1363.04.18

از دانشنامه روز شمار دفاع مقدس
نسخهٔ تاریخ ‏۳۰ آوریل ۲۰۲۳، ساعت ۱۱:۰۲ توسط Admin (بحث | مشارکت‌ها) (صفحه‌ای تازه حاوی «{{جعبه زندگینامه |عنوان =روزشمار جنگ سال 1363 |نام = 1363.04.18 |نام دیگر= هجده تیر |روز=18 تیر 1363 |تاریخ شمسی= 1363.04.18 |تاریخ میلادی=9 جولای 1984 |تاریخ قمری= 9 شوال 1404 |اسامی عملیات= |اسامی شهدا= |اسامی اسرا= }} <div class="bootstrap-btn">1360.04.18</div> <div class="bootstrap-btn">1361.04.1...» ایجاد کرد)
(تفاوت) → نسخهٔ قدیمی‌تر | نمایش نسخهٔ فعلی (تفاوت) | نسخهٔ جدیدتر ← (تفاوت)
پرش به ناوبری پرش به جستجو
روزشمار جنگ سال 1363
1363.04.18
نام‌های دیگر هجده تیر
تاریخ شمسی 1363.04.18
تاریخ میلادی 9 جولای 1984
تاریخ قمری 9 شوال 1404






گزارش- 1

1. امروز شهرهای آبادان و خرمشهر چندین بار هدف حملات توپخانهای و خمپارهای عراق قرار گرفتند و تبادل آتش به طور پراکنده در برخی جبهه های جنوب جریان داشت. ارتش عراق در طول روز جاری سه مرتبه شهر آبادان را گلولهباران کرد. نخستین مرحله حملات توپخانهای دشمن از ساعت 5 بامداد شروع و به مدت یک ساعت و نیم ادامه داشت که براثر آن 8 منزل مسکونی در منطقه بریم و کوی شهید مطهری آسیب دید. مرحله دوم این گلولهباران در ساعت 11:50 رخ داد و در آن یک گلوله خمپاره به یک ساختمان اداری اصابت کرد و باعث تخریب قسمتی از ساختمان شد. از ساعت 18 الی 18:30 نیز خیابانهای امیری و کیوانی، پشت شهربانی و بازار شوشتریها هدف اصابت گلوله های دشمن قرار گرفتند و درنتیجه 7 منزل و 6 مغازه تخریب گردید. بدین ترتیب در حملات امروز عراق به مناطق مسکونی آبادان جمعاً یک ساختمان اداری، 15 منزل مسکونی و 6 مغازه آسیب دید و یک فقره آتشسوزی به وقوع پیوست که با تلاش مأموران آتشنشانی خاموش شد. درهمینحال، در منطقه عملیاتی آبادان نیز در جریان تبادل آتش بین رزمندگان و قوای دشمن 24 تن از نیروهای نظامی و 2 جهادگر به شهادت رسیدند. [۱] علاوهبر آبادان، امروز مناطق مسکونی خرمشهر نیز از ساعت 16 آماج حملات خمپارهای عراق قرار داشت. در این حملات چند گلوله خمپاره به محوطه راهآهن خرمشهر اصابت کرد که فقط خسارات مالی به بار آورد.[۲] در جبهه خرمشهر نیز براثر اجرای آتش نیروهای عراقی 2 تن از رزمندگان مجروح شدند.[۳] از سوی دیگر، نیروهای نظامی جمهوری اسلامی ایران بهمنظور مقابله با اقدامات دشمن، در ساعت 8:38 در منطقه شلمچه، در ساعت 9:54 در منطقه ابوالخصیب، در ساعت 10:30 در منطقه سیحان و در ساعت 18:58 در منطقه زید بین 30 دقیقه تا یک ساعت بر روی مواضع نیروهای عراقی آتش سنگین اجرا کردند.[۴]

گزارش- 2

2. رژیم بعثی عراق بخش مهمی از تسلیحات و تجهیزات جنگی خود را از مرزهای زمینی عربستان و کویت وارد و با کامیون به مناطق مورد نظر منتقل میکند. براساس گزارش رکن2 ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران امروز، 32 دستگاه کامیون حامل مهمات و تجهیزات نظامی مختلف از کشور عربستان وارد عراق شده و به بغداد انتقال یافته است. همچنین 18 دستگاه کامیون حامل مهمات ازطریق مرزهای کویت به پادگان ابوغریب در عراق منتقل شده است. این گزارش همچنین حاکی است تعداد 39 کامیون مهمات و تجهیزات نظامی از بغداد و 18 کامیون از پادگان التاجی به منطقه ناصریه اعزام شدهاند.[۵] ستاد مرکزی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نیز در گزارشی اعلام کرد که از چهار روز پیش تاکنون، بیش از 55 دستگاه کامیون حامل سلاح و تجهیزات ازطریق دو کشور عربستان و کویت وارد عراق شده و به مناطق جنگی عراق در جبهههای جنوب انتقال یافته است. براساس این گزارش جزئیات نقلوانتقالات مذکور چنین است: تعداد 23 دستگاه کامیون از کویت به پادگان التاجی، تعداد 32 دستگاه کامیون از عربستان به پادگان التاجی، تعداد 13 دستگاه کامیون از عظیمیه بغداد به پادگان ابوغریب، تعداد 24 دستگاه کامیون حامل مهمات و 8 دستگاه حامل سنگر بتون از بغداد به خان بنیسعد و عماره و تعداد 23 دستگاه کامیون حامل تجهیزات نظامی از پادگان التاجی به بصره منتقل شده است.[۶]

گزارش- 3

3. اجرای کمین در مسیر نیروهای سپاه و بسیج در جاده درویشان سنندج، انفجار بمب در مینیبوسی در اشنویه و تسلیمشدن تعدادی از عناصر گروههای مسلح غیرقانونی در سلماس و پیرانشهر رویدادهای مهم امروز مناطق کردنشین بودند. لشکر28 سنندج در گزارشی اعلام کرد: گروهی از عناصر حزب دمکرات که بالغبر 25 نفر بودند، امروز ساعت 17:30، در جنوبغربی سنندج در گردنه کرسی جاده درویشان توربور، با اجرای کمین در مسیر خودروی حامل نیروهای سپاه و بسیج به آنها حمله کردند. در این درگیری 7 تن از نیروهای خودی شهید شدند و خودروی آنها هم به آتش کشیده شد.[۷] در حادثه دیگری انفجار بمب در یک دستگاه مینیبوس موجب کشتهشدن 2 تن از اعضای حزب دمکرات شد. به گزارش سپاه اشنویه، 2 تن از افراد حزب دمکرات که قبلاً یک بار تسلیم شده بودند، تلاش داشتند با جاسازی بمب در یک دستگاه مینیبوس آن را در یکی از پایگاههای سپاه منفجر کنند، اما قبل از رسیدن خودرو به محل مورد نظر، بمب منفجر شد و هر دو نفر آنها کشته شدند.[۸] درهمینحال، امروز 3 تن از عناصر گروههای مسلح غیرقانونی در سلماس و 8 تن در پیرانشهر تسلیم نیروهای خودی شدند. افراد تسلیمی در سلماس از نیروهای سنار مامدی حزب دمکرات بودند که با مراجعه به پایگاه سلماس خود را تسلیم کردند. یکی از آنها از سازمان جوانان حزب بود و 2 تن دیگر مسئول تخریب و معاون ارکان هیز حاتم بودند.[۹] در پایگاه پیرانشهر نیز 8 تن از عناصر حزب دمکرات عموماً بدون اسلحه با معرفی خود به سپاه، تسلیم شدند. در گزارش سپاه پیرانشهر اسامی این افراد ذکر شده است.[۱۰]

گزارش- 4

4. با تشدید تنش و درگیری بین نیروهای اتحادیه میهنی کردستان عراق و عشایر منطقه پنجوین و سیدصادق در استان سلیمانیه، رژیم عراق از هر دو طرف خواست که با گفتوگو اختلافات خود را بهصورت مسالمتآمیز حلوفصل کنند. امروز نمایندگان اتحادیه میهنی کردستان و عشایر منطقه در روستای سونه از توابع قلعهدیزه با میانجیگری دولت عراق دور هم جمع شده و به گفتوگو پرداختند. این مذاکرات با حضور عزیز اکراوی و سعید فعلی به نمایندگی از دولت بعثی عراق، نمایندگان جلال طالبانی و عشایر منطقه و نیز شیخ جلال برادر شیخ عزالدین ازطرف سازمان کومهله و فردی به نام ملا گورا به نمایندگی از حزب دمکرات کردستان ایران انجام شد. نتیجه مذاکرات هنوز معلوم نیست.[۱۱]

گزارش- 5

5. وزارت امور خارجه ایران امروز در دو نامه جداگانه به فرماندهی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران خواستار خودداری از حمله به مناطق مسکونی عراق و فراهمآوردن مقدمات شکایت قربانیان استفاده عراق از سلاحهای شیمیایی شد. در نامه وزارت امور خارجه به فرماندهی سپاه درخواست شده به کلیه یگانها ابلاغ شود از هرگونه اجرای آتش علیه شهرها، قصبات و دهات و نقاط مسکونی عراق خودداری کنند. در این نامه آمده است: «نظر به اینکه تاکنون رژیم بعثی عراق دو بار ادعا کرده است که ارتش ایران شهرهای سیدصادق و بصره را مورد اصابت گلولههای توپ قرار داده و درصدد است که از این ادعاها درجهت تبلیغات بینالمللی علیه جمهوری اسلامی ایران استفاده به عمل آورد، لذا خواهشمند است دستور فرمایید مراتب به یگانهای تابعه ابلاغ و تأکید شود که تیراندازی توپخانهای و هوایی بر روی هریک از شهرها، قصبات و دهات و نقاط مسکونی عراق ممنوع اعلام گردیده و شروع آن فقط بنا به دستور فرمانده کل نیروهای مسلح قابل انجام خواهد بود.» وزارت امور خارجه ضمن هشدار درمورد رعایتنکردن مفاد این نامه افزوده است: درصورت انجام چنین حملاتی، رژیم عراق تبلیغات گستردهای را در سطح بینالمللی علیه جمهوری اسلامی ایران راه خواهد انداخت. بنابراین، لازم است فرماندهان در خطوط جبهه مراقبت بیشتری به عمل آورند که برخلاف تعهد جمهوری اسلامی ایران در خودداری از حمله به شهرها و مناطق مسکونی عمل نشود.[۱۲] همچنین وزارت امور خارجه در نامهای به ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران با اشاره به پایداری آثار سلاحهای شیمیایی بر روی قربانیان حملات شیمیایی و ضرورت طرح این موارد در عرصه بینالمللی نوشته است: باتوجهبه اینکه کاربرد سلاحهای شیمیایی را کنوانسیونهای بینالمللی تحریم کردهاند، مصدومان بمبهای شیمیایی میتوانند در مجامع حقوقی بینالمللی علیه شرکتهای سازنده سلاحهای شیمیایی و دولت عراق اقامه دعوی کنند. در این صورت، استفاده رژیم عراق از این سلاحها بازتاب زیادی در جهان مییابد و استفاده از این سلاحها را برای عراق پرهزینه میکند. در این نامه از ستاد مشترک ارتش درخواست شده است که فهرست کامل مصدومان و مشخصات کامل محل و میزان مسمومیت و همچنین محل، مدت و نحوه معالجه، وضع مزاجی کنونی آنها و اقدامات ضروری برای پیگیری را اعلام کند.[۱۳] سرپرست اداره همایشهای بینالمللی وزارت امور خارجه نیز در نامهای اعلام کرد «سمینار پزشکی بررسی آثار کاربرد سلاحهای شیمیایی» شهریورماه امسال در تهران به میزبانی وزارت بهداری برگزار خواهد شد.[۱۴]

گزارش- 6

6. فضای عمومی شهرهای ایران همواره بهدلیل برگزاری مراسمهای مرتبط با جنگ تحمیلی تا حدود زیادی متأثر از تحولات جنگ ایران و عراق است. امروز در ادامه اعزام داوطلبان مردمی به جبهههای نبرد، دهها گردان از نیروهای رزمنده بسیجی و اکیپهای فنی و مهندسی از شهرهای مختلف کشور عازم مناطق جنگی شدند. روزنامه جمهوری اسلامی در گزارشی دراینباره آورده است: «رزمندگان اسلام در میان بدرقه گرم مردم شهرهای خود با شعارهای کوبنده "جنگ، جنگ تا پیروزی" جهت واردآوردن آخرین ضربه بر پیکر پوسیده رژیم صدام عازم جبهههای حق علیه باطل شدند.» نیروهای داوطلب از شهرهای مشهد، نیشابور، بیرجند، جهرم، یزد، بافق، شاهرود، سمنان، زرینشهر، قم و زنجان به مناطق جنگی عزیمت کردند.[۱۵] درهمینحال، امروز همزمان با اعزام نیروهای مردمی به جبهه ها، در مراسمی پیکرهای پاک شهدای جنگ تحمیلی در شهرهای همدان، اراک، سبزوار، شیروان، اردکان و میبد، تفت، ایلام، سمیرم و ارومیه تشییع شد. در شهر همدان پیکر مطهر 5 تن از شهدا ظهر امروز و در مراسم باشکوهی با حضور مقامات، فرماندهان نظامی و انتظامی، روحانیون استان و مردم این شهر تشییع و در گلزار شاهد همدان به خاک سپرده شد.[۱۶]

گزارش- 7

7. رئیسجمهور در گردهمایی مشترک روحانیون، مدیران و ناظران حج سال 1363 در سخنانی ضمن تشریح معنا و پیام واقعی حج و اهمیت و ضرورت اتحاد مسلمانان و توجه به درسهای حج، امریکا را عامل تفرقه در جهان اسلام خواند. آیتالله خامنهای همچنین امروز در دیدار با فرماندهان نیروی دریایی ارتش تأکید کرد که ایران تجاوز ناوگان امریکا به منطقه خلیجفارس را تحمل نمیکند. آیتالله خامنهای در گردهمایی حج سال 1363، درخصوص سیاست امریکا در منطقه و جنگ تحمیلی اظهار کرد: «امریکا در تلاش است که در میان ملتهای منطقه جا پای خود را محکم کند. به ملتها بگویید که امریکا به زور حضور خودش را بر ملتهای منطقه تحمیل میکند؛ مانع از تمامشدن جنگ میشود وگرنه ما میتوانیم جنگ را تمام کنیم. امریکا نمیخواهد ایران در جنگ پیروز شود. درصورت پیروزی ایران در جنگ، بسیاری از منافع امریکا در خطر است. آنها وانمود میکنند که جمهوری اسلامی ایران عزم تجاوز به ملتها و کشورهای منطقه را دارد تا ملتهای منطقه را بترسانند و جای پای خود را در منطقه محکم کنند.» وی تأثیرپذیری زمامداران کشورهای مسلمان از سیاستهای امریکا را یکی از دردهای بزرگ جهان اسلام ذکر کرد و گفت: «برخی از سردمداران مدعی مسلمانی تحتتأثیر سیاستهای امریکا قرار دارند و از اینکه آنها اسمشان مسلمان است، انسان دچار شرم میشود.» آیتالله خامنهای سیاست امریکا در مقابل جمهوری اسلامی ایران را یک توطئه دائمی برشمرد و افزود: «امریکا در خلیج فارس دائماً مشغول توطئه سیاسی است تا بتواند جمهوری اسلامی را وادار به عقبنشینی کند. ما به همه ملتهای منطقه اعلام کردهایم که ما با امریکا طرفیم و در مقابل او نیروهایمان را بسیج کردهایم. رژیم عراق تحتتأثیر امریکا و ایادی و عوامل آن قرار گرفت و به ما حمله کرد و ما که در مقابل آن رژیم متجاوز به مبارزه خود ادامه میدهیم و درحقیقت ما با امریکا میجنگیم و انشاءالله پیروز خواهیم شد.»[۱۷] همچنین امروز آیتالله خامنهای رئیسجمهور و رئیس شورایعالی دفاع، در دیدار با فرماندهان نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران و مسئولان سیاسی - عقیدتی این نیرو ضمن تأکید بر اینکه تجاوز ناوگان امریکا به حریم منطقه خلیجفارس را تحمل نخواهیم کرد، سیاست استعماری امریکا در منطقه را رد کرد و گفت: «دریا جواه و محل حفاظت ما از مرزهای کشورمان است. مگر ما میتوانیم تحمل کنیم که یک نیرویی با قلدری از آن سوی دنیا به این منطقه بیاید و بگوید ما برای حفظ منافع آمدهایم؟ ما در اینجا چه هستیم؟ منافع ما بیشتر از شما در خطر است.» آیتالله خامنهای همه کشورهای منطقه را به اتحاد و استقلالخواهی دعوت کرد و از آنها خواست که اجازه ندهند کسی به آنها با قلدری زور بگوید. رئیس شورایعالی دفاع در پایان ضمن تصریح بر رعایت دقیق انضباط و آداب نظامیگری ازسوی همه ارگانهای نظامی بر حداکثر استفاده از وسایل موجود و تعمیر و نگهداری آنها تأکید کرد و درمورد فعالیت واحد عقیدتی - سیاسی نیروهای مسلح گفت: «حضور عقیدتی - سیاسی در یگانهای نظامی باید حضوری پدرانه باشد.»[۱۸]

گزارش- 8

8. وزیر امور خارجه عراق امروز در مصاحبهای مطبوعاتی حمله ایران در جبهه های جنوب را قریبالوقوع دانست و گفت: «ارزیابیهای نظامی و سیاسی ما از اوضاع منطقه نشاندهنده آن است که تهاجم ایران قریبالوقوع میباشد و ما برای دفع آن آماده هستیم. ایران تحت این پندار بیهوده عمل میکند که با اقدام نظامی میتوان موازنهها را برهم زد.» طارق عزیز با ادعای اینکه اقدامات نظامی ایران با تلفات زیادی همراه است، مدعی شد ایران 400 هزار نیروی نظامی برای اجرای عملیات جدید در منطقه بصره فراهم آورده است و فرماندهی عراق با سلاحهای جدید ساخت شوروی و 500 هزار نیرو آماده است که در خونینترین نبرد در جنگ 45 ماهه با نیروهای ایرانی مقابله کند. وزیر امور خارجه عراق با تکذیب درخواست بغداد مبنیبر اجاره دو جزیره کویتی بوبیان و وربه در سفر اخیر خود به این کشور بهطور تلویحی به رد آن ازسوی کویت اشاره کرد و گفت کویت نمیخواست مستقیماً در جنگ ایران و عراق مداخله کند. آسوشیتدپرس دراینمورد با نقل اظهارات صدام در اوایل سال جاری گزارش داد: «واحدهای نیروی دریایی عراق در مواجهه با نیروی دریایی ایران که عملاً بخش شمالشرقی خلیج [فارس] را کنترل میکند، در موقعیت مطلوبی قرار ندارد ... این دو جزیره در بخش شمالشرقی کویت قرار دارند و به عراقیها کمک میکنند که قسمت جنوبغربی نیروی دریایی ایران را تحت نظر داشته باشند.»[۱۹] طارق عزیز درخصوص تأمین سلاح از کشورهای دیگر اظهار کرد: «ما مرتباً ازسوی فروشندگان براساس قراردادهایمان تسلیحات نظامی دریافت میکنیم.» به نوشته روزنامه سوئدی سونسکا داگبلادت، براساس این قراردادها آخرین کمکهای نظامی به عراق شامل تحویل 200 دستگاه تانک، چندین هواپیمای جنگنده و چندین موشک دوربرد از شوروی و موشکهای اگزوسه از فرانسه است که در حمله به کشتیها بسیار مؤثر عمل میکنند. این روزنامه بهطور ضمنی عنوان کرد که عراق این تسلیحات را جایگزین سلاحهای آسیبدیده خود در جنگ کرده، اما هنوز نتوانسته است خسارات واردآمده را جبران کند.[۲۰]

گزارش- 9

9. بهدنبال خودداری امریکا از فروش موشکهای ضدهوایی استینگر به کویت، وزیر دفاع این کشور به منظور خرید سلاحهای پیشرفته روسی به مسکو رفت و با مقامات شوروی دیدار و گفتوگو کرد. شیخ سالم الصباح در مسکو یک قرارداد تسلیحاتی به ارزش 327 میلیون دلار امضا کرد. این قرارداد شامل موشکهای زمین به هوای سام7 و موشکهای زمین به زمین، زرهپوش و سایر تجهیزات نظامی است. کویت تنها کشور محافظه کار عرب است که با شوروی روابط دیپلماتیک دارد و اخیراً نیز تعدادی موشک زمینبهزمین لونار و نفربرهای زرهپوش از این کشور خریداری کرده است. روزنامه کویتی الرای العام درخصوص معاملات تسلیحاتی دو کشور نوشت: «شوروی آماده است که تمام درخواستهای تسلیحاتی کویت ازجمله موشکها و مدرنترین سلاحها را مورد بررسی قرار دهد.» به نوشته این روزنامه، وزیر دفاع کویت در دیدار خود از مسکو، علاوهبر خریدهای تسلیحاتی، با مقامات شوروی درمورد مسائل جنگ ایران و عراق و حملات جاری به کشتیها در خلیجفارس گفتوگو و تبادلنظر کرده است.[۲۱] از سوی دیگر، دولت ریگان امروز کوشید هرگونه ارتباط بین دیدار شیخ سالم الصباح از مسکو با تصمیم امریکا مبنیبر نپذیرفتن درخواست کویت برای خرید موشکهای ضدهوایی استینگر را نفی کند. سخنگوی وزارت امور خارجه امریکا دراینخصوص گفت: «این دیدار از سال گذشته و مدتها قبل از تشدید جنگ خلیجفارس و درخواست کویت برای بهدستآوردن موشکهای استینگر در دست بررسی بوده است. کویت دارای روابط دیپلماتیک با شوروی است و مقامات عالیرتبه کویتی هر چند وقت یکبار از شوروی دیدار رسمی به عمل میآورند.»[۲۲]

گزارش- 10

10. باری روبین استاد دانشگاه جورج تاون امریکا، امروز در تحلیلی از جنگ ایران و عراق با اشاره به گرمای طاقتفرسای جبهه های جنوب، احتمال شروع حمله ایران را رد کرد و نوشت: «به نظر نمیرسد که ایرانیها به یک تهاجم عمده دست بزنند. جبهه ها تا ماه سپتامبر (شهریور) نسبتاً آرام خواهند بود. باتلاقهای منطقه درحال خشکشدن است و آفتاب سوزان زمین را برای پیشروی نیروها مستحکم ساخته است، لیکن گرمای فزاینده هرگونه امتیاز موجود در این فصل برای حمله را از بین برده است.» روبین که عضو مرکز مطالعات راهبردی و بینالمللی دانشگاه جورج تاون میباشد، با اشاره به حملات قبلی ایران اضافه کرد: «از زمانی که جنگ در خاک عراق آغاز شد و نیروهای عراقی با انگیزه بیشتری شروع به دفاع از سرزمین خود کردند، روند جنگ بهنحو قاطعانهای تغییر یافت.» روبین درمورد شایعه قریبالوقوعبودن عملیات تهاجمی ایران افزود: «تجمع نیروهای ایرانی در جبهه های جنگ علت گسترش این شایعه است، لیکن درحقیقت تجمع این نیروها احتمال حمله را کاهش میدهد. ایران نهتنها باید تدارکات این نیروها را تأمین کند، بلکه آنها نمیتوانند این نیروها را از نقطهای به نقطه دیگر منتقل کنند. ایرانیها برای حملونقل سریع نیروها کامیون و تجهیزات ندارند.» روبین تمرکز نیروهای ایرانی را یک اشتباه راهبردی خواند و خاطرنشان کرد: «ایرانیها با تمرکز نیروها مرتکب یک اشتباه استراتژیک شدهاند و با دستزدن به این حمله تلفات اشتباه خود را تشدید میکنند. عراقیها دقیقاً از محل تجمع نیروهای ایرانی اطلاع دارند و میدانند که ایران از کجا حمله خواهد کرد.» استاد دانشگاه جورج تاون امریکا درمورد احتمال پایانیافتن جنگ نیز اظهار کرد: «بهرغم مطالبی که درمورد تمایل به صلح در سخنرانیهای اخیر رئیس مجلس شورای اسلامی، [مطرح شد] هیچگونه شواهدی درمورد اینکه ایران بهطور جدی بهدنبال پایاندادن به جنگ است، وجود ندارد.»[۲۳]



منابع و مآخذ روزشمار 1363/04/18

  1. سند شماره 299923 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از شهربانی خوزستان به استانداری خوزستان، 18/4/1363.
  2. سند شماره 95684 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از اداره اطلاعات شاجا به دفتر اطلاعات و تحقیقات نخست‌وزیری، 19/4/1363؛ و - سند شماره 133733 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از ستاد مرکزی سپاه به قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص)، 25/4/1363.
  3. سند شماره 299923 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از شهربانی خوزستان به استانداری خوزستان، 18/4/1363.
  4. سند شماره 8346 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از سماجا (رکن2) به سماجا (رکن3)، 21/4/1363.
  5. سند شماره 8345 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از سماجا (رکن2) به سماجا (رکن3)، 20/4/1363.
  6. سند شماره 95706 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از ستاد مرکزی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص)، 21/4/1363.
  7. سند شماره 338504 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از باقیمانده لشکر28 سنندج (رکن2) به استانداری کردستان، 21/4/1363.
  8. سند شماره 382991 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از سپاه اشنویه به ستاد منطقه11 سپاه، 21/4/1363.
  9. سند شماره 352958 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از سپاه سلماس به ستاد منطقه11 سپاه، 19/4/1363.
  10. سند شماره 352928 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از سپاه پیرانشهر به قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع)، 19/4/1363.
  11. سند شماره 183195 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از قرارگاه عملیاتی شمال‌غرب ژاجا (رکن2) به فرماندهی قرارگاه شمال‌غرب نزاجا، 26/4/1363.
  12. سند شماره 449100 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از وزارت امور خارجه به فرماندهی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، 18/4/1363.
  13. سند شماره 449101 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از وزارت امور خارجه به ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران (اداره سوم)، 18/4/1363.
  14. سند شماره 513873 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از اداره کنفرانس‌های بین‌المللی وزارت امور خارجه به اداره مجامع اسلامی و غیرمتعهدها، 18/4/1363.
  15. روزنامه جمهوری اسلامی، 18/4/1363، ص4.
  16. روزنامه اطلاعات، 20/4/1363، ص14.
  17. روزنامه جمهوری اسلامی، 19/4/1363، صص 9 و 12.
  18. روزنامه اطلاعات، 19/4/1363، ص3.
  19. خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 112، 19/4/1363، صص 1 و 2، منامه - خبرگزاری آسوشیتدپرس.
  20. خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 113، 20/4/1363، صص 5 و 6، استکهلم - خبرگزاری جمهوری اسلامی.
  21. روزنامه اطلاعات، 19/4/1363، ص16.
  22. همان.
  23. خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 113، 20/4/1363، صص 3 و 4، واشنگتن - خبرگزاری آسوشیتدپرس.