1362.09.19
| روزشمار جنگ سال 1362 1362.09.19 | |
|---|---|
| نام‌های دیگر | نوزده آذر |
| تاریخ شمسی | 1362.09.19 |
| تاریخ میلادی | 10 دسامبر 1983 |
| تاریخ قمری | 5 ربیع‌الاول 1404 |
گزارش- 821
برخلاف آرامش نسبی روز گذشته در مناطق کردنشین غرب کشور، اقدامات امروز افراد وابسته به گروه‌های مسلح غیرقانونی در این مناطق از شدت بیشتری نسبت به روزهای قبل برخوردار بود و در جریان چند عملیات 17 تن از افراد خودی شهید یا زخمی و 58 تن نیز به گروگان گرفته شدند. در این روز همچنین عناصر ضدانقلاب در کامیاران و در اقدامی نادر در محور خرم‌آباد - اندیمشک، اقدام به سرقت و زورگیری کردند. در عملیات گروه‌های مسلح غیرقانونی علیه نیروهای تأمین جاده در محور سردشت - پیرانشهر در حوالی روستای بادین‌آباد، 5 تن از نیروهای خودی شهید و 2 نفر زخمی شدند و 5 تن نیز به گروگان برده شدند.[۱] در جنوب‌غربی سقز نیز افراد مسلح با حمله به نیروهای پایگاه ایران‌خواه 5 تن از نیروهای ژاندارمری را زخمی و 2 تن را اسیر کردند. همچنین 3 قبضه اسلحه و یک دستگاه بی‌سیم پی.آر.سی77 نیز به دست مهاجمان افتاد. از تلفات واردشده به مهاجمان آماری در دست نیست.* همچنین در منطقه عمومی جنوب مهاباد، دو دستگاه تراکتور اهالی روستاهای زیوه و گلینان براثر برخورد به مینی که گروه‌های مسلح غیرقانونی کار گذاشته بودند، خسارت دید. در این حادثه یک تن کشته شد و 4 تن دیگر زخمی شدند.[۲] در جنوب محور مهاباد به سردشت نیز در حوالی روستای زمزیران عناصر مسلح ضدانقلاب برای منحرف‌کردن افراد خودی یک درگیری ساختگی ایجاد کردند و هم‌زمان در شمال این منطقه، 15 تن از آنان با استفاده از هوای مه‌آلود، یک اتوبوس مسافربری را که از مهاباد عازم سردشت بود، متوقف کردند و 45 تن از مسافران آن ازجمله 12 فرد نظامی را به گروگان گرفتند. فرمانده گردان مرزی ژاندارمری سردشت در گزارش این حادثه به فرماندهی ژاندارمری، وجود مه غلیظ و نبود دید کافی و همچنین قصور فرمانده پایگاه ژاندارمری را از عوامل بروز این واقعه اعلام کرد.[۳] در محور بوکان - میاندوآب هم افراد وابسته به گروه‌های مسلح غیرقانونی 13 تن از کارکنان جهاد سازندگی را که مشغول تعمیر دکل‌های برق روستای برده‌رشان بودند به گروگان گرفتند. در گزارش قرارگاه عملیاتی شمال‌غرب ژاندارمری ضمن اعلام چگونگی وقوع این حادثه درباره اقدامات بعدی برای آزادی گروگان‌ها آمده است: باوجود برخورد غیرمسئولانه فرمانده پایگاه ژاندارمری برده‌رشان در این حادثه، ازطریق هنگ ژاندارمری برای آزادی این افراد اقدامات تبلیغی و نظامی لازم صورت گرفت و 7 تن از گروگان‌ها آزاد شدند.[۴] در خروجی شهر کامیاران به‌سمت باختران، چند فرد مسلح که به نظر می‌رسد از اطلاعات کافی برخوردار بودند، ساعت 3 بامداد راه را بر یک گروه بارفروش که برای خرید قصد عزیمت به باختران را داشتند، بستند و پس از گرفتن تمام موجودی آنان متواری شدند.[۵] در محور خرم‌آباد - اندیمشک نیز در اتفاقی نادر تعدادی از افراد مسلح ضدانقلاب در منطقه پل زال به یک قهوه‌خانه حمله کرده و پس از مجروح‌کردن صاحب قهوه‌خانه، رانندگان خودروهای باربری را در داخل قهوه‌خانه جمع کرده و پول‌های آنان را به سرقت بردند. مهاجمان همچنین از افراد حاضر در قهوه‌خانه خواستند تا به خلق کرد کمک کنند. این افراد سپس در و دیوار قهوه‌خانه را به رگبار بسته و گریختند.[۶]
گزارش- 822
عراق اعلام کرد به انهدام کشتی‌هایی که هشدارهای این کشور را نادیده می‌گیرند ادامه خواهد داد. دراین‌حال یک روزنامه انگلیسی‌زبان بین‌المللی، عراق را نومید از بن‌بست جنگ و آماده بی‌ثبات‌کردن خلیج‌فارس خواند. روزنامه الجمهوریه (چاپ بغداد) در شماره امروز خود در مقاله‌ای با عنوان "حق قانونی" هشدار داد: «عراق همچنان انهدام کشتی‌هایی که هشدارهای وی را نادیده می‌گیرند، ادامه خواهد داد.» الجمهوریه افزود: «این هشدار شامل هر کشتی با هر تابعیت و تحت هر پرچمی می‌شود؛ چراکه این کشتی‌ها به پشتوانه جنگی تجاوزگران ایران کمک کرده و آنان را به نافرمانی نسبت به قطعنامه‌های شورای امنیت و ادامه جنگ تشویق می‌کنند.» این روزنامه همچنین مدعی شد: «منطقه تحریم‌شده در خلیج عربی[فارس] به گورستانی مملو از کشتی‌های آسیب‌دیده تبدیل شده است که هشدارهای عراق را نادیده گرفته و از آنچه که بر سر دیگر کشتی‌ها آمده عبرت نگرفته‌اند.» الجمهوریه ضمن برحذر داشتن صاحبان کشتی‌ها و دولت‌های ذی‌ربط از به‌خطرافکندن جان خدمه کشتی‌های خود نوشت: «نیروی هوایی و دریایی ایران ناتوان‌تر از آن‌‌اند که بتوانند کاری انجام دهند و میزان اجاره و بیمه‌های کلان کشتی‌ها ارزشمندتر از جان خدمه آنها نیست.» این روزنامه در پایان سرمقاله خود تأکید کرد: «ابتکارعمل در دریا و هوای منطقه تحریم‌شده در دست عراقی‌هاست و تا زمانی‌که ایران جنگ را متوقف نکند و قطعنامه‌های شورای امنیت را نپذیرد و تا زمانی‌که عراق از کشتیرانی آزاد و صدور نفت خود از خلیج عربی [خلیج‌فارس] محروم است با انهدام هر کشتی از حق قانونی خود دفاع می‌کند.»[۷] روزنامه انگلیسی‌زبان هرالد تریبیون بین‌المللی (چاپ پاریس) نیز در تفسیری با عنوان "چگونه سوپراتانداردها می‌توانند به جنگ جمهوری اسلامی و عراق پایان دهند" به قلم یک استاد دانشگاه جورج تاون با اشاره به این مطلب که تحویل جنگنده‌های سوپراتاندارد دورنمای یک بحران عظیم را در خلیج‌فارس ترسیم کرده است، نوشت: «من در بهار گذشته از عراق دیدار کردم و در گفت‌وگو با عراقی‌ها به این نتیجه رسیدم که آنها از یافتن راه خروج از بن‌بست جنگ ناامیدند و بعید می‌دانند تا آیت‌الله خمینی زنده است از این گرداب رهایی یابند. عراقی‌ها واقعاً اعتقاد داشتند که ابرقدرت‌ها از پشت به‌نحوی در روند حوادث مداخله می‌کنند. عراقی‌ها به‌کرات می‌گفتند که ابرقدرت‌ها اگر بخواهند می‌توانند جنگ را به‌سرعت پایان دهند و این واقعیت که تاکنون دست به چنین اقدامی نزده‌اند ثابت می‌کند که میل دارند جنگ ادامه یابد.» نویسنده هرالد تریبیون ضمن اشاره به احتمال سازگاری منافع شوروی و غرب در منطقه خلیج‌فارس، افزود: «جنگ جمهوری اسلامی و عراق برای دو ابرقدرت فرصتی است تا به یک ابتکار مشترک صلح دست زنند و درصورت خودداری جمهوری اسلامی و عراق از پذیرش ابتکار صلحِ دو ابرقدرت، شورای امنیت می‌تواند با استناد به مواد مربوط به برقرارسازی صلح که در منشور ملل متحد قید شده است در وهله نخست با اعلام اینکه بیش از سه سال است صلح در یک منطقه از جهان نقض شده است، پیشنهاد آتش‌بس فوری به دو طرف درگیر بدهد و اگر لازم آمد به تحریم‌های گوناگون علیه این دو کشور دست بزند که طبق منشور ملل متحد شامل قطع کامل یا محدود روابط اقتصادی و تدابیر غیرنظامی ویژه دیگر است. هرگاه تدابیر غیرنظامی کارگر نیفتاد، منشور ملل متحد به شورای امنیت اجازه می‌دهد که برای حفظ یا اعاده صلح و امنیت بین‌المللی به نیروهای هوایی، دریایی و زمینی توسل یابد.» نویسنده مقاله در پایان یادآور شد: «در شرایط خلیج‌فارس محتمل است که تحریم‌های غیرنظامی به شرط آنکه به‌طور مؤثر اجرا شود برای کشاندن جمهوری اسلامی و عراق به مرحله صلح کفایت یابد. به هر روی، راه چاره موجود است و آن خواست همکاری دو ابرقدرت در خلیج‌فارس[است] نه رقابت.»[۸]
گزارش- 823
رئیس‌جمهور در دیدار با سفیر سوئیس در ایران تأکید کرد تصمیم قاطعی که مردم ایران بر حفظ استقلال خود گرفته‌اند تنها عامل تعیین‌کننده سرنوشت آنان است. آیت‌الله خامنه‌ای در این دیدار که در پایان مأموریت پل اشتوفر سفیر سوئیس در جمهوری اسلامی ایران، انجام شد با اشاره به حسن روابط دو کشور ایران و سوئیس اظهار داشت: «ما امروز با تلاشی همه‌جانبه درپی آن هستیم که همه مشکلات را که در طول ده‌ها سال گذشته براثر دخالت کشورهای استکباری در کشور ما به وجود آمده رفع کنیم و با اطمینانی که به یاری خداوند و یکپارچگی مردم کشورمان داریم در خود احساس قدرت و توان زیادی می‌کنیم و اطمینان یافته‌ایم که مشکلات کشورمان را حل خواهیم کرد.» رئیس‌جمهور ضمن تأکید بر اینکه چشم‌انداز آینده را از هم‌اکنون بسیار رضایت‌بخش مشاهده می‌کنیم، افزود: «برای ما این نکته که خودمان دوستان خویش را و با معیارهای مورد قبولمان انتخاب کنیم مهم است.» وی با بیان این مطلب که امروز مردم ما می‌توانند با شادی و سربلندی ادعا کنند که هیچ قدرتی بر سرنوشت این ملت تأثیر ندارد، گفت: «ایمان و اراده مردم و تصمیم قاطعی که بر حفظ استقلال خود گرفته‌اند تنها عامل تعیین‌کننده آینده و سرنوشت آنان است.» آیت‌الله خامنه‌ای در پایان افزود: «خوشبختانه دولت شما ازجمله دولت‌هایی است که با این روش ما هماهنگ بوده و ما را به آینده بهتر و وسیع‌تر روابطمان نوید می‌دهد.»[۹]
گزارش- 824
امروز اعضای کمیسیون کار و امور استخدامی مجلس با رئیس‌جمهور دیدار کردند. در این ملاقات آیت‌الله خامنه‌ای به تبیین اهمیت و چگونگی همکاری و همفکری دولت و مجلس شورای اسلامی پرداخت. به گزارش روزنامه جمهوری اسلامی، آیت‌الله خامنه‌ای با اشاره به اهمیت کمیسیون کار و امور استخدامی و یادآوری این نکته که در این کمیسیون مسائل کارگری و کارمندی - که جزء مهم‌ترین مسائل کشور است - حل‌وفصل می‌شود، اظهار داشت: «تا کمیسیون‌های مجلس به طراحی و برنامه‌ریزی و آینده‌نگری درزمینه امور کشور نپردازند، کارها اصلاح نخواهد شد.» وی سپس با تأکید بر اینکه کمیسیون‌های مجلس باید مرکز تلاقی افکار دولت و مجلس باشد، افزود: «مجلس باید با دولت و با کارشناسان دولت همکاری کند چون مجلس خط‌دهنده و دولت، کارشناس و اجراکننده است. بنابراین اگر بخواهید کارها به‌خوبی انجام شود، باید با آن کارشناس که در اجرا دست‌اندرکار است همکاری و همفکری بسیار نزدیک داشته باشید.» رئیس‌جمهور در بخش دیگری از سخنان خود به مسئله تورم پرداخت و دراین‌باره گفت: «تورم نابسامانی‌هایی را در جامعه ما به وجود آورده ازجمله در وضع معیشت کارمندان اثر بسزایی گذاشته است. به همین جهت ما در بودجه امسال برای مقابله با آن پیش‌بینی‌هایی کردیم و بحمدالله کارهایی نیز صورت گرفته است.»[۱۰]
گزارش- 825
فرمانده جدید نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در مصاحبهای به سؤالات طرح‌شده درباره خودکفایی فناوری در نیروی هوایی، قدرت رزمی این نیرو و تبلیغات گسترده درمورد تحویل هواپیماهای سوپراتاندارد به عراق پاسخ گفت. سرهنگ خلبان هوشنگ صدیق در گفت‌وگو با خبرگزاری جمهوری اسلامی ضمن قدردانی از تلاش‌های مثبت سرهنگ معینی‌پور فرمانده سابق نیروی هوایی در مدت تصدی این سمت گفت: «با الهام از رهنمودهای فرمانده کل قوا امام خمینی که همواره خواهان ارتشی مکتبی و قدرتمند و منضبط بوده و هستند در این نیرو قبلاً برنامه‌ریزی‌های لازم شده و ما نیز ادامه‌دهنده آن خواهیم بود.» فرمانده نیروی هوایی در تشریح قدرت رزمی کنونی این نیرو گفت: «مدت 3 سال و سه ماه است که با ارتش بعثی عراق در جنگ هستیم و در این مدت نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران حتی یک هواپیمای شکاری از هیچ کشوری دریافت نکرده و این درحالی است که رژیم عراق تعداد زیادی هواپیماهای میراژ، میگ25 و سوپراتاندارد و موشک از شرق و غرب دریافت کرده است و باتوجه‌به اینکه رژیم عراق در آغاز جنگ تحمیلی نیز تعداد زیادی هواپیمای شکاری و بمب‌افکن از نوع توپولف داشت به این نتیجه می‌رسیم که قدرت رزمی نیروی هوایی ما در حد بسیار بالایی از استاندارد است و ما طی مدت جنگ تحمیلی توانسته‌ایم نیروی هوایی عراق را فلج کرده و آنها وادار شده‌اند تا به دریوزگی [از] ابرقدرت‌ها بیفتند.» سرهنگ صدیق سرنگونی یک فروند هواپیمای عراقی در روز پنجشنبه گذشته در خلیج‌فارس را نشانه‌ای از برتری هوایی ایران دانست و سپس درمورد تبلیغات مطرح‌شده درباره هواپیماهای سوپراتاندارد گفت: «هواپیمای سوپراتاندارد برای نیروی هوایی ما مسئله مهمی نیست. این موضوع صرفاً یک مانور تبلیغاتی بود که جهان غرب علیه جمهوری اسلامی راه انداخت و هدف آنها این بود که اذهان مردم جهان را از پیروزی‌های رزمندگان ما در عملیات‌های مختلف و به‌ویژه والفجر4 دور کنند و از سوی دیگر به نیروهای شکست‌خورده عراق که درحال اضمحلال هستند روحیه بخشند؛ چراکه نیروهای عراقی از روی ایمان نمی‌جنگند. هدف دیگر آنان تبلیغ برای ایجاد یک بازار فروش جهت هواپیماها و جنگ‌افزارهای خودشان است و مهم‌تر از آن دادن روحیه به شیخ‌نشین‌های منطقه خلیج‌فارس بود که از ابتدای جنگ تحمیلی به عراق کمک می‌کردند و اکنون از پیروزی‌های رزمندگان اسلام و گسترش انقلاب اسلامی در منطقه به وحشت افتاده‌اند.» وی افزود: «ما راه‌های زیادی برای مقابله با سوپراتانداردها داریم که عراق و فرانسه و دیگران نیز بعضاً آنها را می‌دانند. اگر مردم مسلمان و محروم لبنان با دست خالی و وسایل ابتدایی توانستند تاکنون چند فروند از سوپراتانداردها را سرنگون کنند، مسلماً نیروی هوایی قدرتمند ما که بیش از سه سال جنگ را پشت سر گذاشته است به‌راحتی از عهده آنها برمی‌آید.» فرمانده نیروی هوایی در پاسخ به سؤالی درزمینه خودکفایی فناوری در نیروی هوایی ضمن اشاره به این سخن رهبر انقلاب که "رابطه با امریکا را برای چه می‌خواهیم و اگر امریکا یک کار خوب کرده باشد همان قطع رابطه‌اش با ایران است"، اظهار کرد: «بعد از قطع رابطه با امریکا و اخراج مستشاران نظامی، استعداد جوانان و پرسنل نیروی هوایی شکوفا شد و آنان فرصت یافتند تا روی هواپیماها و جنگ‌افزارهایی که نقص فنی داشتند کار بکنند. از قطعات، مشابه‌سازی کنند و در این راه تاکنون موفق بوده‌ایم و دررابطه‌با فرمان رئیس‌جمهوری درزمینه تشکیل جهاد خودکفایی در ارتش باید گفت که این جهاد مستقیماً ازطریق گروه کار نظامی رئیس‌جمهور و زیر نظر ایشان به‌زودی فعالیت خود را آغاز می‌کند.» وی افزود: «قطعات و لوازم مورد نیاز تا آنجایی که امکان دارد در صنایع داخلی تهیه می‌شود، ولی قطعاتی که درحال‌حاضر در داخل امکان ساخت آنها نیست ازطریق کشورهای دوست و بازار آزاد دنیا براساس سیاست جمهوری اسلامی تهیه می‌شود.» سرهنگ صدیق درمورد شایعه مطرح‌شده در خارج از کشور مبنی‌بر اینکه از 77 فروند هواپیمای اف14 ایران فقط تعداد محدودی کاملاً آماده هستند، گفت: «این‌گونه سازمان‌های بین‌المللی که در خدمت ابرقدرت‌ها هستند تابه‌حال چند بار بیانگر حق بوده‌اند که اکنون توانایی حقیقی قدرتمندی جمهوری اسلامی را بیان کنند؟! آنها همیشه با تبلیغات سوء سعی در تخریب اذهان عمومی داشته‌اند و بیشتر هدف آنها تقویت روحیه نظامیان عراقی و مزدورانشان در منطقه است و این درحالی است که خود عراق با آگاهی از وجود جنگنده‌های ما از درگیری هوایی شدیداً خودداری می‌کند و مردم شهیدپرور ما اطمینان داشته باشند که فرزندان آنها این هواپیماها را همیشه آماده نگه داشته‌اند و از بندر امام خمینی و خارک نیز نیروی هوایی، دریایی و سپاه به‌طور هماهنگ و مستمر حفاظت کرده و آماده دفاع هستند و جای هیچ‌گونه نگرانی وجود ندارد.» فرمانده نیروی هوایی همچنین درمورد عملیات برون‌مرزی کنونی این نیرو گفت: «اکنون که دشمن متجاوز تقریباً از خاک ایران بیرون رانده شده و قادر به انجام عملیات هوایی مهمی در داخل خاک ما نیست و با عنایت به پیروزی‌های بسیار رزمندگان اسلام در جبهه‌های نبرد و درحال احتضار بودن رژیم صدام، ضرورت چندانی نمی‌بینیم تا هرچند محدود با به‌خطرانداختن هواپیماهای خود اقدام به عملیات هوایی در داخل خاک عراق بکنیم، لیکن اگر هواپیماهای عراقی مجدداً به خود جرئت دهند منابع حساس و حیاتی ما را مورد حمله قرار دهند، ما نیز با کسب دستور از فرمانده کل قوا و شورای‌عالی دفاع با تمام قدرت به خاک عراق نفوذ کرده و منابع حیاتی آنها را منهدم خواهیم کرد.»[۱۱]
گزارش- 826
"گردهمایی بین‌المللی بازسازی و نوسازی مناطق جنگ‌زده" با دعوت از متخصصان کشورهایی که براثر جنگ آسیب دیده‌اند، در ایران برگزار خواهد شد. به گزارش روزنامه کیهان، برگزاری این گردهمایی در جلسه امروز شورای بازسازی و نوسازی مناطق جنگ‌زده به ریاست میرحسین موسوی نخست‌وزیر، به تصویب رسید. این گزارش همچنین حاکی است: «در این جلسه گزارشی از تعهدات ستاد معین مازندران در بازسازی و نوسازی خانه‌های صدمه‌دیده سوسنگرد به این شورا ارائه شد و شورا ضمن تقدیر از زحمات مردم ایثارگر مازندران، از ستاد معین این استان دعوت کرد در بازسازی و نوسازی نقطه دیگری مشارکت نمایند. ... همچنین [در این جلسه] مقرر شد 370 میلیون ریال اعتبار تصویب‌شده برای احداث شهرک‌هایی در اطراف دزفول، دراختیار ستاد بازسازی و نوسازی خوزستان قرار داده شود.»[۱۲]
گزارش- 827
هیئت نمایندگی ایران در اجلاس وزرای امور خارجه کشورهای اسلامی در داکا، از صدور قطعنامه‌ای درمورد جنگ ایران و عراق به‌دلیل نادیده‌گرفتن آغازگر جنگ و مسئله پرداخت غرامت جلوگیری کرد. رادیو بی‌بی‌سی گزارش داد: «درحالی‌که جلسات سازمان کنفرانس اسلامی در بنگلادش رو به پایان دارد، طبق گزارش‌های رسیده، اعضای هیئت نمایندگی ایران کمیته سیاسی کنفرانس را که سعی داشت بیانیه‌ای درمورد صلح بین ایران و عراق تهیه کند، ترک گفتند. طبق گزارش‌های رسیده از داکا هیئت نمایندگی ایران بیانیه کمیته سیاسی کنفرانس درمورد جنگ ایران و عراق را یک‌طرفه خوانده است.»[۱۳] به گزارش خبرگزاری فرانسه، در قطعنامه کمیته سیاسی اجلاس کشورهای اسلامی داکا از تمامی کشورها خواسته شده با قطع کمک‌های نظامی به ایران و عراق، به جنگ این دو کشور پایان دهند.[۱۴] خبرگزاری فرانسه در گزارش دیگری درباره علت خروج هیئت ایران از کمیته سیاسی این اجلاس به نقل از "منابع کاملاً موثق در داکا" اعلام کرد: قطعنامه تهیه‌شده ازسوی این کمیته درحالی خواستار پایان خصومت میان دو کشور شده که «عراق را مشخصاً به‌عنوان مهاجم قید نکرده و پرداخت غرامت برای این تهاجم را در نظر نگرفته است.» این خبرگزاری یادآور شد کنفرانس اسلامی داکا که قرار است امشب پایان یابد «کمیته‌ای را به‌منظور تحقیق پیرامون راه‌های یک آتش‌بس در جنگی که "برادرکشی" توصیف شده است، تعیین کرده بود.» همچنین این گزارش حاکی است صاحب‌زاده یعقوب خان وزیر امور خارجه پاکستان، در گفت‌وگو با خبرنگاران اعلام کرد: «موضع دو کشور [ایران و عراق] به حدی دور از هم بوده که حصول هرگونه پیشرفتی امکان‌ناپذیر است.»[۱۵] در همین حال به گزارش روزنامه کیهان، علی‌اکبر ولایتی وزیر امور خارجه ایران که پیش از پایان اجلاس داکا به تهران بازگشته است در واکنش به قطعنامه کمیته سیاسی این اجلاس اعلام کرد: «کشورهای مرتجع شرکت‌کننده در این کنفرانس تلاش خود را بر صدور قطعنامه‌ای درمورد جنگ و علیه جمهوری اسلامی ایران متمرکز کرده بودند و ما از همان ابتدا در مذاکرات و برخوردها اعلام کردیم که هرگونه حرکت درجهت بررسی این قضیه باید منصفانه و با درنظرگرفتن مواضع بحق ما و توجه به جنایات بی‌شمار رژیم عراق برعلیه ملت ما صورت گیرد، در غیر این صورت قطعنامه‌های تصویبی ازنظر ما فاقد ارزش بوده و به‌هیچ‌وجه ازسوی ما پذیرفته نخواهد شد.» ولایتی ادامه داد: «قطعنامه تصویبی در کمیته سیاسی کنفرانس نه‌تنها متضمن تدابیر عادلانه برای جنگ تحمیلی عراق علیه ایران نیست، بلکه با نادیده‌گرفتن حقوق حقه ملت ایران و سرپوش گذاشتن بر جنایات این رژیم ازجمله حمله به مناطق مسکونی و کشتار مردم بی‌گناه غیرنظامی، استفاده از بمب‌های شیمیایی، حمله به تأسیسات نفتی، آلوده‌کردن محیط زیست دریایی به‌عنوان حمایت از رژیم عراق تلقی می‌گردد و به همین جهت این قطعنامه ازنظر ما فاقد هرگونه اعتبار است و مسلماً به تصمیم ما بر استمرار مبارزه عادلانه و مشروع در میدان نبرد و علیه متجاوز هیچ خدشه‌ای وارد نخواهد کرد.»[۱۶] گزارش روزنامه کیهان همچنین حاکی است وزرای امور خارجه کشورهای اسلامی سرانجام تصمیم گرفتند که بحث درمورد جنگ ایران و عراق را به اجلاس سران کشورهای اسلامی که قرار است ماه آینده در کازابلانکا (مراکش) گشایش یابد، موکول سازند.[۱۷] رادیو بی‌بی‌سی دراین‌زمینه گزارش داد: «درمورد جنگ ایران و عراق شرکت‌کنندگان [در کنفرانس] گفتند فقط موافقت کردند که کمیته صلح کنفرانس اسلامی به کوشش‌های خود برای پایان‌دادن به جنگ ادامه دهد. آنها به‌دقت مواظب بودند که در قطعنامه‌شان تقصیر جنگ را به گردن یکی از دو طرف آن نیندازند. نمایندگان ایران و عراق هر دو قطعنامه‌های جداگانه‌ای درباره جنگشان به کنفرانس پیشنهاد کرده بودند. بعد ایران به‌شدت در مقابل این پیشنهاد بعضی از اعضای کمیته صلح مقاومت کرد که بین دو کشور آتش‌بس برقرار گردد و آنها وارد مذاکره صلح بشوند. در وسط بحث دراین‌باره نمایندگان ایران به‌عنوان اعتراض سالن مذاکره را ترک کردند. ایران که عراق را متهم به تجاوز می‌کند بر این عقیده است که هرگونه آتش‌بس به نفع عراق تمام خواهد شد.»[۱۸] درباره سایر نتایج اجلاس داکا خبرنگار رادیو بی‌بی‌سی با اشاره به موافقت شرکت‌کنندگان با قطعنامه‌ای که سازمان آزادی‌بخش فلسطین را تنها نماینده واقعی مردم فلسطین می‌شناسد، به نقل از یکی از نمایندگان پاکستان در این اجلاس گفت که «سوریه [احتمالاً] نگذارد قطعنامه‌ای تصویب بشود که به‌طور غیرمستقیم یاسر عرفات را رهبر سازمان آزادی‌بخش فلسطین معرفی می‌کرد.» این گزارش همچنین حاکی است: «وزیران شرکت‌کننده به‌شدت پیمان‌نامه همکاری‌های استراتژیک بین امریکا و اسرائیل را مورد انتقاد قرار دادند؛ قراردادی که اخیراً در طی سفر نخست‌وزیر اسرائیل اسحاق شامیر به امریکا امضا شد. در قطعنامه پیشنهادی، [این] قرارداد یک تجاوز علنی و عمدی برضد مردمان و کشورهای منطقه و خطری مستقیم متوجه صلح و امنیت جهان خوانده شد. در قطعنامه همچنین از ادامه کمک سیاسی، نظامی و اقتصادی امریکا به اسرائیل انتقاد شد و گفته شد این کمک‌ها کشور یهود را به صورت یک زرادخانه استراتژیک درآورده است.» بی‌بی‌سی اضافه کرد: «همچنین قطعنامه پیشنهادی کنفرانس درمورد لبنان خواستار حفظ استقلال و تمامیت ارضی آن کشور شد و از کوشش‌هایی که به‌منظور آشتی گروه‌های مختلف در داخل آن کشور می‌شود پشتیبانی نمود. قطعنامه همچنین گفت که نیروهای اسرائیل باید فوراً و بدون هیچ‌گونه قیدوشرطی خاک لبنان را ترک گویند. در قطعنامه دیگری درباره بلندی‌های اشغال‌شده جولان، اسرائیل متهم شد که درمورد اتباع سوریه در آن منطقه راه اختناق در پیش گرفته [است]. قطعنامه همچنین گفت که غصب زمین کشور دیگری به‌زور غیرقانونی است. وزیران خارجه شرکت‌کننده موافقت کردند که دبیرکل آینده سازمانشان در ماه آینده در مغرب یا مراکش توسط کنفرانس سران کشورهای اسلامی به جانشینی حبیب شطی انتخاب گردد.»[۱۹] همچنین به گزارش خبرگزاری فرانسه در بیانیه پایانی کنفرانس «با اشاره آشکار به مصر خاطرنشان شده است هیچ کشوری حق ندارد تا به‌طور یک‌جانبه درصدد حل اختلافات اسرائیل و اعراب باشد. مقاومت علیه پیمان کمپ دیوید و علیه گرایش‌های قراردادها و ابتکارعمل‌های ناشی‌از آن همچنان ادامه خواهد داشت.»[۲۰] علاوه‌براین در چهاردهمین اجلاس وزرای امور خارجه کشورهای اسلامی یک بیانیه 28 ماده‌ای درزمینه حقوق بشر انتشار یافت که به موجب آن «شریعت اسلامی تنها مأخذ برای توضیح و روشن‌ساختن هریک از ماده‌های این سند خواهد بود و اعضای سازمان کشورهای اسلامی تدابیر لازم را به‌منظور اجرای مفاد این بیانیه اتخاذ خواهند کرد.»[۲۱] بیانیه مذکور که از آن با نام "اعلامیه داکا درزمینه حقوق بشر" یاد شد در چهارمین کنفرانس سران کشورهای اسلامی در مراکش رسماً اعلام خواهد شد.[۲۲]
گزارش- 828
یک روز پس از توافق اعضای اوپک درمورد حفظ قیمت و سقف تولید قبلی نفت، گزارش‌های مختلفی درباره نحوه و دلایل اتخاذ این تصمیم و پیامدهای آن انتشار یافت. رادیو بی‌بی‌سی در گزارشی درباره اجلاس اوپک و نتایج آن گفت: «توافق دیروز که پس از یک رشته تهدیدات قبلی ایران که خواستار افزایش سهمیه تولید روزانه خود به 2 میلیون و 400 هزار بشکه و همچنین افزایش بهای نفت صادراتی اوپک از 29 دلار فعلی برای هر بشکه به 34 دلار بود پس از مذاکرات تلفنی آقای محمد غرضی وزیر نفت ایران، با مقامات دولتی در تهران به دست آمد.» بی‌بی‌سی سپس درباره اعتبار تصمیم اخیر اوپک افزود: «ولی توافق وزیران نفت اوپک در محافل بین‌المللی صنعت نفت به‌عنوان تعهدی غیرقابل تغییر تلقی نشده است و این‌بار، نگرانی شرکت‌های بزرگ که از ادامه فراوانی نفت بدون مشتری در بازار مایه می‌گیرد از امکان کاهش بهای نفت در اوایل سال آتی میلادی است.» رادیوی مذکور یکی از نتایج احتمالی اجلاس اوپک را چنین ذکر کرد: «یکی دیگر از اثرات تصمیم دیروز اوپک سفر گروهی از خریداران بین‌المللی نفت به تهران ظرف چند هفته آینده است که ظاهراً مایل به انعقاد قراردادهای درازمدت خرید نفت از ایران هستند. ایران که پس از انقلاب به بستن این‌گونه قراردادها با شرکت‌های خارجی تمایل زیادی نشان نمی‌داد و برای مدتی بازارهای آزاد فروش نفت را به‌علت بهای بهتر آن به قراردادهای درازمدت ترجیح می‌داد ظاهراً به‌علت وفور نفت در بازارهای آزاد و نزول بهای آن، به انعقاد قراردادهای درازمدت تمایل بیشتری پیدا کرده است و طبعاً تثبیت بهای رسمی نفت صادراتی اوپک شرکت‌های بین‌المللی را نسبت به انعقاد این‌گونه قراردادها با ایران راغب‌تر کرده است.»[۲۳] روزنامه کویتی الانباء نیز در مقاله‌ای درخصوص نشست اخیر وزرای نفت اوپک در ژنو نوشت: «اکنون دیگر ایامی که اوپک می‌توانست گلوی کشورهای مصرف‌کننده نفت را بفشارد و هر قیمتی را که خود مایل است تعیین کند، سپری شده و در ماه مارس گذشته اوپک برای نخستین‌بار در ظرف 33 سالی که از تشکیل آن می‌گذرد ناچار شد به‌جای افزایش قیمت، بهای نفت خود را کاهش دهد. زیرا این نفت دیگر در بازار جهانی چندان خریداری ندارد.» این روزنامه اضافه کرد: «دو عامل اصلی باعث بحران کنونی قیمت‌ها در اوپک شده و وزیران نفت در کنفرانس خود در ژنو می‌کوشند با آن دست‌وپنجه نرم کنند؛ از یک‌سو، کشورهای مصرف‌کننده‌ای که از تهدیدهای دائمی کشورهایی چون ایران درمورد قطع صدور نفت خسته شده‌اند توانسته‌اند از میزان مصرف خود بکاهند و به‌موازات آن از کشورهایی که عضو اوپک نیستند نفت خریداری کنند تا به این تشکیلات انحصارگر وابسته نباشند. دنیای مصرف‌کننده که از بحران سال 1973 و قطع صدور نفت کشورهای عربی درس عبرت گرفته، درعین‌حال می‌کوشد به‌جای نفت از مواد انرژی‌زای دیگر استفاده کند.» الانباء در ادامه یادآور شد: «کشف منابع بزرگ نفتی در خارج از کشورهای عضو اوپک نیز یکی از عوامل عمده ضعیف‌شدن موقعیت این سازمان و بحران کنونی آن می‌باشد و درنتیجه درحالی‌که تا 20 سال پیش، کشورهای اوپک 75 درصد از مصرف جهان غیرکمونیست را تأمین می‌کردند، اکنون سهم آنها به 30 درصد و حتی کمتر کاهش یافته است. در چنین وضعی اوپک ناچار شد در کنفرانس 9 ماه پیش خود برای نخستین‌بار بهای نفت را بشکه‌ای 5 دلار کاهش دهد.»[۲۴]
گزارش- 829
درحالی‌که دادگاه مسئولان و اعضای تشکیلات مخفی حزب توده برای رسیدگی به اتهاماتی نظیر افشای اطلاعات نظامی ادامه دارد، پراودا ارگان حزب کمونیست شوروی هدف این محاکمات را "وخیم‌نمودن روابط ایران و شوروی" عنوان کرد. در ادامه محاکمه مسئولان و اعضای تشکیلات مخفی حزب توده امروز به اتهامات سیدمحمد معزز یکی از مسئولان تشکیلات مخفی و 7 عضو دیگر این تشکیلات در دادگاه انقلاب ارتش رسیدگی شد. در این جلسه متهمان ضمن پاسخ‌گویی به موارد کیفرخواست به نکاتی ازجمله نحوه شناسایی و جذب عناصر حزبی از میان نیروهای نظامی، تشکیل شبکه نظامی حزب توده و تفکیک آن از تشکیلات مخفی و چگونگی پیگیری ارتباطات نظامیان درقالب این شبکه و نیز مسئله جمع‌آوری و اختفای سلاح‌هایی که از پادگان‌ها در ابتدای پیروزی انقلاب به دست افراد حزبی افتاده بود، پرداختند. در ادامه دادگاه، نورالدین کیانوری دبیرکل حزب توده، ضمن تأیید اعترافات اعضای تشکیلات مخفی حزب گفت: «[این] سیاست عمومی بوده است که ما دنبال می‌کردیم و همه‌مان در هدف سراب نادرست و غلطی گول خورده بودیم. بعضی‌ها 60 سال، بعضی‌ها 5 سال، بعضی در سال جذب. تاریخ ثابت کرد که در چه گمراهی و ضلالتی افتاده بودیم.»[۲۵] سیدمحمد معزز مسئول شاخه نظامی در نیروی زمینی، شهربانی و ژاندارمری تشکیلات مخفی در دفاعیه خود گفت درحالی‌که اخباری درخصوص جنگ در دست داشته، دستگیر شده است. وی سپس توضیح داد: «سیاستی که حزب درمورد جنگ اعمال می‌کرد ازطریق نشریاتش، این بود: تا لحظه‌ای که جنگ حالت تدافعی داشت، حمایت حزب بی‌چون‌وچرا بود ولی بعد از اینکه جنگ آن شکست مفتضحانه را در خرمشهر به لشکر صدام کافر وارد آورد، حزب به این نتیجه رسیده بود که عراق با تحریکات کشورهای امپریالیستی جنگ را به ایران تحمیل کرده و هرچه زودتر این جنگ [باید] تمام بشود.»*[۲۶] در ادامه بازتاب‌های خبری - تحلیلی دادگاه رهبران و اعضای کادر مرکزی حزب توده در رسانه‌های خارجی، خبرگزاری فرانسه در گزارشی با استناد به مقاله روزنامه پراودا ارگان حزب کمونیست شوروی اعلام کرد: «شوروی امروز محاکمه پنج تن از رهبران حزب کمونیست توده که فعالیت آن ممنوع اعلام شده است را غیرقانونی خواند.» بر پایه این گزارش، پراودا برگزاری دادگاه سران حزب توده را «تجاوز علیه قوانین بین‌المللی و همچنین قانون اساسی» خوانده و تصریح کرده است: هدف از این دادگاه «وخیم‌نمودن روابط بین ایران و شوروی» است. خبرگزاری فرانسه سپس افزود: «خط کرملین نسبت به ایران به‌طور فزاینده خصمانه بوده است. ... مطبوعات شوروی در هفته اخیر یک سری تحلیل‌هایی پیرامون جنگ خلیج [فارس] چاپ کرده و در تمامی این تحلیل‌ها صراحتاً از عراق دفاع کرده‌اند.»[۲۷] علاوه‌براین روزنامه امریکایی واشنگتن پست هم در شماره اخیر خود با اشاره به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی از جریان دادگاه بهرام افضلی فرمانده سابق نیروی دریایی ایران نوشت: «افضلی درحالی‌که از دادگاه، و رهبران ایران و آیت‌الله روح‌الله خمینی تقاضای بخشش می‌کرد، می‌گریست.» واشنگتن پست به نقل از ایرنا افزود: «افضلی متهم به جاسوسی برعلیه جمهوری اسلامی و عضویت و فعالیت در یک سازمان مخفی به‌قصد براندازی جمهوری اسلامی است. ... از هنگامی‌که مقامات انقلابی به تعقیب و دستگیری اعضای حزب توده پرداختند افضلی اولین عضو این حزب بود که در دادگاه ظاهر شد.»[۲۸]
گزارش- 830
افزایش سطح تهدید نظامی امریکا علیه نیروهای سوریه در لبنان با واکنش‌های متفاوت و بعضاً انتقادآمیزی در محافل سیاسی امریکا مواجه شده است. در همین حال، وزیر دفاع سوریه تأکید کرد نیروهای سوری تا خروج کامل نیروهای رژیم صهیونیستی از لبنان، خاک این کشور را ترک نخواهند کرد. رونالد ریگان رئیس‌جمهور امریکا امروز ضمن هشدار به سوریه گفت: «امریکا به‌منظور تأمین امنیت نیروهای نظامی و نیز پروازهای شناسایی خود در لبنان به هر کاری که لازم بداند دست می‌زند.» وی با تأکید بر اینکه «پروازهای شناسایی ما در لبنان یک هدف دارد و آن تأمین امنیت نیروهای امریکاست و سوری‌ها نیز این را می‌دانند»، اضافه کرد: «من هشدار می‌دهم امریکا منافع حیاتی در خاورمیانه [غرب آسیا] دارد و درواقع همه جهان در خاورمیانه منافع دارند.» ریگان تأکید کرد: «این منطقه مرکز حیات اقتصادی جهان غرب است.»[۲۹] خبرگزاری یوگسلاوی از واشنگتن هم گزارش داد: «تصمیم دولت ریگان درمورد نشان‌دادن میزان بیشتری از زور و قاطعیت در قبال سوریه و ازجمله استفاده از نیروی نظامی در محافل سیاسی امریکا و به‌ویژه محافل دمکراتیک این کشور با نگرانی، انتقاد و حتی خشم زیاد از حد انتظار از رونالد ریگان مواجه شد.» بر پایه این گزارش، سناتور آلن کرانستون که کاندیدای دمکرات‌ها در انتخابات آینده ریاست‌جمهوری امریکا است، اوضاع را "بسیار خطرناک" توصیف کرد و گفت: «شوروی هم‌اکنون در سوریه حضور دارد و امریکا نیز به‌گونه‌ای درگیر جنگ با سوریه است و درجهت رویارویی با شوروی پیش می‌رود. رویارویی‌ای که می‌تواند به یک جنگ هسته‌ای مبدل شود.» همچنین زیبیگنیو برژینسکی مشاور امنیت ملی در دولت کارتر، گفت که «امریکا باید از واردشدن در جنگ لبنان خودداری کند و درصورتی‌که نتواند بین اسرائیل و اعراب صلح برقرار کند، باید نیروهای خود را از لبنان خارج کند و لبنانی‌ها را برای رسیدگی به مشکلات خود و سوریه و اسرائیل را برای جنگیدن با یکدیگر [درصورت تمایل آنها] تنها بگذارد.» دراین‌میان هنری کیسینجر وزیر امور خارجه پیشین امریکا «همچنان معتقد است که امریکا باید در لبنان قاطعیت نشان دهد.»[۳۰] از سوی دیگر، وزیر امور خارجه امریکا که از کشورهای شمال افریقا دیدن می‌کند، هنگام ترک تونس با اشاره به مخالفت شدید برخی از کشورهای عرب با مناسبات فعلی میان امریکا و رژیم صهیونیستی اعلام کرد که «دولت متبوع وی سیاست خود را نسبت به اسرائیل تغییر نخواهد داد.» جورج شولتز که عازم رباط پایتخت مراکش است به خبرنگاران گفت: «لازم می‌داند در یک پایتخت عربی اعلام نماید که ایالات متحده دارای روابط مستحکم و گسترده‌ای با اسرائیل می‌باشد که در گذشته وجود داشته و در آینده وجود خواهد داشت و این را باید همه‌کس بداند و درک کند.»[۳۱] مصطفی طلاس وزیر دفاع سوریه در مصاحبهای با روزنامه کویتی الرای‌العام - که امروز انتشار یافت - گفت: «تا زمانی‌که اسرائیل تمامی نیروهایش را بدون قیدوشرط از لبنان خارج نکرده، سوریه از لبنان بیرون نخواهد رفت.» وی افزود: «تا زمانی‌که توازن فرقه‌ای در لبنان برقرار شود سوریه از لبنان خارج نخواهد شد.» وزیر دفاع سوریه ضمن متهم‌ساختن امریکا به تلاش برای ناآرام‌کردن سوریه اظهار کرد: «حمله اسرائیل به لبنان به تشویق امریکا صورت گرفت چون اسرائیل جرئت نمی‌کرد باتوجه‌به سلاح‌هایی که سوریه از شوروی گرفته بود در تابستان گذشته به سوریه حمله کند.» طلاس همچنین گفت که «کاسپار واینبرگر وزیر دفاع امریکا، قصد داشت سوریه را نابود کند اما سلاح‌های سوریه وی را از این کار بازداشت.» وی با انتقاد از نیروی چندملیتی در لبنان اعلام کرد: «آنها از مأموریتی که به ایشان محول شده بود منحرف شده در خدمت فالانژیست‌های لبنان قرار گرفته‌اند.» وزیر دفاع سوریه ادعا کرد: «اسرائیل بشیر جمیل رئیس‌جمهوری پیشین را به قتل رساند چون وی قصد داشت موافقت‌نامه لبنان با اسرائیل را فسخ کند.» طلاس همچنین تأکید کرد: «سوریه اجازه نخواهد داد توازن سیاسی در لبنان برهم بخورد. ... سوریه به هیچ جناحی اجازه نخواهد داد بر لبنان و دیگران حکومت کند.»[۳۲] امروز همچنین رادیو مسکو گزارش داد روزنامه پراودا ارگان حزب کمونیست شوروی در مقاله‌ای به حملات اخیر هواپیماهای امریکا علیه مواضع نیروهای سوری در لبنان و حوادث پس از آن پرداخته و نوشته است: عملیات نظامی جدید امریکا بعد از پایان مذاکرات ریگان با شامیر نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی و توافق صورت‌گرفته درزمینه همکاری نظامی و راهبردی انجام گرفته است، به نوشته این روزنامه «واشنگتن عملاً روش مبنی‌بر اعمال زور و توسل به نیروی قهریه درمورد نیروهایی که با توسعه‌طلبی اسرائیل و تحکم امریکا ابراز مخالفت می‌کنند اتخاذ می‌کند.» پراودا همچنین ضمن اشاره به خطر تجزیه لبنان براثر مداخله امریکا در امور داخلی لبنان و ادامه اشغال اراضی این کشور توسط رژیم صهیونیستی تأکید کرد: «اتحاد شوروی با قاطعیت تمام سیاست ایالات متحده امریکا و اسرائیل را محکوم کرده، مراتب همبستگی خود را با ملل لبنان و سوریه و دیگر کشورهای عرب ابراز می‌نماید که از استقلال خود مدافعه می‌کنند و علیه تلاش‌های امریکا و اسرائیل که می‌خواهند به‌زور شرایط اسارت‌بار حل مسئله خاور نزدیک را به آنها تحمیل نمایند، مبارزه می‌کنند.»[۳۳]
ضمیمه گزارش829: مشروح جلسه دادگاه مسئولان تشکیلات مخفی حزب توده مشروح جلسه محاکمه 8 تن از سران سازمان مخفی حزب توده به نقل از روزنامه کیهان به این شرح است: «صبح دیروز [19/9/1362] در ادامه رسیدگی به اتهامات مسئولان و اعضای شاخه مخفی حزب خائن توده محاکمه سیدمحمد معزز مشاور کمیته مرکزی حزب منحله توده در تشکیلات مخفی و 7 عضو مؤثر این تشکیلات ازجمله سرهنگ رحیم صادق‌زاده، سرهنگ محمود مفیدی، سرهنگ حسن آذرفر، سرهنگ محمدامین مقدسی، سرهنگ ابوالقاسم افرائی، سرهنگ خیرالله ایران‌نژاد و سروان بازنشسته رحیم شمسی در دادگاه انقلاب اسلامی ارتش برگزار شد. در آغاز جلسه دادگاه، ابتدا آیاتی چند از کلام‌الله مجید قرائت شد و سپس متن کیفرخواست توسط اتابکی دادستان دادگاه انقلاب ارتش قرائت گردید:
کیفرخواست ... موضوع اتهامات: جاسوسی، عضویت و فعالیت در شبکه مخفی نظامی با هدف براندازی.
• شرح اتهامات متهم ردیف1: (سیدمحمد معزز) 1. مشاور کمیتة مرکزی حزب جاسوس توده در تشکیلات مخفی با نام مستعار احمد تحت مسئولیت خسرو. (ص152) 2. مسئول شاخه نظامی در نیروی زمینی، شهربانی و ژاندارمری تشکیلات مخفی. (صص 12 و 15 و 16 و 17 و 18، 57 و 151) 3. تحت مسئولیت داشتن مسئولین بخش‌های نظامی با نام‌های مستعار عباس، جهانگیر، بابک و کاظم و بهروز و ناخدا افضلی از سال 58 تا 59 و کلیه متهمین این کیفرخواست و رضا و قندی و شاخه‌ای 50 نفره در تشکیلات مخفی نوید در تهران و شهرستان‌ها. (ص150) 4. تحت مسئولیت داشتن هادی اسماعیل‌زاده و ناهید مهتدی به جهت حفظ و نگهداری سلاح‌های انبار و جاسازی‌شده حزب منحله توده در منزل پدرش (سیدحمزه معزز). (صص 12 و 88 و 106 و 113) و عده‌ای دیگر جهت استفاده از منازلشان و اغراض دیگر. 5. معرفی سه نفر به نام‌های مستعار کاوه، زهره و فریبرز به محمدمهدی پرتوی جهت سفر به روسیه و دیدن دوره آموزشی و مارکسیستی. 6. جمع‌آوری حق عضویت‌های ماهانه از [افراد] تحت مسئولیت خود و پرداخت به حزب. (ص59) 7. جمع‌آوری سلاح‌هایی که نزد افراد تشکیلات بوده و همکاری و دادن رهنمود جهت مخفی‌ساختن آنها به‌اتفاق محمدهادی پرتوی و خسرو لطفی در منزل پدر خود جهت اجرای مقاصد حزب در آینده. (صص 106 و 107 و 150 و 151) 8. دریافت ماهانه سه هزار تومان حقوق از حزب خائن توده. 9. فعالیت مداوم و دادن رهنمودهای لازم به نظامیان تحت مسئولیتش علی‌رغم پیام امام امت در مورخه 24/12/60 تا لحظه دستگیری. • شرح اتهامات متهم ردیف2 (رحیم صادق‌زاده) 1. عضویت و فعالیت در بخش نظامی تشکیلات مخفی با نام مستعار عباس و تحت مسئولیت محمد معزز. (صص 6 و 7 و 8 و 9 و 15 و 20و 21) 2. پرداخت حق عضویت ماهانه چهار هزار تومان. (صص 7 و 8 و 9 و 15 و 20 و 21) 3. اجرای قرار و برگزاری جلسه در مطب و منزل همراه برادر خود. (صص 7 و 9 و 14 و 20 و 22 و 23) 4. معرفی خانمی به نام مقدم به تشکیلات. (صص 20 و 21 و 23) 5. فعالیت تا لحظه دستگیری. (صص 14 و 22)
• شرح اتهامات متهم ردیف3 (سیدمحمود مفیدی) 1. عضویت و فعالیت در بخش نظامی تشکیلات مخفی با نام مستعار مزدک تحت مسئولیت سیدمحمد معزز. (صص 10 و 11 و 14 و 18) 2. پرداخت حق عضویت ماهانه 1000 تومان و بعدها 1500 تومان. (صص 9 و 12) 3. اجرای قرارهای تشکیلاتی و جلسه در مطب و منزل به‌همراه خیرالله ایران‌نژاد تحت مسئولیت معزز. 4. معرفی سرهنگ خیرالله ایران‌نژاد به حزب و داشتن ارتباط با وی. (صص 20 و 21) 5. معرفی برادر همسرش به نام مسعود داوری به حزب منحله توده. (ص21) 6. فعالیت و ارتباط تا لحظه دستگیری.
• شرح اتهامات متهم ردیف4 (حسن آذرفر) 1. عضویت و فعالیت در بخش نظامی تشکیلات با نام مستعار سروش و تحت مسئولیت هوشنگ و احمد. 2. پرداخت حق عضویت ماهانه سیصد و جمعاً نه هزار تومان. (صص 10 و 22 و 41 و 50) 3. دادن اخبار و اطلاعات و گزارشات طبقه‌بندی‌شده به مسئولان حزبی خود. (صص 6 و 7 و 9 و 15 و 17 و 18 و 19 و 41 و 53) 4. اجرای قرارهای تشکیلاتی با مسئولان حزبی خود در خیابان. (صص 14 و 15 و 17 و 22 و 52) 5. معرفی و دادن آدرس سرهنگ 2 تابان و سرهنگ شکرریز و سروان جعفری به مسئولش. (صص 13 و 14) 6. ارتباط تا لحظه دستگیری و دراختیارداشتن گزارشاتی طبقه‌بندی‌شده حین دستگیری جهت دادن به مسئولش.
• شرح اتهامات متهم ردیف5 (محمدامین مقدسی) 1. عضویت و فعالیت در بخش نظامی تشکیلات مخفی با نام مستعار روزبه و تحت مسئولیت معزز. (صص 13 و 14 و 31 و 35) 2. پرداخت حق عضویت ماهانة 500 تومان به حزب جاسوس توده. (ص27) 3. دادن اطلاعات و اخبار و گزارشات نظامی محیط کار و جبهه به مسئولین حزبی خود. (صص 26 و 27 و 29 و 37) 4. اجرای قرارهای تشکیلاتی و برگزاری جلسات حزبی در منزل خود. (صص 27 و 35) 5. معرفی دختر بزرگش به حزب درجهت جذب و وصل وی. (ص37) 6. فعالیت تا لحظه دستگیری.
• شرح اتهامات متهم ردیف6 (ابوالقاسم افرائی) 1. عضویت و فعالیت در بخش نظامی تشکیلات مخفی با نام مستعار زرتشت و تحت مسئولیت معزز. (صص 11 و 22 و 23) 2. پرداخت عضویت ماهانه هزار تومان. (صص 6 و 7 و 12) 3. دادن اخبار محیط کار خود به مسئولش. (ص15) 4. استفاده از منزل خود جهت اجرای قرار و جلسات و ارتباط و فعالیت تا لحظه دستگیری. (صص 11 و 24) • شرح اتهامات متهم ردیف7 (خیرالله ایران‌نژاد) 1. عضویت و فعالیت در حزب و بخش نظامی تشکیلات مخفی با نام مستعار مزدا و تحت مسئولیت احمد. (صص 7 و 10 و 13 و 22) 2. پرداخت حق عضویت ماهانه 1500 تومان. (صص 16 و 17 و 22 و 23) 3. اجرای قرارهای تشکیلاتی و برگزاری جلسات و شرکت در حوزه حزبی به‌همراه سیدمحمود مفیدی. (صص 7 و 13و 15 و 22) 4. ارتباط تا لحظه دستگیری.
• شرح اتهامات متهم ردیف 8 (رحیم شمسی) 1. عضویت و فعالیت در بخش نظامی و تشکیلات مخفی با نام مستعار قاسم و تحت مسئولیت خسرو، بهرام و احمد. (صص 6 و 10 و 11) 2. پرداخت حق عضویت جمعاً ده هزار تومان و دادن کوپن بنزین به حزب خائن توده. (صص 14 و 21 و 28) 3. دادن اخبار و اطلاعات و گزارشات محیط کار خود به مسئولین حزبی‌اش. (صص 12و 22 و 23) 4. اجرای قرارهای تشکیلاتی در منزل خود. (ص11) 5. معرفی دخترش به نام هدیه شمسی و 3 نفر به نام‌های جلال میبدی، طغرل انوری و شخص دیگری در وزارت دفاع. (صص 21 و 24 و 31) 6. ارتباط و فعالیت تا لحظه دستگیری. با عنایت به شرح فوق رسیدگی نهایی به اتهامات هریک از متهمین و صدور حکم شرعی درباره هرکدام به‌عنوان محارب و مفسدفی‌الارض و به استناد ماده 199 قانون حدود و قصاص مورد تقاضاست. دادستان انقلاب اسلامی ارتش اتابکی 16/9/62 پس از پایان [قرائت] متن کیفرخواست رئیس دادگاه از متهم ردیف اول غیرنظامی سیدمحمد معزز خواست خود را معرفی کند. معزز: بنده محمد معزز فرزند سیدحمزه عضو حزب توده و مسئول بخشی از تشکیلات مخفی. ... رئیس دادگاه: شما توضیح دهید که مسئول چه شاخه‌هایی بودید. معزز: قبل از انقلاب سازمان نوید کار می‌کردم و بعد از انقلاب مدتی مسئول بخشی از تشکیلات سازمان نوید بودم از سال 59 تا دستگیری مسئول بخشی از تشکیلات نظامی حزب بودم. (شهربانی، ژاندارمری و نیروی زمینی) ... آغاز سال 58 بود که ازطریق آقای پرتوی شنیدم که حزب تصمیم گرفته سازمان نوید را که به‌صورت مخفی فعالیت می‌کرد به همان شکل حفظ کند چون می‌گفت که هنوز انقلاب تثبیت نشده ممکن است حزب ضرباتی بخورد و ما باید یک امکانات محدود به‌صورت مخفی داشته باشیم و من در آن موقع مسئول بخشی از تشکیلات مخفی بودم و تا اواسط سال 58 پارول‌های بعضی از نظامی‌هایی که خودشان به‌صورت پراکنده به دفتر حزب مراجعه کرده بودند و با حزب ارتباط گرفته بودند به ما می‌دادند و ما به آنها مراجعه می‌کردیم و ارتباط آنها را با حزب برقرار می‌کردیم که از آغاز سال 58 تقریباً تک توکی که نمونه‌اش همان ناخدا افضلی بود یا سرهنگ مقدسی، صادق‌زاده و نمونه‌های دیگر به دفتر حزب مراجعه کرده بودند و حزب پارول آنها را ازطریق آقای پرتوی برای ما می‌فرستاد و ما مراجعه می‌کردیم و ارتباط آنها را با حزب برقرار می‌کردیم. رئیس دادگاه: مجموعاً شما چند نفر نظامی تحت مسئولیت داشتید؟ متهم: اجازه بفرمایید در تشریح فعالیت سال 59 که تفکیک می‌شود عرض خواهم کرد. ... اواخر 58، کیفیت ارتباط با نظامیان و غیرنظامیان مخفی به این شکل بود: از آغاز سال 59 بود که حزب تصمیم گرفت شبکه نظامی را از شبکه مخفی حزبی جدا کند و مسئولین آنها را نیز تفکیک کند. رئیس دادگاه: شبکه نظامی را از شبکه مخفی جدا کند یعنی چه؟ [معزز]: سازمان مخفی افراد غیرنظامی مخفی بودند سازمان تشکیلات نظامی افراد نظامی. در آن موقع یعنی آغاز سال 59 ارتباطات غیرنظامی مرا گرفتند و ارتباطات نظامی‌ها را به‌علاوه چند سرشاخه غیرنظامی که اسمشان در کیفرخواست برده شد با من آشنا کردند و تشکیلات نظامی را از این تاریخ حزب به صورتی جداگانه پایه‌ریزی کرد. رئیس دادگاه: تا موقعی که شما مسئول شاخه نظامی شدید چند نفر حدوداً تحت مسئول در سازمان مخفی داشتید؟ متهم: دقیقاً نمی‌دانم فکر می‌کنم 5 نفر، در این حدود. رئیس دادگاه: در تهران و شهرستان‌ها؟ متهم: دقیق نمی‌دانم ولی به ده نفر نمی‌رسید. رئیس دادگاه: اسامی اینها را می‌توانید بگویید. معزز: افرادی بودند به نام بابک، عطا، اسماعیل‌زاده، شایان، عسگر آهنین جگر، کاظم و عباس. رئیس دادگاه: اسامی حقیقی اینها چه بود؟ متهم: اسامی حقیقی‌شان را نمی‌دانستم. رئیس دادگاه: رحیم عراقی. متهم: بله رحیم عراقی بود که از همان اول انقلاب به دفتر حزب رفت. عزیز مؤمنی، مهدی مؤمنی، غلامرضا خازه‌ای که همان شایان بود، کاظم، خسرو لطفی، داود ابراهیمی، رضا قنبری (کاوه)، ناهید مهتدی و هادی اسماعیل‌زاده که این دو از سال 59 با من بودند. اینها ارتباطات من بود تا قبل از جداشدن شبکة غیرنظامی مخفی از تشکیلات نظامی. در سال 59 که ارتباطات مجزا شد من با افرادی به نام بابک، کاظم، جهانگیر و عباس و بهروز که طی دو مرحله به این شبکه آمدند، تماس داشتم و این افراد مستقیماً تحت مسئولیت خودم بودند به غیر از اینها افرادی بودند که تحت مسئولیت افراد نامبرده بودند که آن‌هم تحت مسئولیت من و آقای پرتوی به‌طور مشترک بودند. این کیفیت تشکیلاتی کار من از [بعد] انقلاب [تا] سال 59 که به این صورت ازنظر تشکیلاتی حزب این سازمان را شکل داد. رئیس دادگاه: دررابطه‌با سلاح‌هایی که مربوط به پادگان‌ها می‌شود و حزب دستور جمع‌آوری و اختفای آنها را داده بود چه می‌گویید؟ متهم: در مقطع انقلاب همان‌طوری‌که همه شرکت داشتند ماها هم به حد توانمان در گوشه و کناری بودیم و دراین‌رابطه سلاح‌هایی از پادگان‌ها به دست افراد حزبی افتاده بود تا اینکه رهبری حزب ازطریق آقای پرتوی متوجه شدند که این سلاح‌ها را باید جمع‌آوری کنیم و نگهداریم، البته همه این سلاح‌ها در شاخه و شبکه من نبود. بخش محدودش در شبکه من بود و قسمت اعظم این سلاح‌ها ازطریق خود آقای پرتوی به شبکه‌ای از خودشان داشتند به من داده شد و ما به آن خانه بردیم و ازطریق هادی اسماعیل‌زاده و کاظم آنجا جاسازی کردیم و نگه داشتیم. رئیس دادگاه: این سلاح‌ها چی بود و چقدر بود؟ متهم: این سلاح‌ها تقریباً از 100 قبضه بالاتر بود که در میان آنها ژ3 بود، کلت، نارنجک، تیربار، آر.پی.جی و انواع اقسام از این جور سلاح‌ها که از پادگان‌ها به دست آمده بود و انواع مهمات. رئیس دادگاه: توضیحات خودتان را راجع به فعالیت خودتان ادامه دهید. متهم: از سال 59 که من مستقیماً دررابطه‌با افراد ارتشی و نظامی قرار گرفتم. از این تاریخ حزب وظیفه ما را این قرار داده بود که با افراد ارتشی تماس بگیریم و اینها را با حزب آشنا کنیم و نشریات و جزوات و کتب حزبی را برای مطالعه به آنها بدهیم و اینها اگر افراد جدیدی را در محیط کارشان می‌شناسند به حزب معرفی بکنند و حق عضویت آنها را جمع کرده به حزب بدهیم. اخبار و اطلاعاتی که در محیط کارشان دارند جمع‌آوری کنیم و به حزب گزارش کنیم. که دقیقاً دراین‌رابطه هم من با افرادی که ارتباط داشتم فعالیت کردم. افرادی که ارتباط داشتم رهنمودهای حزبی را دادم کتب و نشریات حزبی را برای مطالعه به آنها دادم به آنها می‌گفتیم برای باقی‌ماندن از محیط کارشان تظاهر به اسلام بکنند. نشریات حزبی را بخوانند. اخبار و اطلاعات آنان را جمع‌آوری و به آقای پرتوی می‌دادم و تا لحظه دستگیری دقیقاً کار من به همین کیفیت بود. ... درمجموع من توضیح کلی که لازم است در اینجا بدهم این است که این افراد نظامی که با ما ارتباط داشتند همان‌طوری‌که در جلسه قبل آقای پرتوی گفتند ما برای اینها به‌صورت رسمی از تشکیلات نظامی صحبت نکرده بودیم. ولی به‌دلیل سوابق و یا افرادی که خودشان معرفی می‌کردند و یا رهنمودهایی که ما می‌دادیم اینها حتماً حدس می‌زدند که [ازطریق] من رابطه با تشکیلات نظامی حزبی می‌توانند [داشته] باشند. به گزارش خبرنگار کیهان پس از اظهارات [محمد] معزز. رئیس دادگاه از آقای پرتوی سؤال کرد: چون این آقایان ازطریق شما طبق گفته‌های آقای [محمد] معزز با ایشان مرتبط شدند توضیح بدهید شما چگونه شناسایی می‌کردید و آمادگی اینها را برای عضو حزب شدن چطور کشف می‌کردید و بعداً ارتباط می‌دادید. پرتوی گفت: دررابطه‌با آقایان و به‌طورکلی اعضای ارتشی حزب دو شیوه شناسایی و عضو‌گیری وجود داشت. شیوه اول که در مرحله اولیه هم به‌خصوص در سال 58 انجام می‌شد این بود که عده‌ای از آقایان آن موقع که دفتر حزب باز بود خودشان مستقیماً یا به دفتر حزب مراجعه کرده بودند یا اینکه ازطریق یکی از دوستان و آشنایانشان که در شبکه ملتی حزب عضو بودند ترتیب برقراری ارتباطشان را با حزب داده بودند. پارول ارتباطی با ایشان تنظیم شده بود و این‌بار پارول‌های ارتباطی را در سال 58 تماماً آقای کیانوری به من می‌دادند و من هم پارول‌ها به آقایان مسئولین تشکیلات ازجمله آقای معزز می‌دادم. ... غیر از این مورد شیوه دیگر این بود خود آقایانی که با تشکیلات نظامی مرتبط می‌شدند اگر افرادی را از همکارانشان شناسایی می‌کردند که گرایش و یا تمایلاتی به حزب دارند معرفی می‌کردند، پس از معرفی ارتباط به دو طریق برقرار می‌شد یک طریق این بود که مستقیماً خود معرفی‌کننده بعد از مشورت با حزب و تصویب مسئولین حزبی خودش به شخص تازه‌وارد مراجعه می‌کرد و او را به حزب دعوت می‌کرد و یک مورد دیگر این بود که مشخصات و آدرس او را می‌داد و کس دیگری از مسئولین تشکیلات به نام حزب به آن شخص مراجعه می‌کرد و بعد ازطریق درج مطلبی در روزنامه‌ای حزبی (به‌ویژه در سال 58 و اوایل سال 59 انجام شد. بعد دیگر موقوف شد) اعتماد ایشان را که یک نوع رابطه حزبی است جلب می‌کرد. این شیوه البته عمدتاً قبل از پیروزی انقلاب در تشکیلات نوید به کار می‌رفت. رئیس دادگاه: دررابطه‌با سلاح‌هایی که ایشان توضیح دادند شما بیشتر توضیح دهید. پرتوی: همان‌طوری‌که قبلاً هم گفتم و ایشان هم تصریح کردند در جریان روزهای 19، 20، 21 و 22 بهمن که درواقع قیام مسلحانه مردم ایران علیه رژیم سلطنت برپا شد و منجر به سقوط رژیم طاغوت شد اعضای تشکیلات سازمان نوید هم همراه مردم در تصرف پادگان‌ها شرکت کرد و به این ترتیب چون آن موقع هم معمول بود که همه اسلحه‌ها را از پادگان خارج می‌کردند اعضای تشکیلات هم اسلحه‌هایی را خارج کردند و آنها را نگه داشتند. البته آن موقع توسط مقامات جمهوری اسلامی دستور داده شد که بلافاصله اسلحه‌ها را مردم تحویل دهند بعد از آن هم در سال 58 حضرت امام در اطلاعیه‌ای رسماً خواستند هرکس اسلحه دارد تحویل دهد. ولی علی‌رغم این مسئله آن اوایل یعنی حدود یک‌ماه اول منتظر بودیم که رهبری حزب به داخل بیاید و به ما دستور بدهد که چه بکنیم. بعد از اینکه رهبری حزب به داخل آمد مسئله را مطرح کردیم که این مقدار سلاح حدوداً در دست افراد حزبی است چه کنیم؟ من مستقیماً با آقای کیانوری مطرح کردم. ایشان دستور دادند که این اسلحه‌ها را نگهداری کرده و مخفی کنیم. البته دلیلی را که در آن زمان برای ما مطرح کردند این بود که گفتند: از آنجایی که انقلاب تثبیت نشده وضع هنوز هم مشخص نیست ضدانقلاب فعال است. هر آن ممکن است حادثه‌ای اتفاق بیفتد، حزب ممکن است زیر ضربه قرار بگیرد و از این قبیل، قرار بر این شد اسلحه‌ها را حفظ کنیم. من عین همان مسائلی را که مطرح شده بود به مسئولین تشکیلات منتقل کردم ترتیب جمع‌آوری سلاح‌ها از دست افراد حزب انجام شد. ... گزارش خبرنگار کیهان حاکی است پس از اظهارات پرتوی رئیس دادگاه از کیانوری پرسید: آقای کیانوری جناب‌عالی راجع به پارول‌هایی که شما به ایشان دررابطه‌با افراد نظامی و ازجمله این افراد و همچنین دررابطه‌با مسئله سلاح‌ها توضیح بدهید. کیانوری: آنچه که در اینجا گفته شده است من تأیید می‌کنم هیچ چیز نادرستی گفته نشده است. ... درباره سلاح‌ها هم این واقعیت است که در همان وقت تصمیم گرفتم صلاح‌ها را مخفی بکنیم حتی من آن‌قدر که خاطرم هست ما در روزنامه هم مقاله‌ای نوشتیم مبنی‌بر اینکه فکر می‌کنیم هنوز سلاح است که سلاح‌ها در دست مردم باقی بماند که این را علنی کردیم. رئیس دادگاه: یعنی علنی کردید که ما سلاح‌ها را تحویل نمی‌دهیم؟ کیانوری: گفتیم که صحیح است که هنوز سلاح در دست مردم بماند، نگفتیم که ما سلاح داریم. رئیس دادگاه از پرتوی سؤال کرد: شما دراین‌رابطه چیزی به یاد دارید که ایشان در روزنامه این مسئله را مطرح کرده باشند. پرتوی: خیر، البته تا آنجایی که به یاد می‌آورم ایشان هنوز در خارج بود در روزنامه‌های کثیرالانتشار خواندم. ایشان در مصاحبهای که در خارج انتشار یافت دعوت کرده بودند درخصوص دستور امام درمورد تحویل سلاح گردن نهید ولی بعدها تلویحاً با این عنوان که هنوز لازم است که مردم مسلح باشند در آن اوایل یک چنین اشاراتی کرده بودند. رئیس دادگاه: آقای کیانوری ادامه دهید. کیانوری: به همین دلیل ما تصمیم گرفتیم این سلاح‌ها را نگه داشته و محفوظ کنیم یک مقداری هم تحویل دادیم. مقدار کمی هم در داخل شبکه حزبی جمع شد که در دست یکی از مسئولین بوده که پیدا شده و تحویل داده شده بود و من در داخل زندان فهمیدم سازمان جوانان هم طبق همان دستور عمومی برای خودش مقداری اسلحه جمع‌آوری کرده بود که من از آن نه اطلاعی داشتم نه آدرسشان را می‌دانستم. ادامه جلسه دادگاه به روز دوشنبه 21/9/1362 موکول شد.»[۳۴]
پاورقی‌ها
منابع و مآخذ روزشمار 1362/09/19
- ↑ سند شماره 362691 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از قرارگاه عملیات شمال‌غرب نزاجا به فرماندهی نزاجا، 21/9/1362، ص2؛ و- سند شماره 68893 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از ستاد منطقه11 سپاه (طرح و عملیات) به ستاد مرکزی (طرح و عملیات)، 25/9/1362.
- ↑ سند شماره 362691 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از قرارگاه عملیات شمال‌غرب نزاجا به فرماندهی نزاجا، 21/9/1362، ص2؛ و- سند شماره 68893 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از ستاد منطقه11 سپاه (طرح و عملیات) به ستاد مرکزی (طرح و عملیات)، 25/9/1362.
- ↑ سند شماره 362692 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از قرارگاه عملیاتی شمال‌غرب ژاجا (رکن3) به فرماندهی ژاجا (رکن3)، 20/9/1362.
- ↑ همان؛ و- سند شماره 357028 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از اطلاعات ستاد ناحیه کردستان سپاه به اطلاعات منطقه11، 23/9/1362؛ و- سند شماره 68855 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش اطلاعات نوبه‌ای از فرماندهی منطقه11 قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع) به فرماندهی کل سپاه، 29/9/1362، ص2؛ و- سند شماره 341170 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از ناحیه ژاندارمری کردستان به فرماندهی ژاندارمری، 7/10/1362.
- ↑ سند شماره 317532 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از بخشداری کامیاران به استانداری کردستان، 21/9/1362.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 267، 21/9/1362، ص10.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 266، 20/9/1362، صص 1 و 2، بغداد - خبرگزاری عراق، 19/9/1362.
- ↑ همان، صص 30 و 31، رادیو ایران، 19/9/1362.
- ↑ روزنامه جمهوری اسلامی، 20/9/1362، ص12.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 267، 21/9/1362، ص10.
- ↑ روزنامه کیهان، 20/9/1362، ص2.
- ↑ روزنامه جمهوری اسلامی، 20/9/1362، ص12.
- ↑ واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 20/9/1362، صص 6 و 7، رادیو بی‌بی‌سی، 18/9/1362.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 266، 20/9/1362، ص3، داکا - خبرگزاری فرانسه، 19/9/1362.
- ↑ همان، ص6، داکا - خبرگزاری فرانسه، 19/9/1362.
- ↑ روزنامه کیهان، 20/9/1362، ص18.
- ↑ همان، ص20.
- ↑ روزنامه کیهان، 20/9/1362، ص18.
- ↑ همان، صص 14 - 12، رادیو بی‌بی‌سی، 19/9/1362.
- ↑ همان، ص20.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 266، 20/9/1362، صص 8 و 9، داکا - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 19/9/1362.
- ↑ واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 21/9/1362، ص14، رادیو بی‌بی‌سی، 20/9/1362.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 266، 20/9/1362، صص 24 و 25، رادیو بی‌بی‌سی، 19/9/1362.
- ↑ واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 20/9/1362، صص 15 و 16، رادیو اسرائیل، 19/9/1362.
- ↑ روزنامه کیهان، 20/9/1362، صص 3 و 19.
- ↑ روزنامه کیهان، 21/9/1362، ص6.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 266، 20/9/1362، صص 5 و 6، مسکو - خبرگزاری فرانسه، 19/9/1362.
- ↑ همان، صص 11 و 12، واشنگتن - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 19/9/1362.
- ↑ روزنامه کیهان، 20/9/1362، ص20.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 267، 21/9/1362، صص 13 و 14، واشنگتن - خبرگزاری یوگسلاوی، 20/9/1362.
- ↑ واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 21/9/1362، ص7، رادیو اسرائیل، 19/9/1362.
- ↑ روزنامه کیهان، 20/9/1362، ص20.
- ↑ واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 20/9/1362، صص 21 و 22، رادیو مسکو، 19/9/1362.
- ↑ روزنامه کیهان، 20/9/1362، صص 3 و 19.