1362.08.10
| روزشمار جنگ سال 1362 1362.08.10 | |
|---|---|
| نامهای دیگر | ده آبان |
| تاریخ شمسی | 1362.08.10 |
| تاریخ میلادی | 1 نوامبر 1983 |
| تاریخ قمری | 25 محرم 1404 |
گزارش- 304
درپی تصمیم روز گذشته فرماندهان مبنی‌بر تعویق عملیات و تدارک بهتر برای اجرای مرحله سوم عملیات والفجر٤ در ارتفاعات کانی‌مانگا و تصرف شهر نالپاریز، بررسی‌ها از کندی انتقال یگان‌ها از مریوان به محور بانه و همچنین مشکلات پیش روی فرمانده لشکر14 امام حسین(ع) برای اجرای عملیات در شب آینده حکایت دارد. امروز تلاش دست‌اندرکاران لشکرهای ١٤ امام حسین(ع) و ١٧ علی‌بن‌ابی‌طالب(ع) و تیپ٤٤ قمر بنی‌هاشم(ع)، که به سازمان رزم محور عملیاتی بانه افزوده شده‌اند، برای انتقال عقبه یگان‌های خود از مریوان به بانه آغاز شد، ولی ناهمواری جاده و طولانی‌بودن مسیر موجب کندی کار شده بود. غلامعلی رشید که برای بازدید از وضعیت یگان‌ها و نحوه انتقال آنها به منطقه رفته بود در گزارشی به محسن رضایی و رحیم صفوی اعلام کرد که لشکرهای١٧ علی‌بن‌ابی‌طالب(ع) و ١٤ امام حسین(ع) در کار انتقال پیشرفت زیادی نداشته‌اند. وی درباره مشکلات پیش روی یگان‌ها گفت: به‌علت باریکی و خرابی جاده حداقل ٦ ساعت طول می‌کشد تا یک کامیون یا کمپرسی از عقبه یگان‌ها در دره تفی (غرب مریوان) به لاله‌حمرین (منطقه مورد نظر یگان‌ها در جبهه بانه) منتقل شود. این درحالی است که لشکر١٧ علی‌بن‌ابی‌طالب(ع) ازنظر وسیله حمل‌ونقل نیز در مضیقه است. وی در ترسیم دشواری‌های این اقدام و حجم انبوه ابزار و وسایل یگان‌ها اظهار کرد: یک جاده از دره تفی به سربراله کشیده‌اند که ازسمت رودخانه قزلجه به پشت کنگرک و لری می‌رود. وسیله هم ندارند حداکثر 20، 30 دستگاه دارند و با این 30 دستگاه می‌خواهند همه چیزشان را بیاورند، مثلاً خمپاره‌هایشان را می‌خواهند بیاورند! خمپاره120 میلی‌متری و مهمات و وسایلشان و خدمه آنها ٤ دستگاه آیفا می‌خواهند. با ٤ دستگاه آیفا هم می‌خواهند موتورشان را ببرند. می‌خواهند درحد مکانیزه بیاورند و سرپا کنند. بیچاره‌ها واقعاً وسیله ندارند، باید آب، نان و چادرهایشان را بیاورند! یعنی به‌طور جدی لشکرکشی است! الآن این ستون‌ها غرق در خاک هستند، یکی با سرعت ٥ کیلومتر، یکی با سرعت 10 کیلومتر و یکی با سرعت 20 کیلومتر، دارند می‌روند. دو لشکر هستند که دارند منتقل می‌شوند و جداً هم مشکل است. فردا باید خدا ما را کمک کند که در پشت لاله‌حمرین بمبارانشان نکنند. دشمن همه‌جا را عکس‌برداری می‌کند. غلامعلی رشید در پایان گزارش خود درباره لشکر١٤ امام حسین(ع) به نکته‌ای اشاره کرد که حاکی‌از عدم آمادگی فرماندهی این لشکر برای اجرای عملیات در شب آینده بود؛ البته محسن رضایی مسائل تاکتیکی را دلیل امتناع حسین خرازی فرمانده لشکر14 امام حسین(ع)، از اجرای عملیات در شب آینده دانست و گفت: حسین خرازی می‌خواهد اول لشکر27 حضرت رسول(ص) عمل کند و او بعد از آن وارد عمل شود. به بیانی دیگر، حسین خرازی در نظر داشت باتوجه‌به وضعیت پیشروی نیروها در ارتفاع کانی‌مانگا و همچنین احداث جاده چمک به شیخ‌المارین، به پیشروی در غرب این ارتفاع اقدام کند. غلامعلی رشید دراین‌باره افزود: لشکر14 امام حسین(ع) نمی‌خواهد کاری بکند و منتظر نتیجه اقدام لشکر٢٧ است و حرفش هم منطقی است. حسین خرازی می‌گوید من نمی‌توانم به دل دشمن بزنم، باید عقبه‌ام (جاده چمک به شیخ‌المارین) به‌طورکامل تأمین بشود و بعد من روی جاده بیفتم و جلو بروم.[۱] از سوی دیگر، عزیز جعفری فرمانده جدید قرارگاه مقدم حمزه (سپاه) که از منطقه بازدید کرده و از نزدیک در جریان فعالیت‌های یگان‌ها قرار گرفته بود، بعدازظهر امروز با حضور در قرارگاه فرماندهی خاتم (سپاه) از وضعیت کلی و اقدامات یگان‌ها برای انتقال و نیز مشکلات پیش روی آنها گزارش داد. وی همچنین ضمن انتقاد از برخی تصمیمات قرارگاه فرماندهی گفت این تصمیمات مشکلاتی را برای یگان‌ها ایجاد می‌کند. عزیز جعفری اعلام کرد: لشکر27 حضرت رسول(ص) برای اجرای مأموریت صددرصد آمادگی دارد و نیروهای شناسایی این لشکر امروز هم همراه نیروهای شناسایی لشکر١٧ علی‌بن‌ابی‌طالب(ع) و لشکر١٤ امام حسین(ع) برای شناسایی از غرب کانی‌مانگا و یافتن راهکارهای احتمالی عملیاتی به آن منطقه رفتند و این کار قرار است امشب نیز ادامه یابد. لشکر٣١ عاشورا همانند لشکر١٤ امام حسین(ع) از آمادگی قبلی برخوردار است، تیپ٤٤ قمر بنی‌هاشم(ع) هم درحال تکمیل برخی کارهای مقدماتی است و بهدلیل ابلاغ دیرهنگام مأموریت به این یگان ازنظر شناسایی عقب است؛ البته نیروهای این یگان با کمک افراد محلی مشغول تکمیل شناسایی‌ها و ارزیابی دقیق موقعیت یگان عراقی که به‌تازگی به منطقه عملیاتی این تیپ آمده است، می‌باشند. ازنظر جابه‌جایی چون استعداد گردان‌های این تیپ سبک است، نسبت به لشکرهای ١٤ امام حسین(ع) و ١٧ علی‌بن‌ابی‌طالب(ع) مشکل کمتری دارد. البته آنها در نظر دارند ساعت 12 امشب کار نقل‌وانتقال اصلی به عقبه جدید خود در محور بانه را انجام دهند که هم جاده خلوت است و هم از بمباران احتمالی هواپیماهای عراقی در امان می‌مانند. بدین‌ترتیب می‌توانند به نیروهایی که صبح زود به منطقه رسیدند استراحت بدهند و بعدازظهر آنها را هم به منطقه تماس و اجرای مأموریت اعزام کنند. عزیز جعفری در ادامه گزارش خود درباره آخرین وضعیت لشکرهای١٧ علی‌بن‌ابی‌طالب(ع) و ١٤ امام حسین(ع) نیز اضافه کرد: از ٦ گردان لشکر17 نیز حدود ٤ گردان به‌علاوه بنه‌های خمپاره‌ها و... حدود ساعت ١٢ شب به لاله‌حمرین (عقبه لشکر) می‌رسند. نیروهای لشکر١٤ امام حسین(ع) هم درحال انتقال امکانات خود هستند، البته چون این لشکر ازنظر امکانات به هیچ تشکیلاتی اعتماد ندارد و تا وسایل و ابزارهای خود را دراختیار نداشته باشد دست به کار نمی‌زند، تمام لودر و بولدوزرهای خود را هم راه انداخته که به منطقه جدید بیاورد و این کار باتوجه‌به کندی حرکت خودروهای سنگین همچون بولدوزر و لودر زمان‌بر است و ازاین‌جهت حسین خرازی تاکنون زمان آمادگی این لشکر را اعلام نکرده است. جعفری همچنین درباره واکنش فرمانده لشکر١٤ امام حسین(ع) به این پیشنهاد که درصورت امکان یک یا دو گردان از نیروهای این لشکر در اقدامی نفوذی با راه‌پیمایی شبانه در غرب کانی‌مانگا و پنهان‌شدن در طول روز، شب بعد به نالپاریز حمله کنند، گفت: به حسین خرازی گفتم حالا که عملیات به عقب افتاد انتظار داشتیم که حداقل ٢ گردان برای رسیدن به نالپاریز آماده می‌کردی ولی او در جواب گفت تا لشکر به‌طورکامل آماده و مستقر نشود و عقبه مطمئن نداشته باشد نمی‌توانم این کار را بکنم، چون نیروها شهید و مجروح می‌شوند و من نمی‌توانم آنها را به عقب تخلیه بکنم. وی حتی در جواب پیشنهاد همت برای اقدام چریکی دراین‌زمینه گفت: ما چریک نیستیم. عزیز جعفری بااشاره به اینکه حسین خرازی بدون وجود جاده و شناسایی هیچ گردانی را جایی نمی‌فرستد، افزود: وی با تأکید به ما گفت که اگر شما می‌گویید عمل کن، ما عمل می‌کنیم ولی باید عقبه لشکر را هم پشت سرم داشته باشم. جعفری اضافه کرد البته حسین خرازی به‌نوعی گفت که نیروهای ما فرداشب آماده خواهند شد.[۲] فرمانده قرارگاه مقدم حمزه سپس به مشکلات یگان‌ها اشاره کرد و افزود: مسئولان یگان‌های ١٤ و ١٧ برای انتقال امکانات خود به منطقه جدید حتی راه‌ها را هم نمی‌شناختند، چون تا حالا این مسیر را نرفته بودند البته ما (قرارگاه مقدم حمزه) تعدادی از نیروهای اطلاعات قرارگاه را برای راهنمایی دراختیار آنها قرار دادیم. ما گله‌مندیم از اینکه انتقال یگان‌ها طول کشید، ولی مشکلات آنها را نمی‌دانیم چون با این مسئله ذهنی برخورد کردیم و به یگان‌ها فشار آوردیم. فرماندهان آنها هم بهدلیل روحیة همکاری خودشان در مقابل تصمیم ما اعتراضی نمی‌کنند و می‌گویند ان‌شاءالله می‌شود و دنبال کار می‌روند. امروز حسین خرازی می‌گفت که من نگفتم که حتماً می‌توانیم تا فردا منتقل شویم، گفتم که ان‌شاءالله دنبال کار می‌رویم و وقتی آماده شدیم اطلاع می‌دهیم. او می‌گفت: من از دیشب تا حالا نخوابیده‌ام و دنبال کار انتقال لشکر بودم. عزیز جعفری در تشریح بیشتر مشکلات یگان‌ها باتوجه‌به‌موقعیت کوهستانی منطقه و اقداماتی که قرارگاه در رفع این مشکلات انجام داده، افزود: لشکر که گروهان و دسته نیست. علاوه‌بر اینکه مسیرها دشوار بود یا راه‌ها را نمی‌شناختند، مشکل امکانات هم هست، حالا اگر منطقه جنوب بود این امکان وجود داشت که سر جاده را بگیری و کمپرسی، کفی، کمرشکن و هرچه می‌خواستی بگیری و مشکلات را حل بکنی، ولی این منطقه که این‌طور نیست اگر خود یگان‌ها وسایل کافی برای حمل‌ونقل نداشته باشند اصلاً نمی‌شود به آنها گفت عقبه خود را انتقال بدهد. لشکر١٧ علی‌بن‌ابی‌طالب(ع) ١١ آیفا و ٢ کمپرسی داشت که خیلی کم بود از بچه‌های لشکر٤١ ثارالله(ع) و لشکر٢٧ حضرت رسول(ص) و ترابری قرارگاه کمک گرفتیم و ٣٥ کمپرسی دراختیار لشکر17 علی‌بن‌ابی‌طالب(ع) قرار دادیم که تاحدی مشکل جابه‌جایی این لشکر رفع شود.[۳]
گزارش- 305
براساس تصمیم فرماندهان درباره عملیات لشکرهای ٢٧ حضرت رسول(ص)، 31 عاشورا و تیپ٤٤ قمر بنی‌هاشم(ع) در ارتفاعات کانی‌مانگا و غرب آن و درحالی‌که ٣ یگان ١٤ امام حسین(ع)، ١٧ علی‌بن‌ابی‌طالب(ع) و ٤٤ قمر بنی‌هاشم(ع) با مشقت و سختی زیاد درحال انتقال تجهیزات و امکانات خود از محور مریوان به محور بانه بودند و به نظر می‌رسید باتوجه‌به محدودیت وسایل ترابری و مناسب‌نبودن جاده‌های وصولی قادر نباشند در زمان پیش‌بینی‌شده برای عملیات آماده شوند، فرماندهان ارشد سپاه پاسداران در جلسه‌ای درباره مرحله‌بندی و زمان مانور مرحله سوم عملیات والفجر٤ به رایزنی پرداختند. در این جلسه که محسن رضایی، رحیم صفوی، غلامعلی رشید، عزیز جعفری، غلامحسین بشردوست و علی اسحاقی شرکت داشتند مقرر شد باتوجه‌به عدم آمادگی تیپ٤٤ قمر بنی‌هاشم(ع) و برخی ملاحظات دیگر؛ ازجمله آماده‌نبودن جاده چمک به شیخ‌المارین عملیات از شب جاری به فرداشب (یازدهم آبان) موکول گردد. علاوه‌براین به‌علت آماده‌نبودن جادة چمک، لری و شیخ‌المارین و به‌تبع آن فراهم‌نبودن امکان اجرای عملیات در غرب کانی‌مانگا، درباره مرحله‌بندی عملیات نیز گفت‌وگوهایی انجام گرفت و قرار شد عملیات در دو مرحله انجام شود؛ بدین‌ترتیب که در شب اول لشکرهای ٣١ عاشورا، و ٢٧ حضرت رسول(ص) برای تصرف ارتفاع کانی‌مانگا اقدام کنند و تیپ٤٤ قمر بنی‌هاشم(ع) نیز از ارتفاع لری از جاده غرب کانی‌مانگا به‌طرف جنوب حرکت کرده و پس از پیشروی تا بادانه به یک واحد نظامی* عراقی که روز گذشته به این منطقه آمده بود حمله و آن را منهدم کند. در روز بعد لشکر١٧ علی‌بن‌ابی‌طالب(ع) با پیشروی در غرب کانی‌مانگا دشت خرمال را تأمین کند و سپس لشکر١٤ امام حسین(ع) عملیات را به‌سمت جنوب ادامه داده و نالپاریز را به تصرف درآورد.[۴] در ادامه، فرماندهان ارشد سپاه برای هماهنگی با فرماندهان ارتش موضوعات مذکور را در جلسه جداگانه‌ای با آنان مجدداً مورد بحث قرار دادند** و درنهایت این طرح تصویب و قرار شد طرح نهایی درقالب یک دستور عملیاتی با امضای عزیز جعفری و سرهنگ امیربیگی به یگان‌ها ابلاغ شود. البته در این جلسه فرماندهان ارتش بار دیگر امکان عملیات نفوذی ٢ گردان از لشکر١٤ امام حسین(ع) از غرب کانی‌مانگا به‌قصد انهدام توپخانه عراق مستقر در نالپاریز را مطرح کردند که باتوجه‌به مشکلات موجود برای اجرای این اقدام، حاضران به نتیجه نرسیدند. در پایان این جلسه، محسن رضایی با اشاره به اهمیت حیاتی جاده چمک، لری، شیخ‌المارین گفت: اگر بخواهیم عملیات منظم انجام بدهیم باید جاده احداث شود تا لجستیک از شیخ‌المارین به خط برسد، ما باید احتمال بدهیم که جاده روی ارتفاع شیخ گزنشین به دست ما نیفتد یا دیر به دست ما بیفتد، لذا باید فشار بیاورید که واحد مهندسی، جاده چمک به شیخ‌المارین را هرچه زودتر احداث کند.[۵] گفتنی است وی روز گذشته هم در جمع فرماندهان سپاه به این موضوع اشاره کرده بود که هیچ تضمینی وجود ندارد ما بتوانیم جاده شیخ گزنشین را تصرف کنیم، لذا ما باید به جاده خودمان (چمک - شیخ‌المارین) متکی باشیم.[۶] درحالی‌که اهمیت جاده چمک به شیخ‌المارین به‌عنوان عقبه اصلی مرحله سوم عملیات والفجر٤ مورد تأکید فرماندهان قرار داشت و باوجود آنکه احداث جاده از لری به چمک و شیخ‌المارین در بررسی‌های اولیه موضوع خیلی مهم و حساسی به نظر نمی‌رسید - حتی احمد کاظمی احداث قسمتی از آن (از لری به چمک) را یک کار مهندسی دو سه ساعته برآورد کرده بود - در بررسی‌های بعدی، واحد مهندسی قرارگاه خاتم زمان لازم برای احداث آن را ٤٨ ساعت اعلام کرد و افزود کیفیت آن برای آمدوشد درحدی خواهد بود که فقط خودروهای کمک‌دار بتوانند عبور کنند و تسطیح و تکمیل آن برای آمدوشد بهتر بعد از سه، چهار روز امکان‌پذیر خواهد شد. این درحالی بود که قرارداشتن بخشی از منطقه مورد نظر برای احداث این جاده (از چمک به لری) در دید و تیر دشمن هم ازنظر هدف‌بودن برای توپخانه و هم ازنظر لورفتن سمت‌وسوی مرحله بعدی عملیات، می‌توانست به معضلی برای ادامه کار تبدیل شود. از سوی دیگر امکان احداث این جاده در شب بسیار مشکل به نظر می‌رسید زیرا باتوجه‌به وضعیت منطقه‌ای که قرار بود جاده از آنجا احداث شود و بهدلیل وجود شیارهای عمیق در آن، امکان اینکه دستگاه‌های مهندسی از یک سمت کار را شروع و در سمت دیگر به پایان برسانند وجود نداشت. طبق گفتة مهندسی قرارگاه باید 7 تیم مهندسی از 7 نقطه مختلف اقدام به جاده‌سازی کنند و سپس آنها را به هم وصل کنند تا جاده احداث شود و انجام این کار در تاریکی شب امکان ندارد. علاوه‌براین خطر سقوط دستگاه‌های مهندسی در دره‌ها و شیارهای منطقه نیز بسیار جدی بود. باتوجه‌به این مشکلات، قرار شد مهندسی قرارگاه دستگاه‌های مورد نیاز را به منطقه انتقال داده تا از هر قسمت که مقدور است کار اصلی را هم‌زمان با آغاز عملیات شروع کنند و حین انجام عملیات به پایان برسانند.[۷]
گزارش- 306
سرهنگ امیربیگی فرمانده قرارگاه مقدم حمزه (ارتش)، از ارتباط نداشتن فرماندهان ارتشی و سپاهی قرارگاه‌های فرعی حمزه با یکدیگر و دعوت‌نکردن از فرماندهان تیپ‌های ارتش به جلسات انتقاد کرد. محسن رضایی و غلامعلی رشید در توجیه این امر توضیحاتی دادند، ولی عزیز جعفری از زاویه‌ای دیگر و با صراحت بیشتری به این انتقاد پاسخ داد. سرهنگ امیربیگی گفت: یگان سپاهی قرارگاه تاکتیکی حمزه١ (لشکر١٤ امام حسین(ع)) در یک منطقه‌ای عملیات می‌کنند ولی تیپ ارتش هم‌سازمان او (تیپ٢ لشکر21 حمزه) در جای دیگری پدافند می‌کند و این ناهماهنگی‌ها ممکن است اخلالی در کارها به وجود آورد. وی ضمن اینکه از فرماندهان سپاه خواست تا فرماندهان یگان‌های ارتش خود را به همراهی فراخوانند و با آنها هماهنگ باشند، این امر را برای همه رده‌های فرماندهی نیز ضروری دانست. سرهنگ امیربیگی همچنین به‌نوعی از اینکه به جلسه شب گذشته فرماندهان سپاه دعوت نشده بود گلایه داشت. غلامعلی رشید ضمن بیان توضیحاتی دراین‌باره گفت: «در بخش اول جلسه که حضور داشتید. در بخش بعدی جلسه که شما حضور نداشتید، چون دیدم کارها مقداری عقب هست خواستم به بچه‌های یگان‌ها [ی سپاه] تذکراتی بدهم.» محسن رضایی هم در پاسخ به انتقاد سرهنگ امیربیگی با یادآوری روال متعارف جلسات فرماندهان و رده‌های بالاتر با فرماندهان یگان‌های سپاه اظهار کرد: روحیه بچه‌های ما با شما خیلی فرق می‌کند؛ یعنی روحیه بچه‌های ما بیشتر داوطلبی است و انگیزه‌هایی این‌چنینی وجود دارد. فرماندهان ارتش که در جنوب بوده‌اند و بیشتر با ما بوده‌اند این را می‌دانند، ما همیشه علاوه‌بر جلسات عمومی جلسات غیررسمی هم داریم که در آنجا با بچه‌ها (فرماندهان) دعوا می‌کنیم، حرف می‌زنیم، نازشان را می‌کشیم. پس از آن عزیز جعفری این موضوع را بیشتر شکافت و از منظر دیگری پاسخ داد. وی با یادآوری اختلاف در نوع و سیستم فرماندهی در ارتش و سپاه گفت: اصلاً شکل کار فرماندهان ما با شما فرق می‌کند مثلاً ما وقتی به فرمانده تیپ٤٤ قمر بنی‌هاشم(ع) می‌گوییم فلان کار را بکن، او از همان لحظه حرکت می‌کند و حتی شب را در غیر از قرارگاه خود می‌خوابد، چون کارش ایجاب می‌کند، ولی فرماندهان ارتش این کار را نمی‌کنند. چون قرارگاه‌های فرماندهی آنها خیلی عقب است و برعکس قرارگاه فرماندهان ما خیلی جلو است. جعفری همچنین به تحرک فراوان فرماندهان سپاه اشاره کرد و گفت: شما حسین خرازی را ببینید که دیشب ساعت 10 کجا بوده؟ ساعت ١ نصف شب کجا بوده؟ نماز صبحش را کجا خوانده؟ ظهر کجا بوده؟ تحرک و وضعیتی که او دارد فرماندهان ارتش ندارند. سرانجام محسن رضایی با بیان این نکته که «موضوع اصلی فهم مسئله و تفهیم و انتقال کارها و مأموریت‌ها است که علی‌القاعده باید در جلسات صورت بگیرد» والا نمی‌شود که دو نفر را به‌هم وصل کرد»، به‌نوعی به این بحث خاتمه داد.[۸]
گزارش- 307
درحالی‌که در جبهه خودی تلاش برای رسیدن به یک طرح مانور مطلوب در ابعاد مختلف آن همچنان ادامه دارد، ارتش عراق تلاش‌های خود را برای مقابله با نیروهای ایرانی افزایش داده است. طبق اطلاعات به‌دست‌آمده، ارتش عراق فرماندهی پدافند منطقه عملیاتی را، که تاکنون دراختیار لشکر٤ بود، به لشکر٧ به فرماندهی سلطان هاشم سپرده است و در محورهای حساسی همچون منطقه قزلجه، نالپاریز و به‌ویژه ارتفاعات کانی‌مانگا، یگان‌های تازه‌نفس را جایگزین نیروهای قبلی و آسیب‌دیده کرده است. علاوه‌براین برای تقویت محور نالپاریز و کانی‌مانگا ٢ گردان جدید به نیروهای موجود در آنجا افزوده است. این درحالی است که طبق اطلاعات قبلی، بیش از یک تیپ از نیروهای عراقی در غرب و شمال کانی‌مانگا استقرار دارند و در روی این ارتفاعات نیز حدود ٩ گردان عراقی موضع گرفته‌اند. با استناد به این اطلاعات محسن رضایی پس از نشستی با سیدرحیم صفوی و علی اسحاقی (مسئول شنود قرارگاه خاتم) گفت: دشمن کانی‌مانگا را سخت گرفته و می‌خواهد مقاومت کند و آنجا را نگه دارد.[۹] علی اسحاقی نیز در تأیید نظر محسن رضایی افزود: تقویت‌ها و تعویض‌های انجام‌شده در منطقه نشان می‌دهد که دشمن تصور می‌کند ادامه عملیات ما از محور کانی‌مانگا و غرب آن است. حتی برای بازپس‌گیری ارتفاع لری و بخشی از ارتفاعات پنجوین که توسط لشکر١٤ امام حسین(ع) تصرف شده است، نقشه‌هایی دارد.[۱۰] در همین حال یک گزارش ارسالی به قرارگاه از تصمیم یک گردان عراقی برای حمله به ارتفاع 1672 پنجوین که لشکر14 امام حسین(ع) در شب‌های گذشته به تصرف درآورده بود، حکایت داشت. شنود قرارگاه خاتم موفق به کشف محل تجمع این گردان شد و بلافاصله رحیم صفوی از توپخانه ارتش خواست که آن منطقه را هدف قرار دهد. هرچند از چگونگی اجرای آتش و میزان تلفات گردان مزبور خبری به قرارگاه نرسید، ولی عدم تعرض به ارتفاع 1672 نشان می‌داد که آتش اجراشده بر روی نیروهای عراقی مؤثر بوده است.[۱۱]
گزارش- 308
در جریان چند درگیری بین افراد وابسته به گروه‌های مسلح غیرقانونی و نیروهای جمهوری اسلامی در مناطق کردنشین استان‌های آذربایجان‌غربی و کردستان، ٢٩ تن از اشرار کشته یا زخمی شدند و ٣ تن دیگر نیز دستگیر شدند. از نیروهای خودی نیز یک نفر شهید و ٨ تن زخمی شدند. در این حوادث خساراتی نیز به اموال عمومی وارد آمد. یک گروه از نیروهای ژاندارمری هنگام اجرای عملیات گشت‌زنی در نزدیکی روستای عباس‌آباد در شمال سنندج، مورد حمله عناصر مسلح غیرقانونی قرار گرفتند. در این درگیری یک خودروی آیفا، یک خودروی جیپ و یک دستگاه بی‌سیم پی.آر.سی٧٧ منهدم شد و یک تن از افراد خودی شهید و ٤ تن زخمی شدند، از مهاجمان نیز 7 تن کشته یا زخمی شدند.[۱۲] در نزدیکی روستای پیچاقچی واقع در جنوب‌شرقی صائین‌دژ نیز 60 تن از افراد هیز افشار علیه یک گروه 45 نفری از نیروهای سپاه که درحال بازگشت از عملیات گشتی بودند، عملیات کمین اجرا کردند، ولی با هوشیاری و عکس‌العمل به‌موقع نیروهای خودی مواجه شدند و در یک درگیری چهارساعته، ٨ تن از مهاجمان کشته یا زخمی شدند. از افراد سپاه صائین‌دژ نیز 2 تن مجروح شدند. افراد هیز افشار که بدون هیچ دستاوردی مجبور به ترک منطقه شده بودند، ٢ تن از کارگران محلی جهاد سازندگی را گروگان گرفته و با خود بردند. در این درگیری 13 جعبه انواع فشنگ، یک جعبه نارنجک دستی، 3 جعبه موشک آر.پی.جی7، یک جعبه نارنجک تفنگی و 7 جعبه گلوله خمپاره60 مصرف شد که از شدت درگیری حکایت می‌کند.[۱۳] در حادثه دیگری در روستای قاوخان در جنوب سقز، چته‌های حزب دمکرات به افراد خودی حمله کردند. پس از چند ساعت درگیری یک تن از افراد وابسته به این حزب به‌همراه اسلحه و مهمات مربوط به آن دستگیر شد. از افراد خودی نیز ٢ تن زخمی شدند.[۱۴] در منطقه عمومی سقز نیز افراد حزب دمکرات در حوالی روستای تموغه در جنوب‌غربی این شهر، یک خودروی دیزل حفاری را که متعلق به شرکت آب بود، ربوده و در منطقه‌ای دور از این آبادی به آتش کشیده و سپس آن را به دره پرت کردند.[۱۵] در همین حال، در مهاباد، عده‌ای از افراد وابسته به گروه‌های مسلح غیرقانونی ساختمان کمیته امداد امام خمینی را به آتش کشیدند. همچنین در شمال‌غربی دیواندره، چند تن از افراد سازمان کومه‌له با حمله به روستای زرینه تمامی وسایل و اموال شرکت تعاونی این روستا را غارت کردند.[۱۶] از سوی دیگر، نیروهای خودی برای مقابله با افراد حزب دمکرات مقر آنها در منطقه مرزی حوالی روستای نیروان در جنوب‌غربی بانه را با گلوله توپ هدف قرار دادند. در این حادثه ١٤ تن از افراد حزب کشته یا زخمی شدند؛ یکی از کشته‌شدگان از مسئولان این حزب بود.[۱۷] در قروه نیز نیروهای سپاه این منطقه ٢ تن از افراد وابسته به سازمان کومه‌له را دستگیر کردند.[۱۸]
گزارش- 309
امروز نیز تسلیم‌شدن افراد وابسته به حزب دمکرات کردستان ادامه یافت و در سلماس و میاندوآب، ٤ تن از افراد وابسته به این حزب با دردست‌داشتن ٢ قبضه سلاح انفرادی خود را به نیروهای سپاه منطقه معرفی کردند. یکی از این افراد از خوانین منطقه برشخوران سلماس بود.[۱۹] درپی فراگیرشدن پناهندگی افراد حزب دمکرات به نیروهای نظامی و انتظامی، هیئتی ازسوی دفتر سیاسی حزب دمکرات برای بررسی علل این امر و جلوگیری از تداوم آن به منطقه ارومیه وارد شد. در همین حال، قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع) در گزارشی ضمن بررسی موضوع پناهنده‌شدن عناصر حزب دمکرات به این موارد به‌عنوان دلایل افزایش پناهندگی اعضای این حزب در ارومیه اشاره کرده است: ١. تسلیم‌شدن تعداد زیادی از افراد وابسته به حزب دمکرات، به‌طوری‌که پیشمرگان هیز (احتمالاً هیز سیمیتکو) که قبلاً بین 150 تا 170 نفر بود به حدود 100 نفر رسیده است. 2. ضعف تشکیلاتی مسئول کمیته شهری حزب دمکرات ارومیه. ٣. دستگیرشدن مسئول قبلی کمیته شهری حزب دمکرات ارومیه. ٤. تسلیم‌شدن ٢ تن از مسئولان کمیته شهری حزب دمکرات ارومیه. ٥. ناراضی‌بودن عده زیادی از افراد هیز از فرمانده. 6. وجود شایعاتی درباره تسلیم‌شدن بعضی از اعضای کمیته شهری حزب دمکرات ارومیه.[۲۰] علاوه‌بر افراد وابسته به حزب دمکرات، برخی افرادی که قبلاً با بسیج همکاری می‌کردند و پس از مدتی به حزب دمکرات پیوسته بودند نیز خود را به نیروهای نظامی و انتظامی تسلیم می‌کنند. به‌طوری‌که در چند روز اخیر، ٢٤ تن از نیروهای محلی بسیج روستائی آویهنگ که منطقه را ترک کرده یا به گروه‌های مسلح غیرقانونی مهاجم پیوسته بودند خود را به پایگاه‌هایی که قبلاً در آنجا خدمت می‌کردند، معرفی کرده‌اند.[۲۱]
گزارش- 310
در ادامه تمهیدات نظامی و سیاسی عراق به‌منظور بازداشتن ایران از ادامه حملات زمینی، رادیو صوت‌الجماهیر گزارش داد: صدام حسین رئیس‌جمهور عراق، امروز در منطقه عمومی پنجوین «با تنی چند از رزمندگان بخش لشکر یکم دیدار کرد. این دیدار با حضور تنی چند از افسران فرماندهی نیروهای مسلح صورت گرفت.»[۲۲] از سوی دیگر، رادیو ابوظبی نیز اعلام کرد ملک فهد پادشاه عربستان، نامهای ازسوی رئیس‌جمهور عراق دریافت کرده که «مفاد آن فاش نشده است.» بنا به این گزارش قاسم احمد تقی وزیر نفت عراق، نامه صدام را هنگام ملاقات با فهد تسلیم وی کرده است.[۲۳]
گزارش- 311
برخی از مطبوعات غربی به انعکاس ادعای دیروز عراق درمورد عملیات دریایی این کشور در نزدیکی بندر امام خمینی پرداختند. روزنامه لوماتن (چاپ پاریس) دراین‌مورد نوشت: «دیروز 2 کشتی ایرانی در مدخل خلیج‌فارس نزدیک بندر [امام] خمینی توسط نیروی دریایی و هوایی عراق و 2 کشتی دیگر در مدخل این بندر به‌علت مین‌گذاری منهدم شدند و این درحالی است که عراق 10 روز پیش اعلام کرده بود مدخل بندر [امام] خمینی را به‌منظور انصراف نفتکش‌ها از نزدیک‌شدن به بندر مذکور مین‌گذاری کرده است.»[۲۴] روزنامه‌های امریکایی وال استریت ژورنال، واشنگتن پست و نیویورک تایمز نیز ادعای عراق درمورد غرق 5 کشتی حامل کالاهای ایران در آب‌های منتهی به بندر امام خمینی را درج کردند. بااین‌حال نیویورک تایمز خاطرنشان کرد: «فرماندهی عالی نیروهای عراق هیچ‌گونه جزئیاتی از نوع کشتی‌های ایرانی نداد و فقط آنها را اهداف دریایی دشمن نامید؛ اصطلاحی که عراق آن را هم برای کشتی‌های تجارتی و هم نظامی ایران استفاده می‌نماید.»[۲۵] خبرگزاری کیودو از بیروت نیز با اشاره به گزارش دیروز منابع نظامی عراق دراین‌مورد اعلام کرد: «شرکت‌های نفتی ژاپن بدون هیجان و با آرامی با این گزارش برخورد کردند ولیکن گفتند که ازنظر آنان هیچ‌گونه تغییر عمده‌ای در جنگ ایران و عراق روی نداده است.» کیودو همچنین افزود که یک مقام شرکت "اید میتسو کوسان" ضمن تردید در صحت ادعای مذکور گفت: «ایران و عراق دست به یک جنگ روانی علیه یکدیگر زده‌اند.» وی تأکید کرد: «این گزارش بیشتر به یک داستان تخیلی شبیه است.»[۲۶]
گزارش- 312
رئیس‌جمهور اعلام کرد امروز در دنیا قدرتی وجود ندارد که بتواند جمهوری اسلامی را به زانو درآورد. به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی، آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای رئیس‌جمهور و رئیس شورای‌عالی دفاع، امروز در مراسم صبحگاه پرسنل منطقه هوایی مهرآباد تهران با اشاره به اینکه پرسنل نیروی هوایی توانستند حس افتخار ملت ایران را زنده کنند، اظهار کرد: «هرچند دشمن قبل و بعد از شروع جنگ تحمیلی تبلیغات سوء زیادی کرده است، اما علی‌رغم همه این جوسازی‌ها، ارتش و نیروی هوایی سربلند ما همان‌گونه سربلند باقی ماند.» وی همچنین با یادآوری اینکه «اولین گروه نظامی که انقلاب اسلامی را پذیرا شد پرسنلی از نیروی هوایی بودند»، خطاب به آنان گفت: «شما موظفید این خط را ادامه دهید.» رئیس شورای‌عالی دفاع همچنین خاطرنشان کرد: «به‌وضوح دیده‌ام که قدرت‌های بزرگ با عوامل نفوذی خود و با اتکا به دل‌های افراد غیرمسئول مایل بوده‌اند درصورت امکان نیروی هوایی را به‌کلی متلاشی کنند. البته واضح است که این کار را نمی‌توانستند و نخواهند توانست انجام دهند.» وی سپس تأکید کرد: «هدف دشمن را برای تلاشی نیروی هوایی بشناسید و با آن با قاطعیت برخورد کنید. هرچند چهره افتخارآمیز جهانی جمهوری اسلامی آسان به دست نیامده است و امروز نیز در دنیا قدرتی وجود ندارد که بتواند آن را به زانو درآورد.» رئیس‌جمهور سپس سیاست‌های امریکا در مناطق مختلف اعم از لبنان، امریکای مرکزی و غرب آسیا را ناموفق خواند و افزود: «ما احساس قدرت می‌کنیم، نه قدرت توپ و تانک و هواپیما بلکه قدرت و نیروی عظیم انسان‌های مؤمن و پایدار که تجهیزات آنها [قدرت‌های بزرگ] یارای مقابله با آن را ندارند. ما دشمنان خود را در همه‌جا تهدید کرده‌ایم و آنها را به عکس‌العمل انفعالی واداشته‌ایم.»[۲۷]
گزارش- 313
رئیس مجلس شورای اسلامی در دیدار با وزیر امور خارجه و جمعی از سفرا و کارداران جمهوری اسلامی ایران در کشورهای اروپایی و امریکایی تأکید کرد: باید آن‌قدر جهاد کنیم تا دنیا باور کند ما حق خودمان را می‌گیریم. حجت‌الاسلام‌والمسلمین هاشمی رفسنجانی در این دیدار با بیان اینکه «براساس تعلیمات اسلام مقیدیم که بر واقعیت و حقیقت تکیه کنیم و نمی‌توانیم با توطئه و دروغ‌پردازی به اهداف خود دست یابیم»، به تهاجم اخیر امریکا به گرانادا درپی انفجار مقر تفنگ‌داران دریایی امریکا در بیروت اشاره و اظهار کرد: «امریکا نیکاراگوئه را که انقلابی مردمی داشته است مورد توطئه قرار می‌دهد و منطقش این است که ما نمی‌توانیم نزدیک کشورمان کشورهای کمونیستی را تحمل کنیم. البته این حرف قابل‌قبول نیست، اما برطبق آن چگونه توقع دارند که کشورهای مسلمان و عرب و جهان سوم حضور اسرائیل را به‌عنوان اهرم اقتصادی و نظامی و اطلاعاتی تحمل کنند.» وی افزود: «ما با چنین سیاست‌ها و چنین شیطان‌هایی روبه‌رو هستیم و ابزارهایی مثل مطبوعات و خبرگزاری‌ها و مجامع عمومی هم که توسط آنها اداره می‌شوند، نداریم.» رئیس مجلس آن‌گاه با اشاره به توانایی ایران در حفظ و بستن تنگه هرمز افزود: «اگر این اهرم در دست کشور ماجراجویی بود می‌توانست با استفاده از آن باج زیادی بگیرد، ولی ما با چنین کارهایی موافق نیستیم. امریکا هم اگر به ایران بیاید در باتلاقی گرفتار می‌شود که نمی‌تواند از آن خارج شود.» هاشمی رفسنجانی تأکید کرد: «امریکا برای آمدن به ایران راهی ندارد و قبلاً هم این را در طبس آزمایش کرده است. امریکا درباره ایران تمام کارهایی را که می‌توانسته کرده است و عراق و عربستان را هم او در مقابل ایران قرار داده است.» حجت‌الاسلام هاشمی رفسنجانی در ادامه سخنان خود به هماهنگی سیاست‌های نظامی دو ابرقدرت اشاره کرد و گفت: «امریکا و شوروی باهم تفاهم دارند و بااینکه هریک از محیط شلوغی که توسط دیگری ایجاد شده است استفاده می‌کنند. وقتی امریکا به گرانادا حمله کرد، شوروی هم سی‌هزار سرباز دیگر وارد افغانستان کرد.» وی سپس اضافه کرد: «بااین‌حال ما حتی از حربه‌های حق خود نیز کمتر استفاده می‌کنیم. ما می‌توانیم از اهرم‌های اقتصادی برای اهداف سیاسی خود با صراحت استفاده کنیم و در یک مورد درباره ژاپن همین کار را کردیم و آنها مجبور شدند به‌نوعی از معامله تهاتری تن بدهند و نفت ما را بخرند.» رئیس مجلس در پایان خطاب به نمایندگان جمهوری اسلامی ایران در کشورهای اروپایی و امریکایی گفت: «دنیا به‌دنبال حق و انصاف نیست و ما باید مانند بچه‌هایمان که در جبهه‌ها هستند از اسلام دفاع کنیم. شما هم در دنیایی که تناسبی با روح شما ندارد باید بسیار تلاش و حتی جهاد کنید و شب و روز خود را صرف انقلاب کنید تا پس از یک دوره کار زیاد به جایی برسیم که دنیا باور کند که ما حق خود را می‌گیریم و حق کسی را هم نمی‌خواهیم.»[۲۸]
گزارش- 314
معاون نخست‌وزیر عراق مدعی شد کشورش بااینکه در شرایط جنگی به سر می‌برد اقتصاد نیرومندی دارد. به گزارش رادیو صوت‌الجماهیر، طه یاسین رمضان معاون نخست‌وزیر عراق که به نمایندگی از صدام حسین در افتتاحیه بیستمین نمایشگاه بین‌المللی عراق شرکت کرده بود ضمن اعلام این مطلب گفت: «اگر بگوییم که علی‌رغم برخی مشکلات مالی که در سه‌ماهه اخیر سال 1983 درنتیجه کاهش عایدات نفتی [حاصل از] خط لوله نفتی سوریه بروز کرده لیکن عراق توانسته است خود را با این وضع جدید تطبیق نماید، گزاف نگفته‌ایم.» وی اضافه کرد: «عراق مرحله تطبیق را پشت سر گذاشته و در مرحله جبران است.» به گفته وی دلایل این امر، پایان کار احداث خط لوله نفت این کشور به ترکیه در آینده نزدیک و نیز «دریچه‌های جدیدی» است که ازطریق عربستان به روی عراق گشوده می‌شود.[۲۹] به گزارش خبرگزاری آلمان‌شرقی، در نمایشگاه بین‌المللی بغداد «بیش از 1800 مؤسسه اقتصادی از 60 کشور شرکت دارند.»[۳۰] رادیو ریاض نیز در گزارشی از شرکت وزیر بازرگانی عربستان در بیستمین نمایشگاه بین‌المللی عراق به‌منظور افتتاح غرفه عربستان خبر داد.[۳۱] همچنین به گزارش رادیو صوت‌الجماهیر، وزیر بازرگانی هلند و هیئت همراه امروز با معاون اول نخست‌وزیر عراق ملاقات کرد. رمضان در این دیدار «نقش هلند درپیاده‌کردن چندین طرح و برنامه در عراق آن‌هم در شرایط بحران جنگ این کشور با ایران را مورد ستایش قرار داد.» بنا به این گزارش، «معاون اول نخست‌وزیر عراق و وزیر بازرگانی هلند آخرین تحولات جنگ ایران و عراق را مورد تبادل‌نظر قرار دادند.»[۳۲] در همین حال امروز وزیر بازرگانی و کشتیرانی نروژ نیز با عبدالجبار عبدالرحیم وزیر حمل‌ونقل عراق، درمورد «راه‌های گسترش روابط میان دو کشور درزمینه حمل‌ونقل» دیدار و گفت‌وگو کرد.[۳۳]
گزارش- 315
معاون وزیر امور خارجه ژاپن به دیدار خود از بغداد بدون اخذ اطمینان از خودداری عراق از حمله به مجتمع پتروشیمی بندر امام خمینی پایان داد. رادیو کلن امروز در گزارشی ضمن اشاره به خاتمه دیدار توشی جیرو ناکاجیما معاون وزیر امور خارجه ژاپن از بغداد گفت: ناکاجیما «در جریان این دیدار ظاهراً نتوانسته از عراق قول و اطمینان بگیرد که نیروهای مسلح عراق تأسیسات نفتی ایران را که به کمک ژاپنی‌ها ساخته می‌شود مورد حمله قرار نخواهند داد.»[۳۴] از سوی دیگر، به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی از توکیو، شینتارو آبه وزیر امور خارجه ژاپن، اعلام کرد معاون وی «درحال‌حاضر به ایران نخواهد رفت و دیدار او از این کشور در اواسط نوامبر [دهه آخر آبان] و یا دیرتر صورت می‌گیرد.» وزیر امور خارجه ژاپن همچنین گفت: «طارق عزیز وزیر خارجه عراق در ملاقاتی که روز یکشنبه با ناکاجیما انجام داد به وی اطمینان داد که عراق به‌خاطر روابط دوستانه‌اش با ژاپن تقاضای این کشور را مورد توجه قرار خواهد داد.»[۳۵] در همین حال، شرکت میتسوئی ژاپن «امکان به‌تأخیرافتادن ازسرگیری کار ساختمان مجتمع پتروشیمی ایران و ژاپن را بهدلیل گزارش حمله نیروی دریایی عراق به کشتی‌های ایرانی رد کرد.» به گزارش خبرگزاری ژاپنی کیودو مقامات این شرکت «ضمن ابراز نگرانی از افزایش تشنج در خاورمیانه [غرب آسیا] گفتند ساختمان مجتمع مزبور طبق برنامه تنظیم‌شده، در ماه ژانویه (دی‌ماه) از سر گرفته خواهد شد. لیکن این مقامات افزودند طبق توافقی که بین ایرانیان و شرکت میتسوئی شده است ازسرگیری ساختمان مجتمع مزبور هر زمانی که کار با خطر روبه‌رو شود به تأخیر خواهد افتاد.»[۳۶]
گزارش- 316
درپی صدور قطعنامه جدید شورای امنیت سازمان ملل درباره جنگ ایران و عراق و آزادی کشتیرانی در خلیج‌فارس، امروز اخبار و گزارش‌های متعددی درباره مواضع دو کشور درگیر جنگ در قبال این قطعنامه و دورنمای تلاش‌های صلح انتشار یافت. به نوشته روزنامه کیهان، سعید رجایی خراسانی سفیر دائمی ایران در سازمان ملل، در گفت‌وگو با خبرنگار این روزنامه تحولات اخیر منطقه و هشدار ایران درمورد انسداد تنگه هرمز درصورت استفاده از هواپیماهای فرانسوی سوپراتاندارد علیه تأسیسات نفتی این کشور را عامل ارائه طرح قطعنامه اخیر ازسوی کشورهای غربی ذکر کرد و افزود: «اما این کشورها به‌جای اینکه مانع از به‌کاربردن سوپراتانداردها بشوند و یا فرانسه را از تحویل این سلاح‌ها بازدارند به فکر افتادند که با تمهیدات سیاسی، شرایطی برای حفظ امنیت خلیج‌فارس آغاز کنند و با چنین شرایطی بود که چنین حرکتی؛ یعنی تهیه پیش‌نویس آغاز شد.» وی همچنین درمورد آراء مثبت داده‌شده به این قطعنامه گفت: «هلند دلیل رأی مثبت دادن خود را به قطعنامه، علاقه [به] آتش‌بس عنوان کرد. برخی امنیت خلیج‌فارس را عنوان کردند و به‌هرحال درمجموع اگرچه 12 کشور رأی مثبت دادند، اما این آراء نشان داد که حمایت قاطع، جامع و کاملی از قطعنامه وجود ندارد و درنهایت نتوانست رأی مثبت کلیه کشورهای عضو شورای امنیت را با خود داشته باشد.» رجایی خراسانی درمورد ارتباط بین تصویب قطعنامه و تبلیغات شدید اخیر امریکا مبنی‌بر دخالت ایران در انفجار پایگاه‌های امریکا و فرانسه در بیروت گفت: «این امکان وجود دارد که امریکا بخواهد باتوجه‌به جو موجود و ناشی‌از شرایط به‌وجود آورده‌شده، زمینه‌ای برای دخالت [در خلیج‌فارس] داشته باشد؛ چراکه از قبل نیز معلوم بود که ایران باتوجه‌به نادیده‌گرفتن حقوق خود حاضر به پذیرش قطعنامه شورای امنیت نیست.» وی سپس درمورد دلایل ایران مبنی‌بر نپذیرفتن قطعنامه جدید با اشاره به شرایط صدور سه قطعنامه قبلی شورای امنیت خاطرنشان کرد: «چهارمین قطعنامه نیز وقتی صادر می‌شود که سقوط صدام نزدیک است. به این ترتیب هماهنگی در صدور قطعنامه‌های سازمان ملل کاملاً مشخص است و حمایت آنها را از متجاوز نشان می‌دهد.» نماینده ایران در سازمان ملل درمورد اقدام بعدی شورای امنیت اظهار عقیده کرد: «فکر نمی‌کنم شورای امنیت در این مرحله کاری بتواند انجام بدهد؛ چراکه جمهوری اسلامی به‌موقع حرکت کرد و درحقیقت شورای امنیت را با شکست مواجه ساخت. آنها انتظار داشتند که خیلی راحت قطعنامه‌ای با رأی مثبت کلیه اعضا تصویب کنند و بعد بگویند ایران با هر قطعنامه‌ای مخالف است و درنتیجه کشورمان را جنگ‌طلب و به‌طورکلی معاند با حرکات سازنده معرفی کنند، اما حرکت به‌موقع جمهوری اسلامی و ارائه قطعنامه‌ای در مقابل قطعنامه شورای امنیت و ارائه پیشنهاداتی جدید حربه‌ای را که می‌خواستند با آن جمهوری اسلامی ایران را جنگ‌طلب نشان بدهند از دست آنها گرفت.» رجایی خراسانی پیش‌بینی کرد: «باتوجه‌به اینکه هدف‌های پشت چنین قطعنامه‌ای را قبلاً افشا کرده‌ایم، قطعنامه احتمالی آینده شورای امنیت بیشتر عادلانه خواهد بود.»[۳۷] در همین حال وابسته مطبوعاتی سفارت ایران در لندن امروز در یک نشست مطبوعاتی اعلام کرد که «ایران آتش‌بس پیشنهادی سازمان ملل درمورد جنگ سه‌ساله خلیج [فارس] را درصورتی قبول خواهد کرد که دولت عراق به ریاست صدام حسین سرنگون شود.» به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی، روزنامه تایمز ضمن اعلام این مطلب افزود: سفارت ایران «در تلاش برای تغییردادن جهت افکار خارجی‌ها به نفع ایران، اخطار ایران مبنی‌بر اینکه درصورت استفاده عراق از موشک‌های اگزوست توسط هواپیماهای سوپراتاندارد، تنگه هرمز را بر روی تمامی کشتی‌ها مسدود خواهد کرد را تکرار کرد.»[۳۸] از سوی دیگر، خبرگزاری عراق گزارش داد این کشور از قطعنامه جدید شورای امنیت که «خواستار پایان فوری خصومت در خلیج عربی [فارس] شد» استقبال کرده است. بر پایه این گزارش، تصمیم عراق به پذیرش قطعنامه مذکور در نشست مشترک شورای فرماندهی انقلاب و فرماندهی منطقه‌ای حزب سوسیالیست بعث عرب به ریاست صدام حسین رئیس‌جمهور عراق، اتخاذ گردید. به‌دنبال این نشست بیانیه‌ای صادر و اعلام شد: «دولت عراق تعهد خود را نسبت به قسمت دوم قطعنامه شورای امنیت که از ایران و عراق خواسته است تا به عملیات نظامی علیه هدف‌های غیرنظامی من‌جمله مناطق مسکونی خاتمه دهند اعلام می‌دارد.» در بیانیه مذکور آمده است: «دولت عراق که به‌منظور رسیدن به یک راه‌حل عادلانه و افتخارآمیز برای درگیری با ایران، خالصانه با شورای امنیت همکاری می‌کند تمام قطعنامه‌های صادره ازسوی شورا دررابطه‌با جنگ عراق - ایران را قبلاً پذیرفته بود، ازاین‌رو دولت عراق از قطعنامه شماره 540 شب گذشته شورای امنیت استقبال می‌کند.» در ادامه، بیانیه عراق نکاتی را مورد تأکید قرار داده است؛ ازجمله درمورد بند 2 قطعنامه 540 که ناظر بر نقض حقوق بشر و درخواست توقف تمامی حملات به مناطق غیرنظامی است، ضمن اینکه ایران را به گلوله‌باران مناطق غیرنظامی عراق متهم ساخته، اعلام کرده که عراق آماده است با ایران تحت نظارت سازمان ملل موافقت‌نامه‌ای به‌منظور خودداری از حمله به اهداف غیرنظامی امضا کند. این بیانیه همچنین ایران را به نقض قرارداد ژنو درزمینه رفتار با زندانیان جنگی متهم و توجه انظار را به تخلف از این قرارداد درارتباط‌با زندانیان جنگی عراق جلب کرده است. بیانیه مذکور درمورد بند 3 قطعنامه درخصوص آزادی کشتیرانی در آب‌های بین‌المللی؛ ازجمله «گذرگاه‌های آبی و راه‌های آبی قابل‌استفاده برای کشتیرانی» موافقت عراق را اعلام کرده، اما عملی‌کردن آن را منوط به پذیرش ایران دانسته است. این بیانیه سپس هشدار داده است: «درصورتی‌که طرف دیگر قطعنامه را رد کرده یا در حالتی قبول کند و سپس نسبت به آن عمل نکند، [یا] اگر طرف دیگر با هرگونه عملی یا اقدامی درصدد نادیده‌گرفتن حقوق طبیعی عراق از آزادی کشتیرانی در خلیج [فارس]، تنگه هرمز یا آبراه‌های منتهی به آن و استفاده از بنادر عراقی و آبراه‌ها به هر منظور باشد دولت عراق حق اتخاذ هرگونه اقدامات لازم را برای حفظ و دفاع از منافع حیاتی عراق محفوظ می‌دارد.» عراق درمورد بند 4 قطعنامه درخصوص راه‌های تضمین توقف خصومت و اعزام ناظران سازمان ملل به این منظور، آمادگی خود را برای همکاری با دبیرکل سازمان ملل و نیز «مذاکرات جهت رسیدن به یک راه‌حل عادلانه افتخارآمیز مورد قبول طرفین» برطبق بند نخست قطعنامه اعلام کرده و «نسبت به هر تلاشی جهت انجام قسمتی از قطعنامه هشدار» داد. بیانیه عراق دراین‌زمینه تصریح کرده موافقت این کشور با قطعنامه اخیر شورای امنیت بر مبنای "کلیت قطعنامه" است.[۳۹] همچنین به گزارش رادیو صوت‌الجماهیر، طه یاسین رمضان معاون اول نخست‌وزیر عراق، امروز هشدار داد: «چنانچه دولت ایران به تجاوزات خود علیه عراق ادامه بدهد یا اینکه بخواهد شعله‌های جنگ را در خلیج [فارس] گسترش دهد دولت عراق تأسیسات اقتصادی ایران را بمباران خواهد کرد.» وی افزود: «دولت عراق برای خاتمه‌دادن به اختلافات خود با ایران همه‌گونه تلاش‌های صلح‌جویانه خود را به آزمایش گذاشت، ولی این تلاش‌ها با یکدندگی و لجاجت حکام تهران برای ادامه‌دادن به جنگ مواجه گردید.»[۴۰]
گزارش- 317
نماینده دائم ایران در سازمان ملل متحد از دبیرکل این سازمان و فعالیت‌های اولاف پالمه نخست‌وزیر سوئد درزمینه میانجیگری در جنگ ایران و عراق اعلام حمایت کرد. به گزارش خبرگزاری فرانسه، درپی انتشار سخنان روز گذشته سعید رجایی خراسانی سفیر ایران در سازمان ملل مبنی‌بر اینکه «ایران میانجیگری [اولاف] پالمه را نمی‌پذیرد»، نخست‌وزیر سوئد امروز در اظهاراتی موضع رجایی خراسانی را «مغایر راه‌حل شورای امنیت که خواستار برقراری آتش‌بس فوری در خلیج [فارس] شده» دانست و گفت: «دبیرکل سازمان ملل از من خواسته است باوجود سمت نخست‌وزیر سوئد مأموریت میانجیگری خود را دنبال کنم و من هم تا آنجا که ما دو نفر تشخیص دهیم امکان نتیجه‌گیری وجود دارد، این میانجیگری را دنبال خواهم کرد.» پالمه همچنین اضافه کرد که «تلاش‌های او گاهی اوقات ناامیدکننده به نظر می‌رسد زیرا اوضاع ظاهراً بسیار وخیم به نظر میآید و حتی احساس می‌شود این خطر وجود دارد که این جنگ به‌صورت جنگ بین‌المللی درآید.» وی با تأکید براینکه «همه‌چیز به هواپیماهای فرانسوی و اقدام‌های ایران بستگی دارد»، خاطرنشان کرد که «قصد ندارد در آینده نزدیک عازم منطقه جنگی دو کشور شود، زیرا این عمل هنگامی قابل‌اجراست که دو کشور رقیب بخواهند جنگ را تمام کنند و احتیاج به یک میانجی داشته باشند.»[۴۱] درعین‌حال، خبرگزاری آسوشیتدپرس از سازمان ملل گزارش داد رجایی خراسانی پس از اظهار تردید درمورد حمایت ایران از مأموریت پالمه، در پاسخ به تماس تلفنی کوردووز معاون دبیرکل سازمان ملل، «بر اطمینان دولت متبوعش به دبیرکل سازمان و فعالیت‌های اولاف پالمه تأکید ورزیده و گفته است که این حمایت همچنان تغییرناپذیر مانده است.»[۴۲]
گزارش- 318
صدور قطعنامه 540 موج خبری گسترده‌ای را در رسانه‌های خارجی درپی داشت. دراین‌حال وزیر امور خارجه فرانسه تحویل هواپیماهای سوپراتاندارد فرانسوی به عراق را تأیید کرد. رادیو بی‌بی‌سی در گزارشی از جک تامسون خبرنگار خود درخصوص تصویب قطعنامه 540 شورای امنیت ضمن اشاره به امتناع پاکستان، مالت و نیکاراگوئه از دادن رأی مثبت به قطعنامه جدید گفت: «امریکا و بریتانیا نیز نسبت به این قطعنامه از خود تردید نشان دادند، اما سرانجام تصمیم گرفتند که هرگونه درخواست برقراری آتش‌بس را مورد تصویب قرار دهند. شوروی نیز به این قطعنامه رأی موافق داد اما علیه هرگونه مداخله درصورت بسته‌شدن تنگه هرمز دراثر عملیات نظامی هشدار داد.» بی‌بی‌سی همچنین با اشاره به موضع منفی ایران در قبال قطعنامه اخیر گفت: «ایران بدون شک از همان مراحل اولیه جریان تنظیم و تصویب این قطعنامه خود را با تهدید مواجه می‌دید. قطعنامه شورای امنیت به پیشنهاد کشورهای توگو، زئیر و گویان و با حمایت فرانسه صادر گردید و آشکارا جانب عراق را در جنگ گرفته است. از آن گذشته، هنگام تصویب این قطعنامه ریاست شورای امنیت به‌عهده اردن بود که درحال‌حاضر متحد عراق به شمار میآید و قرار است ماه نوامبر ریاست آن به کشور مالت واگذار گردد. بعضی از دیپلمات‌های سازمان ملل متحد چنین استدلال می‌کنند که اگر فرانسه خواهان تنظیم قطعنامه‌ای بود که ایران احتمالاً آن را مورد قبول قرار می‌داد، می‌باید چند روز دیگر نیز برای آن وقت منظور می‌داشت. اما حتی قبل از تصویب این قطعنامه ایران موضع خود را اعلام داشته بود.» رادیوی مذکور در ادامه ضمن اشاره به موضع عراق در استقبال از قطعنامه 540 گفت: «اما در بیانیه دولت عراق آمده است که عراق فقط درصورتی براساس قطعنامه شورای امنیت عمل خواهد کرد که ایران نیز از آن تبعیت کند.»[۴۳] رادیو امریکا نیز در گزارشی به نقل از خبرنگار خود در سازمان ملل با اشاره به اظهارات رجایی خراسانی درمورد فعالیت اردن در جلسه دیروز شورا علیه ایران که به حذف پیش‌نویس قطعنامه پیشنهادی ایران از دستورکار جلسه شورای امنیت انجامید، گفت: «برخی از دیپلمات‌های غربی به‌طور خصوصی گوشزد می‌کنند که برداشت ایران درست است.» رادیو امریکا افزود: «بنا بر این گزارش، به‌رغم بی‌میلی برخی از اعضای شورا، اردن و فرانسه شورا را به رأی‌گیری شتاب‌زده درباره قطعنامه ناگزیر کرده بودند.»[۴۴] همچنین خبرگزاری فرانسه از سازمان ملل درباره رفتار پاکستان در روند تصویب قطعنامه 540 گزارش داد: این کشور «به‌گونه‌ای شاخص و قوی از ابراز نظر خودداری نمود و اعلام کرد که با رأی ممتنع به این قطعنامه نقش بی‌طرفی خود را به‌عنوان یک عضو کمیته صلح اسلامی حفظ می‌کند.» بر پایه این گزارش، شاه‌نواز نماینده پاکستان، تأکید کرد «برای پایان‌بخشیدن به این جنگ سه‌ساله لازم است درپی پیشرفت روندی از صلح بود که دو جناح ذی‌نفع در آن دخالت داشته باشند.» وی تصریح کرد: «ناتوانی شورای امنیت در پاسخ‌گویی به نگرانی‌ها و بدگمانی‌های ایران به‌ویژه در مراحل اخیر جنگ سبب شده که ایران به یک قضاوت نسبتاً تند درباره ظرفیت و توانایی این شورا در ایفای یک نقش فعال به‌عنوان صلح‌آفرین برسد.» خبرگزاری فرانسه افزود: «نماینده پاکستان از ایران و عراق درخواست کرد که نسبت به وضعیت وخیم منطقه و این جنگ از خود حساسیت نشان داده و در تحقق صلح به نفع حفظ موجودیت و استقلال خود شتاب کنند.» وی سپس خاطرنشان کرد: «به‌درازاکشیدن جنگ ایران و عراق در منطقه که بار موضوعات انفجارآمیزی را بر دوش می‌کشد خطر دخالت قدرت‌های بزرگ را در بر دارد.»[۴۵] رادیو بی‌بی‌سی در گزارش دیگری نظر خبرنگار خود در سازمان ملل را درباره انگیزه و آثار احتمالی صدور قطعنامه اخیر جویا شد. خبرنگار بی‌بی‌سی پس از آنکه انگیزه مشترک کشورهای غربی در صدور این قطعنامه را تضمین جریان انتقال نفت عنوان کرد، افزود: دراین‌میان «فرانسه دلیل خاصی داشته است و آن دلیل این است که این کشور می‌خواهد خود را از این سرزنش که سلاح‌های ساخت فرانسه هدف‌های ایرانی را منهدم می‌سازد و به‌دنبال آن ایران احتمالاً جریان نفت در خلیج [فارس] را مختل می‌سازد، مبری کند.» خبرنگار مذکور در پاسخ به این سؤال که «شورای امنیت سازمان ملل اینک بدون هیچ رأی مخالفی خواستار یک آتش‌بس محدود میان ایران و عراق شده است، ولی آیا قطعنامه‌هایی توخالی و غیرقابل اجرا نظیر همین قطعنامه، اعتبار سازمان ملل را کاهش نمی‌دهند؟» گفت: «در اینجا [سازمان ملل] نیز بسیاری همین عقیده را دارند. من با نماینده امریکا در شورای امنیت که معاون رئیس شورا نیز هست صحبت کردم. وی با این عقیده موافق نبود و می‌گفت شورا باید قطعنامه‌های مفید را تصویب کند حتی اگر یکی از طرف‌های درگیر آن را نپذیرد. بااین‌همه به‌سختی امکان دارد این قطعنامه خاص نتیجه مستقیمی در بر داشته باشد.» وی سپس درباره اینکه «به نظر نمی‌رسد جنگ خلیج [فارس] به پایان خود نزدیک‌تر شده باشد»، اظهار عقیده کرد: «چنین چیزی امکان دارد. به نظر می‌رسد ایران رفته‌رفته فکر مذاکره ازطریق شورای امنیت یا سازمان ملل را می‌پذیرد. من فکر می‌کنم علی‌رغم آنکه ایران قطعنامه شورای امنیت را نمی‌پذیرد و شورا را به‌خاطر تصویب آن مورد سرزنش قرار می‌دهد، نشانه‌های بیشتری از تمایل این کشور به مذاکره در دست است.»[۴۶] به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی، روزنامه فرانسوی لوموند در سرمقاله خود ضمن اینکه تصویب قطعنامه جدید را «موفقیتی برای پاریس» ذکر کرد، نوشت: «تحویل سوپراتانداردها اینک می‌تواند رسماً ازسوی فرانسه تأیید شود.» این روزنامه سپس افزود: «اکنون ایران می‌تواند قطعنامه خود را تسلیم شورای امنیت کند.» لوموند در قسمت دیگری از این مقاله نوشت: «این قطعنامه که تهیه آن سه هفته به طول انجامید به امید جلب همکاری فعال طرفین به درخواست برای برقراری آتش‌بس در خلیج[فارس] محدود شد و علی‌رغم پشتیبانی شوروی از آن، انگلیس و هلند مدت‌ها در تأیید این قطعنامه دچار تردید شده بودند و درحالی‌که نمی‌خواستند به روابط خوبشان با رژیم تهران خدشه‌ای وارد شود، در آخرین لحظات امیدوار بودند که ایرانیان موافقت ضمنی خود را با آن اعلام کنند. ولی پاسخ تهران این بود که این قطعنامه یک توطئه است.»[۴۷] خبرگزاری جمهوری اسلامی همچنین یادآور شد که کلود شسون وزیر امور خارجه فرانسه امروز «پس از دیدار با همتای ایتالیایی‌اش در رم، تحویل سوپراتانداردها به عراق را تأیید کرد.»[۴۸] رادیو مونت کارلو نیز در گزارشی از نشست مطبوعاتی وزرای امور خارجه فرانسه و ایتالیا، ضمن اشاره به این مطلب گفت که دو وزیر اروپایی در این نشست از قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل به شماره 540 ابراز رضایت کرده و گفتند امیدوارند که «این قطعنامه نقطه عطفی در جهت پایان‌دادن به بحران خلیج [فارس] درپی آغاز یک جنگ طولانی میان عراق و ایران» باشد.[۴۹]
گزارش- 319
اجلاس وزرای امور خارجه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس درحالی آغاز به کار کرد که خطر گسترش جنگ ایران و عراق به‌نحو بی‌سابقه‌ای بر تصمیمات این شورا سایه انداخته است. وزرای 6 کشور عضو شورای همکاری خلیج‌فارس امروز در دوحه پایتخت قطر گرد هم آمدند تا مقدمات برگزاری چهارمین اجلاس سران شورای همکاری را برای 7 نوامبر 1983 (16 آبان 1362) فراهم کنند. خبرگزاری آسوشیتدپرس با اعلام این خبر افزود: «هدف اصلی از تشکیل این کنفرانس به‌طور عمده بحث درمورد راه‌های مقابله با تهدیداتی است که دررابطه‌با ممانعت از صدور نفت ازطریق تنگه هرمز به عمل میآید. همچنین قرار است این کنفرانس درمورد تلاش‌های دسته‌جمعی کشورهای عضو شورای همکاری برای تحکیم اتحاد نظامی خود، میانجیگری برای پایان‌دادن به جنگ ایران - عراق، ازبین‌بردن اختلافات داخلی فلسطینی‌ها و اختلاف سوریه و عراق توصیه‌نامه‌هایی [به‌منظور ارائه به اجلاس سران] تنظیم کند.» به گزارش آسوشیتدپرس، شیخ احمد بن سیف آل ثانی وزیر امور خارجه قطر، در مصاحبه با روزنامه دولتی الرایه گفت: «قرار است تهدیدات ایران [و] در محتوای کلی‌تر، پایان‌دادن به جنگ سه‌ساله ایران و عراق مورد بررسی وزرای خارجه و کنفرانس سران شورای همکاری خلیج [فارس] قرار گیرد.» وی درمورد تهدید ایران مبنی‌بر بستن تنگه هرمز به احتمال مداخله نظامی امریکا و شوروی اشاره کرد و افزود: «از زمان تجاوز شوروی به افغانستان دو ناو شوروی به‌طور دائم در تنگه هرمز مستقر شده‌اند و همچنین حضور نظامی امریکا به‌طور مشابه در تنگه هرمز وجود دارد.» شیخ احمد تأکید کرد: «بستن تنگه هرمز مطمئناً مداخلات نظامی ابرقدرت‌ها برای حمایت از منافعشان را تسریع خواهد کرد.»[۵۰] در همین حال تماس‌های مقامات نظامی امریکا با دولت‌های منطقه خلیج‌فارس دراین‌زمینه رو به افزایش می‌باشد. به گزارش رادیو کویت، جان آدامز فرمانده نیروهای امریکا در منطقه غرب آسیا، که به‌منظور رایزنی درمورد شرایط امنیتی سرگرم دیدار از کویت است، امروز با شیخ سالم الصباح وزیر دفاع کویت، ملاقات کرد. در این ملاقات کفیل وزارت دفاع و کاردار سفارت امریکا در کویت نیز حضور داشتند. بنا به این گزارش، آدامز و هیئت نظامی همراه با رئیس ستاد ارتش کویت نیز دیدار و گفت‌وگو کرد.[۵۱] در همین زمینه روزنامه تایمز مالی امروز در تفسیری به قلم کاترین اولن با اشاره به کمک‌های پیشنهادی کشورهای خارج از حوزه خلیج‌فارس برای محافظت از این منطقه نوشت: «اغلب ناظران به‌رغم تشنجات موجود در منطقه انتظار ندارند در جلسه سران کشورهای خلیج‌فارس راه‌حل سیاسی جدیدی برای جنگ ایران و عراق ارائه شود، اما بدون تردید مسئله ادامه کمک‌های مالی به عراق و پیداکردن بهترین شیوه میانجیگری در جنگ مورد بررسی قرار خواهد گرفت. علاوه‌براین کشورهای حوزه خلیج‌فارس احتمالاً سوریه را تحت فشار بیشتری قرار خواهند داد.» براین‌اساس، «وزرای خارجه کویت و عربستان سعودی به‌منظور ترغیب سوریه به بازکردن خط لوله نفت عراق به دمشق سفر می‌کنند.»[۵۲] این درحالی است که سخنان امروز نخست‌وزیر اردن در پارلمان این کشور از احتمال ضعیف موفقیت شورای همکاری خلیج‌فارس دراین‌زمینه حکایت داشت. به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی، مضرب دران نخست‌وزیر اردن، اعلام کرد: «تلاش‌هایی که اخیراً پادشاهی سعودی، کویت و امارات عربی متحده درجهت میانجیگری بین عراق و سوریه به عمل آورده‌اند موفقیت‌آمیز نبوده است.»[۵۳]
گزارش- 320
انتشار گزارش‌ها درباره انفجارهای بیروت با محوریت متهم‌ساختن ایران و سوریه و مشکلات تصمیم‌گیری امریکا و فرانسه درباره اقدامات تلافی‌جویانه همچنان ادامه دارد. امروز فرانسوا میتران رئیس‌جمهور فرانسه، در مصاحبه با شبکه دوم تلویزیون این کشور اعلام کرد: «بااینکه مدارک به‌دست‌آمده دخالت رژیم تهران را در فاجعه بیروت ثابت می‌کند، اما تحقیقات پیرامون این حادثه همچنان ادامه دارد و پس از روشن‌شدن نتیجه تحقیقات و شناسایی عامل یا عاملین این فاجعه دو کشور فرانسه و امریکا تصمیمات لازم را اتخاذ خواهند کرد.»[۵۴] به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی، روزنامه واشنگتن پست در مقاله‌ای با اشاره به اظهارنظر اخیر کنت دام معاون وزارت امور خارجه امریکا درمورد «شرکت‌داشتن ایرانی‌ها» در بمب‌گذاری‌های بیروت و اطلاع سوری‌ها از این امر نوشت: «این قوی‌ترین اعلام عمومی است که تاکنون یک مقام عالی‌رتبه امریکایی درمورد اتهامات ایران و سوریه درارتباط‌با جریان بمب‌گذاری اخیر عنوان نموده است.» واشنگتن پست درعین‌حال با استناد به بخش دیگری از اظهارات معاون وزارت امور خارجه امریکا افزود: «در میان مقامات دولتی امریکا بر سر ارائه مدارک محکومیت مظنون و عملی‌بودن نوع تلافی امریکا و همچنین اثرات احتمالی آن بر روی کوشش‌های امریکا برای حل جنگ داخلی لبنان و نیز اثرات آن بر روی روابط امریکا با اعراب و جهان، بحث جریان دارد.» واشنگتن پست همچنین به احتمال «مشارکت بیشتر امریکا و اسرائیل برای مقابله با سوریه» در لبنان درقالب عملیات تلافی‌جویانه اشاره کرد و نوشت: وزیر دفاع امریکا در جلسه شورای امنیت ملی این کشور هشدار داد که کمک اسرائیل در چنین عملیاتی «به روابط امریکا و کشورهای عرب صدمه می‌زند.»[۵۵]
پاورقی‌ها
منابع و مآخذ روزشمار 1362/08/10
- ↑ سند شماره 2402/پ‌ن مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: عملیات والفجر٤ (قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص)، 10/8/1362، نوار شمار 12975)، داود رنجبر، صص 15 - ١١.
- ↑ سند شماره 1934/پ‌ن مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: تغییرات سازمان رزم برای ادامه عملیات (قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص)، 10/8/1362، نوار شماره 12839)، داود رنجبر، صص 16 - 10.
- ↑ همان، صص 13 و 14؛ و- سند شماره 288/د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوی قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص) در عملیات والفجر٤، داود رنجبر، 9/8/1362 تا 14/8/1362، صص 34 - 32.
- ↑ سند شماره 2402/پ‌ن مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، صص 3 - ١.
- ↑ سند شماره 1934/پ‌ن مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، صص 17، 18 و 24.
- ↑ سند شماره 288/د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، ص26.
- ↑ همان، ص33؛ و- سند شماره 866/پ‌ن مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: تبیین مأموریت قرارگاه حمزه برای ادامه عملیات (قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص)، 10/8/1362، نوار شماره 12840)، داود رنجبر، ص2.
- ↑ سند شماره 1934/پ‌ن مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، 1، 2، 5، 6 و 9.
- ↑ سند شماره 1934/پ‌ن مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، 1، 2، 5، 6 و 9.
- ↑ سند شماره 1934/پ‌ن مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: تغییرات سازمان رزم برای ادامه عملیات (قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص)، 10/8/1362، نوار شماره 12839)، داود رنجبر، صص 16 - 10.
- ↑ همان، صص 5 و ٩.
- ↑ سند شماره 78792 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از ستاد قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع) (طرح عملیات) به ستاد مرکزی (طرح و عملیات)، 13/8/1362؛ و- سند شماره 89258 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش نوبه‌ای اطلاعاتی سپاه پاسداران، 18/8/1362.
- ↑ سند شماره 364461 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از سپاه صائین‌دژ (طرح و برنامه عملیات) به سپاه پاسداران منطقه١١ (طرح و برنامه عملیات)، 8/9/1362.
- ↑ سند شماره 320266 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از استانداری کردستان به نخست وزیری، 10/8/1362؛ و- سند شماره 320547 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از شهربانی کردستان به استانداری کردستان، 15/8/1362.
- ↑ سند شماره 339830 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از فرماندهی سقز به استانداری کردستان، 17/8/1362؛ و- سند شماره 34005 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از لشکر28 کردستان (رکن٣) به فرماندهی قرارگاه عملیاتی شمال‌غرب (رکن٣)، 12/8/1362؛ ص١.
- ↑ سند شماره 241652 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از لشکر28 کردستان (رکن٢) به فرماندهی سپاه پاسداران کردستان، 21/8/1362.
- ↑ سند شماره 113188 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش نوبه‌ای اطلاعاتی قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع)، شماره ٨، 17/8/1362، ص6.
- ↑ سند شماره 352116 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از اطلاعات کردستان به اطلاعات منطقه11، 11/8/1362.
- ↑ سند شماره 355052 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از اطلاعات میاندوآب به اطلاعات قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع)، 12/8/1362؛ و- سند شماره 352121 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از فرماندهی اطلاعات سلماس به فرماندهی اطلاعات منطقه١١، 11/8/1362؛ و- سند شماره 45020 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از فرماندهی منطقه١١ (قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع)) به فرماندهی کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، 25/8/1362.
- ↑ سند شماره 113188 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، ص10.
- ↑ سند شماره 320266 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از استانداری کردستان به نخست‌وزیری، 12/8/1362؛ و- سند شماره 355131 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از ستاد ناحیه کردستان (اطلاعات) به منطقه11 (اطلاعات)، 17/8/1362.
- ↑ واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 11/8/1362، ص6، رادیو صوت‌الجماهیر، 10/8/1362.
- ↑ همان، 12/8/1362، ص5، رادیو ابوظبی، 10/8/1362.
- ↑ سند شماره 1934/پ‌ن مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، صص 17، 18 و 24.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 228، 12/8/1362، صص 13 و 14، واشنگتن - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 11/8/1362.
- ↑ سند شماره 288/د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، ص26.
- ↑ روزنامه جمهوری اسلامی، 11/8/1362، ص12.
- ↑ روزنامه جمهوری اسلامی، 12/8/1362، صص 13 و 16.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 227، 11/8/1362، ص43، رادیو صوت‌الجماهیر، 10/8/1362.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 228، 12/8/1362، ص20، بغداد - خبرگزاری آلمان‌شرقی، 11/8/1362.
- ↑ واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 11/8/1362، ص6، رادیو ریاض، 10/8/1362.
- ↑ همان، صص 13 و 14؛ و- سند شماره 288/د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوی قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص) در عملیات والفجر٤، داود رنجبر، 9/8/1362 تا 14/8/1362، صص 34 - 32.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 228، 12/8/1362، ص13، بغداد - خبرگزاری عراق، 10/8/1362.
- ↑ واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 11/8/1362، صص 7 و 8، رادیو کلن، 10/8/1362.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 227، 11/8/1362، ص3، توکیو - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 10/8/1362.
- ↑ همان، ص4، توکیو - خبرگزاری کیودو، 10/8/1362.
- ↑ روزنامه کیهان، 10/8/1362، ص2.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 228، 12/8/1362، ص9، لندن - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 11/8/1362، به نقل از روزنامه انگلیسی تایمز.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 227، 11/8/1362، صص 13 و 14، بغداد - خبرگزاری عراق، 10/8/1362.
- ↑ واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 12/8/1362، ص4، رادیو صوت‌الجماهیر، 10/8/1362.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 228، 12/8/1362، ص4، استکهلم - خبرگزاری فرانسه، 11/8/1362.
- ↑ همان، ص8، سازمان ملل - خبرگزاری آسوشیتدپرس، 11/8/1362.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 227، 11/8/1362، صص 25 و 26، رادیو بی‌بی‌سی، 10/8/1362.
- ↑ واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 11/8/1362، ص17، رادیو امریکا، 10/8/1362.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 227، 11/8/1362، ص10، سازمان ملل - خبرگزاری فرانسه، 10/8/1362.
- ↑ همان، صص 40 و 41، رادیو بی‌بی‌سی، 10/8/1362.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 228، 12/8/1362، صص 4 و 5، پاریس - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 11/8/1362.
- ↑ همان، ص5، پاریس - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 11/8/1362.
- ↑ واحد مرکزی صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 12/8/1362، ص4، رادیو مونت‌کارلو، 10/8/1362.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 227، 11/8/1362، صص 4 و 5، دوحه - خبرگزاری آسوشیتدپرس، 10/8/1362.
- ↑ واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 11/8/1362، ص6، رادیو کویت، 10/8/1362.
- ↑ همان، صص 14 و 15، رادیو بی‌بی‌سی، 10/8/1362.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 227، 11/8/1362، ص5، تهران - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 10/8/1362.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 228، 12/8/1362، ص35، رادیو آزاد ایران، 11/8/1362.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 227، 11/8/1362، صص 17 - 15، واشنگتن - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 10/8/1362.