1366.07.27

از دانشنامه روز شمار دفاع مقدس
پرش به ناوبری پرش به جستجو
روزشمار جنگ سال 1366
1366.07.27
نام‌های دیگر بیست و هفت مهر
تاریخ شمسی 1366.07.27
تاریخ میلادی 19 اکتبر 1987
تاریخ قمری 25 صفر 1408


1359.07.27
1360.07.27
1361.07.27
1362.07.27
1363.07.27
1364.07.27
1365.07.27



گزارش- 474

اجراي عمليات در غرب منطقه ماووت، كه قرار بود پس از 24 ساعت تعويق امشب آغاز شود، به‌دليل ادامه اوضاع نامناسب جوّي، افزايش آب رودخانه قلاچولان و دشواري عبور از آن، كاهش توان رزمي نيروهايي كه وارد منطقه عملياتي شده‌اند، هشياري دشمن و مشكلات پشتيباني عمليات؛ 24 ساعت ديگر به تعويق افتاد. صبح امروز در جلسه قرارگاه نجف، فرماندهان يگان‌هاي اين قرارگاه درباره آغاز اجراي عمليات مسائلي را مطرح كردند كه به تشكيل جلسه با فرماندهان نيروي زميني سپاه منجر شد. باران كه از حدود نيمه‌شب 25/7/1366 آغاز شده بود، تا صبح 26/7/1366 مي‌باريد و مشكلاتي در ترددها به‌وجود آورد. شب گذشته تا صبح نيز باران شديدي باريد؛ اوايل صبح از شدت بارندگي كاسته شد و بعدازظهر امروز دوباره بارندگي تشديد شد. در جلسه‌اي كه ساعت 10 صبح امروز براي هماهنگي يگان‌هاي عمل‌كننده، با حضور مسئول معاونت عمليات نيروي زميني سپاه (مصطفي ايزدي)، فرمانده قرارگاه نجف و فرماندهان يگان‌هاي اين قرارگاه تشكيل شد، آخرين وضعيت يگان‌ها و ميزان آمادگي آنها براي عمليات بررسي شد. در ابتدا فرمانده لشكر32 انصارالحسين(ع) ضمن بيان طرح مانور و توضيح راه‌كارهاي اين لشكر گفت: «مشكل اصلي ما تدارك‌رساني است. پشتيباني منطقه براي ما بسيار دشوار و آسيب‌پذير است. شب گذشته ما روي رودخانه پل زديم و بعد از عبور نيروها پل را جمع‌آوري كرديم و امشب دوباره مي‌زنيم، ولي 2 متر به عرض رودخانه اضافه شده و آب رودخانه بالا آمده، براي امشب بايد پل اضافه كنيم. همچنين راه خراب است و ماشين‌ها نمي‌توانند تدارك كنند. ديشب يك خمپاره دشمن به يكي از ماشين‌هاي ما خورد كه 14 تن از نيروها شهيد و 5 تن مجروح شدند. در غاري كه نيروها مستقر شده‌اند، جا كم است و بسيار در فشار هستند. نيروها براي رسيدن به راه‌كار و درگيري با دشمن بايد 5/7 ساعت پياده‌روي كنند، تازه اگر هيچ مشكلي بروز نكند. مسئله ديگر، راه‌كار لشكر57 است كه بايد كمين‌هاي دشمن را رد كنند يا ممكن است ناچار به درگيري شوند كه اگر قبل از آغاز عمليات درگير شوند براي ما مشكل ايجاد مي‌شود.» در ادامة جلسه، فرمانده لشكر52 قدس گفت: «ما دو گردانمان را به منطقه آورده‌ايم كه يك گردان ساعت 8 شب با ماشين حركت كرد ساعت 5/5 صبح به پل رسيد. تداركات هم نياورده‌ايم. نيروهاي ما براي رسيدن به دشمن بايد 9 ساعت پياده‌روي كنند.» پس از آن فرمانده لشكر57 ابوالفضل(ع) وضعيت يگانش را چنين تشريح كرد: «نيروهايمان يك شب در بيابان خوابيده‌اند، شب بعد هم پياده‌روي كرده‌اند و صبح از رودخانه عبور كرده‌اند. ديشب هم در سرما و بارندگي به سر برده‌اند. با سرماي ديشب و بارندگي امشب نمي‌دانم خدا چه مي‌خواهد. وضع جسمي و روحيه آنها خوب نيست. اصلاً توان حركت ندارند. تضميني براي عمليات نيست.» فرمانده لشكر7 ولي‌عصر(عج) نيز گفت: «ما ديشب كاملاً آماده بوديم ولي عقب افتاد. ما قبلاً مشكل عبور از رودخانه و خيس شدن داشتيم، اما حالا نيروها سر تا پا خيسند. ما نمي‌گوييم برگردند ولي وضع نيروهاي ما هم مثل بقيه است.» فرماندهان ديگر نيز تأكيد كردند كه وضع همة يگان‌ها چنين است. در مجموع فرماندهان يگان‌ها با توجه به وضعيتي كه براي نيروها بر اثر بارندگي و سرما پيش آمده بود، موافق اجراي عمليات در امشب نبودند. از سوي ديگر، مصطفي ايزدي بر اهميت و حساسيت اين عمليات تأكيد كرد و گفت كه از اين منطقه بايد قبل از زمستان بگذريم. اتحاديه ميهني (طالباني‌ها) نيروهايشان را به سختي اينجا آورده‌اند. امكانات بسياري صرف شده است. عمليات ما در اينجا حركت هدف‌داري است... پس از اين جلسه، فرمانده قرارگاه نجف در ساعت 13:35 طي تماسي با جانشين فرمانده نيروي زميني سپاه وضعيت يگان‌ها و نظر فرماندهان يگان‌ها را دربارة موافق نبودن با اجراي عمليات بيان كرد. به دنبال آن قرار شد فرمانده قرارگاه نجف با حضور در مقرّ امام رضا(ع)، با فرماندهان نيروي زميني سپاه به بررسي موضوع بپردازند.[۱] گفتني است كه علاوه بر نامساعد بودن اوضاع براي اجراي عمليات، خبرهايي نيز از هشياري دشمن دريافت مي‌شد. از جمله در محور قميش يكي از سربازان دشمن به نيروهاي خودي پناهنده شد و خبر داد كه نيروهاي عراقي در آماده‌باش صددرصد به سر مي‌برند.[۲] در ساعت 15:20 جلسه قرارگاه نيروي زميني سپاه با حضور فرمانده اين نيرو و جانشين وي، فرماندهان قرارگاه‌هاي نجف و رمضان و فرماندهان يگان‌هاي عمل‌كننده، در مقر امام رضا(ع) تشكيل شد. در اين جلسه فرمانده نيروي زميني سپاه وضعيت يك‌يك يگان‌ها، ميزان آمادگي و مشكلات آنها را براي آغاز عمليات جويا شد. فرماندهان يگان‌ها در مجموع همان مشكلات عبور از رودخانه قلاچولان، بارندگي و خيس شدن نيروها، خستگي آنها، مشكلات پشتيباني، نياز به مدت بيش‌تر براي پياده‌روي تا پاي كار به دليل گِلي بودن زمين و لغزندگي صخر‌ه‌ها، نفوذ آب به دستگاه‌هاي بي‌سيم و از كار افتادن آنها و به‌طوركلي كاهش توان رزمي تا حدود 50 درصد را ذكر كردند و تلويحاً آماده نبودن نيروهايشان را براي اجراي عمليات اعلام كردند. البته اكثر فرماندهان عدم آمادگي را صراحتاً بيان نمي‌كردند و تأكيد داشتند كه با وجود اين مشكلات باز هم اگر اجراي عمليات ضروري باشد، اقدام خواهند كرد و البته مي‌گفتند كه تضميني براي موفقيت آن نيست. در اين ميان لشكر11 اميرالمؤمنين(ع) آمادگي بيش‌تري نسبت به ساير يگان‌ها دارد. فرمانده اين لشكر تنها مشكل خود را افزايش عرض رودخانه و كمبود پل براي عبور از رودخانه ذكر مي‌كند و با توجه به اينكه اكثر نيروهاي اين لشكر از عشاير هستند و توان جسمي بهتري نسبت به نيروهاي ساير يگان‌ها دارند، مشكلي در پياده‌روي طولاني و بالارفتن از ارتفاعات ندارند و به گفته فرمانده لشكر11، نيروهايش از تأخير در عمليات ناراحتند. جانشين فرمانده نيروي زميني كه در جلسات طرح مانور به فرماندهان يگان‌ها تأكيد كرده بود كه احتمال بارندگي هست، سؤال مي‌كند چرا پيش‌بيني اين مسئله را نكرديد؟ فرماندهان همگي مي‌گفتند كه فكر نمي‌كرديم كه اين چنين شود و سيل راه بيفتد و هيچ‌كس پيش‌بيني اين مشكل را تا اين حد نمي‌كرد. در زمان اعلام تنفس چند دقيقه‌اي، برادر شمخاني از برادران صفوي، ايزدي، شوشتري و ذوالقدر نظرخواهي مي‌كند. همه تقريباً بر اين نظر هستند كه با توجه به چنين وضعيت جوّي و تأثيري كه بر نيروها، عبور از رودخانه و پياده‌روي و پشتيباني گذاشته است، محاسن آغاز نشدن عمليات در امشب بيش‌تر از معايب آن است. ليكن اين مسئله هم مطرح مي‌شود كه اگر امشب نيز عمليات به تعويق بيفتد اولاً معلوم نيست بارندگي متوقف بشود و ثانياً با توجه به وضعيت نيروها، معلوم نيست در شب‌هاي آينده اجراي عمليات ميسّر باشد.

نيروهاي لشكر11 اميرالمؤمنين براي اجراي عمليات در منطقه ماووت آماده شده‌اند. آنها از اينكه به دليل اوضاع نامساعد جوي و احتمال هشياري دشمن عمليات به تأخير افتاده است، ابراز ناراحتي مي‌كنند. فرمانده قرارگاه نجف براي ملموس كردن اوضاع گفت: «من توانم از بسيجي‌ها ضعيف‌تر نيست، درحالي‌كه روز بود، جلوي پايم را مي‌ديدم، خطري تهديدم نمي‌كرد و ... [قبل از آمدن به اينجا] يك ربع پياده‌روي كردم، روي من خيلي اثر داشت. حالا آنها كه خسته‌اند، خيس‌اند... [براي رسيدن به پاي كار بايد 6 تا 10 ساعت در تاريكي پياده‌روي كنند...]. قبلاً هم ارتفاع گلان را خودم بالا رفتم درحالي‌كه شيب گلان خيلي بهتر از اين ارتفاعات (محورهاي عمليات) است، تير هم نمي‌آمد، روز هم بود، خيلي مشكل بود.» به هر صورت، تصميم‌گيري خيلي دشوار شده است، از يك سو آغاز عمليات در امشب با وجود مشكلات مذكور، احتمال موفقيت آن را بسيار كاهش داده است و از سوي ديگر، تعويق آن نيز به احتمال زياد به منتفي شدن آن مي‌انجامد كه علت اصلي آن هم لو رفتن عمليات است. بعد از تنفس، جلسه با حضور فرماندهان نيروي زميني و قرارگاه‌ها و فرماندهان يگان‌ها ادامه يافت ولي نتيجه‌اي قطعي حاصل نشد. در نهايت اجراي عمليات در امشب منتفي اعلام گرديد و قرار شد يگان‌هايي كه روزهاي گذشته به غرب رودخانه قلاچولان رفته بودند و همچنين نيروهاي حاضر در منطقه كه به علت نامناسب بودن محل استقرارشان در زير باران خيس شده‌اند، براي بازسازي سريع به عقبه‌هاي خود بازگردند و به نيروهاي لشكر بدر و تيپ پاسداران نيز كه به سمت اهداف خود پيش مي‌رفتند، دستور توقف داده شد.[۳] همچنين با توجه به وضعيت نيروهاي لشكر57 ابوالفضل(ع) و لشكر7 ولي‌عصر(عج) تصميم گرفته شد كه هدف اين يگان‌ها و همچنين هدف لشكر9 بدر روي ارتفاعات قميش حذف و درصورت مناسب بودن اوضاع در شب آينده، لشكرهاي 11 اميرالمؤمنين(ع) و 21 امام رضا(ع) و تيپ‌هاي 12 قائم(عج) و پاسداران، با پيشروي به سوي اهداف، عمليات خود را آغاز كنند.[۴]

گزارش- 475

با توجه به اينكه تا اوايل شب هنوز وضعيت عمليات امشب مشخص نشده بود، برخي يگان‌ها قبل از تاريكي كامل هوا به سوي اهداف حركت كردند و برخي هم آماده حركت بودند تا اينكه حدود ساعت 20 منتفي شدن عمليات امشب قطعي شد و مقرر گرديد كه يگان‌هايي كه به غرب رودخانه قلاچولان رفته‌اند بازگردند. گزارش راويان لشكرهاي 57، 32 و 52 از بازگشت نيروها چنين است: «هنگام غروب درحالي‌كه باران به شدت مي‌باريد، نيروهاي لشكر57 ابوالفضل(ع) به دستور فرمانده لشكر، در يك ستون به طرف معبر حركت كردند؛ هنوز 20 دقيقه‌اي از آغاز حركت آنها نگذشته بود كه با بي‌سيم دستور توقف عمليات و بازگشت نيروها صادر گرديد. در پي آن تعدادي از نيروها كه 20 دقيقه از مسير معبر را طي كرده بودند، در بازگشت به‌دليل تاريكي زياد و مراقبت براي جلوگيري از سقوط از صخره‌ها، پس از 2 ساعت به محل اوليه خود يعني زير صخره بلند رسيدند. درحالي‌كه باران هنوز به آرامي مي‌باريد. از طرفي بارش متوالي باران در سه روز اخير و بالا آمدن آب، عبور نيروها را از رودخانه مشكل‌تر كرده بود. براي عبور مجدداً از پل‌هاي شناور استفاده گرديد و نيروها 6 نفر 6 نفر از غرب رودخانه به شرق آن منتقل مي‌شدند. فشار آب گاهي بسيار شديد مي‌شد طوري‌كه چهار مرتبه پل‌هاي شناور در آب برگشت و نيروها به آب افتادند كه با تلاش زياد نجات يافتند. فرمانده لشكر پس از بازگشت از جلسه فرماندهان و استقرار در سنگر قرارگاه تاكتيكي (پشت ارتفاعات ژاژيله) در ساعت 21:40، بي‌سيم را به‌دست گرفت و علت كندي بازگشت نيروها را جويا شد كه دليل آن را تاريكي زياد اعلام كردند. در پي آن فرمانده لشكر ضمن تماس‌هاي مكرر با توپخانه لشكر و قرارگاه نجف خواستار شليك چند منور در اطراف رودخانه شد كه قرارگاه اعلام كرد منور نداريم. توپخانه لشكر نيز فقط يك گلولـه منور داشت كه پرتاب آن هم مشكل كندي عبور نيروها را حل نكرد. به واحد ادوات لشكر نيز دستور پرتاب چند خمپاره از پشت ارتفاعات ژاژيله به سوي دشمن داده شد تا عراقي‌ها اقدام به پرتاب گلولـه‌هاي منور كنند. دشمن در جواب، ضمن شليك گلولـه‌هاي خمپاره، چند منور در پشت ارتفاعات ژاژيله پرتاب كرد ولي مشكل تاريكي در محور بازگشت نيروها حل نشد.»[۵] در اين اوضاع يگان‌هاي ديگر نيز تلاش مي‌كردند قبل از روشن شدن هوا و پيش از هرگونه اقدام دشمن نيروهاي خود را از رودخانه قلاچولان عبور دهند ليكن لغزندگي زمين و تاريكي هوا مانع سرعت عمل بود. همين وضعيت موجب شد كه حدود 15 تن از برادران لشكر 52 قدس از ارتفاعات سقوط كرده و دست و پايشان بشكند. لشكر32 انصارالحسين كه منتظر شرايط مناسب بود با اوضاع بدتري روبه‌رو شد.[۶] علي چيت‌ساز، مسئول واحد اطلاعات اين لشكر وضعيت را چنين توصيف مي‌كند: «وقتي خواستيم برگرديم باران شروع شد. هوا خيلي تاريك بود به نحوي كه وقتي انگشتم را جلوي چشم تكان مي‌دادم، نمي‌ديدم.» راوي لشكر32 انصارالحسين در شرح چگونگي عبور نيروهاي اين لشكر از رودخانه قلاچولان نوشته است: «افزايش آب رودخانه پلي را كه بعد از عبور نيروها ساخته شده بود شكست و تنها قسمتي از پل باقي‌مانده بود. عرض آب به 15 متر رسيده بود. سنگ‌هايي كه در رودخانه براي عبور استفاده مي‌شد به زير آب فرو رفته بود. ديگر فرصت پل زدن نبود و ماندن نيروها در ساحل غربي رودخانه نيز خطرناك بود. هر آن احتمال داشت گشتي‌هاي دشمن از حضور نيروهاي ما مطلع شوند. آب رودخانه غرش مهيبي داشت، عبور از آن بسيار مشكل و تقريباً غيرممكن بود؛ راهي جز فداكاري و ايثار باقي نمانده بود. علي چيت‌ساز به همراه چند تن ديگر از بچه‌هاي اطلاعات عمليات بازو در بازوي يكديگر داده و فاصله بين پل شكسته و ساحل را پر كردند. با وجود فشار شديدي كه جريان قويِ آبِ رودخانه به آنها مي‌آورد، برادران حائلي شده و نيروها را يكي‌يكي از ساحل به تخته شكسته كه از دو طرف به ساحل وصل بود هدايت كردند. با اين حال سه تن از نيروها را جريان شديد آب با خود برد و در نتيجه به لقاء‌الله پيوستند. جسد اين سه شهيد پيدا نشد. علي چيت‌ساز گفت: من دست يكي از بچه‌ها را كه آب او را به زير پل برده بود چند دقيقه در دست داشتم چند نفري هر چه تلاش كرديم كه او را بيرون بياوريم موفق نشديم.»[۷]

گزارش- 476

لشكر9 بدر و تيپ6 پاسداران، يگان‌هاي تحت امر قرارگاه رمضان كه در عمليات منطقه ماووت مأموريت دارند در سرزمين دشمن، از پشت به نيروهاي عراق حمله كنند، مشكلاتي بيش از يگان‌هاي ديگر دارند كه به‌دليل نبودن امكانات ارتباطي مناسب و همچنين ضرورت ارسال پيام‌ها به صورت رمز و كوتاه، امكان انتقال مشكلات آنها به‌طور كامل به قرارگاه نيروي زميني سپاه نيست و در حد هماهنگي‌هاي خيلي ضروري صورت مي‌گيرد. راوي مركز مطالعات و تحقيقات جنگ كه همراه اين يگان‌ها به داخل عراق رفته است، در يادداشت‌هاي خود از وضعيت اين دو يگان چنين نوشته است: «از صبح امروز هوا شديداً مه‌آلود بود و باران شديد و حتي تگرگ مي‌باريد. نيروها كه سرپناهي نداشتند، در "دوكانيان" در زير آسمان ايستاده بودند و تمامي لباس‌ها و امكانات آنها خيس شده بود. برادران اين مه و باران را نعمتي از جانب خدا مي‌دانستند كه سبب غافل‌گيري دشمن و ناتواني او در استفاده از هواپيماهايش براي شناسايي و بمباران و حمله شيميايي خواهد شد. آذوقه‌هايي كه ديروز رسيده بود هم تا حدود زيادي موجب تقويت روحيه نيروها شد و هر چند به علت شدت بارندگي و خاموش شدن آتش‌هايي كه براي تهيه غذا روشن مي‌كردند، نتوانستند غذاي مناسبي تهيه كنند، ولي وضعيت تغذيه بهتر از دو روز گذشته بود. بعدازظهر، قبل از شروع حركت، با وجود بارندگي شديد و سرما، مراسم نوحه‌خواني و سينه‌زني برگزار شد. برادران روايت فتح كه حضور داشتند مي‌گفتند اين بي‌سابقه است كه باران از سر و صورت و لباس نيروها سرازير باشد و مراسم با اين احساسات و اشك و زاري برگزار شود. سرانجام نيروها در يك ستون، با فرياد "هيهات من‌الذله" حركت خود را شروع كردند. بر اثر شدت بارندگي و مه چنان هوا تاريك شده بود كه نيروها بيش از چند متري خود را نمي‌ديدند و ناچار به استفاده از چراغ‌قوه بودند. كوهستاني بودن و لغزندگي مسير، پياده‌روي را مشكل كرده بود و نيروها مكرر زمين مي‌خوردند. چند تن از برادران نيز بر اثر سرما بي‌هوش شدند؛ طوري‌كه "شيخ دارا"، از مسئولان اتحاديه، چند پتوي خيس را با استفاده از نفت آتش زد تا آنها را به هوش آورد.»[۸] مسعود سرمدي در ادامة يادداشت‌هاي خود نوشته است: «درحالي‌كه نيروها به سوي اهداف مي‌رفتند و ما در مسير رسيدن به قرارگاه مشترك، راه را گم كرده بوديم، در ساعت 20:30 صادق محصولي (فرمانده تيپ پاسداران) در تماسي بي‌سيمي به پرويز فتاح (جانشين خود) گفت: چيزي كه بوده منتفي شده است. چون موضوع مبهم بود و به‌دليل تاريكي و بارندگي استفاده از كد و رمز ممكن نبود، محصولي و فتاح به زبان تركي صحبت كردند. ذوالقدر نيز در تماس با جعفري عمليات امشب را منتفي اعلام كرد و علت آن را بالا آمدن آب رودخانه قلاچولان و ميسّر نبودن عبور از آن براي رسيدن به ارتفاع گرده‌رش ذكر كرد و گفت به اتحاديه نيز خبر داده شود.» به نوشته راوي مركز مطالعات، درحالي‌ در اين وضعيت جوّي امكان اجراي عمليات بعيد بود و انتظار مي‌رفت كه زودتر تكليف امشب روشن شود، تعويق عمليات خيلي دير اطلاع داده شد.[۹]

گزارش- 477

گزارش‌هاي واحدهاي اطلاعاتي سپاه در جبهة جنوب حاكي از افزايش تحركات قواي نظامي عراق در مناطق شرق بصره و فاو مي‌باشد. گردان اطلاعات 72 ثارالله گزارش داد: «فعاليت‌ها و نقل و انتقالات ارتش عراق در منطقه شرق بصره نسبت به روزهاي گذشته افزايش يافته است. افراد دشمن در اين منطقه سنگرهاي خود را ترميم مي‌كنند و به احداث سنگرهاي جديد و حفر كانال مشغولند. همچنين فعاليت نيروهاي زرهي عراق در اين منطقه زياد شده و حجم آتش آنها افزايش يافته است.»[۱۰] معاونت اطلاعات قرارگاه كربلا نيز از اقدامات عراق در منطقه فاو چنين گزارش داد: «تردد و جابه‌جايي گروهيِ نيروهاي عراق در منطقه فاو همچنان ادامه دارد، طوري‌كه در هر دقيقه ستون‌هايي به استعداد 10 تا 15 خودرو از جاده‌هاي البحار1 و البحار2 و جاده بصره - فاو به سمت فاو در حركت هستند.»[۱۱]

گزارش- 478

ساعت 2 بعدازظهر امروز نيروهاي گشتي خودي با افراد حزب كومه‌له درگير شدند. در اين درگيري تعداد 9 تن از برادران گشتي شناسايي روستاي "كلاته رشكه" از توابع سنندج با 25 تن از افراد گروه كومه‌له در داخل روستا روبه‌رو شدند كه نيروهاي خودي سريعاً از روستا خارج شده و درگيري را به ارتفاعات كشاندند. در اين درگيري كه پس از 3 ساعت پايان يافت، بي‌سيم‌چي گروه به اسارت ضدانقلابيون درآمد و دو تن از افراد ضدانقلاب به شدت مجروح شدند.[۱۲]

گزارش- 479

نيروهاي امريكايي بعدازظهر امروز در خليج فارس، به ميدان نفتي رشادت حمله كردند. ميدان نفتي رشادت يكي از سه حوزة نفتي منطقه لاوان محسوب مي‌شود و داراي سه سكوي بارگيري نفت است. از اين حادثه گزارش‌هاي متعددي از نيروي دريايي سپاه، نيروي دريايي ارتش، ستاد مشترك و خبرگزاري جمهوري اسلامي و وزارت نفت در دست است. درعين‌حال خبرگزاري جمهوري اسلامي به نقل از منبعي مطلع در وزارت نفت گزارشي نقل كرده كه نسبت به ساير گزارش‌ها كامل‌تر است و تناقضي با آنها ندارد. گزارش چنين است: «حدود ساعت 11 روز دوشنبه (27/7/1366) چهار ناو جنگي امريكا در 15 مايلي سكوي نفتي سلمان [يكي ديگر از سه ميدان نفتي حوزه لاوان] از سمت شرق به غرب مشاهده شدند. اين ناوها حدود ساعت 14 به حوالي حوزه نفتي رشادت رسيدند و به كاركنان سكو كه با يك كشتي تعميراتي در حال بازسازي تأسيسات سكوي آرـ7 بودند، 10 دقيقه مهلت دادند كه اين سكو را تخليه كنند. كاركنان اين سكو پس از كسب تكليف از مسئولان خود، داخل كشتي تعميراتي مذكور موسوم به "عيسي" رفتند و پس از هشدار مجددِ ناوهاي جنگي امريكا از سكوي آرـ7 تا فاصله 10 مايلي دور شدند. به دنبال آن ناوهاي امريكايي در ساعت 14:30 سكوي آرـ7 را هدف حملات شديد خود قرار دادند. ناوهاي امريكايي سپس به سوي سكوي آرـ4 از ميدان نفتي رشادت حركت كردند و از كاركنان اين سكو نيز خواستند كه ظرف 10 دقيقه سكو را تخليه كنند. كاركنان هر دو سكو پس از دور شدن از سكوها و استقرار در 10 مايلي سكوها، مجدداً مورد خطاب ناوهاي جنگي قرار گرفتند كه از آنها خواستند منطقه را كاملاً ترك كنند. قبل از حمله ناوها به سكوي آرـ4 يكي از ناوها به اين سكو نزديك شد و يك هلي‌كوپتر امريكايي نيز تلاش كرد روي باند سكو بنشيند اما موفق نشد. در پي آن ناو امريكايي دو قايق كوچك را به آب انداخت كه قايق‌ها به طرف سكوي آرـ4 حركت كردند.»[۱۳] از جزئيات اقدامات قايق‌ها در مورد سكوي آرـ4 اطلاعي در دست نيست ولي پس از دور شدن اين دو قايق اجراي آتش شديد روي اين سكو نيز شروع شد. اجراي آتش روي سكوهاي رشادت تا دو ساعت ادامه يافت.[۱۴] بر اثر اين حمله تأسيسات اين دو سكو منهدم شد و آتش‌سوزي آنها تا روز بعد ادامه يافت. ناوهاي امريكايي با ادامة حضور در منطقه ميدان نفتي رشادت تا ساعت 9:35 صبح روز بعد (28/7/1366) از نزديك شدن كشتي‌هاي خودي به منطقه جلوگيري مي‌كردند.[۱۵] علاوه بر حمله به سكوهاي رشادت، ناوهاي امريكايي در اطراف ميدان نفتي سلمان (از حوزه نفتي لاوان) نيز مانور كردند. به گزارش افراد مستقر در سكوي سلمان در ساعت 17:15 امروز چهار ناو جنگي امريكا تا 10 مايلي اين سكو پيش آمدند و يك هلي‌كوپتر نيز در اطراف آن پرواز مي‌كرد كه روي يكي از ناوها فرود آمد. در پي آن افراد مستقر در سكوي سلمان با بي‌سيم به ناوها اخطار كردند كه فاصله 12 مايلي از سكو را حفظ كنند. در ساعت 17:42 ناوها تا فاصله 15 مايلي از سكوي سلمان دور شدند و پس از توقف 20 دقيقه‌اي منطقه را ترك كردند.[۱۶] وزير دفاع امريكا گفت: «در اين حمله هزار گلولـه 5 اينچيِ (127 ميلي‌متري) توپخانة دريايي به طرف سكوهاي ايران شليك شد.»[۱۷] سخنگوي پنتاگون نيز گفت: «سكوي نفتي ايران سه بخش داشت كه در ماه نوامبر گذشته (آبان 1365) هواپيماهاي عراقي بخش مياني آن را منهدم كردند و فعاليت استخراج نفت در اين سكو متوقف شد. در جريان حمله ناو‌شكن‌هاي امريكايي يكي ديگر از بخش‌هاي سكوي نفتي به ميزان 100درصد و بخش سوم آن نيز 90درصد منهدم شدند.»[۱۸] وزارت دفاع امريكا نيز اعلام كرد: «بخش جنوبي سكوي نفتي داراي ابعاد 27×24 متر و ارتفاع 20 متر و بخش شمالي آن 21×30 متر و ارتفاع 61 متر بوده است.»[۱۹] ناوهاي جنگي امريكا به دو سكوي نفتي از ميدان رشادت حمله كردند. در اين حمله توپخانه نيروي دريايي امريكا هزار گلوله 127 ميلي‌متري به اين سكوها شليك كرد.

گزارش- 480

در پي حملة ناوهاي امريكايي به ميدان نفتي رشادت، عصر امروز در جلسه‌اي در ستاد كل سپاه پاسداران با حضور مسئولان ستاد كل سپاه، معاون عملياتي فرمانده كل سپاه و مسئولان نيروي دريايي سپاه، ضمن بررسي اين اقدام امريكا و اهداف آن، چگونگي تشديد اقدامات مقابله با امريكا و دفاع از مناطق مهم در خليج فارس و تهديدات بعدي امريكا در اين منطقه و آمادگي براي مقابله با آن، نقاط ضعف خودي و همچنين نحوة پاسخگويي به اين تجاوز امريكا بررسي شد. در اين جلسه محمد فروزنده رئيس ستاد كل سپاه پاسداران ضمن حتمي دانستن درگيري با امريكا خطاب به مسئولان نيروي دريايي سپاه گفت: «ما با امريكا درگير مي‌شويم برويد تدابير لازم را اتخاذ كرده و سخت برخورد كنيد. در قضيه صدام و امريكا مسئولين مي‌خواهند ما تشديدكننده درگيري نباشيم، پاسخگو باشيم. اين تدبير براي ارتشِ آماده، قابل كنترل است. واقعيت اين است كه امريكا با ما درگير مي‌شود و دنبالِ قطعنامه 598 است كه با فشار ما را تسليم كند و نيروي دريايي تنها اميد براي مقابله با امريكاست... قوي روي قضيه كار كنيد. آقاي هاشمي دستورالعمل ابلاغ كرده و به نيروي دريايي در فاو و ماهشهر و بوشهر و بندرعباس آماده‌باش كامل و آمادگي زميني داده است.»[۲۰] ستاد كل پدافند كشور نيز امروز به دنبال حمله امريكا به ميدان نفتي رشادت، طي دستورالعملي به فرمانده كل سپاه و فرماندهان نيروهاي سه‌گانه سپاه پاسداران و رئيس ستاد مشترك ارتش و نيروهاي سه‌گانه ارتش، اعلام كرد: «ضروري است با توجه به شرايط خاص خليج فارس تا اطلاع ثانوي كليه يگان‌هاي ساحلي و دريايي آمادگي مقابله با هرگونه تهاجمات احتمالي دشمن را داشته باشند.» در اين دستورالعمل بر كسب آمادگي لازم براي مقابله با حملات دشمن، طي 24 ساعت و انجام دادن هرگونه پيش‌بيني ضروري براي مقابله با دشمن در درگيري احتمالي تأكيد شده است.[۲۱]

گزارش- 481

دولت امريكا انهدام سكوهاي نفتي ايران را پاسخي محدود و محتاطانه به حمله چند روز قبل ايران به يك نفتكش زير پرچم امريكا اعلام كرد. رونالد ريگان، رئيس‌جمهور امريكا، دو ساعت پس از اقدام نيروي دريايي اين كشور در خليج فارس، با صدور اعلاميه‌اي كه سخنگوي كاخ‌سفيد (مارلين فيتز واتر) آن را خواند، سكوهاي نفتي رشادت را سكوهايي نظامي اعلام كرد و گفت: «اين سكوها براي كمك به حملات متعدد عليه كشتي‌هاي تجاري ملت‌هايي كه در جنگ ايران و عراق درگير نيستند مورد استفاده قرار گرفته است. حمله بي‌دليل ايران به كشتي‌هاي امريكا و ديگر كشتي‌هاي غيرمتخاصم، به‌ويژه مين‌گذاري و شليك عمدي موشك‌هاي كرم ابريشم عليه كشتي‌هاي زير پرچم امريكا، به‌رغم پيام‌هاي بسيار دولت امريكا به دولت ايران و هشدار دادن از عواقب اين‌گونه اعمال، انجام گرفته است. اقدام عليه سكوهاي نظامي ايران پس از مشورت با رهبران كنگره و كشورهاي دوست صورت گرفت. اين كار اعمال قانوني حق دفاع مشروع به موجب ماده 51 منشور ملل متحد بوده و به همين روال به رئيس شوراي امنيت سازمان ملل متحد آگهي شده است.» سخنگوي كاخ‌سفيد در ادامه قرائت اطلاعيه رئيس‌جمهور امريكا گفت: «ايالات متحده امريكا علاقه‌اي به رويارويي نظامي با ايران ندارد اما دولت ايران به هيچ‌وجه نبايد درباره عزم و توانايي ما براي حراست از كشتي‌هاي امريكا و منافع‌مان در برابر حملات بي‌دليل، در شبهه باشد. امريكا علاقه خود را براي پايان فوري تنش‌ها در منطقه و خاتمه جنگ ايران و عراق از طريق اجراي فوري قطعنامه 598 شوراي امنيت به اطلاع دولت ايران رسانيده است.»[۲۲] جورج شولتز وزير خارجه امريكا نيز حمله اين كشور به سكوهاي نفتي ايران را يك پاسخ متناسب با حمله به نفتكش سي‌ايل‌سيتي دانست و ماجرا را پايان يافته اعلام كرد. وي گفت: «ما خيال تشديد جنگ در خليج فارس را نداريم، اما ايران بايد بداند كه نمي‌تواند بدون تنبيه شدن به كشتي‌هاي ما حمله كند.»[۲۳] ورنون والترز نمايندة امريكا در سازمان ملل نيز در نامه‌اي به دبيركل اين سازمان، حملة امريكا را از جنبة حقوقي چنين توجيه مي‌كند: «براساس ماده 51 منشور سازمان ملل مايلم از طرف دولت متبوعم گزارش دهم كه نيروهاي ايالات متحده بر اساس حق طبيعي خود جهت دفاع از خويش، طبق حقوق بين‌المللي، اقدامات دفاعي را در پاسخ به حملات جمهوري اسلامي ايران عليه كشتي‌هاي ايالات متحده در خليج فارس اتخاذ كردند. تقريباً ساعت 11 بعد از ظهر 16 اكتبر 1987 از سوي نيروهاي ايراني يك موشك كرم ابريشم از سرزمين اشغالي عراق توسط ايران، شليك شد و به كشتي Sea Isle City با پرچم ايالات متحده در آب‌هاي سرزميني كويت اصابت كرد. اين از جديدترين سري حملات موشكي عليه كشتي‌ها با پرچم امريكا و ساير كشورهاي غيرمتخاصم در آب‌هاي كويت كه به‌دنبال تجارت صلح‌جويانه هستند، مي‌باشد. به‌ علاوه، اين اقدامات از جديدترين سري حملات نظامي غيرقانوني نيروهاي ايران عليه ايالات متحده از جمله مين‌گذاري در آب‌هاي بين‌المللي با هدف غرق نمودن و يا خسارت زدن به كشتي‌هاي با پرچم امريكا مي‌باشد كه بدون تحريك از سوي هواپيماهاي ايالات متحده صورت گرفته است. تقريباً در ساعت 7 قبل از ظهر 19 اكتبر، كشتي‌هاي نيروي دريايي امريكا سكوي نظامي ايراني رشادت ( معروف به رستم) را در آب‌هاي بين‌المللي در خليج فارس از بين بردند. اين نيروها در اين سكو مستقر شده تا عليه كشتي‌هاي با پرچم امريكا و ساير كشتي‌هاي غيرمتخاصم و نيز هدايت هواپيماها جهت درگيري اقدامات مختلفي را انجام دهند. همچنين بر حركت كاروان‌هاي ايالات متحده با رادار و ساير ابزارها نظارت داشته باشند و هماهنگي‌هاي لازم را در مسير كاروان‌هاي ما كه مين‌گذاري كرده‌اند به‌عمل‌آورند و به قايق‌هاي تندرو كوچك كمك نمايند تا به كشتي‌هاي غيرمتخاصم حمله نمايند. همچنين جهت حمله به سوي هلي‌كوپترهاي نظامي ايالات متحده به‌صورتي كه در 8 اكتبر 1987 رخ داد، كمك نمايند، ضمناً در ابتدا ضمن هشدار به آنها اجازه داده شد كه سكو را تخليه نمايند.[۲۴] كاسپار واينبرگر وزير دفاع امريكا درباره حمله ناوهاي امريكايي به سكوي رشادت گفت: «واحدهاي ضربتي مشترك امريكا در خاورميانه يك واكنش سنجيده و متناسب با حمله بي‌دليل هفته گذشته ايران به نفتكش كويتي با پرچم امريكا نشان داده‌اند.» وي افزود كه از بين رفتن اين سكو امنيت نيروهاي ما را در آينده به‌طور قابل توجهي حفظ خواهد كرد. ما خواهان رويارويي بيش‌تر با ايران نيستيم و امريكا مايل نيست حادثه جديد ديگري با ايران داشته باشد.[۲۵] وزير دفاع امريكا در پاسخ به اينكه به چه علت به سكوهاي پرتاب موشك كرم ابريشم ايران حمله نشد، گفت كه اين موشك‌ها روي سكوهاي متحرك سوار مي‌شوند و مي‌توانند جابه‌جا شوند و به همين دليل هدف‌گيري آنها مشكل است. اما مقام‌هاي رسمي امريكا كه نخواستند نامشان فاش شود، گفتند كه حمله به سكوهاي موشكي ايران ممكن است خطر كشته يا اسير شدن خلبانان امريكايي را در پي داشته باشد.[۲۶] "ترنر" رئيس سابق سازمان سيا اقدام امريكا را حركتي كوچك شمرد و خواستار مين‌گذاري در سواحل ايران شد. وي گفت: «حضور ما در منطقه به منظور حمايت از اعراب خليج فارس مي‌باشد و به‌عنوان سمبل اين حمايت‌ها 11 كشتي آنها را تحت حمايت خود قرار داده‌ايم اما اين حمايت و جلب اعتماد ما فعلاً كافي نيست و يك حمله كوچك به سكوي نفتي، چيز چندان مهمي نيست كه ايران را ناراحت كند؛ و باعث اطمينان اعراب نيز نخواهد شد. من فكر مي‌كنم بايد چيزي فراتر از اين انجام بدهيم. درحال‌حاضر مين‌گذاري سواحل دريايي ايران است كه مي‌تواند اين كشور را كاملاً فلج كند و اين مين‌گذاري بايد در اطراف جزيره خارك صورت گيرد و به جهانيان اعلام كنيد كه مين گذاشته‌ايد تا كسي جرئت بارگيري از اين مناطق را نداشته باشد.»[۲۷]

گزارش- 482

جمهوري اسلامي ايران ادعاي امريكا درباره نظامي بودن سكوهاي نفتي رشادت را رد كرد و اجراي اقدامات تلافي‌جويانه را حق طبيعي خود دانست كه در موقعيت مناسب به آن دست خواهد زد. رئيس شوراي عالي پشتيباني جنگ، آيت‌الله سيدعلي خامنه‌اي، دراين‌باره گفت: «ريگان با اين حركت و حمله به سكوهاي نفتي ايران مرتكب اشتباه بزرگي شد و يقيناً مشكلات خود را بيش‌تر كرد. با اين‌گونه حركات دولت امريكا قلدري و چهره خصومت‌آميز خودش را در خليج فارس آشكارتر كرد؛ زيرا آنها سكوي نفتي و مناطق كاملاً غيرنظامي را مورد حمله قرار دادند و سكوي نفتي را منهدم و منفجر كردند و به اهداف غيرنظامي كه امكانات دفاعي هم نداشت آسيب رساندند. ما قطعاً تلافي خواهيم كرد و اين حركت امريكا را بدون پاسخ نخواهيم گذاشت.»[۲۸] وي اضافه كرد: «جمهوري اسلامي ايران حق طبيعي خود مي‌داند كه اين حركت گستاخانه امريكا را تلافي كند.»[۲۹] مهندس ميرحسين موسوي نخست‌وزير نيز گفت: «امريكا با حمله به سكوي نفتي ايران در خليج فارس كه از نظر نظامي داراي اهميت نيست قدم جديدي در جهت تشنج عليه جمهوري اسلامي برداشت با اين خيال كه انجام چنين حركتي مي‌تواند ملتي را مرعوب كند. خنده‌آورتر از آن اينكه تشنج‌آفريني تازه خود را به اجراي مقررات سازمان ملل نسبت مي‌دهد. جمهوري اسلامي پاسخ مناسب را به اين عمل خواهد داد.»[۳۰] نخست‌وزير ايران كه به سوريه سفر كرده است و عصر امروز با حافظ اسد ديدار كرد، درباره اقدام امريكا گفت: امريكا با حمله به سكوي نفتي ايران كه داراي اهميت نظامي نيست، قدم جديدي در جهت تشنج برداشت ... همان‌طور كه آنها پا را از مرزهاي خود فراتر گذاشته‌اند ما نيز حق طبيعي خود مي‌دانيم كه در حد ظرفيت و توانمان در سراسر جهان پاسخ دهيم. وي افزود «ما فكر نمي‌كنيم كه اين درگيري بتواند چيزي را به ما تحميل نمايد و اگر اتفاقي رخ دهد ما فقط آن‌را در مرزهايمان تحمل نمي‌كنيم، همان‌طور كه آنها پا را از مرزهاي خود فراتر گذاشته‌اند ما نيز براي خود اين حق را طبيعي مي‌دانيم كه در حد ظرفيت و توانمان در سراسر جهان پاسخ دهيم. حضور امريكا مي‌تواند دو معنا داشته باشد در مرحله اول حفظ صدام و اگر نتواند در مرحله بعد حضور بر سر دخالت در آلترناتيوهاي عراق است.»[۳۱] وزارت امور خارجه ايران و ستاد تبليغات جنگ حضور گسترده نظامي امريكا در خليج فارس را در راستاي حمايت از رژيم صدام در عراق و حمله اين كشور به سكوهاي نفتي ايران را گامي خطرناك در گسترش جنگ در منطقه عنوان كردند. در بيانيه وزارت خارجه جمهوري اسلامي ايران آمده است: «امريكا با حمله به سكوهاي نفتي ايران در خليج فارس گام خطرناكي در ادامه تجاوزات پيشين خود برداشت و با حمله به مراكز نفتي و اقتصادي ايران عملاً منطقه را در آستانه يك درگيري تمام عيار قرار داد. استفاده امريكا از نيروهاي نظامي عليه سكوهاي نفتي ايران يك تجاوز صريح و قطعي عليه تماميت ارضي جمهوري اسلامي ايران، به‌عنوان يك كشور اسلامي غيرمتعهد، مي‌باشد و يقيناً در زمان مناسب با پاسخ قاطع و مقتضي روبه‌رو خواهد شد.»[۳۲] سخنگوي وزارت خارجه نيز گفت: «سياست اصولي و اوليه ما مقابله با تشنج‌آفريني بوده و هرگونه اقدام تجاوزكارانه جديد امريكا را نيز قاطعانه پاسخ خواهيم داد. در حقيقت از روز اول ورود ناو‌هاي جنگي امريكا به خليج فارس تجاوز امريكا محتمل و قابل پيش‌بيني بود و خود را براي آن آماده كرده‌ايم و مسئوليت و عواقب چنين مواجهه‌اي كاملاً بر عهده امريكاست و كشورهاي منطقه بايد توجه داشته باشند آتشي كه از هرگونه اقدام خصمانه امريكا برافروخته مي‌شود كل منطقه را در برخواهد گرفت.»[۳۳] سرپرست ستاد تبليغات جنگ حمله امريكا را با هجوم عراق در هفت سال پيش مقايسه كرد و گفت: «همان‌گونه كه در هفت سال پيش تجاوز سراسري عراق به ايران انسجام، پايمردي و مقاومت مردم ايران را در پي داشت، تهاجم امريكا نيز به وحدت و اتحاد هرچه بيش‌تر مردم سراسر ايران براي مقابله با نظاميان متجاوز امريكايي منجر خواهد شد. امريكا همان‌گونه كه خود را تدريجاً در دام جنگ ويتنام انداخت به همان صورت اندك، اندك، نظاميان خود را به منجلابي كه خود در خليج فارس ايجاد كرده است وارد مي‌كند. منجلابي كه قطعاً سالم از آن بيرون نخواهد آمد.»[۳۴] وي افزود: «سبب اصلي چنين وضعي در خليج فارس، امريكا و ارتجاع عرب است. اگر امريكا قائل به حاكميت و امنيت و آرامش در خليج فارس بود، هرگز نظاميان خود را به اين آبراه حياتي نمي‌كشاند و منطقه را اين‌چنين ناامن نمي‌كرد. با وجود اين، اين نكته قابل تعمق است كه بحران‌آفرين نهايتاً خود در ورطه بحران فرو خواهد رفت. ايجاد ناامني و دست‌زدن به اقدامات تحريك‌آميزي كه امريكا در نظر دارد مسلماً واكنش‌هاي جدي در پي خواهد داشت.»[۳۵] سخنگوي سپاه پاسداران انقلاب اسلامي نيز در مقابل اقدامات امريكا سياست "ضربه در برابر ضربه" را مطرح كرد و گفت: «ما خود را براي دفاع از انقلاب و كشورمان در برابر هرگونه تجاوزي آماده كرده‌ايم و سياست ضربه در برابر ضربه از اصولي است كه با پايبندي به آن در زمان و مكان مناسب، دشمنانمان را متحمل ضربات جبران‌ناپذير خواهيم كرد.»[۳۶]

گزارش- 483

شوروي و اروپا در قبال حمله امريكا به سكوهاي نفتي ايران واكنش‌هاي متفاوتي نشان دادند. برخي آن ‌را عملي كاملاً مجاز و برخي آن‌را عملي تجاوزكارانه توصيف كردند و بعضي نيز از آن ابراز تأسف نمودند. اتحاد جماهير شوروي اقدام امريكا را تجاوز نظامي و ماجراجويي خواند و آن‌ را تقبيح كرد و مجدداً خواستار حضور نيروي دريايي سازمان ملل در خليج فارس شد.[۳۷] خبرگزاري رسمي شوروي، تاس، در تفسيري آورده است: «اين اقدام امريكا را بايد مستقيماً به رسوايي "ايران گيت" منطبق دانست. بديهي است كه افشاگري تحويل محرمانه تسليحات امريكايي به ايران، واشنگتن را در مقابل كشورهاي عربي در وضعيت بسيار ناراحت‌كننده‌اي قرار داده و دولت امريكا براي كاهش اثر اين رسوايي و جلب توجه حداقل رژيم‌هايي كه به‌طور سنتي از هم‌پيمانان و دوستان امريكا به‌شمار مي‌روند، اين ماجرا را پيش گرفته است.»[۳۸] راديو بي‌بي‌سي در تحليلي درباره اين تفسير خبرگزاري تاس گفت: «اينكه خبرگزاري تاس به اين سرعت اقدام امريكا را محكوم كرده است حاكي از آن است كه دولت شوروي اين قضيه را بسيار خطير و جدي تلقي مي‌كند و شايد علت همين امر، رفتن امروز گورباچف رهبر شوروي و وزير خارجه‌اش به جلسه شوراي عالي اتحاد شوروي است.»[۳۹] مارگارت تاچر، نخست‌وزير انگلستان، و وزير خارجه‌اش از اقدام امريكا در حمله به سكوهاي نفتي ايران حمايت كردند. تاچر گفت: «ريگان كاملاً حق داشته است دستور حمله به دو سكوي نفتي ايران در خليج فارس را صادر كند. اين حمله يك پاسخ سنجيده بوده است و ما كاملاً از رونالد ريگان حمايت مي‌كنيم.»[۴۰] وزير خارجه انگلستان نيز ضمن ابراز تأسف از اقدام امريكا، ايران را به سوء استفاده آشكار از نظم بين‌المللي متهم كرد و گفت: «امريكا كاملاً مجاز به استفاده از اقدام نظامي در دفاع از خويش در مقابل تهديد آشكار به حملات بيش‌تر مي‌باشد.» وي با تهديد ايران افزود: «من مطمئن هستم ايراني‌ها كاملاً درك خواهند كرد كه ادامه اين‌گونه حملات تنها به توجيه يك اقدام قاطع در جهت دفاع از خويش كمك خواهد كرد.» "جفري هاو" درعين‌حال از ايران و عراق خواست در جهت پايان بخشيدن به جنگ هفت ساله با يكديگر گام بردارند و الاّ با اقدامات مربوط به تحميل آن مواجه خواهند شد.[۴۱] كشورهاي ديگر اروپايي ضمن حمايت تلويحي از اقدام امريكا، موضع محتاطانه‌اي اتخاذ كردند و بر پايان هر چه سريع‌تر جنگ تأكيد نمودند. وزير خارجه بلژيك گفت: «عمل امريكا در حمله به تأسيسات نفتي ايران به‌خصوص با توجه به مساعي صلح سازمان ملل متحد، تأسف‌انگيز است.»[۴۲] سخنگوي وزارت خارجه هلند با ابراز نگراني دولتش از به خطر افتادن كشتي‌راني، تأكيد كرد كه گسترش جنگ و درگير شدن كشورهاي ثالث، نياز فوري به تلاش‌هاي فوق‌العاده شوراي امنيت و دبيركل سازمان ملل متحد را براي برقراري آتش‌بس نشان مي‌دهد. وزير خارجه اسپانيا حمله امريكا را عادلانه خواند و ضمن محكوم كردن حملات ايران و عراق به كشتي‌ها گفت: «امريكا يك سكوي ايراني‌ها را كه از آنجا حملات به كشتي‌ها را هماهنگ مي‌كردند، از كار انداخته است. اقدامات ايران مخالف آزادي كشتي‌راني است. بنابراين مي‌توان اقدام امريكا را دفاع مشروع دانست.»[۴۳]

گزارش- 484

اكثر كشورهاي جهان سوم و منطقه خاورميانه در برابر حمله امريكا به سكوهاي نفتي ايران سكوت كرده‌اند. سرهنگ قذافي رهبر ليبي اعلام كرد كه ليبي در برابر تهاجم امپرياليستي نيروهاي امريكايي كه ايران را مورد تهديد قرار داد، در كنار ايران ايستاده است. كشورهاي عضو دائمي شوراي امنيت كه مسئول حفظ صلح جهاني مي‌باشند بايد در جلوگيري از ماجراجويي‌هاي امريكا نقش خود را ايفا كنند، درغيراين‌صورت عضويت چنين كشورهايي در شوراي امنيت قابل توجيه نيست.[۴۴] خبرگزاري ليبي نيز اقدام امريكا را به‌عنوان پيشروي صليبي‌هاي جديد به رهبري امريكا به سوي شرق توصيف كرد: «شايد شگفت‌انگيز نباشد كه امريكا با چنين حماقتي عمل نمايد و در جهان گستاخي كند، اما جاي شگفتي است كه كشورهايي كه ادعاي متمدن بودن دارند از تجاوز امريكا استقبال كرده و از آن دفاع نمايند.»[۴۵] وزارت خارجه الجزاير با صدور اطلاعيه‌اي از حوادث خليج فارس ابراز تأسف كرده و نوشت: «الجزاير همان‌طور كه از اقدام مسلحانه عليه تأسيسات نفتي ايران شديداً متأسف است از حمله انجام شده در آب‌هاي ساحلي كويت نيز قوياً متأسف است. زماني‌كه دبيركل سازمان ملل تمامي سعي و نيروي خود را در مأموريت صلح به‌كار گرفته، كه در هر صورت كاملاً حساس است، وظيفه حتمي همه است كه در انجام اين وظيفه به او كمك كنند.»[۴۶] فيدل كاسترو رهبر كوبا در ديدار با دكتر ولايتي گفت: «دولت امريكا از نظر سياسي بايد بهاي گراني براي تجاوز خود بپردازد. من مطمئن هستم كه كشورهاي منطقه و حتي شوروي از عواقب آن نگران مي‌باشند. حمله امريكا به سكوهاي ايراني در اصل باعث ايجاد بحران اقتصادي در نيويورك و لندن شده است.» آقاي "ملندس" وزير كميته دولتي همكاري‌هاي اقتصادي كوبا نيز گفت: «اين اقدام دولت امريكا نه‌تنها از طرف مردم ايران، بلكه از سوي جامعه بين‌الملل نيز مردود شناخته مي‌شود.»[۴۷] خبرگزاري فرانسه در گزارشي از منامه، به نقل از ديپلمات‌هاي غربي نوشت: «سكوت بسياري از كشورهاي عربي خليج فارس درباره حمله نيروهاي امريكا به سكوي نفتي ايران نشانة شك و ترديد آنها نسبت به درگير شدن امريكا در منطقه خليج فارس است. در ميان كشورهاي منطقه تنها كويت عصر امروز (27/7/1366) درباره اين عمليات اظهار نظر كرد و آن را يك اقدام نظامي محدود در پاسخ به حملات ايران در آب‌هاي بين‌المللي و قلمرو آب‌هاي كويت به كشتي كشورهاي غيرمتخاصم توصيف كرد.»[۴۸] راديو بي‌بي‌سي نيز گفت: «در بين كشورهاي خليج فارس برخي معتقدند كه عمل امريكا مي‌تواند ايران را به حمله به چاه‌ها و تأسيسات نفتي عربستان و امارات متحده عربي تشويق كند. امروز راديو ايران در تفسيري گفت كه هرگونه تجاوزي عليه ايران به درگيري‌هاي وسيعي در خليج فارس خواهد انجاميد.»[۴۹]

گزارش- 485

حمله امريكا به سكوهاي نفتي ايران در خليج فارس بازتاب وسيعي در رسانه‌هاي جهان داشت. اهداف امريكا، احتمال تشديد درگيري، چگونگي پاسخ ايران و ميزان توان نيروي دريايي ارتش ايران و سپاه پاسداران موضوعاتي هستند كه تحليل‌گران آن را بررسي كرده‌اند. "هانيو كبي تيس" كارشناس جنگ ايران و عراق در مؤسسه بين‌المللي مطالعات استراتژيك، در مصاحبه با راديو بي‌بي‌سي، دليل حمله امريكا را به يك سكوي كوچك نفتي اين‌گونه توضيح مي‌دهد: «درحال‌حاضر امريكا راه‌حل ديگري نداشت. حضور نيروي دريايي امريكا در خليج فارس دارد خيلي گران تمام مي‌شود. افكار عمومي امريكا توقع داشت كه امريكا به‌اصطلاح آن حمله‌اي را كه ايران به كشتي امريكايي كرده بود تلافي كند.» وي درباره علت حمله نكردن امريكا به سكوهاي پرتاب موشك ايران گفت: «اگر امريكا به سكوهاي پرتاب موشك ايران حمله مي‌كرد اين يك حمله خيلي بزرگ بود و دامنه جنگ گسترش پيدا مي‌كرد و در واقع اين جنگ از كنترل در مي‌رفت. درحالي‌كه با حمله به اين تأسيسات نفتي در واقع به يك هدف اقتصادي حمله كرده‌اند، براي اينكه همه هدف‌هايي كه دو طرف به آنها حمله مي‌كردند هدف‌هاي اقتصادي بوده است، نه نظامي. موشك‌هاي سيلك‌ورم براي امريكا خيلي خطرناك نيست آنها موشك‌هاي خيلي‌خيلي ابتدايي هستند و امريكا سيستم دفاع ضد موشكي هم دارد، اما اين موشك‌ها در حمله به كشتي‌هاي غيرمسلح و بي‌دفاع مي‌تواند خيلي مؤثر واقع بشود.»[۵۰] خبرگزاري رويتر نيز به نقل از تحليل‌گران نظامي و ديپلمات‌ها نوشت: «امريكا براي آنكه اعتبار خود را به‌عنوان يك قدرت تعيين‌كننده در خليج فارس حفظ كند ظاهراً چاره‌اي جز اجراي اقدامي تلافي‌جويانه عليه ايران نداشته است. حمله امروز امريكا عليه سكوي نفتي ايران ظاهراً يك عمليات حمله در مقابل حمله بوده و با دقت خاصي ترتيب داده شده بود تا بيش از حد تحريك كننده نباشد يا هم‌پيمانان عرب امريكا در منطقه را دلواپس نكند.»[۵۱] راديو امريكا با دو تن از كارشناسان جنگ ايران و عراق مصاحبه كرده و نظر آنها را دربارة حمله امريكا به سكوهاي ايراني جويا شده است. "مايكل ارين" مشاور پيشين شوراي امنيت ملي امريكا گفت: «امريكا به جاي آنكه با تمام قدرت و زور به ايران واكنش نشان دهد تصميم گرفت يك هشدار به ايران بفرستد. اين اقدام نبايد صرفاً يك حمله تلقي شود بلكه هشداري است تا تهران را از اقدامات بيش‌تر بازدارد. اگر ايران بخواهد در واكنش به حمله امريكا، به تأسيسات نفتي كويت حمله كند، اشتباه بزرگي مرتكب خواهد شد؛ زيرا در اوضاع كنوني هرگونه حمله به مناطقي كه تحت پوشش حفاظتي امريكا قرار دارد اشتباهي بزرگ محسوب مي‌شود.» دكتر "مك ناور" كارشناس جنگ ايران و عراق در مؤسسه تحقيقاتي "بروكينگز" نيز دراين‌باره گفت: «اينكه امريكا يك هدف اقتصادي را به‌جاي يك هدف نظامي تعيين كرده و بدان حمله كرده است نشانة آن است كه امريكا وارد جدال فرسايشي با ايران شده و مي‌خواهد بر توانايي صدور نفت ايران لطمه وارد سازد. ايران تحت فشارهاي اقتصادي و بين‌المللي زيادي است و اقدامات تهران چندان قابل پيش‌بيني نيست ولي تاريخ نشان مي‌دهد كه هرگاه امريكا به ايران فشار وارد مي‌كند ايراني‌ها نه‌تنها عقب نمي‌نشينند و دچار هراس نمي‌شوند بلكه راه‌هاي ابتكاري پيدا مي‌كنند كه زندگي را بر امريكايي‌ها دشوار مي‌سازد. اين حمله موضع ايران را حادتر و راديكال‌تر خواهد كرد و شايد هم به يك سلسله جدال‌هاي طولاني بين امريكا و ايران منجر شود و از منطقه خليج فارس نيز پا فراتر بگذارد. كنگره تمايلي ندارد كه در اين قضيه به‌عنوان حامي اقدامات دولت شناخته شود.»[۵۲] خبرگزاري يونايتدپرس به بررسي نگرش مقام‌هاي امريكا به توانايي نيروي دريايي ايران پرداخته و به نقل از مقام‌هاي رسمي امريكا گزارش داد: «نيروي دريايي ايران به‌دليل نسبتاً كوچك بودن و نداشتن آمادگي رزمي كافي تهديدي ناچيز براي گروه رزم‌ناوهاي امريكايي مستقر در منطقه خليج فارس محسوب مي‌شود. به گفته منابع امريكايي رزم‌ناوهاي فعال ايران و ناوگان قايق‌هاي سريع‌السير كوچك اين كشور كه به مسلسل و خمپاره‌انداز مجهز هستند، تنها مي‌توانند از طريق انجام دادن حملات جنگ و گريز عليه واحدهاي منفرد امريكايي و اهداف تجاري در خليج فارس كه از آنها حفاظتي به‌عمل نمي‌آيد، يك پيروزي تبليغاتي براي ايران كسب نمايند. بر اساس گزارش شماره اخير نشريه ميليتاري‌بالانس، نيروي دريايي ايران داراي چهار ناوچه توپدار و سه ناوشكن است كه مي‌توانند به‌عنوان رزم‌ناوهاي عمده تلقي شوند. در مقايسه نيروي دريايي امريكا به 24 فروند از اين رزم‌ناوهاي عمده تنها در منطقه خليج فارس و 40 فروند از آنها در تمامي منطقه مجهز مي‌باشد. نيروي دريايي امريكا در حدود 580 كشتي در اختيار دارد.»[۵۳]

گزارش- 486

در پي انتشار خبر حمله امريكا به سكوهاي نفتي ايران، قيمت نفت خام، هنگام گشايش بازار نيويورك، افزايش يافت. به گزارش خبرگزاري فرانسه از نيويورك هر بشكه نفت خام "وست تگزاس اينترميديت" قابل تحويل در ماه نوامبر (آبان)، در مقايسه با قيمت‌هاي جمعه شب، 18 سنت افزايش يافت.[۵۴] افزايش درگيري در خليج فارس در بازار سهام نيويورك نيز تأثير گذاشت. در پي اين حادثه بهاي سهام شركت‌ها در بازار بورس نيويورك به‌طور بي‌سابقه‌اي سقوط كرد و به‌دنبال آن بازارهاي اصلي بورس در ساير نقاط جهان نيز با ركود بسيار مواجه شدند.[۵۵]

گزارش- 487

چند هواپيماي امريكايي در دو مرحله به حريم هوايي بندر چابهار تجاوز كردند. هواپيماهاي امريكايي در ساعت 5 و 7 بعدازظهر امروز در سطح پرواز بالا وارد آسمان چابهار شدند و پس از مدتي از آنجا دور شدند. سلاح‌هاي پدافند هوايي كه به‌سوي آنها شليك مي‌كرد به‌دليل پرواز اين هواپيماها در ارتفاع بالا نتوانستند اقدامي در جلوگيري از اين تجاوزها بكنند.[۵۶]

گزارش- 488

كويت در ادامه اجراي سياست كشيدن پاي پنج قدرت عضو دائمي شوراي امنيت به خليج فارس از طريق تغيير پرچم نفتكش‌هاي خود و يا اجاره كردن نفتكش‌هاي اين كشورها، نفتكش كويتي "رأس‌الجلايه" را به "چيلهام كسل" تغيير نام داد و در انگلستان به ثبت رساند. انگلستان در 30 تيرماه 1366 درخواست امريكا را براي حضور نظامي در منطقه خليج فارس رد كرده بود، ولي به‌تدريج با اعزام مين‌جمع‌كن به اين منطقه، عملاً در بحران خليج فارس وارد شد. منابع كشتي‌راني اعلام كردند: كشتي "رأس‌البارشد" نيز تا پايان ماه آينده در انگليس مجدداً به ثبت خواهد رسيد.[۵۷] از سوي ديگر، شيخ سالم الصباح وزير دفاع كويت ضمن رد اعطاي هرگونه تسهيلات نظامي به خارجيان گفت: «كويت به هيچ كشوري اجازه ساختن پايگاه نظامي در خاك خويش را نمي‌دهد و هيچ كشوري نمي‌تواند در اين زمينه بر ما فشار وارد كند.» وي حضور ناوگان‌هاي امريكايي، اروپايي و شوروي در خليج فارس را براي حمايت اين كشورها از منابع خود خواند و گفت: «ايران نيز از حضور ناوگان‌هاي خارجي در خليج فارس بهره مي‌برد چون اين ناوگان‌ها باعث حمايت از صادرات نفت ايران نيز مي‌شوند. من فكر مي‌كنم حضور اين ناوگان‌ها در آينده به پايان جنگ ايران و عراق نيز كمك كند.»[۵۸]

گزارش- 489

تحليل‌گران غربي در بررسي راه‌هاي اعمال فشار بر جمهوري اسلامي ايران، به قطع درآمدهاي نفتي ايران اهميت بيش‌تري مي‌دهند و براي رسيدن به آن تاكنون سه راه‌كار ارائه داده‌اند: 1- حملات هوايي عراق به مراكز و تأسيسات نفتي ايران. 2- تحريم خريد نفت از ايران. 3- مين‌گذاري در سواحل ايران به‌وسيله امريكا و جلوگيري از صدور نفت ايران. روزنامه ديلي‌تلگراف راه‌حل دوم را سريع‌ترين راه براي پايان دادن به جنگ دانسته و نوشته است: «تحريم خريد نفت از ايران سريع‌ترين راه براي پايان‌دادن به جنگ است. اين تحريم در صورتي مؤثر خواهد بود كه امريكا راه را بر كشتي‌هايي كه نفت ايران را حمل مي‌كنند ببندد، اما يك چنين اقدامي خود به منزله يك اقدام جنگي خواهد بود.»[۵۹] روزنامه تايمز‌مالي نيز با بررسي عملكرد عراق در حمله به مراكز نفتي ايران نوشت: «با وجود حملات هوايي شديد به پايانه جزيره لارك طي ده روز اول ماه جاري [اكتبر]، ايران توليد نفت خود را در حدود دو ميليون و دويست هزار بشكه در روز حفظ كرد. به عبارت ديگر، طي سال جاري ايران به‌طور متوسط روزي دو ميليون و سيصد الي دو ميليون و چهارصد هزار بشكه نفت توليد كرده و اين درآمد براي تأمين هزينه ادامه جنگ كافي بوده است.» ريچارد جان خبرنگار اين روزنامه نوشت: «از نظر تحليل‌گران و ديپلمات‌ها در صورتي ماشين جنگي ايران از كار خواهد افتاد كه سطح توليد نفت ايران به حدود يك ميليون و نيم بشكه در روز كاهش يابد.»[۶۰]

گزارش- 490

هجده تن از نيروهاي قرارگاه رمضان را كه حدود 20 روز پيش نيروهاي تركيه دستگير كرده بودند،[۶۱] هيئت تركيه‌اي در مرز "سرو" تحويل مأموران مرزي ايران دادند. مأموران تركيه اين نيروها را هنگام مراجعت از عراق در منطقه "شعرنيلي" در خاك تركيه همراه با اسلحه و مهمات دستگير كرده بودند. نيروهاي ترك آنها را به شهر "فيلن‌حكاري" بردند و بازجويي كردند. مأموران تركيه به هنگام تحويل افراد اين گروه، تمام وسايل آنها را نيز به مأموران ايران تحويل دادند.[۶۲]

گزارش- 491

فعاليت سازمان مجاهدين خلق (منافقين) در عراق و پاكستان افزايش يافته است. افراد اين گروه كه در عراق مستقر هستند پس از طي دوره‌هاي آموزش نظامي در كنار ارتش عراق، دست به اجراي عمليات‌هاي محدودي عليه مواضع نيروهاي خودي مي‌زنند. به گزارش اطلاعات سپاه پانزدهم رمضان، ارتش عراق براي آموزش نظامي منافقين، در منطقه‌اي بين سليمانيه و كركوك آموزشگاهي به اين سازمان تحويل داده است تا اعضاي آن در يك دوره 45 روزه آموزش انواع سلاح‌هاي سبك و سنگين را طي نموده و آمادگي لازم را براي شركت در جنگ به‌دست آورند.[۶۳]در همين منطقه ساختمان ديگري نيز براي اسكان خانواده‌هاي اين گروه احداث شده است.[۶۴] گزارش اطلاعات قرارگاه ثامن‌الائمه نيز حاكي است كه سازمان مجاهدين خلق (منافقين) در پاكستان فعاليت تبليغاتي خود را افزايش داده‌ است. جناح "فاطمه رود" كه در نيوكويتة پاكستان دفتر تبليغاتي دارد، تصميم گرفته است دفتر ديگري نيز در شهر نوكندي باز كند.[۶۵]

گزارش- 492

رژيم عراق به بهانه سرشماري با برقرار كردن حكومت نظامي، صدها تن از مجاهدان عراقي را دستگير كرده و تعداد كثيري از آنان را در زندان‌هاي عراق طي روزهاي گذشته به قتل رسانده است. دو تن از نمايندگان سازمان بين‌المللي دفاع از حقوق بشر در عراق شاخه سوئد، در تماس با خبرگزاري جمهوري اسلامي اعلام كردند: «رژيم عراق از روز جمعه (24/7/1366) تاكنون به بهانه سرشماري، تعقيب مبارزان و مجاهدان عراقي را تشديد كرده است. رژيم عراق با افزايش روزافزون فرار جوانان مسلمان و پيوستن آنان به صفوف مبارزان و مجاهدان عراقي و همچنين افزايش سرپيچي سربازان عراقي در جبهه‌هاي جنگ، به بهانه سرشماري مردم كشور، در تمام شهرها حكومت نظامي برقرار كرده و خانه‌ها را در تعقيب جوانان مسلمان، بازرسي مي‌كند. مأموران عراقي با بازجويي افراد خانواده‌ها در صدد كسب اطلاعات درباره جوانان عراقي مقيم خارج از كشور شده‌اند و افراد خانواده‌هايي كه از بستگان و فرزندان خود اظهار بي‌اطلاعي نموده‌اند، در مقابل اعضاء ديگر خانواده مورد ضرب و شتم قرار گرفته‌اند. هيچ كشوري در جهان امروز براي سرشماري افراد ملت خود از توپ و تانك و اعمال حكومت نظامي استفاده نمي‌كند. ما در تعجب هستيم كه كشورهاي مدعي دفاع از حقوق بشر چشم‌ها را بر اعمال ديكتاتوري رژيم عراق بسته و گويي سفارت‌خانه‌هاي كشورهاي غربي و شرقي هيچ‌گونه اطلاعاتي در اين زمينه به كشورهاي خود منتقل نمي‌كنند.»[۶۶] از سوي ديگر، نماينده عراق در سازمان ملل امروز در نامه‌اي به دبيركل اين سازمان مدعي شد كه با حمله نيروهاي ايران به بصره، قلعه‌ديزه و چوارته در روز 15 اكتبر 1987، تعداد 7 تن مجروح و چند خانه خسارت ديد.[۶۷]




منابع و مآخذ روزشمار 1366/07/27

  1. ↑ سند شماره 1521 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوي قرارگاه نجف در عمليات نصر8 انجام نشده (نادر نوروزشاد)، 19/7 تا 27/7/1366، ص121 تا 141.
  2. ↑ سند شماره 440/گ مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش دوره‌اي راوي قرارگاه خاتم و نيروي زميني سپاه (اسدالله احمدي)، 13/5/1366 تا 1/8/1366، ص120 و 121.
  3. ↑ سند شماره 1522 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوي قرارگاه نجف در عمليات نصر8 انجام نشده (نادر نوروزشاد)، 27/7 تا 4/8/1366، ص1 تا 35.
  4. ↑ سند شماره 1517 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوي قرارگاه نيروي زميني سپاه (اسدالله احمدي)، 20/7/1366 تا 28/7/1366، ص132 و 133.
  5. ↑ سند شماره 442/گ مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش آماده‌سازي عمليات انجام نشده نصر8، لشكر57، راوي سيدكمال حسيني، آبان 1373، ص30.
  6. ↑ مأخذ 2، ص116 و 117.
  7. ↑ سند شماره 444/گ مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش آماده‌سازي عمليات انجام نشده نصر8، لشكر32، انصار‌الحسين(ع)، راوي برادر تازيكي، 27/7/1366، ص37 تا 39.
  8. ↑ سند شماره 1533 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوي قرارگاه رمضان (مسعود سرمدي)، 23/7/1366 تا 2/8/1366، ص53 تا 1/56.
  9. ↑ همان، ص1/54 و 1/55 و 1/56.
  10. ↑ سند شماره 029515 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش نوبه‌اي، گردان اطلاعات 72 ثارالله، 2/8/1366، ص5.
  11. ↑ سند شماره 029544 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش نوبه‌اي شماره 51، قرارگاه كربلا - معاونت اطلاعات، 10/8/1366، ص32؛ و - مأخذ پيشين.
  12. ↑ سند شماره 046298 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش نوبه‌اي، سپاه يازدهم امام حسن عسگري(ع) - اطلاعات، 3/8/1366.
  13. ↑ خبرگزاري جمهوري اسلامي، نشريه "گزارش‌هاي ويژه"، شماره 216، 30/7/1366، ص3.
  14. ↑ سند شماره 1554 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوي قرارگاه نيروي دريايي سپاه (سعيد سرمدي)، 11/7 تا 29/7/1366، ص186.
  15. ↑ مأخذ 13، ص4 و 5.
  16. ↑ مأخذ13، ص4.
  17. ↑ روزنامه كيهان، 28/7/1366، ص17، به نقل از راديو امريكا.
  18. ↑ خبرگزاري جمهوري اسلامي، نشريه "گزارش‌هاي ويژه"، شماره 214، 28/7/1366، ص6 و 7.
  19. ↑ همان، ص7.
  20. ↑ مأخذ 14، ص199 و 200.
  21. ↑ سند شماره 097693 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: ستاد كل پدافند كشور، 27/7/1366.
  22. ↑ مأخذ 18، ص5، واشنگتن - خبرگزاري فرانسه، 27/7/1366؛ و - مأخذ 18، ص9، راديو امريكا، 27/7/1366.
  23. ↑ روزنامه اطلاعات، 28/7/1366، ص‌آخر.
  24. ↑ سند شماره S/19219 شوراي امنيت سازمان ملل، 19 اكتبر 1987، ترجمة مركز مطالعات و تحقيقات جنگ.
  25. ↑ مأخذ 17.
  26. ↑ مأخذ 18، ص6، واشنگتن - خبرگزاري رويتر،27/7/1366.
  27. ↑ مأخذ 23، ص‌آخر.
  28. ↑ مأخذ 23، ص2.
  29. ↑ روزنامه جمهوري اسلامي، 28/7/1366، ص12.
  30. ↑ روزنامه كيهان، 28/7/1366، ص3.
  31. ↑ همان، ص18.
  32. ↑ همان، ص3،
  33. ↑ روزنامه اطلاعات، 28/7/1366، ص14.
  34. ↑ همان، ص14، خبرگزاري جمهوري اسلامي.
  35. ↑ همان، ص‌آخر.
  36. ↑ همان، ص14، خبرگزاري جمهوري اسلامي.
  37. ↑ Sreed har kapil kaul. Tanker war aspect of Iraq – Iran war (1980-88), New delhi, ABC publishing house, 1989.
  38. ↑ مأخذ 18، ص22، مسكو - خبرگزاري فرانسه، به نقل از خبرگزاري تاس، 27/7/1366.
  39. ↑ مأخذ 18، ص28، راديو بي‌بي‌سي، 27/7/1366، به نقل از خبرگزاري تاس.
  40. ↑ روزنامه جمهوري اسلامي، 29/7/1366، ص3، به نقل از خبرگزاري فرانسه.
  41. ↑ مأخذ 18، ص10، لندن - خبرگزاري رويتر، 27/7/1366.
  42. ↑ مأخذ 30، ص19.
  43. ↑ مأخذ 30، ص19، به نقل از خبرگزاري رويتر.
  44. ↑ مأخذ 30، ص19، به نقل از خبرگزاري جمهوري اسلامي.
  45. ↑ مأخذ 40، ص3، طرابلس - خبرگزاري جمهوري اسلامي به نقل از خبرگزاري ليبي.
  46. ↑ مأخذ 40، ص3، خبرگزاري جمهوري اسلامي به نقل از خبرگزاري رويتر.
  47. ↑ مأخذ 33، ص2.
  48. ↑ روزنامه اطلاعات، 29/7/1366، ص‌آخر، واشنگتن - خبرگزاري فرانسه.
  49. ↑ خبرگزاري جمهوري اسلامي، نشريه "گزارش‌هاي ويژه" شماره 214، 28/7/1366، ص28، راديو بي‌بي‌سي، 27/7/1366.
  50. ↑ همان، ص12، راديو بي‌بي‌سي، 27/7/1366.
  51. ↑ همان، ص14، بحرين - خبرگزاري رويتر، 27/7/1366.
  52. ↑ همان، ص15 و 16، راديو امريكا، 27/7/1366.
  53. ↑ همان، ص8، واشنگتن - خبرگزاري يونايتدپرس، 27/7/1366.
  54. ↑ مأخذ 33، ص4.
  55. ↑ روزنامه رسالت، 28/7/1366، ص11، لندن - خبرگزاري جمهوري اسلامي.
  56. ↑ سند شماره 097729 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: از فرماندهي نيروي دريايي سپاه پاسداران، به فرماندهي كل سپاه، 29/7/1366؛ و - سند شماره 097697 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: فرماندهي ناحيه مستقل دهم نبي‌اكرم(ص)، 27/7/1366؛ و - خبرگزاري جمهوري اسلامي، نشريه "گزارش‌هاي ويژه"، شماره 215، 29/7/1366، ص2، زاهدان - خبرگزاري جمهوري اسلامي، 28/7/1366.
  57. ↑ مأخذ 30، ص‌آخر، خبرگزاري جمهوري اسلامي، به نقل از خبرگزاري رويتر.
  58. ↑ مأخذ 49، ص39، كويت - خبرگزاري خليج، 27/7/1366.
  59. ↑ مأخذ 49، ص44، راديو بي‌بي‌سي، 27/7/1366، به نقل از روزنامه ديلي‌تلگراف.
  60. ↑ مأخذ 49، ص44، راديو بي‌بي‌سي، 27/7/1366، به نقل از روزنامه تايمز‌مالي.
  61. ↑ سند شماره 293445 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: فرماندهي سپاه پانزدهم رمضان - معاونت اطلاعات، 11/7/1366.
  62. ↑ سند شماره 088345 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: ستاد قرارگاه حمزه(ع) - اطلاعات، 21/7/1366؛ و - سند شماره 097700 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: ستاد قرارگاه حمزه - اطلاعات، 27/7/1366.
  63. ↑ سند شماره 029493 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: از: سپاه پانزدهم رمضان - معاونت اطلاعات، به فرماندهي نيروي زميني سپاه - معاونت اطلاعات، 27/7/1366.
  64. ↑ سند شماره 029490 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: از فرماندهي سپاه پانزدهم رمضان - معاونت اطلاعات، به فرماندهي نيروي زميني سپاه - معاونت اطلاعات، 28/7/1366.
  65. ↑ سند شماره 088391 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: از فرماندهي قرارگاه ثامن‌الائمه - اطلاعات، به ستاد نيروي زميني سپاه - معاونت اطلاعات، 27/7/1366.
  66. ↑ مأخذ 33، ص14، استكهلم - خبرگزاري جمهوري اسلامي.
  67. ↑ سند شماره S/19220 شوراي امنيت سازمان ملل، 19 اكتبر 1987، ترجمة مركز مطالعات و تحقيقات جنگ.






برگرفته از «https://rozshomaredefamoghaddas.ir/index.php?title=1366.07.27&oldid=2316»