1364.04.20
| روزشمار جنگ سال 1364 1364.04.20 | |
|---|---|
| نام‌های دیگر | بیست تیر |
| تاریخ شمسی | 1364.04.20 |
| تاریخ میلادی | 11 ژوئیه 1985 |
| تاریخ قمری | 22 شوال 1405 |
گزارش- 273
در چارچوب اجراي عمليات‌هاي محدود نفوذي - انهدامي، پس از احراز آمادگي‌هاي قبلي از ساعت2:45 بامداد امروز يك عمليات نفوذي موسوم به "قدس3" به همت لشكر19 فجر سپاه آغاز شد. رمز عمليات عبارت بود از: "ولا حول ولا قوه الا بالله العلي العظيم، انا فتحنا لك فتحاً مبينا، يا امام صادق، يا امام صادق يا امام صادق(ص)، الله‌اكبر". اين عمليات در محور عمومي دهلران - طيب در غرب رودخانة ميمه با هدف نفوذ به مواضع نيروهاي دشمن و انهدام نفرات و تجهيزات آنها انجام شد.[۱] يادآوري مي‌شود كه حركت گردان‌هاي عملكننده به نقطة رهايي [به وسيله وانت لندكروز و كمپرسي] طبق زمان‌بندي پيش‌بيني شده، پيش نرفته بود، لذا نيروها با تأخير به نقطة رهايي رسيدند. بنابراين، هر گردان با تأخير از نقطة رهايي حركت كرده و در نزديكي دشمن منتظر اعلام رمز ماندهبود. نكتة تأملبرانگيز در روند اين عمليات آن است كه به دو مرحلة كاملاً مجزاي رفت و بازگشت قابل تقسيم است: در مرحلة رفت ميزان موفقيت و سهولت كار بيش از حد انتظار و در مرحلة بازگشت ميزان تلفات و ضايعات خودي از حدّ انتظار بيشتر بود. در اين عمليات از نيروهاي خودي 20 تن شهيد، 105 تن مجروح و 15 تن مفقود (تعدادي شهيد و تعدادي اسير مي‌باشند) شدند. اما عراق بيش از 700 تن كشته و مجروح داشت. در اين عمليات علاوه بر تخلية 150 اسير عراقي به عقب، خساراتي به گردان يكم (100%) و گردان دوم (60%) از تيپ805 پيادة ارتش عراق وارد آمد. همچنين غنايم بسياري به دست نيروهاي خودي افتاد، از جمله 6 قبضه تفنگ 106 ميلي‌متري، يك قبضه پدافند هوايي و تعدادي خودرو سبك و سنگين.[۲]
يك پايگاه نيروهاي خودي در پشت جبهه ـ عده‌اي از اسيران عراقي عمليات قدس3
گزارش- 274
در ادامة تحركات موضعي و ايذائي اخير، امروز دشمن با نيرويي به استعداد دو گردان با پشتيباني آتش تانك به يك پست استراق سمع (شنود) خودي در روي تپه‌اي به ارتفاع 402 متر واقع در منطقة عمومي سومار حمله كرد و آن را به تصرف درآورد.[۳]
گزارش- 275
امروز در ساعت15، مركز تجمع نيروهاي ارتش جمهوري‌اسلامي ايران در نوار مرزي كلاشين - اشنويه هدف حملة هوايي عراق قرار گرفت كه دو تن شهيد و 30 تن مجروح شدند.[۴] نكتة حائز اهميت اين كه تجمع نيروها جهت كسب آمادگي براي اجراي يك عمليات در منطقة سيدكان بودهاست. به اين ترتيب، مسئله هشياري دشمن و خطر لو رفتن عمليات مي‌تواند امري جدّي و نگران كننده محسوب گردد.
گزارش- 276
پس از قطعي شدن عمليات در منطقه فاو، اقداماتي كه عملاً تاكنون انجام شده حاكي از عدم پيشرفت امور است، به نحوي كه فاو را از جايگاه يك عمليات اصلي خارج كرده و عملاً "عمليات محدود" محور اصلي كار قرارگاه‌هاي سپاه قرار دارد. در مورد فرعي شدن عمليات اصلي "فاو" دلايل گوناگوني دخيل مي‌باشد كه از جملة آنها مي‌توان به اهميت و ارزش يافتن عمليات‌هاي محدود، روبهرو شدن با مشكلات حفاظتي در روند اقدامات آمادگي عمليات فاو و ... اشاره كرد. در هر صورت و به هر دليل تاكنون ضعف و كندي در روند اقدامات به وضوح روشن و كاملاً محسوس بوده است به طوري كه برادر "رحيم" در جلسة 10/4/1364 بر اصلي بودن فاو و اين كه "مبادا عمليات‌هاي كوچك منجر به انحراف از عمليات بزرگ شود"، تأكيد كرد. امروز نيز برادر "محسن رضايي" فرمانده كل سپاه پاسداران انقلاب اسلامي، مجدداً ضرورت قضيه را خاطرنشان كرد و با حالتي نگران طي بحثي در قرارگاه خاتم، با توجه به گزارش اقدامات ناچيز قرارگاه‌ها در فاو، آنها را مورد انتقاد شديد قرار داد و گفت: «چرا اين طور هست؟! آخر دو ماه است ما به شما اين كار را گفته‌ايم، شما هيچ كاري نكرده‌ايد! چرا كم كاري مي‌شود؟!» وي سپس بر ضرورت آمادگي هرچه سريع‌تر تأكيد كرد، اما با اين همه، اولويت‌ها را در پايان جلسه چنين برشمرد: «نيروهاي واگذاري به ارتش را هرچه داريد، آماده كنيد تا دو الي سه روز ديگر تحويل دهيد. اولويت دوم از نظر زمان‌بندي و پيگيري، انجام دادن عمليات‌هاي گشتي و نفوذي. اولويت سوم، برنامه‌ريزي و انجام دادن عمليات محدود. اولويت چهارم، كار روي عمليات اصلي (فاو).»[۵]
گزارش- 277
معمولاً قسمتي از اقدامات دشمن در هر منطقه، متناسب با اطلاعاتي است كه دربارة چگونگي تحركات خودي در آن منطقه به دست مي‌آورد، لذا اقداماتي كه دشمن در منطقة فاو و خورعبدالله انجام مي‌دهد مبتنيبر تجربيات او از عمليات خيبر و بدر است كه در آن، نيروهاي خودي از قايق و هاوركرافت استفاده كرده‌اند. عراق جهت هرچه بهتر استحكام بخشيدن به مواضع خود در مقابل اين گونه عمليات‌هاي آبي - خاكي، در نقاط مورد نظر به فعاليت‌هاي مهندسي مشغول است، از جمله در خورعبدالله. امروز در جلسة قرارگاه خاتم، برادر "فدوي" مسئول اطلاعات عمليات قرارگاه نوح، در خصوص اين گونه فعاليت‌هاي مهندسي عراق در خورعبدالله، گزارش داد: «دشمن در ساحل فاو (كنار خورعبدالله) اقدام به نصب سهپايههايي مي‌كند كه به منظور جلوگيري از ورود هاوركرافت و قايق از سمت خورعبدالله مي‌باشد. در ضمن بين هر سهپايه را با سيمخاردار پوشانيده و ديواري از سيمخاردار ايجاد كردهاست. سهپايههاي مذكور زير تيرآهن‌هايي به طول شش متر ساخته شده كه ارتفاع آن از زمين چهار الي پنج متر مي‌باشد.»[۶]
گزارش- 278
در ادامة خط انفجار در اماكن عمومي بهوسيلة عوامل عراق، امروز بمبي در يك اتوبوس مسافربري "تعاوني9" متعلق به ترمينال تبريز - كه از تبريز عازم خوي بود - منفجر شد كه بر اثر آن، هفت تن از مسافران در دم جان سپردند و تعداد ديگري نيز مجروح شدند.[۷] خبرنگار روزنامه اطلاعات از تبريز آخرين آمار رسيده از اين حادثه را 12 شهيد و 22 مجروح اعلام كردهاست.[۸]
گزارش- 279
امروز در دو رستوران كويت انفجارهايي روي داد كه روزنامة فرانسوي "لوكوتيدين دوپاري" تلفات آن را 11 كشته و 89 مجروح اعلام كرد. اين روزنامه همچنين اين اقدام را در چارچوب يك استراتژي كه از تهران هدايت و رهبري مي‌شود، دانسته است.[۹] تلويزيون فرانسه نيز در گزارشي در مورد اين سوءقصدها در كويت، از 11 كشته و 89 زخمي ياد كرد و "افراطيون ايراني" را به عنوان عاملان اين انفجارات متهم ساخت. گزارش‌گر اين تلويزيون مدعي شدهاست كه از نظر هواداران ايران، امير كويت يكي از افرادي است كه بايد به قتل برسد.[۱۰] از سوي ديگر، يك فرد ناشناس - كه خود را منسوب به "بريگادهاي عرب" خوانده - در تماس تلفني با دفتر خبرگزاري فرانسه در پاريس، مسئوليت انفجار بمبي داخل باغچة يك كافه و نيز بمب ديگري در يك باشگاه واقع در خيابان "خليج" را - كه محل اجتماع مقام‌هاي كويتي و افرادي است كه با سازمان‌هاي ارتجاع عرب و امپرياليستي روابط نزديكي دارند - عهده‌دار شد. "بريگادهاي عرب" تاكنون مسئوليت سوءقصد عليه ديپلمات‌هاي اردني و امارات عربي متحده در اروپا و هند را به عهده گرفتهاست.[۱۱] خبرگزاري جمهوري‌اسلامي از كويت ضمن اعلام خبر بمب‌گذاري در محل تجمع اتباع كويتي در منطقة " الشرق" و " السّلبيه"، اعلام كرد: «چند افسر عالي‌رتبة وزارت كشور كويت و چند كودك و يك زن در ميان كشته‌شدگان گزارش شدهاست.»[۱۲]
گزارش- 280
به گزارش روزنامة تونسي " الشعب"، يك شبكة جاسوسي در اين كشور كه براي دولت بعث عراق فعاليت مي‌كرده، كشف و اعضاي آن - كه چند تونسي و چند به اصطلاح ديپلمات عراقي هستند - دستگير شده‌اند. سازمان‌امنيت تونس كه در اين ارتباط عده‌اي از هواداران بعثيهاي عراقي را نيز دستگير كرده، تحقيقاتي را دربارة همكاري آنها با حكومت عراق آغاز كردهاست. اين روزنامه در ادامه خاطرنشان كردهاست كه چندي پيش هم سه كارمند سفارت عراق در تونس به اتهام اقدامات و فعاليت‌هاي غيرقانوني از تونس اخراج و سه تونسي ديگر كه در وزارت خارجه و ارتش تونس براي حكومت عراق جاسوسي ميكردهاند، دستگير شده‌اند. اين سه تن به دريافت پول از حكومت عراق در قبال جاسوسي براي اين حكومت، متهم هستند. براساس برخي گزارش‌ها، سفير عراق در تونس ضمن تماس با مقام‌هاي اين كشور، تقاضا كرده كه اين خبر پخش نشود.[۱۳] نشريه انگليسي "فارين ريپورت" نيز امروز نوشت: «توطئه عراق جهت بي‌اعتبار ساختن ايران و جلب حمايت بيشتر كشورهاي خليج[فارس]، افشا شد.» براساس اظهارات منابع فارين ريپورت، مأموران اطلاعات بحرين در اوايل ژوئن دو نفر را كه ميخواستهاند مواد منفجره در شهر منامه كار بگذارند، بازداشت كرده‌اند. اين دو نفر اعتراف كرده‌اند كه براي عراق كار مي‌كنند و 11 عراقي ديگر را نيز نام بردهاند. اين 13 نفر در بازجويي، پرده از توطئه عراق جهت اجراي عمليات خرابكارانه در منطقة خليج‌فارس، برداشتهاند و افزودهاند كه قرار بوده نشانه‌هايي بر جاي بماند كه ايران مسئول اين عمليات شناخته شود. اين عراقي‌ها گفتهاند كه دو بمبي كه در روز 18 مه، همزمان با بازديد شاهزاده "سعودالفيصل" از تهران، در رياض منفجر شد، بهوسيلة عراقي‌ها كار گذاشته شدهبود. "فارين ريپورت" سپس افزوده است: «برخلاف معمول، سازمان تروريستي جهاد اسلامي كه هميشه در اين حملات دست دارد، مسئوليت اين انفجار را انكار كرد. ظاهراً عراق از اقداماتي كه در جهت برقراري روابط حسنه ميان كشورهاي خليج[فارس] و ايران انجام مي‌گيرد، به وحشت افتاده است و قصد دارد كشورهاي خليج[فارس] را با ارعاب از اين تغيير سياست منصرف كند.»[۱۴]
گزارش- 281
شاهزاده "سعودالفيصل" وزير امور خارجة عربستان، در پايان مذاكرات دو روزة وزيران خارجة كشورهاي عضو شوراي همكاري خليج‌فارس گفت كه مطمئن است جنگ پنجساله بين ايران و عراق به زودي پايان خواهد يافت.[۱۵] يك مفسر راديو بي.بي.سي. در تفسيري، از خوش‌بيني بيش از حد عربستان در مورد پايان يافتن جنگ در اوضاع نامساعد كنوني، ابراز تعجب كرده و با اشاره به برخي حوادث اخير منطقه از جمله: زدن كشتي عظيم نفت‌كش تركيه بهوسيلة عراق در نزديكي سواحل ايران؛ توقيف كشتي كويتي حامل كالاهايي براي عراق؛ تداوم جنگ نفت‌كش‌ها؛ گلوله‌باران شهرهاي يكديگر؛ همچنين با يادآوري مواضع ايران در مورد جنگ: رد پيشنهاد آتش‌بس عراق؛ اصرار بر بركناري صدام‌حسين؛ مخالفت با دخالت شوراي امنيت سازمان‌ملل در قضية جنگ به دليل جانبداري از عراق؛ افزوده است: «همة اين مطالب در اولين دور مذاكرات وزير خارجة عربستان در ايران (كه براي اولين‌بار از زمان انقلاب از تهران ديدن كرد) به اطلاعش رسيدهاست و به نظر مي‌رسد كه ايران اميدوار است عربستان روش فعلي خود داير بر كمك‌هاي مالي به عراق را از نو بررسي نمايد.» مفسر بي.بي.سي. تفسير خود را چنين پايان دادهاست: «عراق معتقد است "يا آتش‌بس كامل و يا جنگ كامل"، لذا اگر كشورهاي شوراي همكاري خليج‌فارس خواستار محدود كردن جنگ باشند، مجبور خواهند شد كه تمام فشار خود را بر عراق به كار برند و جالب اين است كه عراق كه اخيراً گفت حمله به شهرها را از سرخواهد گرفت، تاكنون به چنين كاري دست نزده است؛ امكان دارد كه اين عمل عراق نتيجة مستقيم اعمال فشار عربستان باشد كه مي‌خواهد از خطر گسترش جنگ جلوگيري نمايد.»[۱۶]
گزارش- 282
" آندره ويلاز" خبرنگار خبرگزاري فرانسه، در گزارشي از جنگ نفت‌كش‌ها، به بررسي آمار و ارقام و نيز تبعات و سودها و زيان‌هاي اين جنگ پرداختهاست: آمار (جنگ نفت‌كش‌ها) در خليج‌فارس متضاد است: استفاده از موشك‌هاي پيشرفته، قربانيان زيادي نداشته و عملاً هيچ نفت خام را بر سطح آب‌ها جاري نساخته است. مضافاً افزايش تشنج در اين منطقه كه مشهور به تأمينكنندة نفت غرب است، تأثير كمي بر بازار داشته و حتي به صاحبان كشتي‌ها امكان دادهاست كه منافع سريعي به چنگ آورند. تعداد حملات را نمي‌توان با دقت تعيين كرد؛ عراق تأكيد مي‌كند از سپتامبر 1980 (1359) از آغاز جنگ با ايران، به 200 كشتي تجاري در شمال شرقي خليج[فارس] در اطراف ترمينال ايراني جزيرة خارك صدمه وارد آوردهاست؛ بيمة " لويدز" لندن به نوبة خود تعداد كشتي‌هاي صدمه ديده توسط دو كشور از مه 1981(1360) تا كنون را 143 فروند تخمين مي‌زند، ولي اين آمار دقيق نيست. جنگ نفت‌كش‌ها به مفهوم واقعي آن در اوايل سال 1984 آغاز شد، زماني كه عراق براي خفه كردن اقتصاد ايران و كاهش مساعي جنگ آن، محاصرة دريايي خود را تشديد كرد. تهران بلافاصله حمله به نفت‌كش‌هايي كه از بنادر كشورهاي عرب خليج متحد عراق مانند عربستان سعودي و كويت بارگيري مي‌كردند، به مقابله برخاست. آمار اين سري حمله‌هاي طولاني قريب به پنجاه نفت‌كش صدمه ديده از اواخر آوريل 1984 مي‌باشد. كشتي‌هاي ديگري نيز هدف اصابت موشك‌هاي " اگزوسه" عراقي يا راكت‌هاي ايراني قرار گرفته‌اند. اگر طرفداران محيط زيست نگران انفجار نفت‌كش‌ها بر اثر موشك‌ها و پخش شدن صدها هزار تن نفت خام بر روي دريا هستند، در عوض كارشناسان، اين موضوع را كوچك مي‌شمارند؛ آنها مي‌گويند كه يك نفت‌كش مدرن صدمة زيادي از بمب نمي‌بيند زيرا مخزن آنها به دقت تقسيم‌بندي شدهاست. و تاكنون حق با آنها بوده است، تنها نفت‌كش "نتونيا" درفوريه گذشته در آب فرو رفت و چند هزار ليتر نفت از مخزن آن نشت كرد؛ محيط زيست هرگز به طور جدي مورد تهديد قرار نگرفتهاست. مي‌توان تصور كرد كه حمله به كشتي‌ها به سود دو كارگاه اصلي تعمير كشتي‌ها در منطقه بودهاست: يكي در دوبي (امارات متحده عربي) و ديگري در بحرين. ولي در واقع چنين نيست، زيرا در مقابل چهار و يا پنج ميليون دلار كه براي تعمير نفتكشهاي غولپيكر لازم است، صاحبان كشتي‌ها اغلب ترجيح مي‌دهند كه آنها را به جايگاه اجناس اوراقي بفرستند. حداقل چهار سوپر نفت‌كش مورد حمله قرارگرفته به اوراقي‌ها فروخته شده‌اند. حملات هوايي، بيمه‌گران را نيز وادار به افزايش قابل ملاحظة نرخ‌هاي خود كردهاست. به گفتة لويدز، در مجموع، اين جنگ بيش از 575 ميليون دلار براي بيمه‌گران دريايي تمام شدهاست. ولي اين بيمه‌گران به طور مداوم نرخ‌هاي خود را متناسب با ميزان خطرات تنظيم كرده‌اند. نرخ بيمه در فوريه گذشته از يك درصد به نيم درصد ارزش كالا در نيمة جنوبي خليج[فارس] بازگردانده شد ولي براي بنادر ايران 25 درصد است. در نهايت، حملات هوايي در خليج‌فارس كه يكي از راه‌هاي اصلي عبور نفت را مورد تهديد قرار مي‌دهد، بازار نفت را تحت تأثير قرار دادهاست... همين كه اولين لحظات نگراني گذشت، معامله‌گران آرامش خود را بازيافتند و فعلاً فراواني نفت خام و شكاف در اوپك تعيينكنندة اوضاع است. حتي ايران كه مستقيماً مورد تهديد قرار گرفت، با برقراري رفت و آمد ميان خارك و ترمينال شناور نزديك جزيرة سيري در جنوب خليج‌فارس كه كمتر در معرض حملات عراق است، راه اصلي براي خود پيدا كردهاست و به دليل تخفيف زياد، توليد ايران به دو ميليون بشكه در روز افزايش يافتهاست.[۱۷]
گزارش- 283
علل كمبود برق و كثرت تعداد خاموشي‌هاي روزانه، به وسيلة مهندس مسعود حجت يكي از مسئولان وزارت نيرو، بررسي شد. در اين بررسي، علاوه بر جنگ و آثار آن به ويژه جنگ شهرها، به برخي عوامل ديگر نيز اشاره شدهاست. موارد مذكور در اين بررسي، برخي مستقيماً مرتبط با جنگ است از قبيل: ترك كارشناسان و متخصصان شوروي از نيروگاه 540 مگاواتي "رامين" اهواز و نيروگاه 800 مگاواتي شهيد "منتظري" اصفهان كه تعداد آنها به حدود هزار نفر مي‌رسد؛ تعويق اجراي عمليات در نيروگاه 387 مگاواتي تبريز بهوسيلة پيمانكار فرانسوي بر اثر مشكلات سياسي ناشي از تيرگي روابط بين دو كشور؛ ترك كارشناسان آلماني از نيروگاه 1760 مگاواتي نكا (شهيد سليمي). به موارد ديگري نيز اشاره شدهاست از قبيل تقسيم ناعادلانة بودجه و سياست‌هاي ارزي مغشوش و نامتوازن كشور كه به نظر مي‌رسد متكي به ضوابط صحيحي نمي‌باشد و عموماً از طريق وزارت برنامه و بودجه و بانك مركزي اعمال مي‌گردد؛ عدم بارش برف و باران كافي در فصل زمستان؛ مهمتر از همه، فرار و كناره‌گيري نيروهاي انساني متخصص از وزارت نيرو بهدليل نداشتن حقوق و مزايايي مكفي. وي تأكيد كرد: «ضعف برق در حال حاضر با يك بحران جدي مواجه شدهاست و چنانچه توجهي به حل سريع مشكلات مذكور نشود، وقوع فاجعة بزرگي در سال‌هاي آينده حتمي است كه بدون شك عواقب سياسي، اجتماعي آن متوجه مسئولان و دست‌اندركاران، و رنج و نابهساماني آن متوجه مردم مستعضف اين كشور اسلامي خواهد شد.»[۱۸] ضميمة گزارش273: خلاصه شرح عمليات قدس3 چنان كه در متن آمده است، عمليات "قدس3" به دو قسمت رفت و برگشت قابل تقسيم است؛ در اين جا توضيح مختصري دربارة هركدام داده مي‌شود. الف) مرحلة رفت: با اعلام رمز، هر يك از گردان‌ها در محورهاي خود عمليات را آغاز كردند. گردان قاسم‌بن‌الحسن(ع) طبق برنامه و طرح مانور، عمليات خود را آغاز كرد و در پايگاه سمت چپ اين گردان، با فقدان نيروي دشمن روبهرو شد، اما در پايگاه‌هاي سمت راست، بر اثر درگيري سريع و غافلگيرانه، در همان لحظات اولية درگيري چهل نفر از نيروهاي عراقي اسير شدند و در ادامة پاكسازي، يك توپ ضدهوايي و يك جيپ حامل توپ 106 منهدم گرديد. نيروهاي گردان امام مهدي(عج) با استفاه از موفقيت گردان قاسم‌ابن‌الحسن(ع) توانستند از اين گردان عبور كنند. با وجود سر و صداهاي زياد، دشمن متوجه حضور نيروهاي خودي نشد و آنان موفق شدند خود را به مواضع دشمن و حتي سنگر قرارگاه فرماندهي گردان دشمن برساندند و با پرتاب نارنجك به داخل سنگر فرماندهي، درگيري را آغاز كنند. گردان امام مهدي(عج) موفق شد در همان دقايق اولية درگيري، جانشين فرمانده گردان دشمن را به هلاكت برساند و علاوه بر اسير كردن فرمانده گروهان قرارگاه، حدود سيصد نفر از نيروهاي تحت امر اين قرارگاه را از پا درآورد، سپس به انهدام خودروها، پمپ بنزين و انبار مهمات گردان دشمن بپردازد. نيروهاي گردان امام علي(ع) كه در محور چپ عمليات، در پشت كمين‌هاي دشمن متمركز شده بودند، با اعلام رمز عمليات، درگيري را آغاز كردند و در همان لحظات اوليه، وارد سنگرهاي افراد دشمن شدند و حدود هفتاد نفر از آنها را به اسارت درآوردند، سپس در جريان پاكسازي سنگرهاي دشمن توانستند مقداري مهمات، يك دستگاه جيپ فرماندهي، حدود چهار قبضه توپ 106 و تعدادي خودرو "آيفا" ي در حال فرار را با آر.پي.چي. منهدم كنند و حدود پنجاه نفر از نيروهاي دشمن را نيز به هلاكت برسانند. تلفات نيروهاي گردان‌هاي عملكننده (خودي) با توجه به اصل غافل‌گيري و نيز در خواب بودن نيروهاي دشمن، بسيار اندك بود، به طور مثال گردان امام مهدي(عج) در شروع عمليات يك شهيد و دو مجروح داشت. از جمله عوامل مؤثر در نحوة پاكسازي را مي‌توان غافل‌گيري و ناآشنايي نيروهاي تازه تعويض شدة دشمن به منطقه دانست و به همين علت كاملاً گيج و ضربه‌پذير بودند و از طرف ديگر، توجيه نيروهاي خودي به منطقه، پيشروي خوب قبل از شروع درگيري و ... را نبايد از نظر دور داشت به طوري كه بدون هيچگونه مقاومتي پاكسازيها صورت گرفت.[۱۹] بد نيست يادآوري شود كه در جلسة قرارگاه خاتم‌الانبيا(ص) در مورخ 22/4/1364، يكي از فرماندهان گردان عملكنندة لشكر19 فجر (سپاه) گفت: «ما با غافل‌گيري صددرصد عمل كرديم و دشمن را در حالي كه در خواب بود، كشتيم.» سپس فرمانده لشكر19 فجر شيراز به همين نكته (اصل غافل‌گيري) اشاره كرد و افزود: «نيروهاي خودي ابتدا در پشت خط مقدم دشمن درگير شدند و سپس اين خط را با جنگ سرنيزه پاشيدند ... در اين عمليات، ما اول به فرماندهي گردان دشمن زديم و سپس با ديده‌بان خط مقدم درگير شديم.»[۲۰] ب: مرحلة بازگشت: مطابق برنامة پيش‌بيني شده در طرح مانور مبنيبر تخلية منطقه قبل از روشن شدن هوا، فرماندهي لشكر مطابق وضعيت خاص هر محور، دستور برگشت نيروها را بهوسيلة بي‌سيم صادر كرد. در بازگشت، نيروهاي گردان قاسم‌ابن‌الحسن(ع) و امام مهدي(عج) ناچار شدند برخلاف طرح پيش‌بيني شده، از شيارها به جاي جادة اصلي استفاده كنند كه اين اقدام خالي از خطر نبود و شماري از نيروهاي دشمن كه از پاكسازي گريخته و در شيارها پناه گرفته بودند، با اجراي آتش تيربار، سدي بر حركت نيروهاي خودي شدند. فرمانده لشكر در اين باره مي‌گويد: «البته آن دسته از نيروهايي كه توانسته بودند زودتر برگردند (از جمله گردان امام مهدي(عج))، تعداد تلفاتشان بسيار پايين بود، اما نيروهايي كه در برگشت تأخير داشتند، متحمل تلفات سنگين‌تري گرديدند، از جمله گردان قاسم‌ابن‌الحسن(ع) كه معاون گردان و دو فرمانده گروهانشان شهيد، مفقود و زخمي گرديده و بسياري از نيروها پراكنده و تعدادي از آنها مفقود شدند و بعضاً كه زخمي بودند، در منطقه ماندند. گروهان يكم اين گردان متحمل بيشترين خسارات گرديد. لازم به تذكر است كه به علت گرمي هوا، چند تن از نيروهايي كه در منطقه مانده بودند، بر اثر تشنگي به شهادت رسيدند.» در محور چپ، گردان امام علي(ع) به هنگام بازگشت مشكل چنداني نداشت، چرا كه دشمن نيروي كمي در اين محور (قله 194) داشت و از سوي ديگر، گردان در تصرف اهداف كاملاً موفق بود و در برگشت كلاً دو شهيد و دو مجروح داشت. با توجه به شرحي كه گذشت، نسبت تلفات خودي در برگشت بيش از زمان پيشروي و درگيري بود، به عنوان مثال، گردان امام مهدي(عج) در ابتدا يك شهيد و دو زخمي داشت ولي در موقع برگشت، تعداد شهدا به شش تن و مجروحان به بيش از چهل تن رسيد كه تعدادي از مجروحان باقي ماندند. سرانجام همة گردان‌ها موفق شدند تا ساعت8 صبح، خود را به قلة 216 (خط خودي) برسانند. شهدا و مجروحان نيز با آمبولانس و پي.ام.پي. به اورژانس احداث شده حمل و از آن‌جا با هلي‌كوپتر به بيمارستان اعزام مي‌شدند. از سوي ديگر، در ساعت6:45 صبح، دشمن با نزديك كردن نيروهاي زرهي‌اش به ارتفاع 137 و اجراي آتش تهيه و نيز اجراي آتش به وسيلة هلي‌كوپتر، پاتك خود را آغاز كرد و همزمان با اين عمليات، دو فروند از هواپيماهاي دشمن، موسيان و دهلران را بمباران كردند. پاتك دشمن با استعداد يك تيپ زرهي و يك تا دو گردان پياده (با توجه به اينكه ارتباطات آنها با جلو را نيروهاي خودي هنگام تك قطع كردهبودند) به منظور بازپس‌گيري ارتفاعات 137 و 194 صورت گرفت. در حالي كه نيروهاي دشمن در حال پيشروي بودند، توپخانة خودي روي آنها آتش ميريخت و در همان ابتداي كار، تعدادي از تانك‌هاي دشمن آتش گرفتند و پيشروي آنها مختل شد. ساعت حدود 11:30 صبح، دشمن سي تا چهل دستگاه از تجهيزات زرهي‌اش را برگرداند، بقية زرهي دشمن حدود ساعت12 ظهر توانستند پشت ارتفاعات 137 استقرار يابند و تا شب روي ارتفاع 194 نيز مستقر شدند.[۲۱] راويان مركز مطالعات و تحقيقات جنگ در عمليات "قدس3"، در يك جمع‌بندي از اين عمليات، نقاط ضعف و قوت نيروهاي خودي و دشمن را برشمرده‌اند: دشمن به لحاظ اين كه احتمال تك را به اين منطقه نمي‌داد، به گونه‌اي آرايش گرفتهبود كه جناح چپش خالي و قابل نفوذ بود، لذا نيروهاي خودي از اين موقعيت استفاده كردند و با دورزدن دشمن، از عقب او را مورد تهاجم قرار دادند. ضعف‌هاي دشمن: جناح دادن؛ غفلت و عدم هشياري؛ ضربه‌پذيري به دليل تعويض نيرو. مجموعه مسائل فوق با توجه به اصل غافل‌گيري و ... وضعيتي را براي دشمن در شب عمليات پيش آورد كه كاملاً ضربه‌پذير شدهبود. ضعف‌هاي خودي: عدم برآورد دقيق استعداد دشمن؛ فقدان نيروي احتياط؛ عدم همكاري و تحرك قرارگاه؛ عدم پاكسازي جادة اصلي. نقاط قوت خودي: توجيه كادر گردان‌ها؛ جناح گرفتن از دشمن و دور زدن او؛ آتش پشتيباني؛ هماهنگي و همكاري با ارتش. موفقيت لشكر19 فجر يك دستآورد مهم ديگر هم به دنبال داشت و آن هم خروج اين يگان از لاك پدافندي دو سه سالة گذشته و پيدا كردن روحيه و تحرك جديد بود كه تحرك و نشاط حاصل از اين عمليات، لشكر را جهت عمليات‌هاي آينده آماده‌تر ساخته است.[۲۲] در آخر، راويان مركز به عاملي ديگر نيز كه در غافل‌گيري دشمن در عمليات "قدس3" تأثير داشته است، اشاره كرده‌اند: دشمن طي تكي كه قبلاً در محور شرهاني انجام دادهبود، موفق شد تپه‌اي را كه در اختيار نيروهاي ارتش بود، تصرف نمايد، به دنبال آن، برادران ارتش درصدد برآمده بودند كه تپه مذكور را پس بگيرند. با تحركات و جابه‌جايي‌هايي كه صورت گرفتهبود، دشمن متوجه حركت از سوي ارتش مي‌شود و اين در شرايطي است كه در بامداد 20/4/1364 عمليات "قدس3" شروع مي‌شد. در عمل بدون هيچگونه هماهنگي بين دو عمليات، برادران ارتش نيز در بامداد 19/4/1364 روي تپة موردنظر در محور شرهاني وارد عمل شدند و اين خود عاملي شد كه در طول شب بيشترين توجه دشمن روي محور شرهاني باشد و لذا تمام آتش توپخانة دشمن نيز در آن منطقه متمركز شدهبود و عمليات ارتش عملاً فريبي شد براي عمليات "قدس3". برادران ارتش در آن شب موفق به بازپس‌گرفتن تپه مذكور نشدند تا اين كه در روزهاي بعد با آمدن يك تيپ از لشكر21، تپه را از دست دشمن آزاد كردند.[۲۳]
منابع و مآخذ روزشمار 1364/04/20
- ↑ سند شمارة 0629/گ، مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: "عمليات قدس3"، گزارش راويان عمليات قدس3 (محمد ساجدي، شهيد محمدرضا ملكي) مرداد 1364 ص 18.
- ↑ همان، ص 25.
- ↑ سند شماره 009651 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش نوبه‌اي، قرارگاه خاتم‌الانبيا(ص)، شماره 137 (2/5/1364).
- ↑ خبرگزاري جمهوري‌اسلامي، نشرية "گزارش‌هاي ويژه"، شماره 116 (23/4/1364)، ص3.
- ↑ سند شماره 0634 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: "انتخاب منطقة عملياتي فاو"، گزارش راوي قرارگاه خاتم، (داود رنجبر)، ص50.
- ↑ سند شمارة 0640 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: "بررسي وضعيت دشمن"، گزارش راوي قرارگاه خاتم (محمد دروديان)، اسفند 1367، ص 26.
- ↑ - خبرگزاري جمهوري اسلامي، نشرية "گزارش ويژه"، شمارة 114 (21/4/1364)، ص2، از تبريز.
- ↑ روزنامة اطلاعات، 22/4/1364، ص23.
- ↑ مأخذ 4، ص 17، از پاريس.
- ↑ خبرگزاري جمهوري‌اسلامي، نشريه "گزارش‌هاي ويژه"، شمارة 115 (22/4/1364)، ص 7، پاريس، خبرگزاري جمهوري‌اسلامي، 21/4/1364.
- ↑ مأخذ8، ص آخر.
- ↑ مأخذ10، صص 13 و 14، كويت - خبرگزاري جمهوري‌اسلامي، 21/4/1364.
- ↑ روزنامة اطلاعات، 20/4/1364، ص آخر.
- ↑ ادارة كل مطبوعات و رسانه‌هاي خارجي وزارت ارشاد اسلامي، نشرية "بررسي مطبوعات جهان"، شمارة 875، 3/5/1364، نشرية "فارين ريپورت"، ص 29.
- ↑ مأخذ 7، ص 33، راديو بي.بي.سي.، 20/4/1364.
- ↑ مأخذ7، صص 33 و 34، راديو بي.بي.سي.، 20/4/1364.
- ↑ مأخذ 7، صص 5 تا 7، منامه - خبرگزاري فرانسه، 20/4/1364.
- ↑ مأخذ 7، صص 10 و 11.
- ↑ مأخذ شماره 1 صص 18 تا 20.
- ↑ سند شماره 1096 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: دفترچه ثبت راوي قرارگاه خاتم (محسن رخصتطلب)، 11/4/ تا 24/4/64، صص 135 تا 138.
- ↑ مأخذ شماره1، صص 20 تا 25.
- ↑ مأخذ شماره 1، صص 26 تا 29.
- ↑ مأخذ شماره 1، ص 29.