1365.11.09

روزشمار جنگ سال 1365 1365.10.09
نام‌های دیگر	نه دی
تاریخ شمسی	1365.10.09
تاریخ میلادی	30 دسامبر 1986
تاریخ قمری	27 ربیع الثانی 1407

1359.10.09

1360.10.09

1361.10.09

1362.10.09

1363.10.09

1364.10.09

1366.10.09

گزارش - 1

1. با وجود تأکید فرمانده کل سپاه پاسداران بر تعجیل در آمادهسازی منطقه شلمچه برای عملیات و نیز پس از سه روز تلاش برای طراحی مانور و انجام سایر اقدامات در این منطقه، اغلب فرماندهان قرارگاهها و یگانهای رزمی سپاه درباره موفقیت یک عملیات گسترده در شلمچه همچنان تردید دارند. در ادامه جلسه شب گذشته فرماندهان سپاه پاسداران در قرارگاه خاتمالانبیا که به منظور بررسی آخرین اقدامات و طرح مانور قرارگاه عملیاتی (سپاه یکم) کربلا در منطقه شلمچه تشکیل شده است،* از نخستین دقایق پس از نیمهشب فرماندهان چهار یگان دیگر این قرارگاه از آخرین وضعیت و اقدامات یگان خود گزارش دادند و سپس روی طرح مانور عملیات بحث شد. ابتدا محمدباقر قالیباف فرمانده لشکر۵ نصر در گزارش خود گفت: «ما از نظر عقبه و بنه مشکلی نداریم. امکانات جهاد سازندگی ما هم پای کار است. لذا قرار شده جاده شلمچه را دو طرفه کنیم. از قبل چند سنگر نیز آماده کردهایم.» این فرمانده لشکر ادامه داد: «ما از نظر کامیون کمپرسی و شن کمبود داریم. آمبولانسها و خودروهای منهدمی ما هم باید جایگزین شود. از نظر استحکامات نیز مشکل داریم و برای سه گردان نیرو سنگر میخواهیم. اگر مشکل مهندسی منطقه حل شود، ما هیچ مشکلی نداریم و برای عملیات آمادهایم.» وی همچنین گفت: «مشکل عمده ما که فکر میکنم مشکل لشکر امام رضا، تیپ قائم و لشکر ثارالله هم باشد، این است که نیروهای ما ۱۲۰ روز است که در منطقه هستند و مأموریتشان تمام شده است. ما اینها را میتوانیم تا ۱۰، ۱۲ روز دیگر نگه داریم. برای عملیات هم آماده هستند. برادر محسن! اگر در این ۱۰، ۱۲ روز عملی نشود و اگر بنا باشد یک ماه دیگر اینجا عمل شود، تمام استعداد ده گردان ما از دست میروند. [به شهرهایشان باز میگردند.]» محسن رضایی که بر تعجیل در عملیات اصرار داشت، در پاسخ گفت: «۱۰، ۱۲ روز که زیاد است. باید عجله کنید زمان را از دست ندهید. روز و ساعت و ثانیه را از دست ندهید.» در ادامه جلسه، اسماعیل قاآنی فرمانده لشکر۲۱ امام رضا نیز در گزارشی کوتاه گفت: «ادوات و توپخانه ما از قبل در منطقه است، ما در اینجا [شلمچه] یک سری عقبه و محل استقرار نیرو لازم داریم. ضمن اینکه هنوز مانور ما دقیقاً مشخص نیست.» سومین فرمانده یگان زیر امر قرارگاه کربلا نیز که خیلی کوتاه گزارش داد، جواد احمدی فرمانده تیپ مستقل۱۲ قائم بود که گفت: «ما عقبه داریم و ادوات نیز مستقر است. سنگر هم داریم. تنها مشکل ما این است که هنوز مانور مشخص نیست.» وی سپس از کمبود خودرو به عنوان مشکل اصلی یگانش نام برد. هاشم اعتمادی فرمانده تیپ مستقل۳۵ امام حسن چنین گزارش داد: «سه گردان نیرو داریم. ادوات ما [در منطقه شلمچه] مستقر است؛ بچهها به منطقه توجیه هستند.» وی از کمبود خودرو، خمپارهانداز و مینیکاتیوشا نیز به عنوان مشکلات اصلی یگانش نام برد. پس از گزارش فرماندهان یگانهای قرارگاه کربلا، فرمانده این قرارگاه کلیات مانور پیشنهادیاش برای عملیات در شلمچه را مطرح کرد. براساس این طرح، یک محور در جناح شمالی منطقه (آبگرفتگی بوبیان) وارد عمل میشود و با عبور از پل روی کانال پرورش ماهی به منطقه غرب آن پیشروی میکند. محور دیگر، از جاده عمود بر منطقه پنج ضلعی وارد عمل میشود و خط دشمن در این منطقه را منهدم و به سمت جنوب پیشروی میکند. وی اضافه کرد: اگر قایق و نفربر خشایار به تعداد کافی برای عبور دو یگان به جناح شمالی فراهم شود، حداکثر میتوان تا سیلبند اول کانال پرورش ماهی رسید که در آن صورت دشمن نیز در سیلبند غربی این کانال هوشیار خواهد شد. در محور پنج ضلعی، هم باید با سه یگان عمل کرد و رفتن به سمت منطقه جنوبی آن مشکل است. در ادامه جلسه، فرمانده کل سپاه با اشاره به جناح شمالی منطقه شلمچه (آبگرفتگی بوبیان) گفت: «مواضع دشمن در اینجا جدید است. هنوز هم در حال ساختن سنگر است و خط دومش را هنوز نتوانسته درست کند. تا یکی، دو ماه دیگر هم بعید است این کار را بکند. ما باید از این منطقه برای زدن به پشت دشمن استفاده کنیم و در هر مرحله که میآییم جادهها را باز کنیم. ... برخلاف اینجا [عملیات کربلای۴] که به سرعت احتیاج داشتیم، اینجا [عملیات بعدی در شلمچه] ما به دقت در عمل احتیاج داریم. اینجا [کربلای۴] ما یک عملیات شناسایی با رزم انجام دادیم و سه نقطه دشمن را [در محور منطقه پنج ضلعی، جزیره بلجانیه و مقابل جزیره مینو] کشف کردیم. البته دشمن الآن دیگر فرصت دارد که بیاید روی معابری که ما از طریق آنها به او حمله کردیم، حساب بیشتری باز کند. هر چه ما بیشتر به دشمن در این منطقه [شلمچه] فرصت بدهیم او میآید و اینها را یکی یکی مینشیند تجزیه و تحلیل میکند. شما مطمئن باشید که ما دو، سه ماه و حتی چهار، پنج ماه بعد از فاو [عملیات والفجر۸ در بهمن ۱۳۶۴] حمله میکردیم در اینجا [شلمچه]، تا خط آخر رفته بودیم. امروز که شما میبینید تیربارهای دشمن روی دهانه کارون کار میکنند، به این خاطر است که یک مقدار اطلاعات و معلومات لو رفته است.» وی با بیان اینکه بعد از عملیات والفجر۸ دشمن متوجه شده است که ما برای عبور از اروندرود از نهرها استفاده میکنیم، افزود: «ما باید هر چه سریعتر بتوانیم در اینجا [شلمچه] عملیات کنیم.» محسن رضایی آنگاه با این پیشنهاد که شمال منطقه (آبگرفتگی بوبیان و پنج ضلعی) به قرارگاه کربلا واگذار شود و پس از گرفتن جای پا توسط این قرارگاه، دو قرارگاه قدس و نجف در جنوب منطقه (منطقه پنج ضلعی تا جزیره بوارین) وارد عمل شوند، از حاضران در جلسه خواست در خصوص این پیشنهاد بحث کنند. وی همچنین درباره لزوم استفاده از نفربرهای آبی - خاکی خشایار در عملیات مورد نظر گفت: «ما اگر بخواهیم فقط با غواص و قایق به دشمن در آب حمله کنیم، یک قدم عقبتر هستیم. ما در هور [عملیاتهای خیبر و بدر] قایق را تجربه کردیم و در فاو [عملیات والفجر۸] هم غواص و قایق را وارد عمل کردیم. این عملیات [کربلای۴]** نشان داد ما دیگر از نظر آبی - خاکی یک کم از دشمن عقب افتادیم. دشمن کاملاً متوجه شده که ما از غواص و قایق استفاده میکنیم. لذا سلاحهایی را حساب شده طراحی میکند که در آب شلیک میکنند. ما باید در این عملیات [بعدی در شلمچه] حتما یک عامل دیگر را برای شکستن خط دشمن و پاکسازی آن اضافه کنیم، و آن یک آتشی است که در آب با قدرت به دشمن بتواند شلیک بشود و آن [نفربر] خشایار است. ما باید تمام خشایارها را به [تیربار] دوشکا مسلح کنیم و انشاءالله بلافاصله همراه با قایقهای موج دوم بیایند و از یک فاصله خیلی نزدیک و با اجرای حجم آتش خیلی قوی به پاکسازی خط دشمن کمک کنند.» فرمانده کل سپاه همچنین تأکید کرد: «غواصهای ما دیگر مثل گذشته بدون کمک نمیتوانند بجنگند. غواصهای ما در آب به کمک احتیاج دارند. دیگر تاکتیک گذشته ما برای دشمن لو رفته و ما دیگر مثل گذشته تنها با قایق و غواص نمیتوانیم با دشمن بجنگیم.» پس از سخنان فرمانده کل سپاه، حاضران در جلسه به بحث درخصوص طرح مانور پیشنهادی وی پرداختند که در ادامه به بخشهایی از آن اشاره میشود: امین شریعتی: «همین الآن هم شما به ما امر بفرمایید که برویم چشم بسته، همین امشب هم به خط بزنید، همه بچههای ما آمادهاند؛ و این بسیجیها هم امروز ما هر کاری کردیم مهمات و تجهیزاتشان را تحویل بگیریم، ندادند؛ و همهشان هم آمادهاند. منتها ما میخواهیم بگوییم این [منطقه] پنج ضلعی محدود است و سه تا یگان خیلی مشکل است با هم برویم داخل آن. همین تیرباری که برادرهای [لشکر] فجر میگویند که [در عملیات کربلای۴ در پنج ضلعی] ما را نگذاشت اینجا را عمق بدهیم. این خودش با توجه به مواضع خیلی زیادی که توی منطقه هست، این طوری نیست که ما با سرعت عمل زیاد بتوانیم سریعاً برویم و بعدش هم ادامه بدهیم. ما حتماً یک توقفی پشت این کانال [ضلع جنوبی منطقه پنج ضلعی] داریم؛ یعنی احتمال زیاد دارد با توجه به آرایشهایی که دشمن داخل منطقه دارد و از همه جهت برنامهریزی کرده است، پشت این کانال ما را متوقف کند. ... مطلب دیگر اینکه ما باید از آن پل [روی کانال پرورش ماهی] عبور کنیم و برویم داخل آن مثلث [منطقه مثلث شکل غرب کانال ماهی تا کانال زوجی]. این را من یک مقداری مشکل میدانم که بتوانیم همان شب از این پل رد بشویم و ... دشمن روی آن پل پدافند میکند و جلوی ما را میگیرد و اگر هم روی پل نگیرد، داخل ساحل [غرب کانال] میگیرد. ... این کانال ماهی مانند [جزیره] امالرصاص [در عملیات کربلای۴] است و مانعی است که پیچیدگی دارد.» محسن رضایی: «نمیشود مقایسه کرد. ما امالرصاص را از اول میدانستیم این طور است. ... اتفاقاً اگر ما جایی را بخواهیم حمله کنیم که دشمن کمتر فکرش را بکند، اینجاست. ... آمادگی دشمن در محور کانال پرورش ماهی از امالرصاص کمتر است.» امین شریعتی: «اصلاً پشت این جادههایی که ما تردد میکنیم، پشت همین سیلبند، هر کجا که تردد میکنیم بجز این جادههای عمودی، منطقه زیر دید کامل این [دکل دیدبانی] پتروشیمی [عراق در جنوب جزیره بوارین] است؛ یعنی ما باید بنا را بر این بگذاریم که دشمن اینجا حساس شده است.» محسن رضایی: «یعنی یک پتروشیمی استراتژی کلی جمهوری اسلامی را با بنبست مواجه بکند؟!» امین شریعتی: «مؤثر است در کار. نمیتوانیم انجام بدهیم.» عزیز جعفری: «غافلگیری برای ما یک اصل است. وقتی یک چیزی مانع غافلگیری باشد و نتوانیم عمل کنیم، بله! مانع استراتژی میشود.» محسن رضایی: «این که دلیل نمیشود با یک تاکتیک بخواهید یک اصل را از ما بگیرد. این یک تاکتیک برای دشمن است.» عزیز جعفری: «نه برادر محسن! ببینید حالا توی این عملیات [کربلای۴] اینجا [دژ مرزی شلمچه] ضعیفترین نقطه عملیات بود و دو یگان عمل کرد.» محسن رضایی: «نخیر، اینجا ضعیف نبود.» عزیز جعفری: «نه ضعیف از نظر شما، از نظر خودمان میگویم. ما همه یگانهایمان را ریخته بودیم اینجا [جزیره امالرصاص، بوارین، بلجانیه] و فقط دو یگان را گذاشته بودیم اینجا [شلمچه].» محسن رضایی: «بله، دو تا کم بود.» عزیز جعفری: «ولی الآن درست بر عکس است؛ یعنی در آن شرایط [عملیات کربلای۴]، دشمن اینجا [شلمچه] خواب بود.» محمدنبی رودکی: «آمادگیاش کمتر از آنجا [امالرصاص] بود.» محسن رضایی: «بله، این قبول است. الآن اینجا حساس شده است. اصلاً به همین دلیل است که ما نباید به یک نقطه اکتفا کنیم. ... به هر حال شما مطمئن باشید ما در منطقه پایین، از کوشک به پایین، دیگر غیر از اینجا [شلمچه] جایی برای حمله نداریم.» عزیز جعفری: «شما همه این مانور اینجا را دارید متکی میکنید به خشایار. در صورتی که این فقط به درد خط اول میخورد.» احمد غلامپور: «اصلاً وسیله نامطمئنی است. زود خراب میشود.» محسن رضایی: «مگر گفتیم غواص و قایق نباشد!؟» عزیز جعفری: «نه، میگویید باشد ولی همه چیز را دارید تحتالشعاع خشایار قرار میدهید.» محسن رضایی: «نه، میگوییم برای شکستن خط.» عزیز جعفری: «شما از آقای رودکی [فرمانده لشکر فجر که در عملیات کربلای۴ در محور شلمچه وارد عمل شد] سؤال کنید. میگوید ما توی شکستن خط هیچ مشکلی نداشتیم که بخواهیم از خشایار استفاده کنیم.» محسن رضایی: «الآن اینجا لو رفته است. فرق میکند ... برای شکستن خط [دشمن] غواصها در موج اول بروند. موج دوم قایقها بروند. اما تجربه ثابت کرده در الحاقاتی که در خط داریم، بچهها، بندگان خدا، با این آرپیجی و کلاش [کلاشینکف] حریف عراقیهایی که [تیربار] چهار لول یا دو لول گذاشتند توی خط بچهها را متوقف میکنند، نمیشوند. این کمک میخواهد. این، یک آتش کمک مستقیم میخواهد.» عزیز جعفری: «حالا برادر محسن!، این عملیات احتیاج به غافلگیری دارد یا ندارد؟ ... با این حجم عظیم کار مهندسی که ما الآن تمرکز میدهیم توی این منطقه، همهشان توی دید است. ... ما الآن تعجیلی داریم پای کار میرویم و این تناقص دارد با حفاظت. به هر حال دشمن منطقه را کنترل میکند. محمدباقر قالیباف: «الآن اساس بر حفاظت گذشته نشده، برادر محسن!» امین شریعتی: «ما میخواهیم بیاییم داخل این منطقه آرایش بگیریم، اورژانس درست کنیم. همه تشکیلاتمان را بریزیم داخل اینجا. الآن هم که مهتاب نیست؛ یعنی شب واقعاً مشکل است. ... مجبوریم توی روز بیاوریم [که دشمن میبیند].» محسن رضایی: «الآن در این ۷، ۸ روز که دشمن [از نتیجه عملیات کربلای۴] مغرور شده است، هیچ مسئلهای ندارد. برعکس اگر دو هفته بگذرد و بعد شما شروع کنید، او هر مسئله را گزارش میدهد.» به این ترتیب، در این جلسه اگر چه فرمانده سپاه تمام سعی خود را کرد تا به حاضران تفهیم کند که میتوان از استعداد و توان رزمی و نیز از بسترسازیهایی که در یگانها برای عملیات کربلای۴ فراهم آمده، کمال بهره را در عملیات جدید برد، اما ابهام اغلب فرماندهان درباره اجرای عملیات در منطقه محدود شلمچه که عظیمترین موانع و استحکامات ارتش عراق در آن قرار داشت، همچنان به قوت خود باقی ماند.

گزارش - 2

2. سرپرست ستاد تبلیغات جنگ در گفتوگو با خبرنگاران داخلی و خارجی به تبلیغات عراق درباره عملیات کربلای۴ پاسخ داد. وی همچنین در مورد سفر اخیر رئیس جمهور عراق به عربستان سعودی، سیاست اخیر شوروی در قبال جنگ و نتایج کنفرانس همیاری مردم عراق توضیحاتی داد. به گزارش روزنامه اطلاعات به نقل از خبرگزاری جمهوری اسلامی کمال خرازی طی این مصاحبه در تشریح اهداف و چگونگی عملیات نظامی اخیر ایران با نام کربلای۴ اظهار داشت: «در عملیات محدود و انهدامی کربلا۴ گروههای کوچکی از نیروهای اسلام از اروندرود گذشتند و بعد از ورود به جزیره امالرصاص و نابود کردن تجهیزات دفاعی و نیروهای دشمن و گرفتن تعدادی اسیر به مواضع اولیه خود برگشتند.» وی با اشاره به اینکه در این عملیات فقط ۴۰ واحد از لشکرهای مختلف که برای کار تخصصی، عبور از رودخانه و تخریب، جمعآوری شده بودند و تعداد آنها به ۶ هزار نفر میرسید شرکت داشتند، گفت: «با توجه به اینکه تعدادی از این نیروها وظیفه تدارکات و پشتیبانی را به عهده داشتند در واقع تعداد نیروهای تککننده و تهاجمی کمتر از ۶ هزار نفر بوده است که این عده توانستند هدفهای عملیاتی را کاملاً تحقق بخشند.» خرازی ضمن این یادآوری که امالرصاص همان جزیرهای است که قبل از عملیات والفجر۸ سدهای دفاعی آن شکافته شد و پس از آن نیروهای ما به جزیره نفوذ کردند گفت: «بنابراین عراق تجربه یک بار حمله ما به جزیره را داشت و قبل از عملیات کربلا۴ هم از حرکات عراقیها معلوم بود که کمابیش از حمله قریبالوقوع ما به جزیره آگاهی دارند. با این همه و علیرغم آمادگی عراقیها حمله ما به جزیره امالرصاص و نابودی تجهیزات دشمن در آنجا و سپس برگشت نیروهای ما برای عراقیها بسیار شکننده بود.» وی با تأکید بر موقعیت استراتژیک امالرصاص افزود: «به علاوه با این عملیات قصد داشتیم موقعیت روانی و دفاعی دشمن را برای برنامهریزیهای آینده ارزیابی کنیم.» سرپرست ستاد تبلیغات جنگ برخورد عراق با عملیات محدود و انهدامی کربلای۴ را عجیب، متضاد و پر از تناقض خواند و گفت: «نوع برخورد تبلیغاتی عراق با این عملیات، نیاز واقعی این رژیم به یک جنجال تبلیغاتی را برای روحیه دادن به سربازانش روشن کرد.» وی افزود: «آنها ابتدا اعلام کردند ۳۲ هزار و ۳۴۴ سرباز ایرانی را در امالرصاص کشته و زخمی کردهاند و سپس مدعی کشتن ۵۰ هزار و ۳۸۰ تن شدند و آنگاه این رقم را به ۹۰ هزار نفر رساندند. در حالی که اولاً در جبهه هیچوقت نمیتوان رقم دقیق داد و آمارهایی از این دست معمولاً تقریبی است و ثانیاً چگونه میشود در یک جزیره ۵/۳ کیلومتری آنقدر نیرو جای داد که بیش از ۹۰ هزار تن از آنان کشته شده باشند؟ متأسفانه این برخورد عراق و ارائه چنان آمار و ارقام عجیب از سوی آن رژیم توسط رسانههای بینالمللی مورد نقد قرار نگرفت، در حالی که اطلاعات ماهوارهها در اختیار رسانهها است و اتفاقاً ماهوارهها محدود بودن عملیات را تأیید کردند.» خرازی با اشاره به اینکه رژیم عراق برای اینکه وانمود کند هنوز میتوان به ثبات آن امید داشت به طور سیستماتیک این شیوه تبلیغاتی را در برخورد با هر عملیاتی اتخاذ میکند، گفت: «به نظر ما شرایط سیاسی و تبلیغاتی جهانی در رابطه با جنگ تحمیلی به گونهای است که عراق را تحت فشار قرار میدهد و لذا این کشور برای رهایی از این فشار همیشه بعد از هر عملیات هدف بزرگی را مطرح میکند و وانمود میسازد که جلوی کار بزرگ ایران را گرفته است. در عملیات کربلا۴ هم این رژیم ادعا کرد که هدف ایران بصره بوده است در حالی که هدف عملیات ما محدود بود.» وی خبرنگاران را مورد خطاب قرار داد و گفت: «شما که شاید بتوانید مسائل جامعه ما را ارزیابی کنید تصور نمایید اگر ما ۹۰ هزار کشته و زخمی داده بودیم وضع بیمارستانهای ما چگونه میتوانست باشد و چقدر مجلس بزرگداشت شهدا که این همه مورد توجه مردم ماست در شهرها بر پا میشد. ولی ببینید که چنین نیست و بنابراین آنچه عراقیها میگویند کذب است.» سرپرست ستاد تبلیغات جنگ سفر صدام حسین به عربستان را در ادامه همین شیوه تبلیغاتی و جلوگیری از تغییرات احتمالی در سیاست کشورهای منطقه در قبال جنگ ارزیابی کرد و گفت: «به نظر ما کشورهای منطقه عاقلتر از آن هستند که فریب این مانور تبلیغاتی صدام را بخورند اما از نظر ما شوروی بیش از همه فریب رژیم صدام را خورده است و در طول جنگ تحمیلی دست از بیطرفی خود برداشته و به مسلح ساختن رژیم بغداد پرداخته است و اصولاً شورویها خیلی دیرتر از غربیها مسائل را درک میکنند، چنانچه در ماجرای مکفارلین هم شورویها فریب امریکاییها را خوردند و پرداخت بخشی از درآمد فروش اسلحه به ایران، به شورشیان ضدانقلابی نیکاراگوئه و مجاهدین افغانستان را جدی گرفتند و این مسئله در مورد کنفرانس همیاری مردم عراق که به تازگی در تهران برگزار شد نیز مشاهده گردید.» وی در همین زمینه افزود: «گروهها و جریانهایی که گرایشهایی به شوروی دارند، ابتدا در این کنفرانس شرکت نکردند و البته زود پشیمان شدند و نامههای عذرخواهی فرستادند و بعضی از این جریانها در آخرین روز کنفرانس خود را به آن رساندند و در کنفرانس شرکت کردند.» خرازی در مورد اهداف و نتایج کنفرانس همیاری مردم عراق گفت: «هدف این کنفرانس تجمع همه گرایشها و احزاب و گروهها و مبارزین ضدرژیم بعثی از نقاط مختلف دنیا به منظور نزدیکتر کردن مواضع آنان و ایجاد هماهنگی در مبارزاتشان و ترسیم آینده حکومت عراق بود.» وی افزود: «البته نتایج کنفرانس که برای شرکتکنندگان و ما نیز غیرمنتظره بود در آینده روشن خواهد شد اما همین قدر مشخص کرد که رژیم بعث در شرایطی است که وقوع تغییرات اساسی در عراق اجتنابناپذیر است و شرکتکنندگان در کنفرانس این را به خوبی احساس کردند و قرار شد برای ایجاد هماهنگی در مبارزات ضدرژیم بعثی و نوشتن قانون اساسی آینده عراق یک کمیته دائمی تشکیل شود.» بر پایه این گزارش سرپرست ستاد تبلیغات جنگ در پاسخ به سؤالی در زمینه همکاری اطلاعاتی شوروی با عراق گفت: «ما اطلاعاتی که این همکاری را نشان دهد در دست نداریم اما در مورد حمله هواپیماهای عراقی به جزیره سیری دلایلی در دست داریم که استفاده عراق از خاک کشورهای دیگر را نشان میدهد.» وی در مورد برخورد ایران با کشورهای منطقه که به عراق کمک میکنند ضمن اظهار اینکه این کشورها جرئت ندارند رسماً و علناً به کمکهای تسلیحاتی و مالی خود اعتراف کنند خاطرنشان کرد: «سیاست ضربه در برابر ضربه الزاماً به معنی ضربه نظامی نیست و همه شاهد هستند که ما به کشورهایی که به عراق کمک کردهاند چه ضربههای سیاسی و اقتصادی وارد کردهایم.»

گزارش - 3

3. دی ولت تلاش خبری عراق برای القای پیروزیاش در مقابله با عملیات کربلای۴ را جنگ روانی این کشور خواند. فیگارو هم نوشت نتیجه این عملیات به برقراری دوباره توازن قدرت بین ایران و عراق انجامید. روزنامه دی ولت چاپ آلمان غربی در مقالهای با عنوان حمله بزرگ ایران هنوز آغاز نشده است، درباره عملیات کربلای۴ نوشت: «سر و صدای زیاد عراق مبنیبر پیروزی در این حمله ایران برای دامن زدن به جنگ روانی است.» دی ولت افزود: «کارشناسان نظامی غرب اظهارات مسئولین ایران مبنیبر اینکه در این عملیات سه هزار تن از نیروهای عراقی کشته شدهاند، را تقریباً صحیح دانسته و اخبار پیروزی عراق را یک جنگ روانی بیسابقه در این مورد خواندهاند. به عقیده این کارشناسان گفتههای فرماندهان عراقی در مورد تلفات ایرانیها صحت نداشته و قصد مقامات عراقی از این عمل تقویت روحیه مردم آن کشور و خوشبین کردن آنها به پیروزی در جنگ میباشد.» در همین حال، روزنامه فیگارو چاپ فرانسه نیز در شماره امروز خود با اعلام اینکه شکست حمله اخیر ایران موجب تسکین خاطر اسرائیل شده است، اضافه کرد: نه تنها اسرائیل بلکه همه کشورهای منطقه با شنیدن خبر این شکست احساس و ابراز آرامش کردهاند. فیگارو همچنین نوشت: البته هنوز سرانجام جنگ پایانناپذیر خلیج (فارس) معلوم نیست؛ اما با این شکست لااقل در شرایط کنونی توازن قدرت بین ایران و عراق دوباره برقرار شده است.

گزارش - 4

4. وزیر دفاع عراق ضمن تهدید به بمباران گسترده شهرهای ایران، از تدارکات نظامی جدید ایران در بخش مرکزی و جنوبی جبهه جنگ خبر داد. وی همچنین از کمکهای اطلاعاتی امریکا در این زمینه تشکر کرد. به گزارش خبرگزاری رویتر عدنان خیرالله در یک کنفرانس خبری با ادعای حملات توپخانهای ایران به شهرهای مرزی عراق اعلام کرد: «چنانچه ایران به گلولهباران مناطق مسکونی عراق ادامه دهد هواپیماهای عراقی با تمام قدرت شهرهای ایران را هدف قرار خواهند داد.» وی افزود: «ما نمیتوانیم بایستیم و ببینیم که مردم ما میمیرند و ما بیکار باشیم. اگر آنها حمله به شهرهای ما را ادامه دهند هر شهری از ایران همزمان با ۱۰۰ هواپیما مورد حمله قرار خواهند گرفت.» وزیر دفاع عراق در اشاره به حمله نظامی اخیر ایران گفت: «رخنه ایرانیها در طول جبهه جنوبی که هفته گذشته روی داد همان چیزی است که ایران مکرراً به عنوان حمله سرنوشتساز از آن نام برده است.» وی افزود: «بر اساس ارزیابیهایی که انجام دادهام اگر آخرین حمله، خواستههای ایران را برآورده میساخت همان حمله نهایی قلمداد میشد.» خبرگزاری فرانسه از بغداد نیز گزارش داد: «به اعتقاد ژنرال خیرالله زیادی تلفات نیروهای ایرانی (به گفته بغداد ۳۲۰۰۰ کشته) تهران را وادار کرده است تا اهمیت این حمله را کم جلوه دهد اما اگر این حمله مطابق با پیشبینیهای ایران پیش میرفت این کشور تصمیم به ادامه آن میگرفت.» این مقام ارشد عراقی در مورد ارسال سلاحهای امریکایی به ایران اظهار عقیده کرد: «امریکا به عنوان یک کشور بزرگ به تعادل سیاسی در خاورمیانه فکر میکند.» وی سپس در مورد ارائه اطلاعات از تدارکات نظامی ایران به عراق توسط امریکاییها گفت: «ما به خاطر این اطلاعات از آنان تشکر میکنیم اما به آنان خاطرنشان میکنیم که در مقایسه با برخوردشان با ایران در این مورد تعادل برقرار نبوده است.» گزارش خبرگزاری فرانسه حاکی است وزیر دفاع عراق در پایان این مصاحبه اعلام کرد ایران در بخش مرکزی و جنوبی جبهه به تدارکات نظامی جدیدی روی آورده است.

گزارش - 5

5. یک روزنامه چاپ لندن پیشبینی کرد حمله آتی ایران طی دو هفته آینده در منطقهای بین قصرشیرین و نفتشهر انجام خواهد گرفت. همچنین دو روزنامه آلمانی به بررسی تحولات نظامی جنگ و معادلات بینالمللی مرتبط با آن پرداختند. به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی از لندن روزنامه انگلیسی دیلی تلگراف امروز طی مقالهای ایران را در حال تدارک حمله تازهای در حد فاصل قصرشیرین و نفتشهر دانست و با اشاره به سردی هوا و اینکه سراسر این منطقه را برف پوشانیده است پیشبینی کرد: «حتی اگر ایرانیها علیرغم کمبود تسلیحاتی که دارند بتوانند به دشت باز این منطقه برسند توانایی بیشتر رفتن را نخواهند داشت.» این روزنامه همچنین ضمن اغراقآمیز توصیف کردن آمار اعلام شده عراق از تلفات ایران در حمله اخیر اظهار عقیده کرد: «حمله اخیر ایران زیر نظر مستقیم رئیس مجلس شورای اسلامی صورت گرفته است.» روزنامه آلمانی دی ولت طی مقالهای در شماره امروز خود با عنوان “تهاجم بزرگ ایران هنوز شروع نشده است، گزارشهای عراق به عنوان جنگ روانی تلقی میشوند” مینویسد: «به نظر کارشناسان نظامی غرب این گزافهگوییها و اخبار مربوط به پیروزی که با نشان دادن اسرای ایرانی در تلویزیون عراق صورت میگیرد به خاطر بالا بردن روحیه مردم عراق است.» دی ولت با بیان این مطلب که جنگ خلیج (فارس) مدتها است به صورت یک جنگ فرسایشی درآمده خاطر نشان کرد: «پیروزی در این جنگ بیشتر به ذخایر انسانی و مالی بستگی دارد و به همین خاطر طبق نظر کارشناسان، ایران برای رسیدن به پیروزی از شانس بیشتری برخوردار است.» فرانکفورتر آلگماینه دیگر روزنامه آلمانی در مقالهای با طرح این سؤال که کدام یک از دو طرف جنگ در اروپا طرفدار بیشتری برای خود گرد آورده است، ضمن آنکه خاطرنشان میسازد عراق مدتها است که آشکارا در مسیر شوروی حرکت میکند، مینویسد: «اروپای قدیمی احتمالاً با صدام حسین اندکی بهتر میتواند کنار بیاید تا با (امام) خمینی. [لذا] این امر که هراس منطقه خاورمیانه از قدرت ارتش صدام که در نزدیکی آن قرار دارد تا چه حد است، خود مسئله دیگری است که در حال حاضر مطرح نمیباشد.»

گزارش - 6

6. نخستوزیر در دیدار با دبیرکل سازمان کنفرانس اسلامی تأکید کرد کویت نمیتواند محل امنی برای اجلاس سران کنفرانس اسلامی باشد. به گزارش روزنامه جمهوری اسلامی شریفالدین پیرزاده دبیرکل سازمان کنفرانس اسلامی امروز در دیدار با میرحسین موسوی نخستوزیر ضمن گزارشی از پیشرفت مذاکرات خود با مسئولین جمهوری اسلامی ایران و تحولات دو سال گذشته این سازمان اظهار امیدواری کرد «جمهوری اسلامی ایران با شرکت در اجلاس سران در بالاترین سطح شرایط موفقیت این اجلاس را فراهم کند.» نخستوزیر در این دیدار اظهار داشت: «اگر سازمان کنفرانس اسلامی در مواضع خود تحولات اصولی انجام دهد ما اعتقاد داریم که میتواند نقش بسزایی در حل مشکلات کشورهای اسلامی در سطح بینالمللی ایفا کند و خارج از تعصبات قومی حافظ منافع همه کشورهای اسلامی باشد.» وی در مورد خصوصیات لازم برای کشور میزبان اجلاس سران کشورهای اسلامی گفت: «محل برگزاری این اجلاس باید محیط امنی باشد و کشور میزبان توانایی تأمین امنیت آن را در سطح میزبانی شخصیتهای برجسته کشورهای اسلامی داشته باشد.» موسوی تأکید کرد: «در شرایطی که هواپیماهای عراقی هرلحظه در آسمان کویت ظاهر میشوند این کشور چگونه میتواند امنیت اجلاس رهبران کشورهای اسلامی را تأمین کند.» نخستوزیر همچنین گفت: «درحالیکه در چند کیلومتری تجمع سران کشورهای اسلامی کامیونهای مملو از مواد منفجره برای رژیم صدام حمل میشود و در داخل کویت شاخههای تروریستی رژیم بعث عراق فعالیت دارند کشور کویت چگونه میتواند محل امنی برای برگزاری چنین اجلاسی باشد.» موسوی افزود: «گذشته از مسائل امنیتی اجلاس سران، کویت در ابعاد سیاسی، نظامی و اقتصادی حمایتهای آشکاری از رژیم جنگافروز صدام که باعث تشدید ویرانیهای جنگ شده است و اکنون که بهعنوان میزبان اجلاس کشورهای اسلامی مطرح است نهتنها موضع بیطرفی در جنگ نداشته است، بلکه حمایتهای عملی از رژیم عراق داشته که نشاندهنده این مطلب است که کویت توان تشخیص مصالح خود را ندارد.» دبیرکل سازمان کنفرانس اسلامی نیز اهمیت بیطرفی کشور میزبان اجلاس سران کنفرانس اسلامی را مورد اشاره قرار داد اما دیگر بار خواستار آن شد ایران با ادامه همکاریهای خود این سازمان را در حل مشکلات کشورهای اسلامی یاری دهد.

گزارش - 7

7. رئیس جمهور از مواضع اتیوپی در قبال جنگ ایران و عراق قدردانی کرد. به گزارش روزنامه جمهوری اسلامی، امروز آیتالله خامنهای در ملاقات با سفیر اکرودیته اتیوپی که برای تقدیم استوارنامه با وی دیدار کرد، با امیدبخش خواندن چشمانداز روابط میان ایران و اتیوپی و اشاره به مشترکات موجود از نظر موقعیت استراتژیکی و حساسیت جغرافیایی و نیز مواضع دو کشور در مقابله با استکبار جهانی و رژیم نژادپرست افریقای جنوبی و اهتمام به مسئله افریقا اظهار داشت: «ما به ارتباطات بیشتر با کشورهای مترقی علاقهمندیم و معتقدیم تنها راه مقابله با حرکتهای فعال استکبار جهانی اتحاد و وحدت کشورهای مترقی و مبارز است.» رئیس جمهور ضمن قدردانی از موضعگیریهای واقعبینانه رهبری اتیوپی در قبال ماهیت جنگ تحمیلی عراق علیه ایران افزود: «ماهیت حقیقی این جنگ این است که استکبار با تحمیل این جنگ به وسیله عراق قصد زیر فشار قرار دادن انقلاب اسلامی ایران را داشت ولی غافل از این بود که تحمیل جنگ علیه هر انقلابی نه تنها ثمری برای جنگافروز ندارد بلکه بنا بر تجربه تاریخی شکست جنگافروز حتمی است، زیرا که عنصر انقلاب پشتوانه مهمی برای یک ملت انقلابی و اسلامی است و ملت ما نشانههای پیروزی در این جنگ را به خوبی احساس میکند.» سفیر اتیوپی نیز در این دیدار گفت: «ما در اتیوپی به این علت از جمهوری اسلامی ایران در قبال این جنگ تحمیلی حمایت میکنیم که معتقدیم آنچه در کشور شما انجام میگیرد زمانی در کشور ما نیز به وقوع پیوسته است. هر ملت شجاعی که برای آرمانهای انقلابی خود مبارزه کند در حقیقت تهدیدی برای رژیمهای دیکتاتوری جهان همچون عراق است و عاقبت مبارزهشان نیز پیروزی است.»

گزارش - 8

8. دبیرکل سازمان اتحادیه عرب در بیانیهای خواستار تحرک جامعه بینالمللی نسبت به جنگ ایران و عراق شد. همچنین دبیرکل سازمان وحدت افریقا اعلام کرد موضوع نقض قرارداد الجزایر از سوی عراق را در کنفرانس آینده وزیران و سران این سازمان مطرح میکند. به گزارش رادیو مسقط عربی شاذلی قُلیبی در بیانیهای که امروز به مناسبت سال میلادی جدید انتشار داد «از جامعه بینالمللی خواست تا به مسئولیت خود در قبال نزاع عراق و ایران عمل نمایند.» قلیبی در این بیانیه تأکید کرد «نزاع عراق و ایران تمام منطقه را در معرض تهدید شدید قرار داده است.» رادیو مسقط همچنین گزارش داد صادق المهدی نخستوزیر سودان اعلام کرد در چارچوب ابتکارعمل سودان برای پایاندادن به جنگ عراق و ایران فرستادهای از سوی مسئولان سودان در آینده نزدیک وارد بغداد خواهد شد. المهدی در اظهارات خود که امروز در ابوظبی انتشار یافت گفت: «موضع عراق درمورد این جنگ واضح است و سودان از روابط خوب خود با ایران و عراق برای پایاندادن به این فاجعه استفاده میکند بهویژه بعد از اینکه ایران وعده داده است که ابتکارعمل سودان را بهطور جدی موردمطالعه قرار میدهد.» به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی به نقل از روابط عمومی وزارت امور خارجه عیدی عمرو دبیرکل سازمان وحدت افریقا امروز در دیدار با سیدآقایی سفیر ایران در آدیسآبابا که به موضوع افریقا، نهضت عدم تعهد، مسئله آپارتاید و رژیم افریقای جنوبی اختصاص داشت «عراق را آغازکننده جنگ تحمیلی دانست و تأکید کرد نقض قرارداد الجزایر را از سوی رژیم عراق در کنفرانس آینده وزیران و سران سازمان وحدت افریقا که در ماه فوریه (بهمن ماه) برگزار میشود مطرح خواهد کرد.»

گزارش - 9

9. یاسر عرفات رئیس کمیته اجرایی سازمان آزادیبخش فلسطین با صدام حسین رئیسجمهوری عراق دیدار و گفتوگو کرد. رادیو صوتالجماهیر با اعلام این مطلب اضافه کرد: عرفات در این دیدار به نام فرماندهی فلسطین، پیروزی نیروهای مسلح عراق در پایداری در برابر حملات ایران به سرزمین و حاکمیت عراق را تبریک گفت. صوتالجماهیر همچنین گفت: «در جریان این دیدار تحولات اوضاع منطقه و بهویژه تجاوزاتی که اردوگاههای فلسطینی در لبنان در معرض آن قرار میگیرند موردبحث قرار گرفت. صدام حسین بر پشتیبانی قاطع عراق از سازمان آزادیبخش فلسطین در دفاع بر حقش از وجود ملت فلسطین تأکید کرد.» رادیوی مذکور همچنین گزارش داد رئیس کمیته اجرایی سازمان آزادیبخش فلسطین در مصاحبه با مجله عراقی الفباء «از اعراب خواست در مقابله با همپیمانی صهیونیسم و ایران و امپریالیسم بر ضدعراق و امت عراق موضعی واضح و صریح اتخاذ نمایند و به صدور بیانیههای محکومسازی اکتفا ننمایند.» عرفات اضافه کرد: «موجودیت صهیونیسم نمیتواند متوقفشدن جنگ بین عراق و ایران را تحمل کند و این امر به زبان بلندپایهترین فرماندهان و مسئولان آن تأکید شده است و وحشت صهیونیسم از پیروزی عراق در آن مشاهده میشود.»

گزارش - 10

10. وزیر امور خارجه فرانسه بار دیگر تمایل دولت متبوع خود را نسبت به عادیسازی روابط با ایران مورد تأکید قرار داد. به نوشته روزنامه اطلاعات به نقل از خبرگزاری جمهوری اسلامی ژان برنارد ریمون که امروز به مدت یک ساعت با کاردار سفارت ایران در پاریس ملاقات کرد، پیام کتبی خود برای وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران را تسلیم کاردار ایران کرد. خبرگزاری جمهوری اسلامی در ادامه این گزارش ضمن یادآوری سه شرط ایران برای عادیسازی روابط شامل حمایت نکردن فرانسه از عراق و ضدانقلابیون فراری ایرانی و همچنین بازپرداخت کل بدهیهای فرانسه به ایران نوشت: «دولت فرانسه تاکنون با اتخاذ اقداماتی علیه گروههای ضدانقلاب که از خاک فرانسه اقدام به عملیات تروریستی در ایران مینمودند از یکسو، بازپرداخت بخشی از بدهیهای خود به ایران (۳۳۰ میلیون دلار) از سوی دیگر تمایل خود را نسبت به عادیسازی روابط با جمهوری اسلامی ایران نشان داده است. مذاکرات برای حل نهایی اختلافات مالی دو کشور بین کارشناسان ادامه دارد. هفته گذشته یک هیئت عالیرتبه فرانسوی به همین منظور به تهران سفر نمود.» این گزارش همچنین با اشاره به اعتراف ژاک شیراک نخستوزیر فرانسه نسبت به مسئولیت رژیم عراق در شروع جنگ که در مصاحبه با روزنامه واشنگتن تایمز عنوان شده بود اضافه کرد: «به عقیده ناظرین دولت فرانسه تنها و به طور منطقی در صورتی میتواند روابط خود با جمهوری اسلامی ایران را کاملاً عادی سازد که رویه بیطرفی در قبال جنگ تحمیلی را در پیش گیرد.»

گزارش - 11

11. در پی دیدار وزیر نفت ایران از آنکارا اعلام شد دو کشور ایران و ترکیه به تفاهم کلی در زمینه معامله نفت و گاز دست یافتهاند. از سوی دیگر گفته میشود جمهوری اسلامی ایران از خریداران ژاپنی نفت خود نیز برای مذاکره درباره فروش نفت با قیمت جدید دعوت کرده است. به نوشته روزنامه کیهان غلامرضا آقازاده وزیر نفت جمهوری اسلامی ایران که روز گذشته برای دیدار و مذاکره با مقامهای ترکیه در رأس هیئتی به این کشور سفر کرده است امروز با تورگوت اوزال نخستوزیر ترکیه درباره روابط اقتصادی میان دو کشور ملاقات و گفتوگو کرد. وی در پایان این دیدار در گفتوگو با خبرنگار خبرگزاری جمهوری اسلامی درباره موضوعات مطرح شده در این مذاکره گفت: «روابط اقتصادی و مناسبات تجاری دو کشور و موضوع فروش نفت و گاز جمهوری اسلامی ایران به ترکیه از جمله موارد مورد بحث بود که طرفین به تفاهم کلی دست یافتند.» به گفته آقازاده اجرای پروژه احداث خطوط لوله نفت و گاز ایران به ترکیه که پیشنویس اولیه آن تنظیم شده ادامه داشته و موضوع ترانزیت گاز ایران به اروپا از طریق ترکیه نیز پس از پیگیری حداکثر تا دو ماه دیگر در دیدار وزرای نفت دو کشور مورد بررسی قرار خواهد گرفت. این گزارش حاکی است «در صورت اجرای پروژه مذکور که هزینهای بالغ بر ۴ میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار برای آن پیشبینی شده است جمهوری اسلامی ایران قادر خواهد بود روزانه یک میلیون بشکه نفت از طریق ترکیه به کشورهای اروپایی صادر نماید.» همچنین به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی از لندن فایننشال تایمز روزنامه اقتصادی صبح لندن امروز در گزارشی اعلام کرد «ایران از خریداران ژاپنی نفت خود دعوت کرده است در ماه آینده مسیحی (ژانویه) به تهران سفر کنند تا مذاکرات مربوط به فروش نفت با بهای جدید را با آنها مورد بررسی قرار دهد.» به نوشته این روزنامه ژاپنیها به دلیل «عدم وجود اطمینان از تحویل مرتب نفت ایران به خاطر جنگ و احتمال بمباران ترمینالهای نفتی خواستار تخفیف در بهای نفت ایران هستند.» گزارش فایننشال تایمز همچنین حاکی است «در همین حال عربستان سعودی نیز از موضع ایران در تثبیت بهای نفت و ندادن تخفیف حمایت کرده و انتظار میرود برای استحکام بخشیدن به موضع ایران اعلام کند ۲۰ درصد از عرضه نفت خود به ژاپن را خواهد کاست. این امر باعث خواهد شد ایران بتواند در مذاکره با ژاپنیها از موضع محکمتری وارد شود.»

گزارش - 12

12. ایران کرایه تانکرهای بزرگ ذخیره و شاتل (رفتوآمدی) خود برای ترمینال شناور در تنگه هرمز را که از تأسیسات نفت ایران در جزیره خارک تغذیه میشود تمدید کرده است. این مطلب را روزنامه لویدز لیست چاپ لندن در شماره امروز خود اعلام کرد. به گزارش خبرگزاری کویت از لندن به نقل از روزنامه یادشده «شرکت ملی نفتکش ایران کرایه یک نفتکش فوقالعاده بزرگ و یک نفتکش خیلی بزرگ را شش ماه دیگر تمدید کرده است.» لویدز مینویسد: «برای حفظ جریان صدور نفت که ایران برای تأمین هزینههای جنگ با عراق احتیاج دارد این کشور نفت خام خود را از جزیره ویرانشده خارک که ترمینال اصلی صدور نفتش میباشد توسط تانکرهای شاتل حمل مینماید و در نزدیکی تنگه هرمز با استفاده از امکانات تحویل صادر میکند. نفت در سوپرتانکرهای منبع در لارک برای تخلیه در کشتیهای تجاری ذخیره میشود.»

گزارش - 13

13. وزیر صنایع سنگین کاهش درآمدهای ارزی را بهترین فرصت برای تغییر ساختار اقتصاد، اولویت دادن به نیازهای جنگ و تولید عمومی در کشور دانست. بهزاد نبوی امروز در دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران طی سخنانی به تشریح شرایط جدید اقتصادی کشور در پی کاسته شدن از درآمدهای ارزی و برنامههای نوین دولت در این زمینه پرداخت و گفت: «این شرایط پس از سقوط ناگهانی بهای نفت از حدود ۲۸ دلار رسمی و ۲۶ - ۲۵ دلار غیررسمی (در هر بشکه) به ۱۴ تا ۱۵ دلار و سپس به حدود ۶ - ۵ دلار شروع شد و سرآغاز این وضع جدید از زمان کاهش چشمگیر بهای نفت بود.» وی افزود: «همزمان با این وقایع دو واقعه دیگر روی میدهد که شرایط را نوینتر میکند. یکی فشار بیش از پیش صدام به مناطق و مراکز اقتصادی ما که با قصد جلوگیری از تولید و صدور نفت انجام شد. در عین حال به خاطر متعهد شدن ما در اوپک به اجرای ضوابط که تولید کشورهای عضو را کاهش میداد، همزمان میزان تولید و صدور نفت ما هم کاهش پیدا کرده بود. عامل سوم، همزمانی این مسائل با کاهش شدید ارزش برابری دلار نسبت به سایر ارزهای دنیا بود که تابع یکسری بازیهای سیاسی است و در کارتلها و تراستهای دنیا روی آن تصمیم گرفته میشود.» نبوی ادامه داد: «فروش نفت ما به دلار است و با نوسانات دلار ارزش نفت هم بالا و پایین میرود و بهای دلار در عرض ۶ ماه حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد نسبت به سایر ارزها افت داشت. وضع ما چه اشکالی داشت؟ اینکه ما تنها منبع درآمد ارزیمان نفت بود و درآمد آن به دلار حاصل میشد اما تمام هزینههایمان به ارزهای غیردلاری بود. چون ما با اروپای غربی، اروپای شرقی و ژاپن معامله میکنیم و ارزش ارز در این کشورها بالا رفت.» وی خاطرنشان کرد: «ما مملکتی هستیم که هنوز نیازهای ارزی زیادی داریم و تولید ناخالص ملی ما بدون وجود ارز کاهش شدید پیدا خواهد کرد. چون ما از گذشته اقتصاد وابستهای داشتیم و این امانت را حفظ کردهایم.» وزیر صنایع سنگین ضمن اشاره به چگونگی وابسته شدن اقتصاد کشور به درآمدهای ارزی حاصل از فروش نفت تأکید کرد: «کاهش بهای نفت یعنی دگرگون کردن کل اقتصاد کشور. شرایط نوین اقتصادی یعنی بیارزی، یعنی نفت دارد از منابع درآمدی حذف میشود. البته هنوز حذف نشده بلکه در حال حذف شدن است.» نبوی روند افزایش درآمدهای ارزی از ۱۳۵۴ تا ۱۳۵۶ را مورد اشاره قرار داد و گفت: «در اثر افزایش درآمد شدید نفت ناگهان الگوی مصرف جامعه هم تغییر پیدا کرد و الگوی جدیدی به جامعه تحمیل شد که متناسب با تولید ناخالص داخلی نبود. الگوی مصرف تا سال ۱۳۵۷ شبیه الگوی مصرف پیشرفتهترین کشورهای غربی و حتی از ژاپن هم بیشتر بود.» وی افزود: «به این ترتیب مصرفکننده هر آنچه که غربیها مصرف میکردند بودیم اما مانند آنها تولیدکننده نبودیم. همه اینها از درآمدهای نفت بود.» بهزاد نبوی با اشاره به این تصور که با صادرات روزانه ۶ - ۵ میلیون بشکه نفت میتوان صنعت و کشاورزی مستقل ساخت و پس از ۵ سال، اتکاء به درآمد نفت را از اقتصاد حذف کرد، تغییر ساختار صنعت، تولید و کشاورزی را نیازمند تغییر الگوی مصرف در جامعه دانست و گفت: «گفتیم دیگر اتومبیل سواری به آن شکل سابق نباید در جامعه باشد. در بخش صنعت گفتیم الآن بهترین زمان برای اصلاح آن است (که) صنایع وابسته را تغییر خط تولید بدهیم، نیازهای جنگ را در اولویت قرار داده و سپس به تولید عمومی کشور بپردازیم.» وی افزود: «چند سال سختی را اگر تحمل کنیم آن وقت سربلند از این شرایط جدید بیرون میآییم. صنعتی غیروابسته و خودکفا خواهیم داشت و تولید مولد را انجام میدهیم و یک آینده روشن داشته و به اقتصاد غیروابسته به نفت میرسیم. در حال حاضر بخش مهمی از نیازهای جنگ را صنعت اصلاحشده کشور دارد تأمین میکند و نشاندهنده اولویتها در صنعت است.» وزیر صنایع سنگین در مورد شرایط موافقت با سرمایهگذاریهای صنعتی جدید در کشور گفت: «از این پس موافقت اصولی برای رشد و توسعه واحدها[ی صنعتی] نمیدهیم. میگوییم حرکتها از سطح باید به عمق گسترش داد و لذا تلاش در سرمایهگذاریهای صنعتی عمقی داریم. حرکت بعدی ما توسعه صادرات محصولات صنایع سنگین است که البته بسیار سخت و دشوار میباشد چرا که رقبای ما در بازارهای جهانی کشورهایی نظیر آلمان و ژاپن و در سطح پایینتر کشورهای کره جنوبی و برزیل و حتی ترکیه قرار دارند. با این حال تلاش ما صادرات محصولات صنعتی و کسب درآمدهای ارزی برای کشور است.»

گزارش - 14

14. شایعه حملۀ شیمیایی احتمالی عراق موجی از هراس و وحشت در میان اهالی باختران که در شهر ماندهاند به وجود آورد. خبرگزاری جمهوری اسلامی از باختران ضمن اعلام این مطلب افزود: «هماکنون عمده افراد باقیمانده در شهر در تلاش برای خروج از شهر و پناهبردن به کوهستانهای اطراف هستند.» همچنین گزارش یک نشریه داخلی در این زمینه حاکی است «لشکر۸۱ زرهی باختران خواستار قطع تردد نیروهای نظامی در منطقه شده و خواسته تا ماسک به تعداد کافی در دسترس قرار گیرد و در این رابطه پادگان لشکر موسوم به صالحآباد شبانه تخلیه شده که این امر با توجه به پخش این شایعه که نیروهای نظامی و انتظامی مسلح به ماشینهای ضدشیمیایی شدهاند، جوی از وحشت در بین مردم به وجود آورده و لذا از شب گذشته مجدداً مردم شهر را ترک میکنند.» از سوی دیگر ارسلان صفایی نماینده باختران در مجلس شورای اسلامی در گفتوگو با خبرنگار خبرگزاری جمهوری اسلامی گفت: «عمده مشکلاتی که در درازمدت تأثیر منفی در استان دارد مشکل سوخت است. شهروندان باخترانی به اطراف شهر و کوهپایهها پناه برده و بهعلت سردی هوا در معرض خطر بیماریها هستند. زمینهای کشاورزی در بیشتر مناطق شخم زده نشده است. مرغداریها بهحال تعطیل درآمده و کامیونها برای حمل بار تا یازده روز هم در صف معطل شدهاند.» وی همچنین گفت: «تعطیل گرمابهها، سرگردانی دانشآموزان، سرقت، استیصال کارگران روزمزد و افراد بیکار را میتوان از دیگر مشکلات این شهر نام برد.»

گزارش - 15

15. چهره ایران به عنوان یک قدرت هدایتکننده در سیاست منطقه غرب آسیا (خاورمیانه) نمایان میشود. خبرگزاری رویتر در گزارشی به همین عنوان به قلم هیوپوپ نوشت: «درحالیکه یک سال دیگر در میان جنگ و تشنجات پایانناپذیر در خاورمیانه به آخر میرسد ایران در اوضاع سیاسی آشفته این منطقه در موقعیتی تعیینکننده و حساس نمایان میگردد. بهنظر کارشناسان منطقه، ایران تحترهبری آیتالله روحالله خمینی در پس بسیاری از وقایع مهم و خبرساز سال ۱۹۸۶، نفوذی هدایتکننده داشته است. تحلیلگران اظهار میدارند که فشار نظامی به عراق حریف ایران در جنگ خلیج (فارس)، نقش فزاینده در لبنان، تأثیر اساسی در بهبود موقعیت اوپک، اقداماتی درجهت نزدیکی به پاریس و مسکو و یک معامله جنجالی اسلحه با امریکا، همه و همه درجهت نفع تهران در بلندمدت عمل میکنند.» رویتر با اشاره به اینکه اعراب و نیز برخی از دیپلماتهای غربی اقدامات امریکا جهت نزدیکی به تهران را بهعنوان تلاش ناشیانهای مینگرند که هدف از آن بازپسگرفتن بخشی از نفوذ ازدسترفته امریکا در ایران است، نوشت: «به گفته دیپلماتها، جایزه نهایی برای هر دو ابرقدرت در این منطقه بهدستآوردن نفوذ در ایران پس از (امام) خمینی که یکسوی خلیج (فارس) را دراختیار دارد، خواهد بود.» این خبرگزاری همچنین میافزاید: «تماس میان مسکو و تهران در سطوح بالا در سال ۱۹۸۶، از سر گرفته شد. روابط میان دو کشور پس از منحلشدن حزب کمونیست توده و اخراج هیجده دیپلمات شوروی در سال ۱۹۸۳، از ایران سرد شده بود. به همین ترتیب مذاکرات درجهت عادیکردن روابط با فرانسه نیز جریان دارد.» گزارش رویتر همچنین حاکی است: «روش واقعبینانه ایران در کمک به اوپک جهت بالابردن قیمتهای نفت ازطریق کاهش تولید، یک سال پس از سقوط قیمتها نقشی اساسی ایفا کرد. ایران که بیش از نود درصد عایدات ارزی آن از محل صادرات نفت تأمین میشود با کنارگذاشتن عراق از یک پیمان همگانی در مورد سهمیههای تولید موافقت کرد. هرچند هماکنون تهدید میکند که اگر عراق طرح اوپک را نپذیرد تلاش خود را متوجه تعلیق عضویت عراق در اوپک خواهد کرد.» رویتر در عین حال خاطرنشان میسازد: «اما ایران در جنگ خلیج (فارس) که هماکنون در هفتمین سال قرار دارد نشانهای از مصالحه نشان نداده است. گمان میرود تا کنون قریب نیممیلیون نفر در این جنگ کشته شده باشند. ایران که در جریان یک نبرد عمده در فوریه گذشته، بندر بلااستفاده فاو عراق را تصرف کرد میگوید تازمانیکه صدام حسین رئیسجمهور عراق بر سر قدرت باقیست، صلحی امکانپذیر نخواهد بود. رفسنجانی قول داده است تا بهار آینده، سرنوشت جنگ را رقم بزند. این جدیدترین قول از وعدههای پیروزی فراوانی است که در حاشیه مطرح شده و نشانگر علاقه ایران به پایاندادن به جنگ، ولی فقط مطابق شرایط موردنظر خود میباشد.»

گزارش - 16

16. امروز اعلام شد مذاکرات هیئتهای ایران و امریکا در زمینه بازگرداندن ۷/۵۰۷ میلیون دلار دارایی مسدودشده ایران در فدرال رزرو بانک نیویورک پیشرفتهایی داشته است. خبرگزاری آسوشیتدپرس از لاهه به نقل از یک منبع آگاه ایرانی ضمن اظهار امیدواری در دستیابی به راهحلی در این زمینه برای امروز (سهشنبه) گفت: «دادگاه رسیدگی به دعاوی ایران و امریکا قبلاً این نظر را ارائه کرده که پول مورد بحث به جمهوری اسلامی ایران تعلق دارد و امریکا باید این پول را فوراً و کامل مسترد دارد.» گزارش آسوشیتدپرس از قول این مقام ایرانی که خواست هویتش فاش نشود تصریحهای مکرر هاشمی رفسنجانی رئیس مجلس ایران در مورد بازگرداندن داراییهای ایران را دربرگیرنده تمامی داراییها و مایملک مسدود شده ایران در امریکا دانست. آسوشیتدپرس سپس اشاره کرد: «عودتدادن تمامی داراییهای مسدودشده ایران در امریکا به شفاعت احتمالی دولت ایران ازسوی امریکا به آزادی گروگانهای امریکایی در لبنان موکول شده است.» در همین زمینه رادیو امریکا در گزارشی از مذاکرات لاهه به نقل از لاری کسمن خبرنگار این رادیو در وزارت امور خارجه امریکا گفت: «دولت امریکا میان حل این مسئله [اختلاف مالی ایران و امریکا] و تلاشهایی که درجهت رهایی گروگانهای امریکایی در لبنان به عمل میآید هیچگونه ارتباطی نمیبیند.» رادیو امریکا در اشاره به پیشینیه این دور از مذاکرات گفت: «در سال ۱۹۸۲ دولت کنونی ایران ادعانامهای تنظیم کرد پیرامون پانصدمیلیون دلاری که گفته میشود بابت وامهای بانکی امریکا زیادی پرداخت شده. ماه اوت گذشته، دادگاه لاهه رأی داد که این وجه باید به ایران مسترد گردد. اینک نمایندگان بانک مرکزی و وزارت خزانهداری امریکا در لاهه با نمایندگان بانک مرکزی ایران گفتوگو میکنند تا جنبههای فنی این تصمیم را مورد بررسی قرار دهند. دولت امریکا خواهان آن است که مقداری از این پول را برای تأمین مخارج مربوط به آن حفظ کند. امریکا همچنین از ایران میخواهد که ادعاهای خود را نسبت به امریکا بهخاطر مسدود ساختن سرمایههای ایران بازپسگیرد.» این رادیو افزود: «مقامات امریکایی میگویند ازجمله مواردی که ایران برای بهبود روابط میان دو کشور خواستار حلوفصل آن است معامله تسلیحاتی میان امریکا و ایران است که پیش از بهقدرترسیدن رژیم کنونی در ایران در شرف انجام بوده است. یکی از ادعاها که هنوز پیرامون آن بحث و گفتوگو میشود کوتاهی ایران نسبت به اجرای مفاد یکی از قراردادهای نظامی است. ایران خواستار دریافت تسلیحات بیشتری است تا در جنگ ششساله خود با عراق از قدرت نظامی بیشتری برخوردار شود. با آنکه پرزیدنت ریگان اوایل سال جاری، ارسال محرمانه مقداری تسلیحات را به ایران مورد تصویب قرار داد دولت امریکا میگوید تحریم فروش تسلیحات به ایران هنوز کاملاً به قوت خود باقی است. پرزیدنت ریگان فروش محرمانه تسلیحات به ایران را فرصتی برای بهبود روابط با عوامل میانهروی ایران و وسیلهای درجهت کمک به رهایی گروگانهای امریکایی در لبنان توجیه میکند.» همچنین فرد هالیدی استاد روابط بینالملل در مدرسه اقتصادی لندن در گفتوگوی رادیو بیبیسی با وی در مورد مذاکرات جاری میان نمایندگان ایران و امریکا در لاهه گفت: «بهنظر میرسد که ایران درواقع برای سلاحهایی که امریکا از سال ۱۹۸۴ یا اوایل ۸۵، به آن کشور ارسال داشته پول پرداخته است. بنابراین دعاوی حقوقی بسیاری پیرامون وجوه پرداخت شده برای سلاحهای سفارش داده شده به امریکا وجود دارد، اما پولهایی را که ایرانیها خواهان عودت آنها میباشند در سه مورد میباشد. یکی پولهایی که در زمان گروگانگیری در امریکا مسدود شده است، دوم بهرهای که به پولهای مسدودشده از سالهای هفتادونه، هشتاد به آن تعلق گرفته و سوم مسئله پولهایی که ایران برای سلاحهایی که هنوز دریافت نکرده پرداخته است و احتمالاً کل مبلغ آنها چندصدمیلیون دلار میباشد که درحالحاضر میتواند برای ایران بسیار سهلالوصول باشد.» هالیدی در پاسخ به سؤالی درباره ادامه تماسهای سیاسی ایران و امریکا گفت: «ایرانیها نیازمند تماس با ایالات متحده امریکا میباشند و این امر نهتنها برای ارسال تسلیحات بلکه بهمنظور کسب امتیازات بزرگی برای ازبینبردن آسایش عراقیها و متحدان عرب آن در خاورمیانه میباشد. بسیاری از کشورها با ایجاد چنین رابطهای مخالفت ورزیدند، اگرچه برخی از آنها بهصورت پنهانی چون عربستان سعودی با آنها مذاکره کردهاند. ایرانیها میتوانند به این سیاست خود با رد پذیرفتن روابط سیاسی با امریکا بهخاطر مسائل داخلی خود و نیز احتمالاً مشکلات واشنگتن دربرابر مردم امریکا ادامه دهند و همچنین علیرغم ادامه مذاکرات پیرامون مسائل استراتژیک که در یک سوی آن افغانستان و در سوی دیگرش عراق مطرح میباشد. [اما] امریکاییها به واسطه منافع خود در خلیج فارس، به خاطر آنکه ایران در آیندهای محتمل یک قدرت عمده استراتژیک نظامی در خلیج فارس خواهد بود میخواهند که به آن نوعی چراغ سبز نشان بدهند.»

منابع و مآخذ روزشمار 1365/10/09