر به احتیاج مبرم رژیم عراق به خلبان، دوره آموزشی 48 ماهه آنان به 32 ماه کاهش یافته ‌است.» السفیر همچنین اضافه كرد: «رژیم عراق اخیراً مبلغ 22 میلیون دلار بابت سومین نوبت پرداخت قیمت سلاح‌های خریداری‌شده از مصر به رژیم مبارک پرداخت کرده‌ است. جمع بدهی عراق بابت این سلاح‌ها که شامل مهمات، توپ، خمپاره و همچنین سلاح‌های سبک و قطعات یدکی تانک‌های چینی می‌باشد بالغ بر 90 میلیون دلار است.»[۵۶] هفته‌نامه ساوت (چاپ لندن) به نقل ‌از یک دیپلمات ایرانی نوشته‌ است که مصری‌ها موافقت کرده‌اند 150 خلبان را جانشین 100 خلبان عراقی کنند که در حملات اخیر ایران سرنگون یا مفقودالاثر شده‌اند. ساوت همچنین به نقل ‌از یک منبع سازمان ملل افزود: «عراقی‌ها درحال باختن به ایرانیان هستند و مصری‌ها و اردنی‌ها خود را به‌جای عراقی‌ها وارد عمل می‌کنند.»[۵۷]

گزارش - 21

21. نفتکش آسیب‌دیده یونانی در منطقه خلیج‌فارس همچنان در انتظار تیم خنثی‌سازی موشك‌های منفجرنشده است. منابع کشتیرانی، ایران را مسئول این حمله دانستند. منابع کشتیرانی دوبی ضمن اعلام انتقال اجساد 2 ملوان هندوراسی به بیمارستانی در دوبی اظهار داشتند: نفتکش یونانی ارسطواوناسیس که در 50 مایلی ساحل دوبی ظاهراً ازسوی هواپیماهای ایرانی هدف قرار گرفت درحال‌حاضر در 12 مایلی سواحل دوبی پهلو گرفته است و مذاکرات درباره چگونگی خنثی‌کردن 2 موشک منفجرنشده در عرشه این کشتی ادامه دارد.******** خبرگزاری رویتر به نقل‌ از منابع کشتیرانی دراین‌باره گفت: کارشناسان نیروی دریایی امریکا می‌توانند به خنثی‌سازی این موشک‌ها مبادرت ورزند که این کار مستلزم تقاضای رسمی از واشنگتن است. رویتر افزود: منابع کشتیرانی معتقدند موشک‌های عمل‌نکرده در داخل نفتکش مذکور، موشک‌های امریکایی از نوع ماوریک است که ازطريق فانتوم‌های اف4 ایران شلیک می‌شود. به گفته برخی منابع از زمان آغاز جنگ در سپتامبر 1980، به بیش از 200 کشتی تجاری در آب‌های خلیج‌فارس حمله شده ‌است.[۵۸]

گزارش - 22

22. به گزارش هفته‌نامه آبزرور (چاپ انگليس) تشدید حملات هوایی عراق و جمهوری اسلامی به کشتی‌های حامل نفت در خلیج‌فارس علاوه‌بر افزایش نرخ بیمه کشتی‌های عازم خلیج‌فارس بر قیمت نفت و افزایش بهای نفت نیز اثر گذاشته است. آبزرور دراين‌زمينه نوشت: در چند هفته اخیر بهای نفت از بشکه‌اي 10 دلار به بشکه‌اي 14 دلار رسیده است و برخی کارشناسان نفتی پیش‌بینی می‌کنند که تا ماه آینده، قیمت هر بشکه نفت تا 15 دلار افزایش یابد. برخی دیگر از کارشناسان نفتی معتقدند با افزایش میزان مصرف نفت در امریکا احتمال دارد که بهای نفت در تابستان سال جاری، حتی تا بشکه‌ای 17 دلار نیز افزایش یابد. شایان ذکر است بهای نفت در سال گذشته، در همین فصل بشکه‌ای 27 دلار بود.[۵۹] ضمیمه گزارش427: گزارش جامع دو فرمانده تيپ عراقي از جزئيات عمليات در منطقه مهران پس از اينكه عراق شهر مهران را اشغال كرد، فرماندهان تيپ‌هاي70 زرهي و 417 پياده ارتش عراق در دو گزارش جداگانه******** به فرماندهي لشكر17 زرهي، به ارزيابي جامعي از عمليات در این منطقه پرداختند و پيشنهادهايي را براي اجراي عمليات‌هاي بعدي مطرح كردند. مهم‌ترين محور اين گزارش‌ها عبارت است از هدف عمليات و بررسي نقاط مثبت و منفي آن. فرمانده تيپ70 زرهي (تقويت‌شده) در مقدمه با ادعاي اينكه به جهان ثابت خواهيم كرد كه قادريم هرگونه هدف مهم سياسي يا نظامي در داخل ايران را اشغال كنيم، هدف از اشغال مهران را واداركردن ايران به مذاكره و پذيرفتن هرگونه راه‌حل مسالمت‌آميز كه حقوق عراق را تأمين كند، ذكر كرد. سرهنگ ستاد عبدالامير خزعل زامل در ادامه ضمن تشريح وضعيت جغرافيايي منطقه، رمز موفقيت نيروهاي تيپ را عواملي چون: انتخاب درست منطقه حمرين به‌عنوان محلي براي تجمع واحدهاي تيپ، شناسايي دقيق و كامل نيروها تا رده فرمانده تانك و راننده آن، نحوه گسترش دسته‌ها و گروهان‌ها، اختصاص معابر به هر گروه رزمي و شيوه توقف در آنها، آمادگي‌هاي قبل از عمليات، اجراي مانور عبور از خاكريزها، آموزش سوار و پياده‌شدن و نحوه گسترش در منطقه عمليات، تقويت روحي نيروها ازطريق ديدارهاي مستمر فرمانده تيپ با پرسنل و پيگيري مشكلات آنها و نيز تشويق مبتكرين، غافلگيري دشمن (ايران) با كتمان سر و رازداري به‌خصوص هنگام نقل‌وانتقالات، طراحي ساده براي عمليات، اجراي تمرينات پاتك براي همه تيپ‌ها، همراه‌داشتن مهمات براي تمام جنگ‌افزارها در همه خطوط، تمايل شديد فرماندهان و گروه‌هاي رزمي براي اشغال هدف و داشتن سازمان‌هاي رزمي مناسب دانست.[۶۰] همچنين سرهنگ فاضل حسين نضيف فرمانده تيپ417 (تقويت‌شده)، درباره عوامل مثبتي كه در موفقيت نيروها نقش داشت و از آن به‌عنوان درس‌هاي به‌دست‌آمده، ياد كرده است، خاطرنشان كرد كه باوجود خساراتي كه نيروهاي حمله‌كننده اعم از افسران، درجه‌داران و سربازان متحمل شده‌اند، اما روحيه تهاجمي آنان اثر بسزايي در دستيابي به اهداف و يورش به مواضع و خاكريزهاي دشمن، در يك زمان استاندارد داشته است. از سويي حضور فرماندهان در خطوط جلو، ارزيابي و پيش‌بيني وضعيت زمين و دشمن، بهداري، سيستم فرماندهي و چگونگي جايگزيني آن، عكس‌العمل سريع و اقدامات ابتكاري (شامل نصب تيربارهاي سنگين بر روي بعضي از خودروها، ساختن تريلرهاي يدكي فلزي براي آب‌رساني و حمل مهمات، تهيه حمايل نخي براي جابه‌جايي گالن‌هاي آب، استفاده از چهارپايان براي حمل مهمات و نيز فرستادن آنها به معابري كه احتمال مين‌گذاري دشمن بود، تصميم بر عدم رهايي هر شهيد يا مجروح، حمل سيم تلفن و طناب براي بستن اسرا، حمل نردبان براي عبور از دره‌ها و بالارفتن از شيارها و علامت‌گذاري روي كلاه‌خودها و پيراهن‌ها براي تشخيص يگان‌هاي خودي از دشمن) از ديگر عواملي بود كه در پيروزي تأثيرگذار بودند. اما جمع‌بندي نقاط منفي كه اين دو فرمانده بدان معترف بودند، شامل 10 موضوع مي‌شد: 1. ضعف گروهان‌هاي مهندسي. 2. تغيير 10 دقيقه‌اي فرمان شروع عمليات (از ساعت 2 به 2:10 بامداد). 3. ضعف در كنترل نيروهاي پياده و بروز اخلال در حركت يا پيشروي آنها. 4. نداشتن برآورد دقيق براي نيروها در مواضع پدافندي (به‌ويژه پس از تصرف شهر مهران).[۶۱] 5. ضعف در زمان‌بندي هنگام جابه‌جايي تا تمركز گردان‌هاي تيپ قبل از عمليات. 6. تمركز يگان‌ها در منطقه بسيار محدود. 7. كم بودن جاده‌هاي مواصلاتي هنگام حمله. 8. محدوديت پشتيباني هوايي ازسوي نيروي هوايي و هوانيروز. 9. مطلوب‌نبودن شبكه كنترل تردد و شبكه تخليه. 10. پاك‌سازي ناقص معابر و موانع مين‌‌گذاري شده.[۶۲] در انتها سرهنگ فاضل حسين نضيف فرمانده تيپ417، به‌منظور رفع مشكلات و نيز آمادگي بهتر براي عمليات‌هاي آينده پيشنهادهايي بدين شرح داده است: رعايت عدالت در قدرداني و تشويق رزمندگان اعم از افسران و سربازان، تداوم مرخصي‌ها و لزوم باخبرشدن خانواده‌ها از سلامتي فرزندانشان، ضرورت پيش‌بيني عكس‌العمل‌هاي دشمن، اجراي مداوم تك‌هاي محدود به‌وسيله بالگرد يا گشتي رزمي‌هاي قوي به مواضع دشمن، افزايش فعاليت دسته‌هاي رديابي، پيش‌بيني نيازمندي‌هاي لازم براي مقابله با حملات دشمن، اهميت‌دادن به حمل نارنجك‌هاي دستي براي مقابله با دشمن و حمله شبانه آنها و اهميت‌دادن به محتواي داخل كوله‌پشتي رزمندگان اعم از مهمات يا جيره غذايي آنها.[۶۳] ضمیمه گزارش442: گزارش خبرنگار روزنامه لوموند از اشتياق نيروهاي داوطلب مردمي براي اعزام به جبهه‌هاي جنگ به عقیده‌ خبرنگار روزنامه لوموند پس از مشاهده استقبال نیروهای داوطلب براي حضور در جبهه‌ها، عشق به انقلاب در ایران پس از 5 سال جنگ، بیش‌ازپیش شعله‌ور می‌باشد. درحالی‌که برخی رسانه‌ها با تبلیغات گسترده و هدفمند و با انگیزه‌ برانگیختن احساسات و تشویش افکارعمومی، مدعی شدند که دولت و واحدهای نظامی ایران برای تأمین نیروهای رزمی، مردم و به‌ویژه نوجوانان کم سن‌وسال را به‌زور یا با وعده‌های فریبنده به جبهه اعزام كرده‌اند، خبرنگار فرانسوی روزنامه لوموند که خود در مقابل مجلس شورای اسلامی ایران ناظر اشتیاق گروه کثیری از داوطلبان براي اعزام به جبهه بود، گزارش مفصلی را از چگونگی اعزام کاروان‌های راهیان کربلا با گذشت 5 سال از جنگ عراق و ایران و همچنين وضعیت خانواده‌های شهدا، اسرا و جانبازان تهیه کرده که ترجمه آن را امروز، روزنامه ابرار به چاپ رساند. در بخش‌هایی از این گزارش چنین آمده‌ است: «نمایشی تعجب‌انگیز است، (پارلمان) مجلس ایران با کلیه نمایندگان خود تشکیل جلسه داده ‌است. حدود 260 نماینده روی پله‌های مقابل ساختمان مجلس - که کاخ قدیمی سنای حکومت شاهنشاهی است - و حتی روی زمین، نشسته‌اند. آنان جلسه خود را که به تجدید سازمان سیستم قضایی کشور اختصاص داشت، تعطیل کردند تا در مراسم رژه ده‌ها هزار داوطلب (بسیجی‌ها) که عازم جبهه بودند، شرکت کنند. در ردیف اول، در کنار حجت‌الاسلام رفسنجانی رئیس پارلمان، چند روحانی دیگر رژیم ازجمله [آیت‌الله] سیدعلی خامنه‌ای رئیس‌جمهوری و آیت‌الله مهدوی‌کنی، مشاهده می‌شوند. در خیابانی که در امتداد پارلمان قرار دارد نمایش، تعجب‌انگیزتر است. داوطلبان (کاروان کربلا) که در یک جو سرشار از شادی و شعف وصف‌ناپذیر عازم جبهه هستند، پرچم‌های ایران و پرچم‌های سبزرنگ و همچنین تصاویری از امام خمینی و شاخه‌های گل را در دست‌های خود تکان می‌دهند. یکی از داوطلبان، پسر پنج‌ساله‌اش را بر روی دوش خود قرار داده ‌است. پدر و پسر به پیشانی خود یک باند قرمزرنگ که ویژه داوطلبان است، بسته‌اند. مجروحین جنگی و کسانی که عضوی از بدنشان قطع شده‌ است درحالی‌که با سرعتی غیرقابل‌باور با صندلی چرخ‌دار خود جابه‌جا می‌شوند، سرگرم تماشای این رژه هستند. آنان یک شاخه گل در دست دارند و به‌روی دوستان و هم‌قطاران خود که عازم جبهه هستند، لبخند می‌زنند. آنان همراه با جمعیت شعار می‌دهند "خدا انتقام خون حسین را می‌گیرد" و "الله ‌اکبر". اکثریت قابل‌توجهی از بسیجی‌ها که در آن روز صبح، از مقابل پارلمان تهران رژه می‌رفتند، بزرگسال و عده کثیری از آنان نیز کمتر از سی سال داشتند.» خبرنگار لوموند در ادامه گزارش چنین افزوده‌ است: «[آیت‌الله] خامنه‌ای رئیس‌جمهوری، طی یک سخنرانی کوتاه اظهار داشت این جمعیت داوطلبان، تحلیل‌گران خارجی را متوجه اشتباهشان خواهد کرد. آنان در تحلیل‌های خود پیشگویی کرده‌اند که خستگی از جنگ، مردم ایران را فرا خواهد گرفت. هیچ‌کس این مطلب را در ایران رد نمی‌کند که داوطلبان واقعاً همگی داوطلب هستند. در محافل بورژوایی ایران که مخالف‌ترین محافل در ایران هستند و در محله‌های زیبای شمیران، صحبت از تعصب می‌شود، اما هیچ‌کس نمی‌گوید که این داوطلبان به‌زور به جبهه می‌روند. علی 22 ساله، پسر یک دهقان حوالی قم است که خرج نگهداری هفت فرزند خود را با زراعت سه هکتار زمین تأمین می‌کند. داستان جلال نمونه است؛ او فرزند یک دکان‌دار جزء است که برای انتقام خون شهدای محله خود داوطلب شده بود. در جبهه مأموریت شکستن خط مقدم جبهه دشمن به او محول شده بود. اسد 25 ساله که نیمی از بدنش فلج است. بیش از سه سال پیش در جبهه بین اهواز و آبادان مجروح شده ‌است، پس از دو سال خدمت سربازی مجدداً داوطلب شده بود. او می‌گوید: من می‌خواستم بلافاصله پس از انجام خدمت سربازی دوباره به جبهه اعزام شوم، اما مقررات مانع از این کار می‌شد. من مجبور شدم 6 ماه صبر کنم تا بتوانم بروم. [مي‌پرسم] چرا داوطلب شده‌ است؟ وی که از شدت هیجان می‌لرزد پاسخ می‌دهد: تازمانی‌که خون در رگ‌هایمان داریم وظیفه ماست که از مستضعفین دفاع کنیم. ... آماده‌ایم تا به یک حمله انتحاری علیه ناوهای جنگی امریکايي و فرانسوی در خلیج [فارس] دست بزنیم. این مطلب را به اطلاع نمایندگان پارلمان رسانده‌ایم، برای ما خدا یک ایده ذهنی نیست، ما این ایده را به مرحله عمل درآورده‌ایم.» خبرنگار لوموند، سپس نتیجه‌گیری خود را با این عبارات به پایان می‌رساند: «با این ایمان عمیق و سوزان، جان تازه‌ای در کالبد انقلاب ایران دمیده شده‌ است. انقلاب پس از بسیج نیروها در شهرها، اکنون به بسیج صدها هزار داوطلب در روستاها می‌پردازد. ... بسیج توده‌ای صدها هزار داوطلبی که از چند ماه پیش آغاز شده و همچنان ادامه دارد باعث به‌وجودآمدن ضدونقیض‌ترین فرضیه‌ها در میان دیپلمات‌ها و وابسته‌های نظامی خارجی مقیم تهران که قادر نیستند تعداد افراد بسیج‌شده را تخمین بزنند، شده ‌است. ایرانی‌ها همچنین درزمینه تسلیحات موفق شده‌اند موشک‌های زمین‌به‌هوای جدیدی تهیه کنند که با کمک آنها خواهند توانست از تعدادی از اهداف اقتصادی راهبردي دربرابر حملات تلافی‌جویانه احتمالی نیروی هوایی عراق محافظت کنند.»[۶۴]


منابع و مآخذ روزشمار 1365/02/28

  1. سند شماره 14080 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: پیوست اطلاعاتی واحد اطلاعات قرارگاه نجف2، 6/3/1365، ص6؛ و - سند شماره 112502 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش نوبه‌ای مربوط به عملیات کربلای1، 13/4/1365 تا 14/4/1365، صص 7 - 5.
  2. سند شماره 270/گ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارشی از تک عراق به مهران، گزارش راوی تيپ21 امام رضا(ع)، حميدرضا فراهاني، صص30 و 31.
  3. خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 61، 30/2/1365، صص 4 و 5، ‌ایلام - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 28/2/1365.
  4. خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 60، 29/2/1365، ص3، باختران - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 28/2/1365.
  5. سند شماره 14080 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: پیوست اطلاعاتی واحد اطلاعات قرارگاه نجف2، 6/3/1365، ص6؛ و - سند شماره 112502 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش نوبه‌ای مربوط به عملیات کربلای1، 13/4/1365 تا 14/4/1365، صص 7 - 5.
  6. روزنامه اطلاعات، 29/2/1365، ص2.
  7. خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 60، 29/2/1365، صص 1 و 2، رادیو صوت‌الجماهیر، 28/2/1365.‌
  8. همان، صص 14 و 15، رادیو بغداد، 28/2/1365.
  9. واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 29/2/1365، ص7، رادیو بغداد، 28/2/1365.
  10. سند شماره 1217/د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: ‌دفترچه ثبت جنگ راوی قرارگاه نیروی زمینی سپاه، مهدی انصاری، 22/2/1365 تا 31/2/1365، صص 105 - 97؛ و - سند شماره 18305/پ‌ن مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: ادامه بحث و بررسي براي مقابله با دشمن، (قرارگاه نيروي زميني سپاه، 27/2/1365، نوار شماره 19815)، مهدي انصاري.
  11. خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 60، 29/2/1365، ص7، رادیو بی‌بی‌سی، 28/2/1365؛ و - واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 29/2/1365، ص5، رادیو بی‌بی‌سی، 28/2/1365.
  12. واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 29/2/1365، ص3، رادیو ‌ایران، 28/2/1365.
  13. خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 61، 30/2/1365، صص 8 و 9، مهران - خبرگزاری فرانسه، 28/2/1365.
  14. خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 60، 29/2/1365، ص6، رادیو اسرائیل، 28/2/1365.
  15. همان، ص10، کویت - خبرگزاری جمهوری اسلامی.
  16. سند شماره 108793 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از سماجا2 (فرماندهی اطلاعات) به سماجا3، 30/2/1365.
  17. سند شماره 1217/د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، صص 119 - 107؛ و - سند شماره 18308/پ‌ن مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: بررسي خطوط پدافندي منطقه و مشكلات يگان‌ها، (قرارگاه نيروي زميني سپاه، 28/2/1365، نوار شماره 19818)، مهدي انصاري.
  18. سند شماره 267/گ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش تفصیلی تک عراق به مهران، راوی قرارگاه نجف2، علی مژدهی، اردیبهشت 1365، ص30.
  19. سند شماره 96652 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از فرماندهی قرارگاه نوح(ع) به گیرندگان، 28/2/1365.
  20. سند شماره 32436 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از فرماندهی سپاه کشوری به فرماندهی کلیه نواحی سپاه، 28/2/1365.
  21. خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 61، 30/2/1365، ص5، سنندج - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 29/2/1365.
  22. سند شماره 655/گ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: تهاجم عراق به منطقه حاج‌عمران، گزارش راوی قرارگاه نجف، سعید سرمدی، اردیبهشت و خرداد 1365، ص8.
  23. سند شماره 182437 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع) به قرارگاه رمضان، 28/2/1365.
  24. سند شماره 269450 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش نوبه‌ای تیپ25 کربلا، 3/3/1365، ص1.
  25. سند شماره 174713 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از فرماندهی لشکر25 کربلا (پدافند هوايي) به نیروی زمینی سپاه، 28/2/1365.
  26. سند شماره 269450 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین.
  27. سند شماره 278694 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از گردان حضرت حمزه سیدالشهدا(ع) به مسئول محور قرارگاه تاکتیکی لشکر (تیپ مستقل10 سیدالشهدا(ع) مستقر در جزیره مجنون)، 28/2/1365.
  28. سند شماره 13974 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از واحد اطلاعات سماجا به سماجا3، 30/2/1365.
  29. روزنامه اطلاعات، 29/2/1365، ص1.
  30. سند شماره 267/گ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش تفصیلی تک عراق به مهران، راوی قرارگاه نجف2، علی مژدهی، اردیبهشت 1365، ص30.
  31. سند شماره 270/گ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارشی از تک عراق به مهران، گزارش راوی تيپ21 امام رضا(ع)، حميدرضا فراهاني، صص30 و 31.
  32. روزنامه کیهان، 29/2/1365، ص2.
  33. سند شماره 96629 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از دفتر فرماندهی سپاه ناحیه ‌ایلام به دفتر فرماندهی کل سپاه پاسداران، 29/2/1365.
  34. واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 29/2/1365، ص1، رادیو بغداد، 28/2/1365.
  35. روزنامه ابرار، 29/2/1365، ص2.
  36. سند شماره 403814 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع) (ژاجا2) به ژاجا (رکن3)، 28/2/1365.
  37. سند شماره 403845 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از سپاه پاسداران پیرانشهر به فرماندهی قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع)، 28/2/1365.
  38. سند شماره 403815 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از قرارگاه ‌حمزه سیدالشهدا(ع) (ژاجا) به فرماندهی ژاجا (رکن3)، 28/2/1365؛ و - سند شماره 403859 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از سپاه پاسداران پیرانشهر به فرماندهی قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع)، 30/2/1365.
  39. سند شماره 403874 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش روزانه فرماندهی سپاه ناحیه کردستان به فرماندهی قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع)، 30/2/1365.
  40. سند شماره 200251 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: نشریه گزارش روزانه، وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی، شماره 251، 31/2/1365، ص1.
  41. سند شماره 403822 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع) به ژاجا3، 3/2/1365.
  42. سند شماره 325667 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از حفاظت لشکر33 المهدی(عج) به واحد تدارکات، 29/2/1365.
  43. سند شماره 181588 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از واحد اطلاعات قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع) به واحد اطلاعات قرارگاه مرکزی سپاه، 28/2/1365.
  44. سند 108853 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از فرماندهی ‌اطلاعات سماجا2 به مدیریت اطلاعات نزاجا، 4/3/1365.
  45. خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 61، 30/2/1365، صص 45 و 46، تهران - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 28/2/1365.
  46. سند شماره 212445 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: نشریه گزارش ‌مستقیم، وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی، 30/2/1365، ص4.
  47. سند شماره 212448 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: نشریه گزارش مستقیم، وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی، 3/3/1365.
  48. روزنامه ابرار، 28/2/1365، ص1.
  49. اکبر هاشمی‌رفسنجانی، اوج دفاع (کارنامه و خاطرات سال 1365)، به اهتمام عماد هاشمی، تهران: دفتر نشر معارف انقلاب، چاپ هشتم 1388، ص99.
  50. روزنامه ابرار، 29/2/1365، ص1؛ و - روزنامه کیهان، 29/2/1365، ص3.
  51. سند شماره 119758 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از نخست‌وزیری به ستاد امور جنگ، وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و...، 28/2/1365.
  52. روزنامه اطلاعات، 29/2/1365، ص3.
  53. روزنامه رسالت، 28/2/1365، صص 2 و 6؛ و - روزنامه اطلاعات، 29/2/1365، ص2؛ و - روزنامه جمهوری اسلامی، 28/2/1365، ص11، و - روزنامه اطلاعات، 28/2/1365، ص2.
  54. سند شماره 212446 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: نشریه گزارش ‌مستقیم، وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی، 31/2/1365، ص1.
  55. سند شماره 440965 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از وزارت امور خارجه به دفتر فرماندهی سپاه پاسداران، 28/2/1365.
  56. روزنامه جمهوری اسلامی، 28/2/1365، ص2.
  57. روزنامه جمهوری اسلامی، 30/2/1365، ص10.
  58. خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 60، 29/2/1365، ص24، دوبی - خبرگزاری رویتر، 28/2/1365.
  59. همان، ص23، هفته‌نامه آبزرور، 29/2/1365.
  60. سند شماره 14292 مركز مطالعات و تحقیقات جنگ: از واحد اطلاعات نیروی زمینی سپاه به دفتر تحقیقات جنگ نیروی زمینی سپاه، 19/3/1365.
  61. سند شماره 67378 مركز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش قرارگاه تيپ417 (تقويت‌شده) عمليات به فرماندهي لشكر17 زرهي، 11/6/1986 (21/3/1365).
  62. سند شماره 14292 مركز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین.
  63. سند شماره 67378 مركز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین.
  64. روزنامه ابرار، 28/2/1365، ص3.