1364.09.01: تفاوت میان نسخه‌ها

از دانشنامه روز شمار دفاع مقدس
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(صفحه‌ای تازه حاوی «'''<big>روزشمار جنگ</big>''' '''<big>پنجشنبــــــه</big>''' '''<big>16 آبان 1364</big>''' '''<big>23 صفر 1406</big>''' '''<big>7 نوامبر 1985</big>''' == 1 == در تلاش برای ادامه طرح‌ریزی و آماده‌سازی عملیات گسترده سپاه پاسداران در سال جاری در منطقه فاو عراق (که منطقه عملیاتی فدک نام‌گذا...» ایجاد کرد)
 
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۷ نسخهٔ میانیِ همین کاربر نمایش داده نشده است)
سطر ۱: سطر ۱:
'''<big>روزشمار جنگ</big>'''


'''<big>پنجشنبــــــه</big>'''
{{جعبه زندگینامه
|عنوان =روزشمار جنگ سال 1364
|نام = 1364.09.01
|نام دیگر= یک آذر
|روز=1 آذر 1364
|تاریخ شمسی= 1364.09.01
|تاریخ میلادی= 22 نوامبر 1985
|تاریخ قمری= 9 ربیع‌الاول 1406
|اسامی عملیات=
|اسامی شهدا=
|اسامی اسرا=
}}


'''<big>16 آبان  1364</big>'''


'''<big>23 صفر    1406</big>'''
  <div class="bootstrap-btn">[[1359.09.01]]</div>
  <div class="bootstrap-btn">[[1360.09.01]]</div>
  <div class="bootstrap-btn">[[1361.09.01]]</div>
  <div class="bootstrap-btn">[[1362.09.01]]</div>
  <div class="bootstrap-btn">[[1363.09.01]]</div>
  <div class="bootstrap-btn">[[1365.09.01]]</div>
  <div class="bootstrap-btn">[[1366.09.01]]</div>


'''<big>7 نوامبر 1985</big>'''


== 1 ==
در تلاش برای ادامه طرح‌ریزی و آماده‌سازی عملیات گسترده سپاه پاسداران در سال جاری در منطقه فاو عراق (که منطقه عملیاتی فدک نام‌گذاری شده است)، امروز در قرارگاه مرکزی سپاه پاسداران جلسه‌ای با حضور فرماندهان ارشد سپاه پاسداران: رحیم صفوی فرمانده نیروی زمینی سپاه، غلامعلی رشید مسئول معاونت عملیات نیروی زمینی سپاه، عزیز جعفری فرمانده قرارگاه قدس سپاه، عباس محتاج فرمانده قرارگاه سلمان و فرمانده ناحیه 4 سپاه، احمد غلامپور (جانشين قرارگاه كربلا) و... تشکیل شد. در این جلسه مسئولان نیروی زمینی سپاه، باتوجه‌به مشکلات بسیاری که در سر راه عبور از اروندرود و اجرای عملیات در منطقه فاو وجود دارد، مخالفت جدی خود را با اجرای عملیات در این منطقه اعلام کردند و برای اجرای عملیات در مناطق دیگر پیشنهادهایی دادند.
[[رده:1]]
خلاصه‌ای از گزارش امروز راوی مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ در قرارگاه مرکزی سپاه، درباره دیدگاه‌های مسئولان نیروی زمینی سپاه چنین است:


پس از یک‌ روز وقفه در بررسی طرح‌‌های عملیاتی ـ که صرف پیگیری کار مهندسی در مناطق عملیاتی هور و فدک (منطقه عملیاتی فاو) گردید ـ از اوایل امروز بار دیگر مباحث اصلی عملیات آغاز شد. در طول روز مسئولان نیروی زمینی سپاه گفت‌وگو‌های بسیاری کردند و درباره مطالب متعددی ازجمله تأمین شرایط لازم برای اجرای عملیات تبادل‌نظر شد. به‌تدریج مباحث گسترده‌تر و موضوعات جدیدی مطرح شد تا جایی که غلامعلی رشید مسیر بحث را تغییر داد و گفت:


«اصلاً بیاییم پیشنهاد بدهیم که امسال در جنوب، عملیات وسیع انجام ندهیم. تا عید 15 عملیات قدس [عملیات محدود] می‌توانیم انجام دهیم و در این فاصله دو الی سه منطقه را از هر نظر آماده کنیم و در سال آینده عملیات بزرگ انجام دهیم. امر غافلگیری برای ما مهم است. با نیرویی که حداکثر تا 70 گردان می‌رسد می‌توانیم در شمال‌غرب عملیاتی نسبتاً خوب انجام دهیم.»


حاضران در جلسه با این پیشنهاد که پیش‌ازظهر و بدون حضور محسن رضایی مطرح شد، موافقت و هریک به‌نوعی آن را تصدیق ‌کردند. در ادامه بحث مزیت‌هایی برای این طرح پیشنهادی بیان شد:


1. رعایت غافلگیری.


2. آماده‌کردن سه منطقه فدک (فاو)، حیدر (روطه ـ قرنه) در هور و شمال منطقه عملیاتی بدر.
<div style="text-align:justify">


3. آمادگی تجهیزات.


4. امکان فراهم‌آوردن نیروی بیشتر برای جنوب در زمستان آینده.
== گزارش - 346 ==


5. تکمیل و تثبیت تشکیلات نیروی زمینی سپاه تا سال آینده.
امروز در قرارگاه مرکزی سپاه پاسداران (قرارگاه خاتم‌الانبیای سپاه) جلسات متعددی با حضور فرمانده کل و دیگر فرماندهان و مسئولان سپاه پاسداران درباره عملیات‌های آتی و راهبرد نظامی جمهوری اسلامی ایران برگزار شد.
اولین جلسه امروز با حضور محسن رضایی، عزیز جعفری (فرمانده قرارگاه کربلای1)، ابراهیم سنجقی(نماینده سپاه در ستاد قرارگاه خاتم(ص))، رضا آزادی (مسئول معاونت عملیات قرارگاه کربلای1)، علی فضلی (فرمانده تیپ10 سیدالشهدا(ع))، کاظم میرحسینی (فرمانده تیپ18 الغدیر) تشکیل شد. در این جلسه اقدامات انجام‌شده برای آماده‌سازی زمینه اجرای عملیات در جزیره ام‌الرصاص بررسی گردید.*
در آغاز، محسن رضایی درباره اقدامات انجام‌شده و پیشرفت کار برای اجرای عملیات پشتیبانی در جزیره ام‌الرصاص پرسید. در جواب، پس از توضیح کوتاه عزیز جعفری، فرماندهان تیپ‌های سیدالشهدا و الغدیر به شرح اقدامات پرداختند.
در ابتدا گفته شد تیپ‌های سیدالشهدا و الغدیر ـ که مأموریت اجرای عملیات در این منطقه را به‌عهده داشتند ـ در شروع کار با ایجاد چند پاسگاه کمین، حفاظت منطقه را برای جلوگیری از نفوذ افراد جاسوس و خبرچین و دیگر عوامل دشمن و همچنین تأمین بخشی از اروندرود که محدوده مأموریت این دو یگان بود را برای جلوگیری از نفوذ نیروهای شناسایی دشمن، به‌عهده گرفتند.
در ادامه، علی فضلی اقدامات شناسایی را توضیح داد: نیروهای شناسایی چهار ماه پیش دوره آموزش‌های تکمیلی را گذراندند و با چگونگی عبور از رودخانه و حالت‌های مختلف جزرومد آب و... آشنا شدند. این نیروها شناسایی این منطقه را درحالی آغاز کردند که در ابتدای کار برای عبور از اروندرود از کوسه و... می‌ترسیدند، ولی طی دو سه شب این مسئله حل و شناسایی‌ها شروع شد. نیروهای شناسایی در شب سوم از اروندرود عبور کردند و به اولین موانع دشمن، شامل چند ردیف سیم‌خاردار حلقوی و موانع هشت‌پر رسیدند. این نیروها در پنج شب متوالی با عبور از اروندرود و ورود به جزایر ام‌الرصاص و ام‌البابی و بررسی خاکریزها، دژ مستحکم و کانالی که با عرض20/1 متر در پشت آن احداث ‌شده، سنگرهای دشمن که به فاصله‌های 20 تا50 متر از یکدیگر احداث شده، پاسگاه‌ها، سنگرهای تأمین جاده‌ها و... شناسایی مقدماتی موانع، خط و مواضع دشمن را به پایان رساندند.
در این شناسایی مقدماتی نیروهای اطلاعات داخل سنگرهای عراقی نیز نفوذ کرده و انواع سنگرهای آر.پی.‌جی، تیربار و سنگرهای دارای دید و تیر را از سه زاویه شناسایی کردند. پس از این موفقیت‌ها، به نیروهای شناسایی اجازه داده شد تا با نفوذ به داخل جزیره، مسیرها، پل‌ها و آنچه در عملیات تأثیرگذار است را شناسایی کنند.
فرمانده تیپ10 سیدالشهدا(ع) افزود: ازجمله مشکلاتی که برای عملیات پیش‌بینی می‌شد، پس از مسئله عبور از اروندرود، چگونگی رسیدن به خطوط دشمن و عقبه‌های آن در جزیره بود که این موضوع در شناسایی‌ها کاملاً موردتوجه بود. نیروهای شناسایی نحوه ساخت‌وساز سنگرهای بلوکی جدید دشمن در جزیره را که با سرعت، ظرافت و استحکام بیشتر ساخته و جایگزین گونی‌های شن می‌شود، مشاهده و اطلاعات خود را تکمیل کردند. ازجمله اقدامات دشمن که برگرفته از تجربه‌های عملیات‌های گذشته است که نیروهای خودی از پشت به دشمن حمله می‌کردند، سبب شده که عراقی‌ها با گذاشتن سیم‌خاردار و نبشی در پشت استحکامات و مواضع خود حداکثر تدبیر را برای پدافند از مواضع خود بکنند.
علی فضلی موارد دیگری از اقدامات دشمن و مواضع و موانعی را که نیروهای شناسایی در ساحل دشمن و جزیره ام‌الرصاص مشاهده کرده‌اند، چنین برشمرد: تعویض سیم‌خاردارهای پوسیده با سیم‌خاردارهای نو و سالم؛ مشاهده کابل‌هایی که از داخل رودخانه به بشکه‌های انفجاری متصل بوده است؛ وجود سنگرهای تجمعی به فاصله 100تا150 متر از یکدیگر که اطراف آن سنگر نگهبانی احداث شده؛ وجود علفزار و نیزارهایی که مانع پیشروی سریع است؛ فعالیت فراوان دستگاه‌های مهندسی؛ جاده‌ای به ارتفاع 5 سانتی‌متر از سطح زمین و سیم‌خاردارها در اطراف آن؛ پاسگاه‌های اطراف جاده‌ به فاصله‌ی100 تا150 متر از یکدیگر، شناسایی پل‌ها و جاده‌های داخل جزیره. وی تأکید می‌کند که نیزارهای این جزیره چنان انبوه است که اگر کسی یک هفته در این نیزارها گم شود، محال است او را پیدا کنند.
فرمانده تیپ10 سیدالشهدا(ع) ضمن بیان اینکه نیروهای شناسایی چنان به مواضع دشمن نزدیک شده‌اند که صدای تنفس نگهبانان دشمن هم به گوش آنان رسیده است، در ادامه جزئیات یکی از حوادثی را که برای نیروهای شناسایی این تیپ رخ داده است، بازگو می‌کند.<ref>صحافی 1187پیاده‌شده نوار 16872، جلسه بررسی و شناسایی برای عملیات والفجر8 (فاو) (1/9/1364، قرارگاه خاتم)، جواد زمان‌زاده، صص 9 ـ 1.</ref>*
در ادامه جلسه فعالیت‌های آموزشی و تمرین‌هایی که برای آمادگی رزمندگان اجرا شده، چنین برشمرده شده: آموزش غواصی و آموزش‌های رزم آبی ـ خاکی در بندر انزلی؛ مانور عملیاتی تیپ‌های سیدالشهدا(ع) و الغدیر برای عبور از اروندرود؛ تمرین نفوذ در عمق مواضع دشمن؛ تمرین شکستن خط؛ تمرین ضربه‌زدن از پشت به خط دشمن؛ تمرین پاک‌سازی منطقه آزادشده؛ اجرای مانور در مناطق مشابه منطقه عملیاتی و عبور از موانع و استحکاماتی که مشابه‌سازی شده است؛ تمرین چگونگی پدافند از منطقه آزادشده و نحوه استفاده از مواضع و استحکامات دشمن برای پدافند از منطقه آزادشده.<ref>همان، صص 15 ـ 10 و صص 20 ـ 18.</ref>
در این جلسه همچنین ضمن بررسی طرح مانور عملیات، به سؤالات فرمانده کل سپاه دراین‌باره، پاسخ داده شد و فرمانده تیپ سیدالشهدا به نمونه‌هایی از ضعف‌های خودی و دشمن اشاره کرد: عقبه نامساعد جبهه خودی؛ محدودیت زمین و توان دشمن در اجرای آتش فراوان؛ پیش‌بینی فشار بسیار دشمن از دو جناح و بر عقبه خودی؛ فاصله نزدیک نیروهای خودی و دشمن؛ کم‌بودن توان زرهی دشمن در این منطقه.
سپس محسن رضایی به مواردی از مزایای عملیات در این منطقه اشاره کرد: «اگر از کانال‌های دشمن درست استفاده شود هیچ مسئله‌ای پیش نمی‌آید. شما می‌گویید تمامی این منطقه سیم‌خاردار دارد، شما اصلاً به این موانع دست نزنید، بگذارید این موانع دست‌نخورده بمانند. باتوجه‌به ضعف دشمن در قایق و پشتیبانی با قایق، در اینجا کافی است که نیروهای تأمین دارای آتش قوی باشند. یعنی در اینجا نباید تعداد نیرو زیاد باشد، بلکه باید بیشتر تیربار و آر‌.پی‌.جی. کار بکنند. دشمن نمی‌تواند در اینجا [از جزیره ام‌الرصاص] قایق به داخل آب بیندازد و حمله کند. همچنین چون در اینجا فاصله نزدیک است اگر بخواهد تمرکز آتش بدهد به سر خودش می‌خورد و نمی‌تواند 200 متر یا100 متر را هدایت کند. پس در اینجا اصلاً آتش توپخانه نمی‌ریزد، با خمپاره120 و 60 و81 اینجا را می‌زند. ... ما باید در اینجا نیروهای پرآتش بگذاریم و نیروهایی که آتش ندارند را حذف کنیم... . باید در اینجا تانک و تیربارهای کالیبر سنگین مانند23 میلی‌متری و تفنگ106 بیاوریم که بچه‌ها به آنها اجازه عکس‌العمل ندهند.»
در ادامه جلسه، فرمانده تیپ18 الغدیر اصلی‌ترین راه موفقیت عملیات در جزیره ام‌الرصاص را رعایت اصل غافلگیری اعلام و تأکید کرد که برای ساقط‌کردن کمین‌ها و سنگرهای ردیف اول دشمن باید از سلاح سرد استفاده شود تا نیروهای ردیف‌های بعدی هشیار نشوند وگرنه امکان تصرف جزیره ناممکن می‌شود.
کاظم میرحسینی همچنین لازمه موفقیت در این عملیات را سرعت عمل و تصرف جزیره قبل از روشنایی هوا دانست و برای رسیدن به هدف نکاتی را برشمرد: استفاده صحیح از سلاح و ادوات؛ عدم تمرکز نیرو و بهره‌گیری مناسب از تمرکز آتش‌ روی دشمن؛ ضرورت استفاده مناسب از نیروی غواص؛ ضرورت بهره‌گیری از توان مهندسی رزمی.
فرمانده تیپ18 الغدیر ضمن یادآوری اینکه این جزیره پل ارتباطی ندارد و ازنظر وسایل انتقال امکانات به جزیره کمبود وجود دارد، خواستار حل کمبود لباس غواصی و همچنین واگذاری تانک و موشک مالیوتکا به یگان‌های عمل‌کننده در جزیره ام‌الرصاص شد.<ref>همان، صص 28 ـ 20.</ref>


در مخالفت با اجرای عملیات در منطقه فاو نیز دلایل زیر برشمرده شد:
== گزارش - 347 ==


1. رعایت غافلگیری ناممکن است.
در دومین جلسه امروز قرارگاه مرکزی سپاه پاسداران (قرارگاه خاتم‌الانبیای(ص) سپاه) فعالیت‌های یگان‌های مأمور به اجرای عملیات در منطقه فاو برای آماده‌سازی زمینه اجرای عملیات بررسی شد و در ادامه فرمانده کل سپاه وظایف اصلی فرماندهان را بیان کرد.*
گزارش اقدامات شناسایی اولین موضوع جلسه بود که چگونگی حرکت نیروهای شناسایی از منطقه خودی، عبور از اروندرود و شناسایی موانع و مواضع دشمن در ساحل غربی این رودخانه شرح داده شد. نیروهای شناسایی یگان‌ها در اولین گام موانع طبیعی و مصنوعی ساحل دشمن، شامل چولان‌ها، موانع ضدهاورکرافت، موانع ضدغواص، ردیف‌های سیم‌خاردار حلقوی و توپی، سیم‌خاردار توری به طول ده متر و ارتفاع دو متر داخل نهرها برای جلوگیری از ورود غواصان و... را شناسایی کرده و به مواضع خود بازگشته‌اند.**
در ادامه جلسه آموزش نیروها بررسی و بیان شد که آموزش نیروهای رزمنده و آموزش نیروهای غواص برای واحد تخریب و واحد اطلاعات عملیات آغاز شده و این نیروها و نیروهای خط‌شکن غواص درحال تمرین در آب‌های ساکن هستند. کمبود لباس غواصی مشکل مهم یگان‌ها در این زمان بود که سبب اختلال در آموزش هماهنگ و هم‌زمان نیروها شده‌ بود.
فرماندهان در گزارش اقدامات آموزشی گفتند برای نیروهای عمل‌کننده علاوه‌بر آموزش غواصی، آموزش‌های آبی ـ خاکی، آموزش نبرد در نخلستان و نبرد در آب‌های متحرک، آموزش در آب‌های عمیق و بدن‌سازی نیز ضروری است که این آموزش‌ها درحال اجرا یا در دستور کار است.
فرماندهان یگان‌ها همچنین گزارش دادند که مکان‌های مشابه منطقه عملیاتی در نظر گرفته‌اند تا رزمندگان دوره‌های آموزشی و مانورهای عملیاتی ازجمله حمله به ساحل و پاک‌سازی نخلستان را در این مکان‌ها بگذرانند.
نکات مهمی که در ادامه جلسه بر آن تأکید شد چنین بود: آموزش در آب‌های متلاطم و موج‌دار؛ دقت در مقدار انحراف از هدف و چگونگی جهت‌گیری برای رسیدن به هدف؛ تأثیر فشار و جریان آب و جزرومد آب بر انحراف از هدف و تأثیر آن بر زمان‌بندی عملیات. از فرماندهان همچنین خواسته شد که مناطق مختلف آبی ازجمله سد دز، دریا، بندرعباس، رود کارون، رود بهمن‌شیر که دارای آب‌های متفاوت سرد، گرم، شور و شیرین هستند، بررسی شود.
در این جلسه همچنین بر ضرورت انتقال افراد بومی از منطقه عملیاتی، استتار امکانات، حفظ نیروهای موجود و پرهیز از ترخیص آنها، تشکیل گردان‌های احتیاط، افزایش کیفیت نیروها و جذب نیروهای جدید تأکید شد.<ref>صحافی 260 پیاده‌شده نوار 16874، گزارش شناسایی عملیات والفجر8 (1/9/1364، قرارگاه خاتم) جواد زمان‌زاده، صص 24 ـ 2.</ref>
در ادامه جلسه، فرمانده کل سپاه پاسداران ضمن بیان وظایف فرماندهان، تدابیر لازم برای موفقیت را یادآور شد که خلاصه آن چنین است:
هر فرماندهی سه وظیفه اصلی دارد: هدایت، مراقبت، هماهنگی. هدایت یعنی تدبیر و رهنمود دادن برای رسیدن به هدف. البته برای نیل به هدف، هدایت کافی نیست و مراقبت هم لازم است. این موضوع در همه امور صدق می‌کند: در امور نظامی، سیاسی، اخلاقی و... . مثلاً برای یک عملیات کافی نیست که به فرماندهان گردان‌ها بگوییم بروند گروهان‌هایشان را انتخاب کنند، بلکه باید مراقبت کنیم که آیا گروهان‌هایی که انتخاب می‌کنند شرط‌های لازم برای آن عملیات را دارند یا نه. وظیفه سوم هماهنگی است. امور باید هماهنگ پیش برود. یکی جلو نرود، یکی عقب بماند.
پس دستوراتی را که فرمانده می‌دهد یا هدایتی است یا مراقبتی است یا هماهنگی است. فرماندهان قرارگاه‌ها، لشکرها و مراکز ما در بعد هدایت و هماهنگی تجربه بسیاری دارند، البته دراین‌زمینه کمبود و ضعف داریم ولی اساسی نیست، اما در بعد مراقبت یک "لنگی"بزرگ داریم؛ باید مراقبت را هم به کارمان اضافه کنیم. مثلاً مراقبت از خط؛ از خط خودتان بازدید کنید. وضعیت نیروها و چگونگی استقرار در خط را بررسی کنید. دید دشمن روی خط و روی نیروها را بررسی کنید. و همین‌طور مراقبت از وضعیت پوشش و استتار منطقه؛ حفاظت منطقه. مراقبت از عقبه‌ها و دژبانی‌ها و شناخت ضعف‌ها و... نحوه دیگر مراقبت، بازدید فرماندهان لشکرها از لشکرهای دیگر و برای این عملیات تهیه گزارشی از وضع سازماندهی و آموزش نیروها.
فرمانده کل سپاه در ادامه بر اهمیت توانایی فرماندهان گروهان‌ها و دسته‌ها در عملیات آینده در منطقه فاو تأکید می‌کند: در این عملیات باید فرماندهان گروهان‌ها و دسته‌ها دقیقاً چک شوند که چه کسی هستند، سابقه آنها چیست، چگونه می‌توانند گروهان و دسته را هدایت کنند. چون جنگ در نخلستان‌ها و شهر(فاو) روشی خاص می‌خواهد. برای عملیات در این منطقه هم باید به سازماندهی و کیفیت فرماندهان گروهان‌ها و دسته‌ها توجه شود و هم به آموزش و آمادگی نیروها.
در بخش پایانی این جلسه فرمانده کل سپاه برای برداشتن اولین گام در بعد مراقبت، به فرمانده لشکر31 عاشورا مأموریت داد تا با کمک چند کارشناس، از وضع خط، وضعیت پوشش و استتار، وضعیت پیشرفت کار لشکرهایی که قرار است در منطقه فاو عملیات کنند، اسکله‌سازی و جاده‌سازی، آماده‌کردن مواضع ادوات، فعالیت در خط و هماهنگی‌ها و... تا هفته آینده گزارشی مکتوب و مفصل تهیه کند.<ref>صحافی 0982 پیاده‌شده نوار 16875، عملیات والفجر8 (1/9/1364، قرارگاه خاتم) جواد زمان‌زاده، صص 18 ـ 12.</ref>


2. شرایطی که فرماندهان برای اجرای عملیات مشخص کرده‌اند، تأمین نشده است.
== گزارش - 348 ==
در سومین جلسه امروز قرارگاه مرکزی سپاه پاسداران (قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص))، مأموریت قرارگاه‌های کربلای2، نوح و کربلای1 در عملیات گسترده آتی در منطقه فاو و منطقه هور مشخص شد و ضمن اعلام اینکه منطقه فاو، منطقه اصلی عملیات گسترده است، بر اهمیت و آماده‌سازی منطقه هور به‌منزله منطقه عملیات یدک تأکید شد.*
در آغاز جلسه فرمانده کل سپاه پاسداران منطقه مأموریت قرارگاه نوح را جناح چپ منطقه عملیات یعنی رأس‌البیشه تا دهانه خلیج‌فارس تعیین کرد. برای اجرای این مأموریت، لشکر19 فجر، لشکر41 ثارالله، و تیپ33 المهدی(عج) زیر امر قرارگاه نوح قرار می‌گیرند. همچنین این قرارگاه مأموریت یافت تا برای این عملیات 10 گردان احتیاط نیز تشکیل دهد.
محسن ‌رضایی منطقه مأموریت قرارگاه کربلای2 را جناح راست منطقه قرارگاه نوح مشخص کرد. برای اجرای این مأموریت لشکرهای7 ولی‌عصر(عج)، 25 کربلا، 31 عاشورا، 8 نجف، 5 نصر، 21 امام رضا‌(ع) و تیپ ویژه شهدا زیر امر قرارگاه کربلای2 قرار می‌گیرند.
در ادامه درباره طراحی مانور عملیات در منطقه فاو و طرح مانور برخی یگان‌های این عملیات بحث شد، اما به نتیجه نهایی نرسید. در ادامه جلسه منطقه عملیاتی شماره2** (البیضه، کساره و الحسان ـ در منطقه هورالعظیم) که"طرح یدک"محسوب می‌شد، بررسی گردید. فرمانده کل سپاه درباره اهمیت این منطقه گفت: «در این منطقه باید به‌صورت بسیار جدی کار شود. اگر ما باز دو هفته دیگر اینجا بیاییم و ببینیم با ناباوری کار شده، این اصلاً قابل‌تحمل نیست. این منطقه باید آماده شود که اگر خدای‌نکرده در عملیات پایین(منطقه فاو) با مشکل برخوردیم، لشکرها به‌سرعت به این منطقه(هور) منتقل شوند و عملیات کنند.»
باتوجه‌به این تأکیدها بود که عزیزجعفری چنین درخواست کرد: «پس بگویید نیروهای شناسایی که اینجا کار کرده‌اند تحت‌امر [واحد] اطلاعات عملیات ما بگذارند و هماهنگی آنها با [واحد] اطلاعات عملیات ما باشد و ما به آنها مأموریت بدهیم.»
در ادامه بحث، محسن‌ رضایی ضمن تأکید بر اهمیت منطقه هور، اقداماتی را که در این منطقه باید انجام شود، برشماری می‌کند: این یک عملیات بزرگ است یعنی یک عملیات درحد عملیات پایین (فاو) است و غیر‌ از عملیات ام‌الرصاص و عملیات‌های محدود است. [...] ما می‌توانیم از احتیاط‌های آنجا (فاو) برای اینجا استفاده کنیم و از احتیاط‌های (هور) برای آنجا (فاو) استفاده کنیم. باید حداکثر یک هفته به‌صورت قطعی بگویید که یگان‌ها و نیروها را پای کار ببرند. شما هرچه را که می‌خواهید کم بکنید، باید همین الآن کم بکنید. باید جای توپخانه درست بشود، ما اینجا یک آتش قوی می‌خواهیم. باید ببینید که هدف نهایی تا کجا باشد. حتی باید مشخص کنید تا کجا می‌خواهیم با قاطعیت برویم. مثلاً نصف نیروهایمان عمل کند، نصف هم احتیاط باشد. [حد عملیات و نیروی متناسب با آن ‌را مشخص کنید]. این موارد را یادداشت کنید:
1. تهیه مانور کلی عملیات و هدف قطعی آن که دیگر در آن تغییرات داده ‌نمی‌شود.
2. مشخص‌کردن تعداد و محل مواضع توپخانه‌ای که باید در هور ساخته‌ بشود.
3. جاده‌های ضروری که سریع باید کشیده شود.
4. احداث پلی به‌ طول 10 کیلومتر از آخر شط علی به‌سمت (پاسگاه) بلال و پاسگاه (ترابه) توسط واحد مهندسی نجف (آقای شجاعی).
5. طرح اجرای عملیات محدود (در ام‌النعاج) را در همین هفته مشخص کنید.
6. لشکرهای31عاشورا، 25 کربلا، 41 ثارالله و 5 نصر و تیپ33 المهدی هرکدام یک دسته نیروی شناسایی با یک فرد توجیه به منطقه شماره 2 (هور) بفرستند.
در پایان این جلسه مقرر شد که قرارگاه تاکتیکی نصرت، تیپ10 سیدالشهدا، تیپ18 الغدیر، تیپ9 بدر، تیپ خیبر، تیپ امام حسن(ع)، لشکر27 حضرت رسول(ص)، لشکر17 علی‌بن‌ابی‌طالب(ع)، تیپ32 انصارالحسین(ع)، تیپ ویژه شهدا، تیپ44 قمر بنی‌هاشم(ع)، لشکر14 امام حسین(ع)، نیز زیر امر قرارگاه کربلای1 قرارگیرند و کار آماده‌سازی زمینه اجرای عملیات را در منطقه هور شروع کنند.صحافی 1607 پیاده‌شده نوار 16877، ارزیابی منطقه عملیاتی فاو و هور والفجر8 (1/9/1364، قرارگاه خاتم)، زمان‌زاده، صص 20 ـ 1.</


3. زمان کافی برای آماده‌کردن زمین ازجنبه مهندسی دراختیار نیست.
== گزارش - 349 ==
در جلسه پایانی امروز قرارگاه مرکزی سپاه (قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص)) که با حضور اکثر فرماندهان قرارگاه‌ها، مسئولان رده اول و تعدادی از فرماندهان یگان‌های سپاه پاسداران تشکیل شد، * فرمانده کل سپاه در سخنانی مشروح به بیان تذکرات و نکاتی مهم پرداخت، که خلاصه آن چنین است:
تلاش برای دستیابی به پیروزی سریع و پایان‌دادن به جنگ ضروری است. توقف و درجا زدن‌های ما صددرصد شکست درپی دارد. دنیا در تلاش و تدبیر است که ابتدا پیشروی ما را سد کند و سپس علیه ما وارد عمل شود. امروز در سطح منطقه و در سطح دنیا در جلسات و کنفرانس‌ها درحال بررسی هستند که مسئله ما را چطور حل کنند. انگلیسی‌ها به امریکایی‌ها گفته‌اند که برخورد عجولانه با ایران اشتباه است با برنامه‌ریزی درازمدت باید مشکل ایران را حل کرد.
نظر امام این است که استراتژی ما باید سرعت عمل داشته باشد، اگر چنین نباشد بی‌فایده است. دلیل اینکه در عملیات فتح‌المبین و بیت‌المقدس اصرار برادران را برای تعویق عملیات نپذیرفتیم همین ضرورت سرعت عمل بود. ما پشت دروازه‌های بصره و بغداد توقف کرده‌ایم و این توقف شکست را درپی دارد. این نظر صریح امام است که بایستی از این توقف و رکود نجات پیدا کنیم.  
امام می‌فرمود: "به خدا اعتماد کنید؛ به قدرت خدا اعتماد کنید. " چقدر زمان را در عملیات بدر از دست دادیم. این حرفی که می‌گوییم که "عقل" باید کار کند، این بحث بسیار ضعیفی است که می‌کنیم؛ همین نشانه بی‌عقلی ماست؛ چون این واضح است که انسان باید از عقلش استفاده کند. عقل و تدبیر در جایی کارایی دارد که قلب ما راه بیفتد.
به وضع ناهنجاری که پیدا کرده‌ایم اهمیت ندهید، ببینید رمز موفقیت این عملیات‌ها چیست؟ چه حکمتی در اینها نهفته است؟ مگر در فتح‌المبین ما چیزی می‌دانستیم که خداوند این‌همه الهامات به ما داد؟ وقتی در اجرای عملیات فتح‌المبین گیر کردیم، برادران گفتند خدمت امام برویم لااقل امام استخاره‌ای بکند یا تدبیری به ما بدهد. خدمت امام که رفتیم استخاره نگرفتیم، بلکه امام به ما روحیه داد و فرمود: "شما بروید و پیروزید. " ولی وقتی آمدیم و ابهام داشتیم، قرآن را باز کردیم این آیه آمد:"لقد رضی الله عن المؤمنین اذ یبایعونک تحت الشجره" به‌درستی که خداوند از بیعت و وفاداری سربازانی که زیر آن درخت با پیامبر عهد کردند خشنود گشت و از مؤمنین که روی عهد و وفایشان ایستادند خشنود است و به‌زودی فتح بزرگی به شما می‌دهیم. "فعجل هذه لکم" بعد فرمود: " بعد از این فتح فتحی بسیار بزرگ‌تر به شما می‌دهیم که نمی‌توانید غنائم آن را شمارش کنید. در پایان فرمود: " ما این آیات را می‌گوییم تا شاید هدایت شوید. "
مروری در خودمان بکنیم شاید هدایت نشده‌ایم. مروری بکنیم و ببینیم واقعاً اعتقادمان به خدا از گذشته قوی‌تر شده است؟ یک حکمتی در این کارها هست وگرنه در عملیات بدر ما این‌قدر زحمت کشیدیم و این‌قدر رفتیم تا پای کار رسیدیم و با یک حرکتی می‌توانستیم موفق شویم، چرا موفق نشدیم. [...] ما که نباید با یک حرکت دشمن مات شویم. اگر کار در جایی گیرکرد، باید در جای دیگر اقدام کنیم. اگر این حرکت نشد، آن حرکت را بکنیم. چیزی که باعث می‌شود تدبیر و عقلمان کار بکند قلب ما و عشق و اعتماد ما به خداوند است. اینکه خداوند می‌فرماید: "و کان حقاً علینا نصرالمؤمنین" یعنی اینکه، بر ما یک حق واجبی است که مؤمنین را نصرت بدهیم. خدا دروغ می‌گوید؟! بارها شده که خداوند می‌فرماید:" ان وعدالله حق". مسئله اصلی ما نیستیم، اگر اسلام شکست بخورد می‌دانید چه می‌شود؟ اسلام دیگر نمی‌تواند قد علم کند. پس باتوجه‌به اینکه تمام زمینه‌ها آماده است بیاییم یک مروری بکنیم، شاید خودمان را آماده نکردیم، شاید یک مقدار مغرور به این پیروزی‌ها شدیم، شاید یک مقدار خودمان را گم کردیم. بیایید ببینیم باید چه کار بکنیم؟ راهمان چیست؟ مسئله ما چیست؟ ما که مشکلی در تدبیر و عقل نداریم، ما 5 سال تجربه داریم. آن چیزی که نمی‌گذارد ما از عقل و تدبیرمان استفاده کنیم، قلب ما است. بیایید به قلب‌مان مراجعه کنیم و ببینیم اگر این قلب قوی‌تر نشده است آن را قوی بکنیم. اگر ضعیف مانده آن را به پای کار برسانیم. در این مسائل حکمت‌هایی هست که باید آنها را متوجه شویم. خداوند متعال می‌فرماید: تاکنون قومی نبوده که ما برای آن پیامبری نفرستاده باشیم تا آن قوم را به تضرع و زاری بکشاند. می‌فرماید: هدف پیامبرانی که فرستادیم این بود که مردم را به زاری و تضرع بکشانند. اما وقتی که زاریشان برطرف می‌شود و رحمت حاصلشان می‌شود، شروع به شرک‌ورزیدن می‌کنند و مشرک می‌شوند.
ما الآن در یک وضعی قرار داریم که قطعاً خداوند متعال نمی‌خواهد اسلام شکست بخورد و قطعاً ما را یاری و کمک می‌کند، منتها این یاری‌کردن راه و طریقی دارد. یاری‌کردن خدا به این است که ما منحرف و بدبخت نشویم و از راه هدایت کنار نرویم. ما باید برای این کار ساخته شویم و هیچ راهی هم نداریم، ساخته‌شدن ما هم در این است که به مسائل توجه بکنیم.
محسن رضایی در ادامه با ذکر آیه 74 سوره صافات که در آن درباره چگونگی نجات حضرت نوح، حضرت ابراهیم و حضرت موسی و درخواست و تضرع آنها از خداوند و یاری خداوند بیان شده، می‌گوید: ما هم باید از خدا بخواهیم، خواستنی واقعاً از ته قلب.
وی همچنین با ذکر آیه 185 سوره بقره که" ما دعای کسی را اجابت می‌کنیم که از ما بخواهد و تنها ما را بخواهد، پس بپذیرند از من و به من ایمان بیاورند (یعنی به من اعتماد کنند و ایمان بیاورند و از من بخواهند) من نزدیکشان هستم و دعای آنها را اجابت می‌کنم. " اضافه می‌کند که حالا آیا غروری که در ما هست، به ما اجازه نمی‌دهد که درمقابل خدا زاری کنیم و از خدا بخواهیم، نمی‌دانم. وی در ادامه با اشاره به آیات 41 و 62 سوره انعام و آیات 28 و 55 سوره اعراف می‌گوید.
این حالت‌هایی که اتفاق می‌افتد سراسر حکمتی است که ما باید این حکمت‌ها را فرابگیریم. اگر از این حالت‌ها استفاده نکنیم و از کنار این حالت‌ها ساده بگذریم و با یک تحلیل احتمالات ـ نه تحلیل اخباری ـ و ظن و گمان از این رحمت‌های الهی و سختی‌هایی که برای ما در نظر گرفته شد، بگذریم، مشکل است.
وقتی به‌جای تکیه بر خدا و تکیه بر او به قدرت‌های دیگر و اعمال خودمان که شیطان آنها را برایمان زینت می‌دهد توجه و تکیه و اعتماد کنیم خودمان در کنار خدا قرار گرفتیم، باعث می‌شود که به‌‌هرحال یا از صحنه انقلاب دور شویم و مثل ضدانقلاب می‌شویم، یا چون قلب ما قسی و سخت و مثل سنگ می‌شود و نمی‌خواهد تسلیم شود، این مشکلاتی هستند که پیامبران خدا کشیدند. [...] ما هم باید تحمل کنیم و در همه این سختی‌ها حکمت و نظر و لطف و رحمتی است و آن این است که ما حواسمان را جمع بکنیم تا فقط و فقط خدا را بپرستیم. و فقط و فقط از خدا کمک بخواهیم و به پیش برویم. ان‌شاءالله باید این نکته را با حرکات و برخوردمان به برادرهایمان به یک طریقی مطرح کنیم تا به‌صورت طبیعی، نه تصنعی یاری خواستن از خدا در لشکرها شروع شود. البته باید خیلی طبیعی کار کنید و اگر می‌دانید صحبت عمومی اثر نمی‌کند یا اثر کار را خراب می‌کند و اثر منفی دارد سعی کنید در این ‌زمینه‌ها بحث نشود، ولی با فرماندهان گردان‌هایتان به یک طریقی مطرح بکنید و کم‌کم با پایین طرح کنید.
قرارگاه‌های ما و خود ما هم همین‌طور عمل می‌کنیم. باید به یک نحوی واقعاً از خدا کمک بخواهیم و توجه بکنیم که تنها کسی که می‌تواند ما را نجات بدهد خداست و کافی نیست که ما بگوییم خدا که مشکلات ما را می‌داند! ما باید این غرور را بشکنیم. و درمقابل خدا خودمان را بشکنیم، ما تا زمانی‌که در بارگاه الهی ذلیل و خاضع نشویم و این قلب قسی خودمان را نشکنیم امکان ندارد خدا به ما کمک کند. البته این ‌هم از موضع رحمت است و خدا ما را دوست دارد که ما را این‌طور در سختی‌ها غوطه‌ور کرده است خدا می‌داند که اگر یک خوشحالی به ما داد و اگر یک چیزی به ما می‌داد که ما از این مرحله رد نشده و آبدیده نمی‌شدیم و این قلب قسی شکسته نمی‌شد و درمقابل او خاضع نمی‌شدیم، آینده ما صددرصد از دست می‌رفت و دنیا را هم نداشتیم و شاید بدتر از بنی‌صدر و منافقین خلق می‌شدیم. [...] حکمتی در این عملیات‌ها هست چطور ما در حالت ضعف عملیات فتح‌المبین، قرارگاه‌هایمان را دو سه شبه درست کردیم و تیپ‌هایمان اولین‌بار در فتح‌المبین اعلام موجودیت کردند و یک ماه بعد عمل کردند و تویوتا گرفتند، و موفق شدند؟! اما در بدر که تمام شرایط پیروزی ما آماده بود و می‌توانستیم با جابه‌جا‌کردن دو یا سه لشکر پیروز شویم، نشدیم؟! این نشان می‌دهد که خدا یک مقدار ما را به خودمان واگذار کرده است و می‌خواهد زاری بکنیم خدا می‌خواهد به ما فشار بیاید تا ساخته بشویم و ان‌شاءالله این خواست عمومی و حالت عمومی تضرع و حالت خواستن عمومی به‌صورت طبیعی در بین لشکرها بنا شود. خدا می‌داند که اسلام در خطر است، خدا می‌داند که ما مشکل داریم.<ref>مأخذ5، صص11 ـ 5.</ref>


4. نیروی موردنیاز تأمین نشده است.
== گزارش - 350 ==
ستاد مشترک ارتش با انتشار اطلاعیه شماره 2297 خود اعلام کرد: «خلبانان جان‌برکف نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در ساعت 14:35 دقیقه امروز یکم آذرماه، با چند فروند از جنگنده شکاری بمب‌افکن‌های خود یک کارخانه صنعتی و یک مرکز تجمع خودروهای نظامی دشمن را در منطقه دربندیخان عراق بمباران و با واردآوردن ضایعات و خسارات قابل‌ملاحظه به صدامیان، سالم به پایگاه‌های خود مراجعت کردند.»<ref>همان، صص 15 ـ 10 و صص 20 ـ 18.</ref>
از سوی دیگر، یک سخنگوی نظامی عراق درباره حمله مذکور ادعا کرد که نیروهای دفاع زمینی عراق تلاش دو هواپیمای ایرانی را که ظهر امروز قصد داشتند به مرزهای بین‌المللی عراق در منطقه شمالی تجاوز کنند با ناکامی مواجه و هر دو هواپیمای ایرانی را وادار کردند که بدون دستیابی به هیچ هدفی به فضای ایران بازگردند.<ref>خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 249، 3/9/1364، ص3، تهران ـ خبرگزاری جمهوری اسلامی، 1/9/1364.</ref>


5. هماهنگی در فعالیت‌هایی که برای تأمین امکانات می‌شود وجود ندارد.
== گزارش - 351 ==
حملات هوایی عراق به جزیره خارک امروز نیز ادامه یافت. خبرگزاری جمهوری اسلامی از بوشهر، گزارش داد: «در ساعت 11:50 دقیقه امروز جزیره خارک موردحمله هواپیماهای مهاجم عراقی (میگ25) قرار گرفت و احتمالاً تعداد چهار بمب در جزیره و اطراف جزیره اصابت و منفجر گردیده که هیچ‌گونه خسارت جانی و مالی در بر نداشته است.
ضمناً یک موشک هاگ (هاوک) به‌طرف هواپیمای مهاجم شلیک شد که به‌محض‌اینکه خلبان متوجه گردید، مشاهده شد که چند لحظه دود پشت هواپیما قطع و هواپیما تغییر مسیر داده و سپس متواری گردید که درنتیجه موشک منحرف‌شده بدون واردآوردن خسارت به هواپیما، منفجر شد.»<ref>مأخذ9، ص3، بوشهر ـ خبرگزاری جمهوری اسلامی، 2/9/1364. </ref>
دفتر فرماندهی سپاه پاسداران منطقه 4 نوح دراین‌باره اعلام کرد که این حمله را هواپیماهای میگ25 و میگ23 انجام دادند و چهار بمب پرتاب‌شده در اطراف اسکله آذرپاد [از اسکله‌های جزیره خارک]، در آب اصابت کرد که خسارتی نداشت. این گزارش حاکی است موشک هاگ پرتاب‌شده به‌طرف هواپیماهای عراقی، بدون اثر بوده است.<ref>سند شماره 59177 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از دفتر فرماندهی منطقه 4 به ستاد مرکزی، 1/9/1364. </ref>
از سوی دیگر، ارتش عراق با صدور اطلاعیه نظامی شماره 2030 اعلام کرد: «در ساعت 11:20 دقیقه صبح امروز هواپیماهای نیروی هوایی ما دست به حمله جدید موفقیت‌آمیزی علیه جزیره خارک زدند و پس از اینکه عقاب‌های ما هدف خود را کوبیدند، سالم به خاک میهن بازگشتند.»<ref>صحافی 0982 پیاده‌شده نوار 16875، عملیات والفجر8 (1/9/1364، قرارگاه خاتم) جواد زمان‌زاده، صص 18 ـ 12.</ref>


6. اجرای تک پشتیبانی در جزیره مینو میسر نیست.
== گزارش - 352 ==
به نوشته نشریه لویدز لیست، درپی حمله هفته گذشته عراق به تأسیسات جزیره خارک، ذخیره نفت جزیره سیری به‌شدت کاهش یافته است. در همین حال خبرهای امروز حاکی‌از وضعیت عادی جزیره خارک و صادرات نفت آن است.
خبرگزاری جمهوری اسلامی از لندن گزارش داد: «روزنامه لویدز لیست ارگان شرکت بیمه لویدز لندن، امروز به نقل از خبرنگار خود چیز لین‌ها بارد نوشت: طبق اطلاعات جزئی که درباره فعالیت بنادر ایران در دست است، حداقل هفت فروند نفتکش در جزیره سیری برای بارگیری نفت خام در انتظار به سر می‌برند. این درحالی است که قبل از حملات اخیر عراق این تعداد به‌طور متوسط سه فروند بود. به گفته تعدادی از منابع خلیج‌فارس، به‌دنبال این حملات، تأسیسات نفتی خارک حداقل به‌مدت سه روز بسته شد.
این خبرنگار همچنین می‌نویسد: مشتریان نفت ایران روز پنجشنبه مدعی شدند این کشور تمام نفت خام صادراتی موجود خود را تا 29 آذر (20 دسامبر) به فروش رسانده و برای تحویل نفت خام در اوایل دی‌ماه، بهای بیشتری مطالبه می‌کند. به نوشته وی، بهای جدید بین 50/27 و 55/27 دلار برای هر بشکه نفت خام سبک ایرانی برای خاور دور می‌باشد که نسبت به بهای تعیین‌شده در اوایل دهه دوم آذرماه بین 10 تا 15 سنت افزایش نشان می‌دهد.»<ref>مأخذ12، ص10، لندن ـ خبرگزاری جمهوری اسلامی، 1/9/1364. </ref>
از سوی دیگر، خبرگزاری جمهوری اسلامی از بوشهر گزارش داد: «وضعیت جزیره خارک و صادرات نفت درحال‌حاضر عادی است و روز جاری دو کشتی جهت بارگیری به اسکله پهلو داده شده و یک کشتی پس از بارگیری از اسکله جدا و به‌طرف مقصد حرکت نموده است.»<ref>مأخذ9، ص3، بوشهر ـ خبرگزاری جمهوری اسلامی، 2/9/1364. </ref>


درمجموع هرچه مباحث عمیق‌تر می‌شد، انگیزه اصلی و دلیل انتخاب منطقه عملیاتی فاو با ابهام بیشتر مواجه و حتی گفته می‌شد که منطقه فاو براثر فشارهای سیاسی برای عملیات انتخاب شده است.
== گزارش - 353 ==
مجله مید چاپ انگلیس در آخرین شماره خود درباره حملات ماه‌های اخیر عراق به خارک در مقاله‌ای با عنوان "خیانت یا تکنولوژی " به دو دلیل احتمالی برای موفقیت برخی از این حملات پرداخته و نوشته است: «هنگامی‌که در پانزدهم اوت (24 مرداد)، هواپیماهای عراقی اولین حمله موفقیت‌آمیز خود را به پایانه صادراتی جزیره خارک کردند، استحکامات دفاعی غیرقابل‌نفوذ جزیره را بدون خدمه یافتند. این کار با طرح‌ریزی قبلی بود؛ فرمانده واحدهای ضدهوایی جزیره به عراقی‌ها اطمینان داده بود که در لحظه حمله، افرادش درحال استراحت خواهند بود. نیروی هوایی عراق موفق گردید قبل از آنکه واحدهای ضدهوایی بتوانند دست به عملی بزنند، صدمات قابل‌ملاحظه‌ای به تأسیسات نفتی وارد آورد. خاصه که آنها یک ناو غول‌پیکر حامل نفت خام را ـ که در اسکله جزیره دریا واقع در قسمت غربی خارک لنگر انداخته بود ـ مورد اصابت قرار دادند که با آتش‌گرفتن آن قسمت‌هایی از ساختمان پایانه صدمه دید. فرمانده ایرانی که عراقی‌ها را راهنمایی کرده بود، اکنون در زندان در انتظار مجازات خیانت خود، به سر می‌برد. عراقی‌ها پس از حمله موفقیت‌آمیز خود در اواسط ماه اوت، حملات هوایی متعددی به جزیره خارک کرده‌اند، لیکن این حملات در ارتفاع بسیار بالا از سطح دریا قرار داشتند و فاقد آن دقت در هدف‌گیری بودند که حمله قبلی داشت. حمله قبلی در سطح پایین انجام شده بود.
این، یک برداشت از چگونگی موفقیت عراقی‌ها در رخنه‌کردن به استحکامات دفاعی خارک است که بعضی از تهرانی‌های عالی‌رتبه مطرح می‌سازند. این برداشت مغایر با برداشت پیچیده‌تر و نگران‌کننده‌تری است که مقامات نزدیک به صنعت نفت پیش می‌کشند. براساس تعبیر دوم، اکثر حملاتی که از 15 اوت به بعد صورت گرفته، حملاتی در سطح پایین بوده‌اند که با بمباران‌‌هایی از ارتفاع بالا کامل می‌گردیده‌اند. این تعبیر عامل موفقیت‌های عراق را به آموزش بهتر توسط استادان فرانسوی و استفاده از موشک‌های پیچیده فرانسوی که توسط لیزر هدایت می‌شوند، نسبت داده‌اند. ظاهراً بسیاری از این حملات، عملیات پیچیده‌ای هستند که چندین دوجین هواپیما را شامل می‌شوند. گزارش‌ها حاکی‌از آن است که این هواپیماهای مهاجم در ارتفاعات مختلفی به خارک نزدیک می‌شوند که این عمل دفاع از جزیره را مشکل می‌سازد. ضمناً استفاده از موشک‌های هدایت‌شونده توسط لیزر، هدف‌گیری دقیق را از فاصله دور مقدور می‌سازد.
تمام شواهد حکایت از آن دارد که چه این یا چه آن تعبیر و تفسیر پیرامون موفقیت‌های عراق بیشتر صحت داشته باشد، مقامات ایرانی این حملات را جدی گرفته، برای رویارویی با آنها آماده می‌شوند و طرح‌های جایگزینی را برای صدور نفت خود تدارک می‌بینند، استحکامات دفاعی را افزایش می‌دهند و پایانه‌های صادراتی دیگری در مکان‌های ایمن‌تر برپا می‌کنند.
ناظران محلی خاطرنشان می‌سازند: تأسیسات خارک که برای عرضه هفت میلیون بشکه نفت خام در روز برنامه‌ریزی شده بود، آن‌قدر ظرفیت اضافی دارد که می‌تواند صدمات سنگین را تحمل کند، بدون آنکه این مسئله تأثیری بر میزان کنونی صادرات نفت ایران ـ که در سطح پایین بوده و حدود یک میلیون و 600 هزار بشکه در روز است، بگذارد.»<ref>اداره کل مطبوعات و رسانه‌های خارجی وزارت ارشاد اسلامی، نشریه بررسی مطبوعات جهان، شماره 1018، 28/10/1364، ص34 ـ 33. </ref>


درنهایت رحیم‌ صفوی، غلامعلی ‌رشید، عزیز جعفری، احمد ‌غلامپور و... برای دادن پیشنهادهای جدید و مخالفت با اجرای عملیات در منطقه فاو به نتیجه قطعی رسیدند و قرار شد در جلسه‌ای با فرمانده کل سپاه دراین‌باره به بحث بپردازند.<ref>سند شماره 0634/گ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: انتخاب منطقه عملیاتی فدک (فاو)، گزارش راوی قرارگاه خاتم، در عملیات والفجر8، داوود رنجبر، صص 92 ـ 91.</ref>
== گزارش - 354==
یک کشتی آلمانی پس از توقیف و بازرسی یک هفته‌ای به‌وسیله ارتش ایران، امروز آزاد و یک کشتی قطری به دلایل نامعلوم غرق شده است.  
روزنامه اطلاعات در گزارشی نوشته است: «کشتی گابریل متعلق به کشور آلمان‌غربی که در تاریخ پنجشنبه 23 آبان، برای بازرسی محموله‌های آن به یکی از بنادر جمهوری اسلامی ایران هدایت شده بود، ساعت شش بعدازظهر جمعه (1 آذر 1364) آزاد شد. یک افسر فرماندهی از نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران طی تماسی با خبرگزاری جمهوری اسلامی گفت: نیروهای ایران اطمینان حاصل کردند که در کشتی مزبور هیچ‌گونه کالایی که بتواند توان نظامی رژیم عراق را بیفزاید، وجود نداشته است. این مقام نظامی افزود: جمهوری اسلامی ایران تصمیم خود مبنی‌بر بازرسی و توقیف کشتی‌های مشکوک را قویاً دنبال خواهد کرد.»<ref>روزنامه اطلاعات، 2/9/1364، ص2. </ref>
از سوی دیگر، خبرگزاری رویتر گزارش داد: «کشتی قطری المنصور که حامل تیرآهن برای کویت بوده، با 21 خدمه فیلیپینی و مصری درحدود 50 مایلی رأس الخفجی، نزدیک مرز عربستان سعودی و کویت، غرق شده است. یک مقام کشتیرانی ملی قطر اظهار کرد که از سرنوشت افسر دوم و مکانیک کشتی مطلع هستیم، ولی از ناخدای مصری کشتی هیچ اطلاعی در دست نیست. این مقام درمورد علت غرق کشتی هیچ توضیحی نداد، ولی اطلاعات کشتیرانی لویدز علت حادثه فوق را برخورد کشتی با دکل فولادی حوزه نفتی متعلق به[کمپانی نفتی] آرامکو ذکر کرده است.»<ref>دفتر سیاسی نمایندگی امام در سپاه، نشریه رویدادها، شماره 71، 5/9/1364، ص14. </ref>
اما رادیو بی‌بی‌سی و خبرگزاری آسوشیتدپرس غرق‌شدن کشتی قطری را براثر اصابت موشک اعلام کردند.
رادیو بی‌سی‌سی: «گفته می‌شود که ممکن است کشتی براثر شلیک موشکی از یک هواپیما غرق شده باشد.»<ref>همان، صص 15 ـ 10 و صص 20 ـ 18.</ref>
خبرگزاری آسوشیتدپرس نیز به نقل از منابع کشتیرانی گزارش داده است که این کشتی روز پنجشنبه (30 آبان 1364) توسط یک راکت ـ که ازسوی یک هواپیمای جنگی ناشناس شلیک شده ـ هدف قرار گرفته است. بخش فارسی رادیو امریکا نیز خبری مشابه پخش کرد.<ref>مأخذ12، ص4، تهران ـ خبرگزاری جمهوری اسلامی، 1/9/1364. </ref>


== 2 ==
== گزارش - 355 ==
[[رده:2]]
در ادامه بحث درباره طراحی عملیات در منطقه فاو، بعدازظهر امروز جلسه‌ای با حضور محسن رضایی فرمانده کل سپاه پاسداران، و برادرانی که در جلسه صبح حضور داشتند. در قرارگاه مرکزی سپاه پاسداران تشکیل شد. نخست رحیم صفوی شروع به صحبت کرد:


برادران حاضر در این جلسه از ابتدای جنگ، در جنگ بوده‌اند و فلسفه وجودی‌شان در جنگ یک فلسفه محکم زیربنایی و عقیدتی است و براساس پایبندی به مقام ولایت آمدند در جنگ و با اعتقاد به اینکه این جنگ، جنگ بین حق و باطل است و جبهه حسینی‌ها علیه یزید‌ی‌هاست و اینکه هر زمانی هم که امام تکلیف کند، حاضر به ریختن خونشان به پای درخت ایمان و عقیده‌شان هستند... .
درحالی‌که فشارهای اقتصادی (ازجمله حملات مداوم به خارک) و فشارهای سیاسی (اقدامات دیپلماتیک منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای) بر ایران، برای خاتمه جنگ، بدون دستیابی به حقوق خویش ادامه دارد، یک تحرک داخلی برای هواپیماربایی و ایجاد جنگ روانی، درصدد تشدید این فشارها بود که ناموفق ماند.
بنا به گزارش یک منبع اطلاعاتی و همچنین اداره اطلاعات شهربانی جمهوری اسلامی، در ساعت 10 صبح امروز، هواپیمای بوئینگ 747 مسافربری تهران ـ بندرعباس موردحمله هواپیماربایان واقع شد که با مقاومت گارد امنیت پرواز روبه رو گردید و به‌طور اضطراری در فرودگاه شهید دستغیب شیراز فرود آمد. درمقابله نیروهای امنیت پرواز با هواپیماربایان چند نفر زخمی شدند.<ref>همان، صص 28 ـ 20.</ref>


... برادران با یک دید واقع‌بینانه می‌خواهند روی مسئله جنگ فکر و کار کنند. ما دید واقع‌بینانه را از این نظر می‌گوییم که اگر به یک چیزهایی که می‌دانیم آماده نمی‌شود و در زمان لازم امکان فراهم‌شدن آن نیست توجه نکنیم، این یک دید غیرواقع‌بینانه است. من اساس تردید را عدم واقع‌بینی مسائل می‌دانم؛ اگر کسی واقع‌بینانه وارد یک صحنه و یک عملی بشود، در او هیچ تردیدی نیست.
== گزارش - 356 ==
امروز رزمندگان اسلام در منطقه پیرانشهر عملیاتی علیه ضدانقلاب اجرا کردند. عناصر ضدانقلاب نیز در کردستان دست به تحرکات ایذایی زدند.  
1. گردان‌های جندالله و نبی‌اکرم(ص) سقز و یک گردان اعزامی از باختران با پشتیبانی چند هلیکوپتر از هوانیروز، امروز عملیات وسیعی را علیه نیروهای ضدانقلاب در منطقه عمومی پیرانشهر آغاز کردند. در این عملیات 8 تن از نیروهای حزب دمکرات کشته و 2 تن مجروح شدند، یک تن نیز اسیر شد. بقیه نیروهای ضدانقلاب با استفاده از تاریکی شب از منطقه درگیری گریختند.<ref>دفتر سیاسی نمایندگی امام در سپاه، نشریه رویدادها و تحلیل، شماره 15، 23/10/1364، ص44. </ref> به گزارش فرماندهی سپاه پاسداران ناحیه کردستان، در این حادثه 7 تن از نیروهای گردان باختران شهید و 3 تن دیگر مجروح شدند.<ref>سند شماره 425253 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: 1/9/1364، از فرماندهی ناحیه کردستان به قرارگاه حمزه سیدالشهدا، 6/9/1364. </ref>
2. سپاه پاسداران سردشت گزارش داد که در حمله امروز ضدانقلابیون به پاسگاه ربط از روستای نیک‌آباد، یک تن از نیروهای خودی شهید و یک تن مجروح شدند. این درگیری پس از رسیدن نیروهای کمکی خاتمه یافت.<ref>سند شماره 425227 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: 1/9/1364، از سپاه سردشت به قرارگاه حمزه سیدالشهدا 2/9/1364. </ref>
3. حمله عناصر ضدانقلاب به پایگاه کلاتی (بانه) با آتش به‌موقع نیروهای خودی دفع گردید.<ref>سند شماره 424346 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: 1/9/1364، از اطلاعات ستاد ناحیه کردستان به قرارگاه حمزه سیدالشهدا، 3/9/1364. </ref>
4. عده‌ای از گروه خبات در منطقه خواجامیر از توابع بانه، به نیروهای خودی کمین زدند. در این کمین چند نیروی خودی شهید یا مجروح شدند.<ref>سند شماره 449181 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: 1/9/1364، از شهربانی استان کردستان به استانداری کردستان، 10/9/1364. </ref>
5. در مسیر نیروهای تأمین جاده چهاردیوار در حوالی بوکان براثر انفجار مینی که افراد ضدانقلاب کار گذاشته بودند، سه پاسدار وظیفه مجروح شدند.<ref>دفتر سیاسی نمایندگی امام در سپاه، نشریه رویدادها، شماره 72، 12/9/1364، ص14. </ref>
6. یک خودرو تویوتا، حامل تانکر آب در جاده روبه‌روی روستای شم‌شیخه (سردشت) با مین ضدانقلاب برخورد کرد که براثر انفجار آن دو تن مجروح شدند.<ref>مأخذ21، ص45. </ref>
7. شهربانی استان کردستان نیز گزارش داد: در روستای مازوچ از توابع سقز دو تن از افراد حزب دمکرات که در عملیات‌های تروریستی شرکت داشته‌اند، هنگام فرار از منطقه به‌دست نیروهای سپاه پاسداران کشته شدند.<ref>سند شماره 449221 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: 1/9/1364، از شهربانی استان کردستان به استانداری استان کردستان، 6/9/1364. </ref>


ما از عملیات‌های رمضان تا والفجرها و حتی خیبر و بدر به این نتیجه قطعی رسیده‌ایم که با مقدورات و امکانات موجود نمی‌توانیم عملیات گسترده‌ای داشته باشیم. البته عملیات گسترده در توان جمهوری اسلامی هست ولی در توان سپاه پاسداران نیست. الآن هیچ‌کدام از شرایط اجرای عملیات حاصل نیست. شما از شرایط اجرای عملیات را "حفظ غافلگیری" اعلام کرده‌اید. خوب ما چشممان را ببندیم و بگوییم دشمن نفهمیده؟ این‌همه اقدامات مهندسی شده، این‌همه جاسوس‌های دشمن در منطقه‌ هست. شما گفته بودید که از شرایط اجرای عملیات این است که "ما 150 گردان نیرو" داشته باشیم. فرماندهان مناطق ما می‌گویند که این نیرو فراهم نمی‌شود. شورای عالی سپاه می‌گوید این نیرو حاصل نمی‌شود و از 76 هزار بسیجی که باید داشته باشیم الآن حدود 26 هزار نفر موجود داریم، یعنی یک‌سوم؛ این دوسوم نیروی دیگری که به‌صورت بسیجی باید بیاید، با این مسائلی که الآن هست و باتوجه‌به زمان و آموزش و... نمی‌آیند. ما می‌گوییم وقتی نیرو آمد 55 الی 60 روز وقت لازم است تا برای عملیات آماده بشوند.
== گزارش - 357 ==
استانداری استان کردستان در نامه‌ای که به امضای معاون سیاسی و اداری استانداری کردستان (حمید جلایی‌پور) برای معاونت سیاسی اجتماعی (مشاور عالی) نخست‌وزیری ارسال کرد، آمار شهیدان و مجروحان درگیری‌های این استان را در مهر و آبان 1364 به شرح زیر اعلام کرد:<ref>سند شماره 319807 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از استانداری کردستان به نخست‌وزیری، 10/9/1364. </ref>


می‌گوییم مهمات‌ در وضع بسیار بدی است، ما حدود یک‌چهارم، یک‌پنجم، مهمات لازم را داریم و این چیزی نیست که در یک‌ ماه یا دو ماه آینده دست ما برسد. آمار برخی از اقلام مهمات یک‌دهم و یک‌ششم تعداد لازم است. ما اگر بخواهیم اینها را نادیده بگیریم که همان عملیات بدر می‌شود. آن مقدار تجهیزات موردنیاز که برآورد شده برای عملیات، برخی تا شش ماه و یک سال دیگر قابل‌تهیه‌شدن نیست. ...
تعداد
درگیری شهید مجروح کشته‌های
ضدانقلاب زخمی‌های
ضدانقلاب تعداد
مین‌گذاری تعداد
کمین تسلیم‌شدگان اسیر
مهر
1364 29 77 98 87 88 3 ـ 48 29
آبان
1364 31 35 26 171 72 5 ـ 50 4


برای این عملیات‌ها ما قرارگاه‌ها و لشکرهایمان هنوز هیچ شکلی نگرفته است.


مسئله‌مان الآن عملیات گسترده آینده است؛ بیشتر فرماندهان از آقای مرتضی قربانی و احمد کاظمی تا دیگر برادران به ما اعتراض می‌کنند که اینجا نمی‌توانیم عمل کنیم.
== گزارش - 358 ==


از شرایط دیگر برای عملیات این بود که در جزیره مینو تک پشتیبانی انجام بگیرد که 50 درصد موفقیت در این است؛ این شرط هم آماده نیست.
گروه‌های معارض عراقی امروز چند عملیات علیه رژیم عراق اجرا کردند. قوای عراقی نیز به یکی از مناطق "اتحادیه میهنی کردستان عراق" حمله کردند که ناموفق بود.
1. به گزارش شهربانی استان کردستان، پیش‌مرگان کرد عراقی امروز به پادگان دربندیخان حمله کردند و تعدادی از نیروهای بعثی را کشتند و خسارات بسیاری به پادگان زدند.<ref>سند شماره 442380 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: 1/9/1364، از شهربانی استان کردستان به استاندار استان کردستان، 11/9/1364. </ref>
2. اطلاعات ستاد مشترک ارتش گزارش داد: پیش‌مرگان دمکرات عراقی، قرارگاه تیپ ارتش عراق مستقر در منطقه دهوک را با سلاح‌های سنگین موردتهاجم قرار دادند و پس از یک ساعت درگیری انبار مهمات این تیپ را منفجر کردند و 24 نیروی بعثی را کشتند.<ref>سند شماره 149817 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: 1/9/1364، از سماجا 2 (ف ـ اطلاعات) به سماجا 3، 8/9/1364. </ref>
3. به گزارش شهربانی استان کردستان، 3 تن از نیروهای بعث عراقی در کله جو (استان خانقین) به‌دست نیروهای انقلابی ترور شدند.<ref>سند شماره 442379 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: 1/9/1364، از شهربانی استان کردستان به استانداری کردستان، 11/9/1364. </ref>
4. صبح امروز نیروهای بعث به‌همراه نیروهای ارتش خلقی، به روستای سوره از توابع کرکوک هجوم بردند که با مقاومت پیش‌مرگان اتحادیه میهنی کردستان عراق از تیپ21 کرکوک مواجه و پس از سه ساعت درگیری، با دادن 25 کشته و تعدادی مجروح مجبور به عقب‌نشینی شدند. در این درگیری یک نفربر زرهی و 2 دستگاه زیل عراقی منهدم گردید و 3 تن از پیش‌مرگان نیز مجروح شدند.<ref>اداره کل مطبوعات و رسانه‌های خارجی وزارت ارشاد اسلامی، نشریه بررسی مطبوعات جهان، شماره 1018، 28/10/1364، ص34 ـ 33. </ref>
5. امروز یکی از پیش‌مرگان دمکرات در منطقه شقلاوه به‌دست نیروهای عراقی به شهادت رسید.<ref>سند شماره 148608 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: 1/9/1364، از سماجا2 (ف ـ اطلاعات) به سماجا3 (عملیات)، 5/10/1364. </ref>
 
== گزارش - 359 ==
سخنگوی نظامی عراق ادعا کرد که نیروهای عراقی روز جمعه یک حمله زمینی ایران را در جبهه میانی دفع کردند. خبرگزاری رویتر گزارش داد: «خبرگزاری عراق به نقل از یک سخنگوی نظامی از بغداد گزارش داد که نیروهای ایرانی به استعداد یک گردان پنجشنبه‌شب با آتش نیروهای عراقی در منطقه میانی به عقب رانده شدند. سخنگوی نظامی عراق افزود: 50 سرباز ایرانی کشته و ده‌ها تن دیگر نیز مجروح شدند، لیکن هیچ آسیبی به نیروهای عراقی نرسید. خبرگزاری عراق در خبر خود ذکر نکرد که این درگیری در کجا روی داده است. آگاهان نظامی در بغداد این هفته گفتند ناآرامی و اضطراب در طول جبهه جنگ به‌دلیل انتظار حمله زمینی جدید ایران درحال افزایش است.»<ref>مأخذ9، صص 4 ـ 3، بغداد ـ خبرگزاری رویتر، 2/9/1364. </ref>
 
== گزارش - 360 ==
 
ادامه تحرکات دیپلماتیک برای خاتمه جنگ ایران و عراق و انتشار این ادعا که ایران تلاش‌های میانجیگرانه را پذیرفته است.
به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی: «روزنامه نیمه‌رسمی الاهرام (چاپ مصر) نوشته است: جامعه کشورهای اروپایی در تلاش جهت پایان‌دادن به جنگ پنج‌ساله ایران و عراق موافقت کرده است که با شش کشور عضو شورای همکاری خلیج [فارس] هماهنگی و همکاری به عمل آورد. گزارش خبرگزاری آلمان‌غربی به نقل از همین روزنامه حاکی است که جامعه اروپا موافقت خود را با مصوبه اجلاس اخیر سران شورای همکاری در مسقط پیرامون فعال‌ساختن گفت‌وگوهای دوجانبه بین کشورهای خلیج‌فارس و ایران اعلام کرده است. هدف از فعال ساختن این مذاکرات پایان‌دادن به جنگ پنج‌ساله عراق و ایران می‌باشد. به نوشته الاهرام، تصمیم فوق درپی انجام دیدارهای هفته گذشته بین سلطان قابوس پادشاه عمان و تعدادی از وزیران خارجه کشورهای عضو این جامعه در مسقط اتخاذ شده است.»<ref>مأخذ9، ص5، تهران ـ خبرگزاری جمهوری اسلامی، 2/9/1364. </ref>
خبرگزاری آسوشیتدپرس نیز گزارش داده است: «در اعلامیه‌ای که در پایان دیدار رسمی سه‌روزه امیر قطر از فرانسه منتشر شد، دو کشور گفتند که جنگ بین این دو کشور خلیج [فارس] عواقب زیان‌آوری برای دیگر کشورهای این منطقه در بر دارد. در این بیانیه آمده است که ایران و عراق باید جنگ را متوقف کرده و راه‌حلی صلح‌آمیز برای این جنگ پنج‌ساله جست‌وجو کنند.»<ref>مأخذ12، ص6، پاریس ـ آسوشیتدپرس، 1/9/1364. </ref>
روزنامه جمهوری اسلامی نیز نوشته است: «معاون نخست‌وزیر تانزانیا امروز ضمن ابراز نگرانی از تحولات جنگ عراق و ایران گفت: این جنگ ثبات و امنیت منطقه را تهدید می‌کند.»<ref>روزنامه جمهوری اسلامی، 3/9/1364، ص3. </ref>
از سوی دیگر، خبرگزاری اسپانیایی ای.اف.ای. ادعا کرد که علی اکبر ولایتی وزیر امور خارجه ایران در الجزایر یک تلاش میانجیگرانه در جنگ کشورش با عراق را پذیرفت. خبرگزاری اسپانیایی این مطلب را از الجزیره و به نقل از منابع وابسته به گروه حسن‌نیت عربی در الجزیره، که سوریه و لیبی نیز در آن عضویت دارند، مخابره کرده است.<ref>مأخذ12، ص6، مادرید ـ خبرگزاری جمهوری اسلامی، 1/9/1364. </ref>
 
== گزارش - 361 ==
 
"تغییر زیرکانه" عنوان مقاله‌ای است در شماره امروز نشریه میدل ایست اینترنشنال چاپ لندن که در آن به بررسی سیاست جدید شورای همکاری خلیج‌فارس درباره جنگ ایران و عراق پرداخته شده است. این نشریه نوشته است: «اجلاس سران شورای همکاری خلیج [فارس] که از سوم تا ششم نوامبر در مسقط تشکیل گردید، این امیدواری را به وجود آورد که کشورهای حاشیه خلیج‌فارس بتوانند با میانجیگری گام اول را به‌سمت یافتن راه‌حلی برای جنگ ایران و عراق بردارند. ... در اطلاعیه رسمی که در پایان اجلاس منتشر گردید نکته‌ای به‌وضوح جلب توجه می‌کرد. این اطلاعیه درحالی‌که ایران را به‌خاطر محترم‌نشمردن حق کشتیرانی آزاد در خلیج‌فارس موردنکوهش قرار داد، ولی برخلاف معمول از عراق هم به‌عنوان کشوری که خواهان صلح می‌باشد، نیز یاد نکرده است. به گفته دیپلمات‌ها این تغییر جزئی در مقایسه با عملکرد گذشته به‌منزله آن نیست که شورای همکاری خلیج [فارس] اینک با ایران همدردی می‌کند، بلکه درک این مسئله است که تغییر در روش ایران می‌تواند ناپایدار باشد و برای بهره‌برداری از این مسئله، اعلام بی‌طرفی به‌نحوی مصممانه می‌تواند مناسب باشد. روش جدید شورای همکاری خلیج [فارس] احتمالاً نتایج سودمند را به بار آورده است؛ چراکه سیاستمداران ارشد و مقامات بلندپایه ایران بدون فوت وقت اعلام کردند که در موضع شورای همکاری خلیج [فارس] تغییرات مثبتی را مشاهده کرده‌اند، ولی ضمناً از اعضای شورا خواسته شد که اگر مایل‌اند نقش مناسبی در برقراری صلح داشته باشند باید گام‌های بیشتری در همین جهت بردارند.
مقامات خلیج [فارس] در حاشیه اجلاس با مسرت به این نکته توجه داشتند که هیچ‌کس دیگر در تهران از ساقط‌نمودن صدام حسین به‌عنوان یک شرط قبلی برای برقراری صلح سخن به میان نمی‌آورد. آنها امیدوار بودند که این وضعیت آن‌قدر پایدار بماند تا پیشرفت قابل‌توجهی به دست آید. پس از اجلاس، یک وزیر عمانی به بغداد روانه گشت تا به رئیس‌جمهور عراق اطمینان دهد که این بی‌طرفی جدید که توسط شورای همکاری خلیج [فارس] به نمایش گذاشته شده است، تاکتیکی است و وی نباید نگران باشد.
دیپلمات‌ها می‌گویند کنارگذاشتن تلاش‌های صلح‌آمیز انفرادی و تأکید بر اقدامات دسته‌جمعی در چارچوب شورای همکاری خلیج [فارس]، می‌تواند نتایج مفید و پرثمری به‌همراه داشته باشد. هرچند شش کشور عضو شورای همکاری خلیج [فارس] ازنظر ایدئولوژی همگون هستند، ولی در روابط خود با تهران راه‌های متفاوتی را پیموده‌اند.
عربستان سعودی و کویت که عمدتاً تأمین مالی عراق را در جنگ برعهده داشته‌اند، می‌توانند در برقراری صلح نقش مهمی داشته باشند؛ یا امارات متحده که رابطه‌اش با ایران در مقایسه با این دو کشور خیلی بهتر است، می‌توانند به‌نحو مفیدی در کنار یکدیگر قرار گیرند؛ یا با عمان که اهمیتی به هیچ‌یک از دو طرف درگیر نمی‌دهد و بیشتر نگران امنیت خلیج [فارس] است؛ یا با بحرین که بیشتر نگران نفوذ اکثریت شیعه ایرانی است یا با قطر که یک کشور کوچک بی‌دفاع است که با هیچ‌یک از دو طرف سر دشمنی ندارد، ولی در چارچوب کلی می‌تواند نقشی برعهده داشته باشد. اختلاف‌نظرهای کشورهای عضو شورای همکاری خلیج [فارس] به‌نحوی اجتناب‌ناپذیر در برخورد متفاوت آنها نسبت به جنگ متجلی می‌گردید. اما اکنون آنها تردیدی ندارند که باید روابط خود را با تهران بهبود بخشند تا بتوانند نقش سازنده‌تری در روند صلح ایفا کنند... .
تصمیم جدید شورای همکاری خلیج [فارس] برای خاتمه‌دادن به جنگ و تمایل ایران و عراق به نشان‌دادن عکس‌العمل مثبت نسبت به این تصمیم، ناشی از درک فزاینده نسبت به آثار فاجعه‌باری است که این جنگ در درازمدت بر منطقه خواهد داشت؛ آثاری که پس از خاتمه جنگ مشخص خواهند شد. عراق که تابه‌حال چندین‌بار به‌خاطر بدهی‌هایی که هرگز قادر به تأدیه آن نخواهد بود، ورشکسته شده ایران را نیز تدریجاً با مشکلات مشابهی مواجه می‌کند. درمورد اینکه حملات عراق به تأسیسات نفتی و صنعتی ایران تا چه حد خسارت وارد کند نظرهای متفاوتی ابراز شده، اما در تهران متوجه این واقعیت شده‌اند که گرچه اقتصاد ایران از اقتصاد عراق در وضعیت بهتری است، ولی این امر در درازمدت صادق نخواهد بود. جای شک و تردید نیست احساسات ضدجنگ در ایران در اوج خود قرار دارد.
وجود پشتوانه ارزی عظیم کشورهای عضو شورای همکاری خلیج [فارس] نمی‌توانند بحران‌های مالی بی‌سابقه‌ای را که هریک از این کشورها با آن روبه‌رو هستند پنهان کنند و شایعات مربوط به سقوط قیمت نفت، عربستان سعودی و کویت را نگران کرده و مانع از تزریق پول بیشتر به جنگ گردیده و برقراری صلح هم‌ کار پرهزینه‌ای خواهد بود ولی این احساس در خلیج [فارس] وجود دارد که برقراری صلح نهایتاً می‌تواند به شکوفایی اقتصاد منطقه بینجامد.»<ref>خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 250، 4/9/1364، صص 11 ـ 8، تهران ـ خبرگزاری جمهوری اسلامی، 3/9/1364. </ref>
 
== گزارش - 362 ==
مدیر یک شرکت انگلیسی به‌دلیل صدور قطعات هواپیما به زندان محکوم شد و یک شرکت هلندی سازنده مواد شیمیایی تحت تعقیب قرار می‌گیرد.
خبرگزاری رویتر از آکسفورد گزارش داد: «مدیر یک شرکت انگلیسی امروز به‌خاطر شرکت در توطئه‌ای که طی آن قطعات ربوده‌شده از کارخانه موتور هواپیماسازی رولز رویس از کشتی‌های آرژانتینی، ایرانی و دانمارکی سر در آورده، به چهار سال زندان محکوم شد.»<ref>مأخذ9، ص18، آکسفورد ـ خبرگزاری رویتر، 2/9/1364. </ref>
رادیو بی‌بی‌سی نیز گفت: «یک شرکت هلندی متهم است که به عراق ماده شیمیایی فروخته است که ممکن است به تولید گازهای سمی و کاربردشان در جنگ علیه ایران انجامیده باشد. مقامات هلند می‌گویند شرکت ملخمیه رسماً متهم خواهد شد که برای فروش ماده شیمیایی مزبور به عراق درخواست‌نامه جواز صدور ارائه نداده است.»
بی‌بی‌سی افزود: «شرکت هلندی متهم است در ماه دسامبر پارسال یعنی هنگامی‌که یک شرکت ایتالیایی ماده موردبحث را به یک شرکت دولتی عراقی فروخت و نقش واسطه ایفا کرده است. تصمیم مبنی‌بر تعقیب قانونی شرکت ملخمیه پس از آن گرفته شد که در ماه فوریه گذشته، افراد پلیس به دفاتر آن شرکت هجوم آوردند. شرکت می‌گوید: ماده شیمیایی موردبحث به عراق صادر شد تا به‌صورت حشره‌کش مورد استفاده قرار گیرد، نه‌اینکه در تولید گازهای سمی به کار رود. دولت ایران، عراق را کراراً به کاربرد سلاح‌های شیمیایی در جنگ متهم ساخته است، ولی عراق در هر مورد، ارتکاب این کار را تکذیب کرده است.»<ref>مأخذ18، ص19، رادیو بی‌بی‌سی، 1/9/1364. </ref>
 
== گزارش - 363 ==
حجت‌الاسلام باریک‌بین نماینده مجلس خبرگان و امام‌جمعه قزوین در خطبه دوم نمازجمعه امروز قزوین از انتخاب آیت‌الله منتظری به‌عنوان قائم‌مقام رهبری در سومین اجلاس خبرگان خبر داد. وی گفت: «به‌موجب اصلی که در قانون اساسی است، هرگاه اکثریت قاطع مردم فردی را به رهبری و مرجعیت شناختند و پذیرفتند، دیگر خبرگان وظیفه‌ای جز تأیید ندارند. لذا خبرگان براساس آراء اکثریت مردم و هم برای اینکه دشمنان مأیوس شوند و راهی برای نفوذ در آینده این انقلاب نداشته باشند، آیت‌الله‌العظمی منتظری را انتخاب کردند.»<ref>مأخذ8، ص1. </ref>*
 
== گزارش - 364 ==
 
هیئت اعزامی مجلس شورای اسلامی به نیکاراگوئه، عصر امروز با دانیل اورتگا رئیس‌جمهور و فرمانده انقلاب نیکاراگوئه، دیدار کرد. در این دیدار اورتگا سپاسگزاری خود و ملت نیکاراگوئه را از حمایت‌های جمهوری اسلامی از انقلاب مردمی کشورش اعلام و بر ضرورت گسترش روابط میان رهبران و مسئولان دو کشور تأکید کرد.<ref>دفتر سیاسی نمایندگی امام در سپاه، نشریه رویدادها و تحلیل، شماره 15، 23/10/1364، ص44. </ref>
 
== گزارش - 365 ==
اقدام ایران برای احداث خط لوله نفت، آینده‌نگری و جلوگیری از قطع صادرات نفت، در مقاله‌ای با عنوان "نقش ایران در جنگ خط لوله" در مجله مید چاپ انگلیس چنین بررسی شده است: «ایران سریعاً طرح‌های ساختمانی یک خط لوله 380 کیلومتری دو قلو به ارزش 500 میلیون دلار را به جریان می‌اندازد که به ایران اجازه خواهد داد تا بدون استفاده از پایانه صادراتی جزیره خارک، تمام سهمیه نفت تعیین‌شده خود ازسوی اوپک را صادر نماید. این تصمیم به‌دنبال حملات مخرب هوایی عراق گرفته شده است؛ حملاتی که در اواخر سپتامبر (اوایل مهر) صادرات نفتی از جزیره خارک را براساس گزارش‌ها به‌مدت یک هفته‌، به مقدار بسیار ناچیز تقلیل داد و تلاش‌های جنگی ایران را به فلج‌شدن تهدید کرد.
این پروژه با چنان سرعتی تکمیل می‌گردد که مقاطعه‌کاران بین‌المللی را متعجب ساخته است. اولین خبر درباره این پروژه، تلکسی بود که در اواسط اکتبر (اواخر مهر) به یازده کمپانی اروپایی و خاور دور زده شده بود. [...] عجله ایران نمایانگر موفقیت حملات هوایی عراق از ارتفاع پایین در ماه اوت و سپتامبر (مرداد و شهریور) به جزیره خارک است. براساس گزارش‌ها اکثر لنگرگاه‌های جزیره خارک ـ که 85 درصد از صادرات نفتی از آنجا ارسال می‌گردد ـ از کار افتاده‌اند. از آن زمان به بعد، تعمیرات سریع، صادرات را به میزان عادی 5/1 میلیون بشکه نفت در روز بازگردانده است؛ اما ایران نشان داده است که خیال ندارد بیش از این ریسک کند.
این خط لوله برنامه‌ریزی‌شده گنجایش 5/1 میلیون بشکه نفت را در روز خواهد داشت و از گوره، جایگاه نفت‌گیری خارک، در طول ساحل، به عسلویه واقع در نزدیکی منطقه گاز پارس و در نیمه راه بین خارک و بندرعباس کشیده خواهد شد. این خط لوله به پایانه‌های شناور یا ناوهای غول‌پیکر حامل مواد خام که در بندر بوشهر و عسلویه لنگر انداخته‌اند و نفت را بار تانکرها می‌کنند، مرتبط می‌گردند. درصورت بمباران، تعمیر این خط لوله تنها 24 ساعت وقت خواهد گرفت. [...]
دعوت‌نامه شرکت ملی نفت ایران که به‌صورت تلکس ارسال گردیده، از قسمت‌های عمده این قرارداد ساختمانی ـ که حدوداً200 میلیون دلار ارزش دارد ـ چنین نام می‌برد: کشیدن خط لوله، ساختمان انبارهایی برای 8 میلیون بشکه نفت و نیز نصب جایگاه‌های کمکی، سیستم‌های ارتباطی و زیربنا.
به مقاطعه‌کاران هفت ماه فرصت داده شده است تا 350 کیلومتر اول خط لوله با 172 کیلومتر خط لوله دو قلو را بکشند. این اندازه خط لوله برای رسیدن به بوشهر ـ بندری که بعضی پایانه‌های شناور در آنجا لنگر خواهند انداخت ـ کافی خواهد بود و بدین معنی است که ایران می‌تواند برای صدور بخش اعظمی از نفت خود در اواسط سال 1986 جایگزینی به‌جای خارک داشته باشد. [...]
از کمپانی‌‌هایی که در مناقصه این خط لوله دعوت شده‌اند، انتظار نمی‌رود هیچ‌یک از شرکت‌های اروپایی، بجز سایپام که نصب لوله گاز ایگات 2 را به اتمام می‌رساند، پیشنهادهای خود را ارائه دهند. کره جنوبی به‌احتمال خیلی زیاد پیشنهاد خواهد داد و شرکت کشور ژاپن در قرارداد تأمین لوله شاید دو شرکت مقاطعه‌کار ژاپنی را بر آن دارد تا پیشنهادهای خود را ارائه دهند. سه گروهی که برای قرارداد تأمین لوله به ارزش حدود 300 میلیون دلار پیشنهاد می‌دهند، عبارت‌اند از مانسمان از آلمان‌غربی، ایتال سیدر از ایتالیا، و یک کنسرسیوم ژاپنی متشکل از کمپانی فولاد ژاپن، کوکان ژاپن، صنایع فلزات سومیتومو و شرکت فولاد کاواساکی. در این قرارداد، مناقصه دهنده، 980 کیلومتر لوله به قطر 42 اینچ ـ که مناسب گاز ترش می‌باشد ـ و حدود 12 کیلومتر لوله زیردریایی به قطر 42 اینچ درخواست کرده است. که وزن آن حدود 470 هزار تن لوله فولادی می‌شود.
طرح کشیدن خط لوله به عسلویه، تازه‌ترین مرحله در جنگ (ایران و عراق) ـ که در آن صادرات نفتی ایران هدف اصلی بوده است. ـ به حساب می‌آید. ایران امیدوار است که در سال 1985 حدود 5/17 میلیون دلار* درآمد نفتی‌اش باشد، که این میزان 90 درصد از کل ارز سالانه این کشور است. هرگونه وقفه‌ای در صادرات نفتی از قدرت پرداخت دولت برای مهمات سنگین نظامی می‌کاهد. بعضی از تحلیل‌گران حدس زده‌اند که این مسئله ایران را وادار خواهد کرد تا به اقدامات تندی دست بزند، ازجمله از تردد کشتی‌ها در خلیج [فارس] بیشتر جلوگیری کرده و حتی به هم‌پیمانان عراق در خلیج [فارس] حمله کند. عراق در اقدامی برای نابود‌کردن تلاش‌های ایران در جنگ، کوشیده است تا به نفتکش‌هایی که به جزیره خارک در رفت‌وآمد هستند و در این پایانه بارگیری می‌کنند، حمله کند. اما عراق در حداقل 500 حمله موفقیت‌آمیز به کشتی‌های در رفت‌وآمد در خلیج [فارس]، موفق نگردیده است صادرات نفتی را ـ که در سال گذشته به میانگین نزدیک به سهمیه نفتی ایران در اوپک، یعنی 6/1 میلیون بشکه در روز رسیده بود ـ کاهش دهد. درضمن بمب‌افکن‌های عراقی که به حملاتشان روی تأسیسات نفتی ایران ادامه داده‌اند، تهاجم خود را در ماه‌های سپتامبر و اکتبر (شهریور و مهر) مجدداً از سر گرفته‌اند.
تا ماه سپتامبر، عراق در "جنگ نفت" در موضع دفاع قرار داشت؛ به‌دلیل صدمات وارده به پایانه‌های صادراتی عراق در خلیج [فارس] و نیز بسته‌شدن خط لوله کشیده شده از مناطق نفتی کرکوک به ساحل مدیترانه توسط سوریه که ظرفیت صادرات نفتی این کشور از حدود 3 میلیون بشکه در روز ـ که قبل از جنگ بود ـ به 800 هزار بشکه در روز کاهش یافته بود. اما سرمایه‌گذاری‌های سنگین در خط لوله‌هایی که از ترکیه و عربستان سعودی می‌گذرند، ظرفیت صادرات عراق را به 5/1 میلیون بشکه در روز افزایش داده است. عراق کار بیشتری در ترکیه و عربستان سعودی برنامه‌ریزی کرده است تا صادراتش را تا اواسط سال 1988 به بیشتر از 1/3 میلیون بشکه در روز برسانند. ظاهراً خط لوله جدید ایران تلاشی است برای دستیابی مجدد به ابتکارعمل در"جنگ نفت".»<ref>مأخذ21، ص45. </ref>
 
== گزارش - 366 ==
 
قرارداد احداث دومین خط لوله نفتی عراق در خاک ترکیه، به امضا رسید. قاسم احمد تقی العریبی وزیر نفت عراق که به‌تازگی با همتای روسی خود در مسکو قراردادهایی را به امضا رسانده است، امروز نیز در آنکارا موافقت‌نامه احداث خط لوله دوم نفت عراق میان عراق و ترکیه و شرکت ایتالیایی سایپام سرپرست شرکت‌های مجری طرح مذکور را به امضا رساند. وزیر نفت عراق امضای این موافقت‌نامه را یک واقعه تاریخی در روابط دو کشور توصیف کرد و گفت طرح لوله دوم به‌دنبال توافق رهبران سیاسی دو کشور اجرا می‌شود.<ref>مأخذ12، ص14، آنکارا ـ خبرگزاری عراق 1/9/1364. </ref>
به گزارش خبرگزاری اوپک این تأسیسات جدید، که در موازات تأسیسات موجود، قرار خواهند گرفت، صادرات نفت خام عراق از‌طریق ترکیه را به 5/1 میلیون بشکه در روز افزایش خواهد داد. در ماه جولای گذشته قرارداد توسعه فاز اول خطوط نفت عراق ـ ترکیه به امضا رسید که طی آن صادرات نفت خام عراق را به یک میلیون بشکه در روز رساند.<ref>مأخذ8، ص24، بغداد ـ عراق ـ خبرگزاری اوپک. </ref>
خبرگزاری یوگسلاوی نیز از آنکارا گزارش کرد: «کنسرسیوم ترکیه ـ ایتالیا و شرکت بوتاس متعلق به کشور ترکیه، روز گذشته درمورد پروژه احداث دومین خط لوله نفتی عراق در خاک ترکیه موافقت‌نامه‌ای به امضا رساندند. این قرارداد 255 میلیون دلاری شامل احداث 980 کیلومتر خط لوله نفتی به‌موازات خط لوله فعلی عراق در ترکیه است که حوزه نفتی عراق در کرکوک را به بندر "یومورتالیک" در کنار دریای مدیترانه متصل می‌سازد. احداث این خط لوله بخشی از طرح عراق در توسعه صادرات نفتی، به‌دنبال بسته‌شدن مسیر قبلی صدور نفت در خلیج‌فارس درنتیجه جنگ با ایران می‌باشد. سخنگوی کنسرسیوم ترکیه ـ ایتالیا دراین‌مورد گفت: کار مرحله دوم خط لوله عراق در ترکیه در چند هفته آینده آغاز شده و در طول 18 ماه به پایان خواهد رسید.»<ref>مأخذ16، ص20 . </ref>
رویتر نیز گزارش داد که کنسرسیوم مذکور قراردادی با سازمان لوله نفت عراق برای احداث بخش عراقی لوله امضا کرده است. یونایتدپرس نیز ضمن مخابره گزارش مذکور افزوده است: «شرکت دولتی خط لوله ترکیه (بوتاس) و شرکت سایپام (ایتالیا) یک قرارداد اعتباری نیز امضا کردند که براساس آن شرکت ایتالیایی برای 255 میلیون دلار بخش ترکیه‌ای خط لوله 165 میلیون دلار به‌صورت اعتبار تضمین‌شده دولتی همراه می‌آورد.
مقامات شرکت تکفن ترکیه گفتند که بقیه هزینه‌ها توسط اعتبارات بانک‌ها که قرار است بانک کارخانه‌داران امریکایی (هانور) ترتیبات لازم برای آن را بدهد، تأمین خواهد شد. مقامات رسمی گفتند که عراق هزینه احداث بخش عراقی این خط لوله را با فروش‌های نفتی به ایتالیا پرداخت خواهد کرد.»<ref>مأخذ44، ص2 . </ref>
 
== گزارش - 367 ==
قرارداد اعزام نیروی جدید کار از مصر به عراق امضا شد. به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی: «نشریه اقتصادی مید در لندن خبر از امضای قرارداد اعزام 8500 کارگر دیگر مصری به عراق، جهت پر‌کردن جای خالی کارگران عراقی را ـ که به‌زور به جبهه اعزام شده‌اند ـ داد. به نوشته این نشریه، هم‌اکنون در عراق بیش از یک میلیون و پانصد هزار کارگر مصری فعالیت می‌کنند.
صاحب‌نظران سیاسی معتقدند علاوه‌بر تمایلات سیاسی حکومت مصر که در راستای منافع امریکا، کمک به بغداد را در برنامه کار خود قرار داده است، توجه به وضع بد اقتصادی مصر نشان می‌دهد که قاهره از اعزام یک میلیون و پانصد هزار تن از کارگران مصری به عراق قطعاً هدف جذب ارز را نیز دنبال می‌کند و باتوجه‌به محدودیت‌های فراوانی که رژیم بغداد به‌خاطر تنگناهای اقتصادی برای خروج ارز توسط کارگران خارجی از عراق ایجاد کرده است، معلوم نیست پرداخت دستمزد ارزی این تعداد کارگر ـ که یک‌نهم کل جمعیت عراق را در بر می‌گیرد ـ چگونه انجام می‌شود.»<ref>دفتر سیاسی نمایندگی امام در سپاه، نشریه رویدادها، شماره 73، 19/9/1364، ص42. </ref>
 
== گزارش - 368 ==
 
خبرگزاری یونایتدپرس درباره درگیری نیروهای دروزی و امل در بیروت گزارش داده است: «شبه‌نظامیان دروزی و امل امروز برای دومین روز پیاپی برای کنترل غرب بیروت با تانک، خمپاره و راکت به جنگ با یکدیگر پرداختند. در جنگ بین این دو گروه مسلمان ـ که طرف‌دار سوریه هستند و متحد یکدیگر به شمار می‌روند ـ تاکنون بیش از 35 تن کشته و 150 تن مجروح شده‌اند و چندین محله غرب بیروت به‌کلی ویران شده است. [...] شبه‌نظامیان امل و دروزی بدون توجه به درخواست‌های مکرر رهبران خود (ولید جنبلاط و نبیه بری) و رهبران ‌سوریه برای متوقف‌کردن خونریزی‌ها و اعلام آتش‌بس‌های متعدد، به جنگ شدید خود ادامه دادند.
سوریه یک افسر ارشد ارتش خود را برای میانجیگری بین متحدان لبنانی خود به بیروت فرستاد، اما هم‌زمان با مذاکرات وی با نمایندگان جناح‌های درگیر، جنگ خیابانی به‌شدت ادامه داشت. [...] یک مقام دولت لبنان گفت: جنگ غرب بیروت علی‌رغم اعلام چهار بار آتش‌بس و تقاضای شخص عبدالحلیم خدام، معاون ریاست‌جمهوری سوریه و کارشناس مسائل لبنان در دولت دمشق، ادامه یافت. رشید کرامی نخست‌وزیر لبنان از طرفین درگیر خواست به جنگ خاتمه دهند و از حافظ اسد رئیس‌جمهوری سوریه تقاضا کرد در این امر مداخله کند.»<ref>مأخذ8، ص24، بیروت ـ یونایتدپرس. </ref>
 
ضمیمه گزارش346: گزارشی از شناسایی جزیره ام‌الرصاص
فرمانده تیپ10 سیدالشهدا(ع) در حین ارائه گزارش‌های شناسایی، حادثه‌ای که در جریان یکی از شناسایی‌ها اتفاق افتاده است را چنین بازگو کرد: «تیم شناسایی تا ساعت 5 صبح معطل عبور از موانع می‌شوند و 5 صبح به لب کانال می‌آیند و از کانال رد می‌شوند. در حین عبور مقداری خاک و علف‌های کنار کانال پایین می‌ریزد که بچه‌ها سریع آن را ترمیم می‌کنند و حرکت می‌کنند. [...] آنها تا ساعت 2 بعدازظهر در نیزارها گم می‌شوند. در ساعت 2 بعدازظهر موقعیت خودشان را پیدا می‌کنند و می‌فهمند که نزدیکی‌های جاده هستند. [...] ساعت4 بعدازظهر یکی از نیروها از سیم‌خاردار عبور می‌کند، جاده را شناسایی می‌کند و به پشت جاده برمی‌گردد و منتظر می‌شود تا هوا تاریک شود و روی جاده را طی بکند. [...] در تاریکی متوجه یک سیاهی می‌شود که از فاصله نزدیک به‌طرفش می‌آید. پشت بوته‌ای مخفی می‌شود و می‌بیند یک سربازی است که از مرخصی برگشته و کوله بارش هم روی کولش است. آن سرباز نگاهی به او می‌کند و به راهش ادامه می‌دهد. [نزدیک پاسگاه نگهبانی] شروع به داد و فریاد می‌کند و ایرانی، ایرانی می‌گوید. عراقی‌ها سریع چند نگهبان به‌سمت محل اشاره این سرباز می‌فرستند، ولی نیروی شناسایی موفق می‌شود چهار پنج متر داخل نیزار برود... . عراقی‌ها می‌آیند آن سرباز را مسخره می‌کنند و به عربی می‌گویند: ایرانی کجا بود؟! بعد شروع به گشتن می‌کنند و یک رگبار به داخل همان نیزارها شلیک می‌کنند. [...] نگهبانان عراقی هم شلوغ می‌کنند و یک جیپ فرماندهی‌شان می‌آید و چند خودرو ایفا هم می‌آیند و نیرو پیاده می‌کنند و یک صدایی از اینجا می‌آید که یک تعدادی دویدند و به آن‌سمت رفتند. برادری که اینجا بوده، احساس می‌کند که برادر دیگر را دیده‌اند و دنبالش رفته‌اند. [...] نگهبان‌ها آن سرباز را مسخره می‌کردند و او خودش را بالا و پایین می‌زده و می‌گفته بابا من ایرانی را دیدم ولی کسی زیاد باور نمی‌کند. [...] حدود نیم‌ساعت تا 45 دقیقه می‌گردند که ناامید می‌شوند و می‌روند. [...] البته این برادر احتمال می‌دهد که دشمن سیف‌الهی (دیگر نیروی شناسایی) را اسیر کرده و در جزیره دنبال او می‌گردد. [...] بعد از جاده عبور می‌کند. [...] وقتی این وسط‌ها می‌رسد، چرتش می‌گیرد و دستش را به نبشی‌ها می‌گیرد و می‌خوابد. حدود ساعت 3 بعد از نیمه‌شب دوباره حرکتش را شروع می‌کند. [...] شب بعد حدوداً ساعت 5:45 دقیقه در اینجاها او را پیدا کردند. او می‌گفت که کل جزیره پوشیده از نیزاز و نخلستان انبوه است و فقط راه‌های کوتاهی برای تردد وجود دارد.»<ref>مأخذ1، صص 18 ـ 15. </ref>
 
 
 
 
== پاورقی‌ها ==
<references group="پاورقی"/>
== <big>منابع و مآخذ روزشمار 1364/09/01 </big> ==


حاصل‌نشدن این شرایط، برابر است با شکست و این شکست هم دیگر شکست بدر و خیبر نیست، شکستی است که هم فرماندهان ما روحیه‌شان خرد و شکسته می‌شود و هم نسبت به رده‌های بالاتر اصلاً بی‌اعتقاد می‌شوند. الآن بسیجی‌های کاظمی [لشکر8 نجف] به فرمانده‌شان ایرادی ندارند، به مسئولین جنگ و مملکت اعتراض دارند. می‌گویند اینها چه مسئولینی هستندکه نمی‌آیند ببینند چه شده؟ در عملیات قادر چه گذشته؟ یعنی یک اعتراض عمومی را خواهیم داشت، الآن فرمانده لشکرها به قرارگاه‌ها بی‌اعتمادند، این بی‌اعتمادی اوج می‌گیرد.[[پرونده:Rahim-safavi-1.jpg|بندانگشتی|رحيم صفوي فرمانده نيروي زميني سپاه، اجراي عمليات محدود در سال 1364 و آمادگي براي عمليات گسترده در سال 1365 را پيشنهاد مي‌كند.]]رحیم صفوی در ادامه، پیشنهاد خود و دیگر مسئولان نیروی زمینی سپاه را چنین مطرح می‌کند:


«با این نیرو‌هایی که دارند می‌آیند، تا اوایل سال آینده 10 الی 15 عملیات محدود و موفق انجام بدهیم و هم‌زمان با این عملیات‌ها، خودمان را آماده کنیم و برای اوایل سال آینده در منطقه شمال‌غرب بجنگیم و هم‌زمان با آنها منطقه فدک و منطقه حیدر و حتی منطقه بالاتر را یعنی شمال منطقه عملیات بدر را آماده کنیم. یعنی تمام کارهایش آماده بشود و در این سه منطقه بعد از عملیات‌های شمال‌غرب عملیات کنیم. عملیات‌های شمال‌غرب را با نیرویی به‌اندازه 60 تا 70 گردان عمل کنیم، ولی عملیات‌های جنوب را که ارزش و اهمیتش کاملاً روشن است احتیاج به غافلگیری، آماده‌کردن منطقه و آمادگی تجهیزات، وسایل و امکانات دارد، آماده بشوند تا عملیات را جلو ببریم. ما شرایط خودمان را با [عملیات‌های] خیبر و بدر بسنجیم، اگر موفقیتی نمی‌بینیم دست به عملی نزنیم که باعث ناراحتی بشود. برویم محکم به مسئولین بگوییم ما عملیات‌های محدود را ادامه می‌دهیم تا چندین ماه دیگر، بعد هم در شمال‌غرب می‌جنگیم و بعد از آن در جنوب.»<ref>همان، صص 94 ـ 92.</ref>[[پرونده:Mohsen-rezaii-1.jpg|بندانگشتی|فرمانده كل سپاه محسن رضايي، در جلسه قرارگاه مركزي سپاه با اشاره به اهميت اجراي عمليات آتي (فاو)، اين جلسه را تلخ‌ترين جلسه در طول دوران فرماندهي‌اش ناميد.]]پس از سخنان رحیم صفوی، محسن رضایی درحالی‌که ناراحتی در چهره‌اش نمایان بود، پس از چند دقیقه تأمل شروع به صحبت کرد که بخش‌هایی از آن چنین است: «متأسفانه این جلسه برای ما تلخ‌ترین جلسه‌ای است که در تاریخ عمر جنگ دارم. تازه می‌فهمم که عمق ترمزی که الآن در آن پایین و عمق سدی که در بالای ما ایجاد شده، از پایین داریم ترمز می‌کنیم و از بالا یک سدی شده هم آن سد و هم ترمز شما، درست آن بن‌بستی که در جنگ پیدا شده، الآن پیدا کرده است. شما در بدر آمدید گفتید که بیاییم عملیات شماره 2 را، اول انجام بدهیم، گفتیم برادران این حرف را نزنید اگر یک ماه به شما فرصت دادیم، رفتید روی عملیات شماره 2 کار کردید، شاید وسط کار دوباره گفتید که نباید انجام بدهیم... چقدر استدلال شما یا برادرمان رشید آوردید که چرا نباید عملیات شماره 2 را انجام بدهیم؟... الآن تنها راه ما "فاو" است، فاو مهم است. حالا می‌گوییم فاو، اول می‌گویید القرنه بعد از القرنه می‌آیید می‌گویید نخیر، شمال‌غرب. خدا وکیلی همه‌تان می‌توانید بزنید روی قرآن که اگر یک ‌ماه دیگر رفتید روی شمال‌غرب فکر کردید، دوباره نیایید بگویید که نمی‌شود و... زمان دارد می‌گذرد و این دو ضعف که ضعف اساسی است و مبنای ترمز را تشکیل داده از پایین داریم ترمز می‌کنیم، از بالا هم که سد راه رشد توان رزمی و رشد قوه رزمی پیدا شده، حالا این وسط چه باید کرد؟ ما باید بفهمیم می‌خواهیم بجنگیم ولو با 2 نفر، حتی با یک‌گروهان می‌شود جنگید و می‌شود از دشمن تلفات گرفت. با 2 نفر هم می‌شود جنگید. ضعف سومی که هست این است که شما می‌گویید که توان جمهوری اسلامی می‌رسد، توان جمهوری اسلامی می‌رسد یعنی ضعف سوم. این ترمز و آن سد، جنگ را به بن‌بست رساندند، کی می‌گوید توان جمهوری اسلامی می‌رسد جمهوری اسلامی معجونی است از دستاورد انقلاب و رژیم سابق که دست ما مانده، شما صحبت از یک توان بالقوه‌ای می‌کنید که می‌گویید ما می‌توانیم این را به فعل در بیاوریم... مگر توان یک چیز ساده‌ای است، فهم توان پنج سال وقت می‌خواهد شما تا پنج سال دیگر نمی‌توانید بفهمانید. الآن 100 تا کمپرسی در جنگ می‌خواهید. همین الآن اگر بگویید 100 تا کمپرسی، می‌گویند ببینید اینها بهانه آوردند که می‌خواهند نجنگند که 100 کمپرسی را گفتند. چه کسی این را می‌گوید، جز افراد بالای شما این را می‌گویند، چرا؟ با شما لج دارند؟ اینها غیرانقلابی‌اند؟ نه، طبیعی است، ما هم به‌جای آنها بودیم همین حرف را می‌زدیم، برای اینکه در جنگ نیستند ما چه انتظاری داریم؟ چهار سال است خواستیم اینها را در جنگ بیاوریم، اما ورود ناقص اینها در جنگ کار را بدتر کرد. پس این توانی که از جمهوری اسلامی می‌گویید، شما خودتان را دارید بازی می‌دهید، یک ذهنیتی را درست می‌کنید که عذاب وجدانتان را حل کنید بعد آن را می‌گویید نه ما اگر این حرف را می‌زنیم خوب دلیل داریم. می‌گویید توان جمهوری اسلامی باید بیاید جلو، کدام توان؟ کدام کار؟ پس این هم ضعف سوم شما. جمهوری اسلامی یعنی در کل دولت 100 نفر آدم، تازه این 100 نفر که حزب‌اللهی و انقلابی هستند نمی‌دانند جنگ چیست چهار سال و پنج سال دیگر می‌فهمند. باوجوداین باید پیش برویم، پس این توان که می‌گویید، این است. من یک‌مرتبه نسبت به برخورد شما غافلگیر شدم، فکر نمی‌کردم، حالا بعد فکر می‌کنم که چه ضعف‌های دیگری ما داریم باید این ضعف‌ها را در‌آوریم و آنها را حل کنیم. ...» سخنان رحیم صفوی و محسن رضایی در این جلسه آغازی بود برای ادامه بحث: رحیم صفوی: ما می‌گوییم با این توان، نه می‌شود در القرنه بجنگیم و نه در فاو. حال شما هی می‌خواهید فشار بیاورید... اگر شما می‌فرمایید که متناسب با توانمان منطقه تعیین کنیم، الآن این منطقه تناسبی با توانمان ندارد، اگر برویم شکست می‌خوریم. سپاه با این توان قادر به اجرای عملیات گسترده نیست، باید توان بالاتری به دست بیاورد تا بتواند بجنگد. محسن رضایی: این کلی است، این را چه کسی از شما قبول می‌کند؟ شما با استدلال ثابت کنید که اینجا چند گردان می‌خواهد و چند گردان تابه‌حال رسیده. این بحث‌های نارس شما، کار شما را سد کرده و وقتی که این کار سد بشود معلوم است که نمی‌توانید آماده بشوید». در ادامه جلسه یکی دیگر از مسئولان نیروی زمینی سپاه، وارد بحث می‌شود. غلامعلی رشید: ما این‌را به‌وضوح می‌بینیم که اگر 50، 60 گردان نیروی بسیجی بدون امکانات و تجهیزات لازم فراهم شود، دستور عملیات صادر می‌شود؛ چشم‌پوشی می‌شود از غافلگیری؛ چشم‌پوشی می‌شود از برآورد مهمات و... ما می‌گوییم ما یک تاجر ورشکسته هستیم، نمی‌توانیم یک معامله بزرگ انجام دهیم. این خیالی است که ما قبلاً می‌کردیم. ما در فتح‌المبین یک تاجر خوب بودیم، می‌توانستیم معامله کنیم. الآن دیگر قادر نیستیم آن معامله بزرگ را بکنیم. ما می‌گوییم با یک‌ نفر هم می‌شود جنگید، اما یک‌ نفر وقتی بجنگد، سه نفر عراقی را بکشد و خودش هم شهید بشود، این پیروزی است، اما مجموعه عملیات‌های بدر و خیبر می‌شود شکست؛ پیروزی نیست. قضیه عاشورا پیروزی است، 72 نفر بودند به 30 هزار نفر. می‌شود جنگید، اما تا یک‌ ماه دیگر این 50، 60 گردان می‌شود قوی‌ترین عامل فشار. رضایی: صحیح است که شما می‌خواهید از من اعتراف بگیرید که اگر همه توان فراهم نشد نجنگید؟ کجای مردانگی این‌طور است؟ غلامعلی رشید: ما نسبت به فرماندهی خودمان اعتمادمان کم نشده، تردید نداریم. ما عقل شما و علم و تدبیر شما را عالی‌ترین تدبیر برای خودمان می‌شناسیم. ما بی‌اعتمادیم به اینکه امکانات نمی‌رسد، این تردید در بچه‌ها به وجود می‌آورد. یکی از علت تردیدها این است که بی‌اعتمادند به امکانات، بی‌اعتمادند به این نیرویی که باید فراهم شود، ... و دیدند هم این فراهم نشده و نیرو می‌آید پای‌کار و بعد می‌گویند عمل کنید و عمل هم کردند. ما می‌گوییم جلوگیری کنیم از این‌کار. ما اگر هم یک مقدار پارسال منطقه 2 را پیشنهاد می‌دادیم، می‌دیدیم که آن‌موقع پذیرای این نیست که بگوییم عملیات گسترده، در جنوب نمی‌توانیم انجام دهیم. ولی الآن به این نتیجه رسیدیم که واقعیات را ببینیم. در این جنوب هدف‌های بسیار ارزشمندی هست که زیر زبان همه مزه می‌کند. تا گفتیم فاو، گفتند: به‌به، چه چیز خوبی است و... اینجا هدف‌هایش ارزشمند است و امکانات و نیرو می‌خواهد و ما سه سال است که در اینجا تلاش می‌کنیم، نتوانستیم یک گام قوی برداریم، ما به‌عنوان یک پیشنهاد می‌گوییم که: تا پایان سال عملیات محدود انجام دهیم، 15تا عملیات محدود انجام می‌دهیم، بعد برویم شمال‌غرب؛ آنجا می‌شود با 50، 60 گردان جنگ کرد، بعد به جنوب برگردیم. در این فاصله کار مهندسی بکنیم که بشود غافلگیری را رعایت کرد. الآن تمام یگان‌های ما در سرزمین جنوب هستند. غافلگیری از بین رفته است، دیگر معنی و مفهوم ندارد. کار مهندسی که ما می‌کنیم فردایش می‌خواهیم عمل کنیم. شما کار مهندسی جزیره آبادان را انجام دهید و یک ‌سال بعد عملیات کنید. این معنای دیگری پیدا می‌کند. غافلگیری، آب حیات ماست.


<references />
<references />
</div>
{{#css:/bootstrap.css}}

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۵ آوریل ۲۰۲۳، ساعت ۰۸:۰۷

روزشمار جنگ سال 1364
1364.09.01
نام‌های دیگر یک آذر
تاریخ شمسی 1364.09.01
تاریخ میلادی 22 نوامبر 1985
تاریخ قمری 9 ربیع‌الاول 1406


1359.09.01
1360.09.01
1361.09.01
1362.09.01
1363.09.01
1365.09.01
1366.09.01





گزارش - 346

امروز در قرارگاه مرکزی سپاه پاسداران (قرارگاه خاتم‌الانبیای سپاه) جلسات متعددی با حضور فرمانده کل و دیگر فرماندهان و مسئولان سپاه پاسداران درباره عملیات‌های آتی و راهبرد نظامی جمهوری اسلامی ایران برگزار شد. اولین جلسه امروز با حضور محسن رضایی، عزیز جعفری (فرمانده قرارگاه کربلای1)، ابراهیم سنجقی(نماینده سپاه در ستاد قرارگاه خاتم(ص))، رضا آزادی (مسئول معاونت عملیات قرارگاه کربلای1)، علی فضلی (فرمانده تیپ10 سیدالشهدا(ع))، کاظم میرحسینی (فرمانده تیپ18 الغدیر) تشکیل شد. در این جلسه اقدامات انجام‌شده برای آماده‌سازی زمینه اجرای عملیات در جزیره ام‌الرصاص بررسی گردید.* در آغاز، محسن رضایی درباره اقدامات انجام‌شده و پیشرفت کار برای اجرای عملیات پشتیبانی در جزیره ام‌الرصاص پرسید. در جواب، پس از توضیح کوتاه عزیز جعفری، فرماندهان تیپ‌های سیدالشهدا و الغدیر به شرح اقدامات پرداختند. در ابتدا گفته شد تیپ‌های سیدالشهدا و الغدیر ـ که مأموریت اجرای عملیات در این منطقه را به‌عهده داشتند ـ در شروع کار با ایجاد چند پاسگاه کمین، حفاظت منطقه را برای جلوگیری از نفوذ افراد جاسوس و خبرچین و دیگر عوامل دشمن و همچنین تأمین بخشی از اروندرود که محدوده مأموریت این دو یگان بود را برای جلوگیری از نفوذ نیروهای شناسایی دشمن، به‌عهده گرفتند. در ادامه، علی فضلی اقدامات شناسایی را توضیح داد: نیروهای شناسایی چهار ماه پیش دوره آموزش‌های تکمیلی را گذراندند و با چگونگی عبور از رودخانه و حالت‌های مختلف جزرومد آب و... آشنا شدند. این نیروها شناسایی این منطقه را درحالی آغاز کردند که در ابتدای کار برای عبور از اروندرود از کوسه و... می‌ترسیدند، ولی طی دو سه شب این مسئله حل و شناسایی‌ها شروع شد. نیروهای شناسایی در شب سوم از اروندرود عبور کردند و به اولین موانع دشمن، شامل چند ردیف سیم‌خاردار حلقوی و موانع هشت‌پر رسیدند. این نیروها در پنج شب متوالی با عبور از اروندرود و ورود به جزایر ام‌الرصاص و ام‌البابی و بررسی خاکریزها، دژ مستحکم و کانالی که با عرض20/1 متر در پشت آن احداث ‌شده، سنگرهای دشمن که به فاصله‌های 20 تا50 متر از یکدیگر احداث شده، پاسگاه‌ها، سنگرهای تأمین جاده‌ها و... شناسایی مقدماتی موانع، خط و مواضع دشمن را به پایان رساندند. در این شناسایی مقدماتی نیروهای اطلاعات داخل سنگرهای عراقی نیز نفوذ کرده و انواع سنگرهای آر.پی.‌جی، تیربار و سنگرهای دارای دید و تیر را از سه زاویه شناسایی کردند. پس از این موفقیت‌ها، به نیروهای شناسایی اجازه داده شد تا با نفوذ به داخل جزیره، مسیرها، پل‌ها و آنچه در عملیات تأثیرگذار است را شناسایی کنند. فرمانده تیپ10 سیدالشهدا(ع) افزود: ازجمله مشکلاتی که برای عملیات پیش‌بینی می‌شد، پس از مسئله عبور از اروندرود، چگونگی رسیدن به خطوط دشمن و عقبه‌های آن در جزیره بود که این موضوع در شناسایی‌ها کاملاً موردتوجه بود. نیروهای شناسایی نحوه ساخت‌وساز سنگرهای بلوکی جدید دشمن در جزیره را که با سرعت، ظرافت و استحکام بیشتر ساخته و جایگزین گونی‌های شن می‌شود، مشاهده و اطلاعات خود را تکمیل کردند. ازجمله اقدامات دشمن که برگرفته از تجربه‌های عملیات‌های گذشته است که نیروهای خودی از پشت به دشمن حمله می‌کردند، سبب شده که عراقی‌ها با گذاشتن سیم‌خاردار و نبشی در پشت استحکامات و مواضع خود حداکثر تدبیر را برای پدافند از مواضع خود بکنند. علی فضلی موارد دیگری از اقدامات دشمن و مواضع و موانعی را که نیروهای شناسایی در ساحل دشمن و جزیره ام‌الرصاص مشاهده کرده‌اند، چنین برشمرد: تعویض سیم‌خاردارهای پوسیده با سیم‌خاردارهای نو و سالم؛ مشاهده کابل‌هایی که از داخل رودخانه به بشکه‌های انفجاری متصل بوده است؛ وجود سنگرهای تجمعی به فاصله 100تا150 متر از یکدیگر که اطراف آن سنگر نگهبانی احداث شده؛ وجود علفزار و نیزارهایی که مانع پیشروی سریع است؛ فعالیت فراوان دستگاه‌های مهندسی؛ جاده‌ای به ارتفاع 5 سانتی‌متر از سطح زمین و سیم‌خاردارها در اطراف آن؛ پاسگاه‌های اطراف جاده‌ به فاصله‌ی100 تا150 متر از یکدیگر، شناسایی پل‌ها و جاده‌های داخل جزیره. وی تأکید می‌کند که نیزارهای این جزیره چنان انبوه است که اگر کسی یک هفته در این نیزارها گم شود، محال است او را پیدا کنند. فرمانده تیپ10 سیدالشهدا(ع) ضمن بیان اینکه نیروهای شناسایی چنان به مواضع دشمن نزدیک شده‌اند که صدای تنفس نگهبانان دشمن هم به گوش آنان رسیده است، در ادامه جزئیات یکی از حوادثی را که برای نیروهای شناسایی این تیپ رخ داده است، بازگو می‌کند.[۱]* در ادامه جلسه فعالیت‌های آموزشی و تمرین‌هایی که برای آمادگی رزمندگان اجرا شده، چنین برشمرده شده: آموزش غواصی و آموزش‌های رزم آبی ـ خاکی در بندر انزلی؛ مانور عملیاتی تیپ‌های سیدالشهدا(ع) و الغدیر برای عبور از اروندرود؛ تمرین نفوذ در عمق مواضع دشمن؛ تمرین شکستن خط؛ تمرین ضربه‌زدن از پشت به خط دشمن؛ تمرین پاک‌سازی منطقه آزادشده؛ اجرای مانور در مناطق مشابه منطقه عملیاتی و عبور از موانع و استحکاماتی که مشابه‌سازی شده است؛ تمرین چگونگی پدافند از منطقه آزادشده و نحوه استفاده از مواضع و استحکامات دشمن برای پدافند از منطقه آزادشده.[۲] در این جلسه همچنین ضمن بررسی طرح مانور عملیات، به سؤالات فرمانده کل سپاه دراین‌باره، پاسخ داده شد و فرمانده تیپ سیدالشهدا به نمونه‌هایی از ضعف‌های خودی و دشمن اشاره کرد: عقبه نامساعد جبهه خودی؛ محدودیت زمین و توان دشمن در اجرای آتش فراوان؛ پیش‌بینی فشار بسیار دشمن از دو جناح و بر عقبه خودی؛ فاصله نزدیک نیروهای خودی و دشمن؛ کم‌بودن توان زرهی دشمن در این منطقه. سپس محسن رضایی به مواردی از مزایای عملیات در این منطقه اشاره کرد: «اگر از کانال‌های دشمن درست استفاده شود هیچ مسئله‌ای پیش نمی‌آید. شما می‌گویید تمامی این منطقه سیم‌خاردار دارد، شما اصلاً به این موانع دست نزنید، بگذارید این موانع دست‌نخورده بمانند. باتوجه‌به ضعف دشمن در قایق و پشتیبانی با قایق، در اینجا کافی است که نیروهای تأمین دارای آتش قوی باشند. یعنی در اینجا نباید تعداد نیرو زیاد باشد، بلکه باید بیشتر تیربار و آر‌.پی‌.جی. کار بکنند. دشمن نمی‌تواند در اینجا [از جزیره ام‌الرصاص] قایق به داخل آب بیندازد و حمله کند. همچنین چون در اینجا فاصله نزدیک است اگر بخواهد تمرکز آتش بدهد به سر خودش می‌خورد و نمی‌تواند 200 متر یا100 متر را هدایت کند. پس در اینجا اصلاً آتش توپخانه نمی‌ریزد، با خمپاره120 و 60 و81 اینجا را می‌زند. ... ما باید در اینجا نیروهای پرآتش بگذاریم و نیروهایی که آتش ندارند را حذف کنیم... . باید در اینجا تانک و تیربارهای کالیبر سنگین مانند23 میلی‌متری و تفنگ106 بیاوریم که بچه‌ها به آنها اجازه عکس‌العمل ندهند.» در ادامه جلسه، فرمانده تیپ18 الغدیر اصلی‌ترین راه موفقیت عملیات در جزیره ام‌الرصاص را رعایت اصل غافلگیری اعلام و تأکید کرد که برای ساقط‌کردن کمین‌ها و سنگرهای ردیف اول دشمن باید از سلاح سرد استفاده شود تا نیروهای ردیف‌های بعدی هشیار نشوند وگرنه امکان تصرف جزیره ناممکن می‌شود. کاظم میرحسینی همچنین لازمه موفقیت در این عملیات را سرعت عمل و تصرف جزیره قبل از روشنایی هوا دانست و برای رسیدن به هدف نکاتی را برشمرد: استفاده صحیح از سلاح و ادوات؛ عدم تمرکز نیرو و بهره‌گیری مناسب از تمرکز آتش‌ روی دشمن؛ ضرورت استفاده مناسب از نیروی غواص؛ ضرورت بهره‌گیری از توان مهندسی رزمی. فرمانده تیپ18 الغدیر ضمن یادآوری اینکه این جزیره پل ارتباطی ندارد و ازنظر وسایل انتقال امکانات به جزیره کمبود وجود دارد، خواستار حل کمبود لباس غواصی و همچنین واگذاری تانک و موشک مالیوتکا به یگان‌های عمل‌کننده در جزیره ام‌الرصاص شد.[۳]

گزارش - 347

در دومین جلسه امروز قرارگاه مرکزی سپاه پاسداران (قرارگاه خاتم‌الانبیای(ص) سپاه) فعالیت‌های یگان‌های مأمور به اجرای عملیات در منطقه فاو برای آماده‌سازی زمینه اجرای عملیات بررسی شد و در ادامه فرمانده کل سپاه وظایف اصلی فرماندهان را بیان کرد.* گزارش اقدامات شناسایی اولین موضوع جلسه بود که چگونگی حرکت نیروهای شناسایی از منطقه خودی، عبور از اروندرود و شناسایی موانع و مواضع دشمن در ساحل غربی این رودخانه شرح داده شد. نیروهای شناسایی یگان‌ها در اولین گام موانع طبیعی و مصنوعی ساحل دشمن، شامل چولان‌ها، موانع ضدهاورکرافت، موانع ضدغواص، ردیف‌های سیم‌خاردار حلقوی و توپی، سیم‌خاردار توری به طول ده متر و ارتفاع دو متر داخل نهرها برای جلوگیری از ورود غواصان و... را شناسایی کرده و به مواضع خود بازگشته‌اند.** در ادامه جلسه آموزش نیروها بررسی و بیان شد که آموزش نیروهای رزمنده و آموزش نیروهای غواص برای واحد تخریب و واحد اطلاعات عملیات آغاز شده و این نیروها و نیروهای خط‌شکن غواص درحال تمرین در آب‌های ساکن هستند. کمبود لباس غواصی مشکل مهم یگان‌ها در این زمان بود که سبب اختلال در آموزش هماهنگ و هم‌زمان نیروها شده‌ بود. فرماندهان در گزارش اقدامات آموزشی گفتند برای نیروهای عمل‌کننده علاوه‌بر آموزش غواصی، آموزش‌های آبی ـ خاکی، آموزش نبرد در نخلستان و نبرد در آب‌های متحرک، آموزش در آب‌های عمیق و بدن‌سازی نیز ضروری است که این آموزش‌ها درحال اجرا یا در دستور کار است. فرماندهان یگان‌ها همچنین گزارش دادند که مکان‌های مشابه منطقه عملیاتی در نظر گرفته‌اند تا رزمندگان دوره‌های آموزشی و مانورهای عملیاتی ازجمله حمله به ساحل و پاک‌سازی نخلستان را در این مکان‌ها بگذرانند. نکات مهمی که در ادامه جلسه بر آن تأکید شد چنین بود: آموزش در آب‌های متلاطم و موج‌دار؛ دقت در مقدار انحراف از هدف و چگونگی جهت‌گیری برای رسیدن به هدف؛ تأثیر فشار و جریان آب و جزرومد آب بر انحراف از هدف و تأثیر آن بر زمان‌بندی عملیات. از فرماندهان همچنین خواسته شد که مناطق مختلف آبی ازجمله سد دز، دریا، بندرعباس، رود کارون، رود بهمن‌شیر که دارای آب‌های متفاوت سرد، گرم، شور و شیرین هستند، بررسی شود. در این جلسه همچنین بر ضرورت انتقال افراد بومی از منطقه عملیاتی، استتار امکانات، حفظ نیروهای موجود و پرهیز از ترخیص آنها، تشکیل گردان‌های احتیاط، افزایش کیفیت نیروها و جذب نیروهای جدید تأکید شد.[۴] در ادامه جلسه، فرمانده کل سپاه پاسداران ضمن بیان وظایف فرماندهان، تدابیر لازم برای موفقیت را یادآور شد که خلاصه آن چنین است: هر فرماندهی سه وظیفه اصلی دارد: هدایت، مراقبت، هماهنگی. هدایت یعنی تدبیر و رهنمود دادن برای رسیدن به هدف. البته برای نیل به هدف، هدایت کافی نیست و مراقبت هم لازم است. این موضوع در همه امور صدق می‌کند: در امور نظامی، سیاسی، اخلاقی و... . مثلاً برای یک عملیات کافی نیست که به فرماندهان گردان‌ها بگوییم بروند گروهان‌هایشان را انتخاب کنند، بلکه باید مراقبت کنیم که آیا گروهان‌هایی که انتخاب می‌کنند شرط‌های لازم برای آن عملیات را دارند یا نه. وظیفه سوم هماهنگی است. امور باید هماهنگ پیش برود. یکی جلو نرود، یکی عقب بماند. پس دستوراتی را که فرمانده می‌دهد یا هدایتی است یا مراقبتی است یا هماهنگی است. فرماندهان قرارگاه‌ها، لشکرها و مراکز ما در بعد هدایت و هماهنگی تجربه بسیاری دارند، البته دراین‌زمینه کمبود و ضعف داریم ولی اساسی نیست، اما در بعد مراقبت یک "لنگی"بزرگ داریم؛ باید مراقبت را هم به کارمان اضافه کنیم. مثلاً مراقبت از خط؛ از خط خودتان بازدید کنید. وضعیت نیروها و چگونگی استقرار در خط را بررسی کنید. دید دشمن روی خط و روی نیروها را بررسی کنید. و همین‌طور مراقبت از وضعیت پوشش و استتار منطقه؛ حفاظت منطقه. مراقبت از عقبه‌ها و دژبانی‌ها و شناخت ضعف‌ها و... نحوه دیگر مراقبت، بازدید فرماندهان لشکرها از لشکرهای دیگر و برای این عملیات تهیه گزارشی از وضع سازماندهی و آموزش نیروها. فرمانده کل سپاه در ادامه بر اهمیت توانایی فرماندهان گروهان‌ها و دسته‌ها در عملیات آینده در منطقه فاو تأکید می‌کند: در این عملیات باید فرماندهان گروهان‌ها و دسته‌ها دقیقاً چک شوند که چه کسی هستند، سابقه آنها چیست، چگونه می‌توانند گروهان و دسته را هدایت کنند. چون جنگ در نخلستان‌ها و شهر(فاو) روشی خاص می‌خواهد. برای عملیات در این منطقه هم باید به سازماندهی و کیفیت فرماندهان گروهان‌ها و دسته‌ها توجه شود و هم به آموزش و آمادگی نیروها. در بخش پایانی این جلسه فرمانده کل سپاه برای برداشتن اولین گام در بعد مراقبت، به فرمانده لشکر31 عاشورا مأموریت داد تا با کمک چند کارشناس، از وضع خط، وضعیت پوشش و استتار، وضعیت پیشرفت کار لشکرهایی که قرار است در منطقه فاو عملیات کنند، اسکله‌سازی و جاده‌سازی، آماده‌کردن مواضع ادوات، فعالیت در خط و هماهنگی‌ها و... تا هفته آینده گزارشی مکتوب و مفصل تهیه کند.[۵]

گزارش - 348

در سومین جلسه امروز قرارگاه مرکزی سپاه پاسداران (قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص))، مأموریت قرارگاه‌های کربلای2، نوح و کربلای1 در عملیات گسترده آتی در منطقه فاو و منطقه هور مشخص شد و ضمن اعلام اینکه منطقه فاو، منطقه اصلی عملیات گسترده است، بر اهمیت و آماده‌سازی منطقه هور به‌منزله منطقه عملیات یدک تأکید شد.* در آغاز جلسه فرمانده کل سپاه پاسداران منطقه مأموریت قرارگاه نوح را جناح چپ منطقه عملیات یعنی رأس‌البیشه تا دهانه خلیج‌فارس تعیین کرد. برای اجرای این مأموریت، لشکر19 فجر، لشکر41 ثارالله، و تیپ33 المهدی(عج) زیر امر قرارگاه نوح قرار می‌گیرند. همچنین این قرارگاه مأموریت یافت تا برای این عملیات 10 گردان احتیاط نیز تشکیل دهد. محسن ‌رضایی منطقه مأموریت قرارگاه کربلای2 را جناح راست منطقه قرارگاه نوح مشخص کرد. برای اجرای این مأموریت لشکرهای7 ولی‌عصر(عج)، 25 کربلا، 31 عاشورا، 8 نجف، 5 نصر، 21 امام رضا‌(ع) و تیپ ویژه شهدا زیر امر قرارگاه کربلای2 قرار می‌گیرند. در ادامه درباره طراحی مانور عملیات در منطقه فاو و طرح مانور برخی یگان‌های این عملیات بحث شد، اما به نتیجه نهایی نرسید. در ادامه جلسه منطقه عملیاتی شماره2** (البیضه، کساره و الحسان ـ در منطقه هورالعظیم) که"طرح یدک"محسوب می‌شد، بررسی گردید. فرمانده کل سپاه درباره اهمیت این منطقه گفت: «در این منطقه باید به‌صورت بسیار جدی کار شود. اگر ما باز دو هفته دیگر اینجا بیاییم و ببینیم با ناباوری کار شده، این اصلاً قابل‌تحمل نیست. این منطقه باید آماده شود که اگر خدای‌نکرده در عملیات پایین(منطقه فاو) با مشکل برخوردیم، لشکرها به‌سرعت به این منطقه(هور) منتقل شوند و عملیات کنند.» باتوجه‌به این تأکیدها بود که عزیزجعفری چنین درخواست کرد: «پس بگویید نیروهای شناسایی که اینجا کار کرده‌اند تحت‌امر [واحد] اطلاعات عملیات ما بگذارند و هماهنگی آنها با [واحد] اطلاعات عملیات ما باشد و ما به آنها مأموریت بدهیم.» در ادامه بحث، محسن‌ رضایی ضمن تأکید بر اهمیت منطقه هور، اقداماتی را که در این منطقه باید انجام شود، برشماری می‌کند: این یک عملیات بزرگ است یعنی یک عملیات درحد عملیات پایین (فاو) است و غیر‌ از عملیات ام‌الرصاص و عملیات‌های محدود است. [...] ما می‌توانیم از احتیاط‌های آنجا (فاو) برای اینجا استفاده کنیم و از احتیاط‌های (هور) برای آنجا (فاو) استفاده کنیم. باید حداکثر یک هفته به‌صورت قطعی بگویید که یگان‌ها و نیروها را پای کار ببرند. شما هرچه را که می‌خواهید کم بکنید، باید همین الآن کم بکنید. باید جای توپخانه درست بشود، ما اینجا یک آتش قوی می‌خواهیم. باید ببینید که هدف نهایی تا کجا باشد. حتی باید مشخص کنید تا کجا می‌خواهیم با قاطعیت برویم. مثلاً نصف نیروهایمان عمل کند، نصف هم احتیاط باشد. [حد عملیات و نیروی متناسب با آن ‌را مشخص کنید]. این موارد را یادداشت کنید: 1. تهیه مانور کلی عملیات و هدف قطعی آن که دیگر در آن تغییرات داده ‌نمی‌شود. 2. مشخص‌کردن تعداد و محل مواضع توپخانه‌ای که باید در هور ساخته‌ بشود. 3. جاده‌های ضروری که سریع باید کشیده شود. 4. احداث پلی به‌ طول 10 کیلومتر از آخر شط علی به‌سمت (پاسگاه) بلال و پاسگاه (ترابه) توسط واحد مهندسی نجف (آقای شجاعی). 5. طرح اجرای عملیات محدود (در ام‌النعاج) را در همین هفته مشخص کنید. 6. لشکرهای31عاشورا، 25 کربلا، 41 ثارالله و 5 نصر و تیپ33 المهدی هرکدام یک دسته نیروی شناسایی با یک فرد توجیه به منطقه شماره 2 (هور) بفرستند. در پایان این جلسه مقرر شد که قرارگاه تاکتیکی نصرت، تیپ10 سیدالشهدا، تیپ18 الغدیر، تیپ9 بدر، تیپ خیبر، تیپ امام حسن(ع)، لشکر27 حضرت رسول(ص)، لشکر17 علی‌بن‌ابی‌طالب(ع)، تیپ32 انصارالحسین(ع)، تیپ ویژه شهدا، تیپ44 قمر بنی‌هاشم(ع)، لشکر14 امام حسین(ع)، نیز زیر امر قرارگاه کربلای1 قرارگیرند و کار آماده‌سازی زمینه اجرای عملیات را در منطقه هور شروع کنند.صحافی 1607 پیاده‌شده نوار 16877، ارزیابی منطقه عملیاتی فاو و هور والفجر8 (1/9/1364، قرارگاه خاتم)، زمان‌زاده، صص 20 ـ 1.</

گزارش - 349

در جلسه پایانی امروز قرارگاه مرکزی سپاه (قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص)) که با حضور اکثر فرماندهان قرارگاه‌ها، مسئولان رده اول و تعدادی از فرماندهان یگان‌های سپاه پاسداران تشکیل شد، * فرمانده کل سپاه در سخنانی مشروح به بیان تذکرات و نکاتی مهم پرداخت، که خلاصه آن چنین است: تلاش برای دستیابی به پیروزی سریع و پایان‌دادن به جنگ ضروری است. توقف و درجا زدن‌های ما صددرصد شکست درپی دارد. دنیا در تلاش و تدبیر است که ابتدا پیشروی ما را سد کند و سپس علیه ما وارد عمل شود. امروز در سطح منطقه و در سطح دنیا در جلسات و کنفرانس‌ها درحال بررسی هستند که مسئله ما را چطور حل کنند. انگلیسی‌ها به امریکایی‌ها گفته‌اند که برخورد عجولانه با ایران اشتباه است با برنامه‌ریزی درازمدت باید مشکل ایران را حل کرد. نظر امام این است که استراتژی ما باید سرعت عمل داشته باشد، اگر چنین نباشد بی‌فایده است. دلیل اینکه در عملیات فتح‌المبین و بیت‌المقدس اصرار برادران را برای تعویق عملیات نپذیرفتیم همین ضرورت سرعت عمل بود. ما پشت دروازه‌های بصره و بغداد توقف کرده‌ایم و این توقف شکست را درپی دارد. این نظر صریح امام است که بایستی از این توقف و رکود نجات پیدا کنیم. امام می‌فرمود: "به خدا اعتماد کنید؛ به قدرت خدا اعتماد کنید. " چقدر زمان را در عملیات بدر از دست دادیم. این حرفی که می‌گوییم که "عقل" باید کار کند، این بحث بسیار ضعیفی است که می‌کنیم؛ همین نشانه بی‌عقلی ماست؛ چون این واضح است که انسان باید از عقلش استفاده کند. عقل و تدبیر در جایی کارایی دارد که قلب ما راه بیفتد. به وضع ناهنجاری که پیدا کرده‌ایم اهمیت ندهید، ببینید رمز موفقیت این عملیات‌ها چیست؟ چه حکمتی در اینها نهفته است؟ مگر در فتح‌المبین ما چیزی می‌دانستیم که خداوند این‌همه الهامات به ما داد؟ وقتی در اجرای عملیات فتح‌المبین گیر کردیم، برادران گفتند خدمت امام برویم لااقل امام استخاره‌ای بکند یا تدبیری به ما بدهد. خدمت امام که رفتیم استخاره نگرفتیم، بلکه امام به ما روحیه داد و فرمود: "شما بروید و پیروزید. " ولی وقتی آمدیم و ابهام داشتیم، قرآن را باز کردیم این آیه آمد:"لقد رضی الله عن المؤمنین اذ یبایعونک تحت الشجره" به‌درستی که خداوند از بیعت و وفاداری سربازانی که زیر آن درخت با پیامبر عهد کردند خشنود گشت و از مؤمنین که روی عهد و وفایشان ایستادند خشنود است و به‌زودی فتح بزرگی به شما می‌دهیم. "فعجل هذه لکم" بعد فرمود: " بعد از این فتح فتحی بسیار بزرگ‌تر به شما می‌دهیم که نمی‌توانید غنائم آن را شمارش کنید. در پایان فرمود: " ما این آیات را می‌گوییم تا شاید هدایت شوید. " مروری در خودمان بکنیم شاید هدایت نشده‌ایم. مروری بکنیم و ببینیم واقعاً اعتقادمان به خدا از گذشته قوی‌تر شده است؟ یک حکمتی در این کارها هست وگرنه در عملیات بدر ما این‌قدر زحمت کشیدیم و این‌قدر رفتیم تا پای کار رسیدیم و با یک حرکتی می‌توانستیم موفق شویم، چرا موفق نشدیم. [...] ما که نباید با یک حرکت دشمن مات شویم. اگر کار در جایی گیرکرد، باید در جای دیگر اقدام کنیم. اگر این حرکت نشد، آن حرکت را بکنیم. چیزی که باعث می‌شود تدبیر و عقلمان کار بکند قلب ما و عشق و اعتماد ما به خداوند است. اینکه خداوند می‌فرماید: "و کان حقاً علینا نصرالمؤمنین" یعنی اینکه، بر ما یک حق واجبی است که مؤمنین را نصرت بدهیم. خدا دروغ می‌گوید؟! بارها شده که خداوند می‌فرماید:" ان وعدالله حق". مسئله اصلی ما نیستیم، اگر اسلام شکست بخورد می‌دانید چه می‌شود؟ اسلام دیگر نمی‌تواند قد علم کند. پس باتوجه‌به اینکه تمام زمینه‌ها آماده است بیاییم یک مروری بکنیم، شاید خودمان را آماده نکردیم، شاید یک مقدار مغرور به این پیروزی‌ها شدیم، شاید یک مقدار خودمان را گم کردیم. بیایید ببینیم باید چه کار بکنیم؟ راهمان چیست؟ مسئله ما چیست؟ ما که مشکلی در تدبیر و عقل نداریم، ما 5 سال تجربه داریم. آن چیزی که نمی‌گذارد ما از عقل و تدبیرمان استفاده کنیم، قلب ما است. بیایید به قلب‌مان مراجعه کنیم و ببینیم اگر این قلب قوی‌تر نشده است آن را قوی بکنیم. اگر ضعیف مانده آن را به پای کار برسانیم. در این مسائل حکمت‌هایی هست که باید آنها را متوجه شویم. خداوند متعال می‌فرماید: تاکنون قومی نبوده که ما برای آن پیامبری نفرستاده باشیم تا آن قوم را به تضرع و زاری بکشاند. می‌فرماید: هدف پیامبرانی که فرستادیم این بود که مردم را به زاری و تضرع بکشانند. اما وقتی که زاریشان برطرف می‌شود و رحمت حاصلشان می‌شود، شروع به شرک‌ورزیدن می‌کنند و مشرک می‌شوند. ما الآن در یک وضعی قرار داریم که قطعاً خداوند متعال نمی‌خواهد اسلام شکست بخورد و قطعاً ما را یاری و کمک می‌کند، منتها این یاری‌کردن راه و طریقی دارد. یاری‌کردن خدا به این است که ما منحرف و بدبخت نشویم و از راه هدایت کنار نرویم. ما باید برای این کار ساخته شویم و هیچ راهی هم نداریم، ساخته‌شدن ما هم در این است که به مسائل توجه بکنیم. محسن رضایی در ادامه با ذکر آیه 74 سوره صافات که در آن درباره چگونگی نجات حضرت نوح، حضرت ابراهیم و حضرت موسی و درخواست و تضرع آنها از خداوند و یاری خداوند بیان شده، می‌گوید: ما هم باید از خدا بخواهیم، خواستنی واقعاً از ته قلب. وی همچنین با ذکر آیه 185 سوره بقره که" ما دعای کسی را اجابت می‌کنیم که از ما بخواهد و تنها ما را بخواهد، پس بپذیرند از من و به من ایمان بیاورند (یعنی به من اعتماد کنند و ایمان بیاورند و از من بخواهند) من نزدیکشان هستم و دعای آنها را اجابت می‌کنم. " اضافه می‌کند که حالا آیا غروری که در ما هست، به ما اجازه نمی‌دهد که درمقابل خدا زاری کنیم و از خدا بخواهیم، نمی‌دانم. وی در ادامه با اشاره به آیات 41 و 62 سوره انعام و آیات 28 و 55 سوره اعراف می‌گوید. این حالت‌هایی که اتفاق می‌افتد سراسر حکمتی است که ما باید این حکمت‌ها را فرابگیریم. اگر از این حالت‌ها استفاده نکنیم و از کنار این حالت‌ها ساده بگذریم و با یک تحلیل احتمالات ـ نه تحلیل اخباری ـ و ظن و گمان از این رحمت‌های الهی و سختی‌هایی که برای ما در نظر گرفته شد، بگذریم، مشکل است. وقتی به‌جای تکیه بر خدا و تکیه بر او به قدرت‌های دیگر و اعمال خودمان که شیطان آنها را برایمان زینت می‌دهد توجه و تکیه و اعتماد کنیم خودمان در کنار خدا قرار گرفتیم، باعث می‌شود که به‌‌هرحال یا از صحنه انقلاب دور شویم و مثل ضدانقلاب می‌شویم، یا چون قلب ما قسی و سخت و مثل سنگ می‌شود و نمی‌خواهد تسلیم شود، این مشکلاتی هستند که پیامبران خدا کشیدند. [...] ما هم باید تحمل کنیم و در همه این سختی‌ها حکمت و نظر و لطف و رحمتی است و آن این است که ما حواسمان را جمع بکنیم تا فقط و فقط خدا را بپرستیم. و فقط و فقط از خدا کمک بخواهیم و به پیش برویم. ان‌شاءالله باید این نکته را با حرکات و برخوردمان به برادرهایمان به یک طریقی مطرح کنیم تا به‌صورت طبیعی، نه تصنعی یاری خواستن از خدا در لشکرها شروع شود. البته باید خیلی طبیعی کار کنید و اگر می‌دانید صحبت عمومی اثر نمی‌کند یا اثر کار را خراب می‌کند و اثر منفی دارد سعی کنید در این ‌زمینه‌ها بحث نشود، ولی با فرماندهان گردان‌هایتان به یک طریقی مطرح بکنید و کم‌کم با پایین طرح کنید. قرارگاه‌های ما و خود ما هم همین‌طور عمل می‌کنیم. باید به یک نحوی واقعاً از خدا کمک بخواهیم و توجه بکنیم که تنها کسی که می‌تواند ما را نجات بدهد خداست و کافی نیست که ما بگوییم خدا که مشکلات ما را می‌داند! ما باید این غرور را بشکنیم. و درمقابل خدا خودمان را بشکنیم، ما تا زمانی‌که در بارگاه الهی ذلیل و خاضع نشویم و این قلب قسی خودمان را نشکنیم امکان ندارد خدا به ما کمک کند. البته این ‌هم از موضع رحمت است و خدا ما را دوست دارد که ما را این‌طور در سختی‌ها غوطه‌ور کرده است خدا می‌داند که اگر یک خوشحالی به ما داد و اگر یک چیزی به ما می‌داد که ما از این مرحله رد نشده و آبدیده نمی‌شدیم و این قلب قسی شکسته نمی‌شد و درمقابل او خاضع نمی‌شدیم، آینده ما صددرصد از دست می‌رفت و دنیا را هم نداشتیم و شاید بدتر از بنی‌صدر و منافقین خلق می‌شدیم. [...] حکمتی در این عملیات‌ها هست چطور ما در حالت ضعف عملیات فتح‌المبین، قرارگاه‌هایمان را دو سه شبه درست کردیم و تیپ‌هایمان اولین‌بار در فتح‌المبین اعلام موجودیت کردند و یک ماه بعد عمل کردند و تویوتا گرفتند، و موفق شدند؟! اما در بدر که تمام شرایط پیروزی ما آماده بود و می‌توانستیم با جابه‌جا‌کردن دو یا سه لشکر پیروز شویم، نشدیم؟! این نشان می‌دهد که خدا یک مقدار ما را به خودمان واگذار کرده است و می‌خواهد زاری بکنیم خدا می‌خواهد به ما فشار بیاید تا ساخته بشویم و ان‌شاءالله این خواست عمومی و حالت عمومی تضرع و حالت خواستن عمومی به‌صورت طبیعی در بین لشکرها بنا شود. خدا می‌داند که اسلام در خطر است، خدا می‌داند که ما مشکل داریم.[۶]

گزارش - 350

ستاد مشترک ارتش با انتشار اطلاعیه شماره 2297 خود اعلام کرد: «خلبانان جان‌برکف نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در ساعت 14:35 دقیقه امروز یکم آذرماه، با چند فروند از جنگنده شکاری بمب‌افکن‌های خود یک کارخانه صنعتی و یک مرکز تجمع خودروهای نظامی دشمن را در منطقه دربندیخان عراق بمباران و با واردآوردن ضایعات و خسارات قابل‌ملاحظه به صدامیان، سالم به پایگاه‌های خود مراجعت کردند.»[۷] از سوی دیگر، یک سخنگوی نظامی عراق درباره حمله مذکور ادعا کرد که نیروهای دفاع زمینی عراق تلاش دو هواپیمای ایرانی را که ظهر امروز قصد داشتند به مرزهای بین‌المللی عراق در منطقه شمالی تجاوز کنند با ناکامی مواجه و هر دو هواپیمای ایرانی را وادار کردند که بدون دستیابی به هیچ هدفی به فضای ایران بازگردند.[۸]

گزارش - 351

حملات هوایی عراق به جزیره خارک امروز نیز ادامه یافت. خبرگزاری جمهوری اسلامی از بوشهر، گزارش داد: «در ساعت 11:50 دقیقه امروز جزیره خارک موردحمله هواپیماهای مهاجم عراقی (میگ25) قرار گرفت و احتمالاً تعداد چهار بمب در جزیره و اطراف جزیره اصابت و منفجر گردیده که هیچ‌گونه خسارت جانی و مالی در بر نداشته است. ضمناً یک موشک هاگ (هاوک) به‌طرف هواپیمای مهاجم شلیک شد که به‌محض‌اینکه خلبان متوجه گردید، مشاهده شد که چند لحظه دود پشت هواپیما قطع و هواپیما تغییر مسیر داده و سپس متواری گردید که درنتیجه موشک منحرف‌شده بدون واردآوردن خسارت به هواپیما، منفجر شد.»[۹] دفتر فرماندهی سپاه پاسداران منطقه 4 نوح دراین‌باره اعلام کرد که این حمله را هواپیماهای میگ25 و میگ23 انجام دادند و چهار بمب پرتاب‌شده در اطراف اسکله آذرپاد [از اسکله‌های جزیره خارک]، در آب اصابت کرد که خسارتی نداشت. این گزارش حاکی است موشک هاگ پرتاب‌شده به‌طرف هواپیماهای عراقی، بدون اثر بوده است.[۱۰] از سوی دیگر، ارتش عراق با صدور اطلاعیه نظامی شماره 2030 اعلام کرد: «در ساعت 11:20 دقیقه صبح امروز هواپیماهای نیروی هوایی ما دست به حمله جدید موفقیت‌آمیزی علیه جزیره خارک زدند و پس از اینکه عقاب‌های ما هدف خود را کوبیدند، سالم به خاک میهن بازگشتند.»[۱۱]

گزارش - 352

به نوشته نشریه لویدز لیست، درپی حمله هفته گذشته عراق به تأسیسات جزیره خارک، ذخیره نفت جزیره سیری به‌شدت کاهش یافته است. در همین حال خبرهای امروز حاکی‌از وضعیت عادی جزیره خارک و صادرات نفت آن است. خبرگزاری جمهوری اسلامی از لندن گزارش داد: «روزنامه لویدز لیست ارگان شرکت بیمه لویدز لندن، امروز به نقل از خبرنگار خود چیز لین‌ها بارد نوشت: طبق اطلاعات جزئی که درباره فعالیت بنادر ایران در دست است، حداقل هفت فروند نفتکش در جزیره سیری برای بارگیری نفت خام در انتظار به سر می‌برند. این درحالی است که قبل از حملات اخیر عراق این تعداد به‌طور متوسط سه فروند بود. به گفته تعدادی از منابع خلیج‌فارس، به‌دنبال این حملات، تأسیسات نفتی خارک حداقل به‌مدت سه روز بسته شد. این خبرنگار همچنین می‌نویسد: مشتریان نفت ایران روز پنجشنبه مدعی شدند این کشور تمام نفت خام صادراتی موجود خود را تا 29 آذر (20 دسامبر) به فروش رسانده و برای تحویل نفت خام در اوایل دی‌ماه، بهای بیشتری مطالبه می‌کند. به نوشته وی، بهای جدید بین 50/27 و 55/27 دلار برای هر بشکه نفت خام سبک ایرانی برای خاور دور می‌باشد که نسبت به بهای تعیین‌شده در اوایل دهه دوم آذرماه بین 10 تا 15 سنت افزایش نشان می‌دهد.»[۱۲] از سوی دیگر، خبرگزاری جمهوری اسلامی از بوشهر گزارش داد: «وضعیت جزیره خارک و صادرات نفت درحال‌حاضر عادی است و روز جاری دو کشتی جهت بارگیری به اسکله پهلو داده شده و یک کشتی پس از بارگیری از اسکله جدا و به‌طرف مقصد حرکت نموده است.»[۱۳]

گزارش - 353

مجله مید چاپ انگلیس در آخرین شماره خود درباره حملات ماه‌های اخیر عراق به خارک در مقاله‌ای با عنوان "خیانت یا تکنولوژی " به دو دلیل احتمالی برای موفقیت برخی از این حملات پرداخته و نوشته است: «هنگامی‌که در پانزدهم اوت (24 مرداد)، هواپیماهای عراقی اولین حمله موفقیت‌آمیز خود را به پایانه صادراتی جزیره خارک کردند، استحکامات دفاعی غیرقابل‌نفوذ جزیره را بدون خدمه یافتند. این کار با طرح‌ریزی قبلی بود؛ فرمانده واحدهای ضدهوایی جزیره به عراقی‌ها اطمینان داده بود که در لحظه حمله، افرادش درحال استراحت خواهند بود. نیروی هوایی عراق موفق گردید قبل از آنکه واحدهای ضدهوایی بتوانند دست به عملی بزنند، صدمات قابل‌ملاحظه‌ای به تأسیسات نفتی وارد آورد. خاصه که آنها یک ناو غول‌پیکر حامل نفت خام را ـ که در اسکله جزیره دریا واقع در قسمت غربی خارک لنگر انداخته بود ـ مورد اصابت قرار دادند که با آتش‌گرفتن آن قسمت‌هایی از ساختمان پایانه صدمه دید. فرمانده ایرانی که عراقی‌ها را راهنمایی کرده بود، اکنون در زندان در انتظار مجازات خیانت خود، به سر می‌برد. عراقی‌ها پس از حمله موفقیت‌آمیز خود در اواسط ماه اوت، حملات هوایی متعددی به جزیره خارک کرده‌اند، لیکن این حملات در ارتفاع بسیار بالا از سطح دریا قرار داشتند و فاقد آن دقت در هدف‌گیری بودند که حمله قبلی داشت. حمله قبلی در سطح پایین انجام شده بود. این، یک برداشت از چگونگی موفقیت عراقی‌ها در رخنه‌کردن به استحکامات دفاعی خارک است که بعضی از تهرانی‌های عالی‌رتبه مطرح می‌سازند. این برداشت مغایر با برداشت پیچیده‌تر و نگران‌کننده‌تری است که مقامات نزدیک به صنعت نفت پیش می‌کشند. براساس تعبیر دوم، اکثر حملاتی که از 15 اوت به بعد صورت گرفته، حملاتی در سطح پایین بوده‌اند که با بمباران‌‌هایی از ارتفاع بالا کامل می‌گردیده‌اند. این تعبیر عامل موفقیت‌های عراق را به آموزش بهتر توسط استادان فرانسوی و استفاده از موشک‌های پیچیده فرانسوی که توسط لیزر هدایت می‌شوند، نسبت داده‌اند. ظاهراً بسیاری از این حملات، عملیات پیچیده‌ای هستند که چندین دوجین هواپیما را شامل می‌شوند. گزارش‌ها حاکی‌از آن است که این هواپیماهای مهاجم در ارتفاعات مختلفی به خارک نزدیک می‌شوند که این عمل دفاع از جزیره را مشکل می‌سازد. ضمناً استفاده از موشک‌های هدایت‌شونده توسط لیزر، هدف‌گیری دقیق را از فاصله دور مقدور می‌سازد. تمام شواهد حکایت از آن دارد که چه این یا چه آن تعبیر و تفسیر پیرامون موفقیت‌های عراق بیشتر صحت داشته باشد، مقامات ایرانی این حملات را جدی گرفته، برای رویارویی با آنها آماده می‌شوند و طرح‌های جایگزینی را برای صدور نفت خود تدارک می‌بینند، استحکامات دفاعی را افزایش می‌دهند و پایانه‌های صادراتی دیگری در مکان‌های ایمن‌تر برپا می‌کنند. ناظران محلی خاطرنشان می‌سازند: تأسیسات خارک که برای عرضه هفت میلیون بشکه نفت خام در روز برنامه‌ریزی شده بود، آن‌قدر ظرفیت اضافی دارد که می‌تواند صدمات سنگین را تحمل کند، بدون آنکه این مسئله تأثیری بر میزان کنونی صادرات نفت ایران ـ که در سطح پایین بوده و حدود یک میلیون و 600 هزار بشکه در روز است، بگذارد.»[۱۴]

گزارش - 354

یک کشتی آلمانی پس از توقیف و بازرسی یک هفته‌ای به‌وسیله ارتش ایران، امروز آزاد و یک کشتی قطری به دلایل نامعلوم غرق شده است. روزنامه اطلاعات در گزارشی نوشته است: «کشتی گابریل متعلق به کشور آلمان‌غربی که در تاریخ پنجشنبه 23 آبان، برای بازرسی محموله‌های آن به یکی از بنادر جمهوری اسلامی ایران هدایت شده بود، ساعت شش بعدازظهر جمعه (1 آذر 1364) آزاد شد. یک افسر فرماندهی از نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران طی تماسی با خبرگزاری جمهوری اسلامی گفت: نیروهای ایران اطمینان حاصل کردند که در کشتی مزبور هیچ‌گونه کالایی که بتواند توان نظامی رژیم عراق را بیفزاید، وجود نداشته است. این مقام نظامی افزود: جمهوری اسلامی ایران تصمیم خود مبنی‌بر بازرسی و توقیف کشتی‌های مشکوک را قویاً دنبال خواهد کرد.»[۱۵] از سوی دیگر، خبرگزاری رویتر گزارش داد: «کشتی قطری المنصور که حامل تیرآهن برای کویت بوده، با 21 خدمه فیلیپینی و مصری درحدود 50 مایلی رأس الخفجی، نزدیک مرز عربستان سعودی و کویت، غرق شده است. یک مقام کشتیرانی ملی قطر اظهار کرد که از سرنوشت افسر دوم و مکانیک کشتی مطلع هستیم، ولی از ناخدای مصری کشتی هیچ اطلاعی در دست نیست. این مقام درمورد علت غرق کشتی هیچ توضیحی نداد، ولی اطلاعات کشتیرانی لویدز علت حادثه فوق را برخورد کشتی با دکل فولادی حوزه نفتی متعلق به[کمپانی نفتی] آرامکو ذکر کرده است.»[۱۶] اما رادیو بی‌بی‌سی و خبرگزاری آسوشیتدپرس غرق‌شدن کشتی قطری را براثر اصابت موشک اعلام کردند. رادیو بی‌سی‌سی: «گفته می‌شود که ممکن است کشتی براثر شلیک موشکی از یک هواپیما غرق شده باشد.»[۱۷] خبرگزاری آسوشیتدپرس نیز به نقل از منابع کشتیرانی گزارش داده است که این کشتی روز پنجشنبه (30 آبان 1364) توسط یک راکت ـ که ازسوی یک هواپیمای جنگی ناشناس شلیک شده ـ هدف قرار گرفته است. بخش فارسی رادیو امریکا نیز خبری مشابه پخش کرد.[۱۸]

گزارش - 355

درحالی‌که فشارهای اقتصادی (ازجمله حملات مداوم به خارک) و فشارهای سیاسی (اقدامات دیپلماتیک منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای) بر ایران، برای خاتمه جنگ، بدون دستیابی به حقوق خویش ادامه دارد، یک تحرک داخلی برای هواپیماربایی و ایجاد جنگ روانی، درصدد تشدید این فشارها بود که ناموفق ماند. بنا به گزارش یک منبع اطلاعاتی و همچنین اداره اطلاعات شهربانی جمهوری اسلامی، در ساعت 10 صبح امروز، هواپیمای بوئینگ 747 مسافربری تهران ـ بندرعباس موردحمله هواپیماربایان واقع شد که با مقاومت گارد امنیت پرواز روبه رو گردید و به‌طور اضطراری در فرودگاه شهید دستغیب شیراز فرود آمد. درمقابله نیروهای امنیت پرواز با هواپیماربایان چند نفر زخمی شدند.[۱۹]

گزارش - 356

امروز رزمندگان اسلام در منطقه پیرانشهر عملیاتی علیه ضدانقلاب اجرا کردند. عناصر ضدانقلاب نیز در کردستان دست به تحرکات ایذایی زدند. 1. گردان‌های جندالله و نبی‌اکرم(ص) سقز و یک گردان اعزامی از باختران با پشتیبانی چند هلیکوپتر از هوانیروز، امروز عملیات وسیعی را علیه نیروهای ضدانقلاب در منطقه عمومی پیرانشهر آغاز کردند. در این عملیات 8 تن از نیروهای حزب دمکرات کشته و 2 تن مجروح شدند، یک تن نیز اسیر شد. بقیه نیروهای ضدانقلاب با استفاده از تاریکی شب از منطقه درگیری گریختند.[۲۰] به گزارش فرماندهی سپاه پاسداران ناحیه کردستان، در این حادثه 7 تن از نیروهای گردان باختران شهید و 3 تن دیگر مجروح شدند.[۲۱] 2. سپاه پاسداران سردشت گزارش داد که در حمله امروز ضدانقلابیون به پاسگاه ربط از روستای نیک‌آباد، یک تن از نیروهای خودی شهید و یک تن مجروح شدند. این درگیری پس از رسیدن نیروهای کمکی خاتمه یافت.[۲۲] 3. حمله عناصر ضدانقلاب به پایگاه کلاتی (بانه) با آتش به‌موقع نیروهای خودی دفع گردید.[۲۳] 4. عده‌ای از گروه خبات در منطقه خواجامیر از توابع بانه، به نیروهای خودی کمین زدند. در این کمین چند نیروی خودی شهید یا مجروح شدند.[۲۴] 5. در مسیر نیروهای تأمین جاده چهاردیوار در حوالی بوکان براثر انفجار مینی که افراد ضدانقلاب کار گذاشته بودند، سه پاسدار وظیفه مجروح شدند.[۲۵] 6. یک خودرو تویوتا، حامل تانکر آب در جاده روبه‌روی روستای شم‌شیخه (سردشت) با مین ضدانقلاب برخورد کرد که براثر انفجار آن دو تن مجروح شدند.[۲۶] 7. شهربانی استان کردستان نیز گزارش داد: در روستای مازوچ از توابع سقز دو تن از افراد حزب دمکرات که در عملیات‌های تروریستی شرکت داشته‌اند، هنگام فرار از منطقه به‌دست نیروهای سپاه پاسداران کشته شدند.[۲۷]

گزارش - 357

استانداری استان کردستان در نامه‌ای که به امضای معاون سیاسی و اداری استانداری کردستان (حمید جلایی‌پور) برای معاونت سیاسی اجتماعی (مشاور عالی) نخست‌وزیری ارسال کرد، آمار شهیدان و مجروحان درگیری‌های این استان را در مهر و آبان 1364 به شرح زیر اعلام کرد:[۲۸]

تعداد درگیری شهید مجروح کشته‌های ضدانقلاب زخمی‌های ضدانقلاب تعداد مین‌گذاری تعداد کمین تسلیم‌شدگان اسیر مهر 1364 29 77 98 87 88 3 ـ 48 29 آبان 1364 31 35 26 171 72 5 ـ 50 4


گزارش - 358

گروه‌های معارض عراقی امروز چند عملیات علیه رژیم عراق اجرا کردند. قوای عراقی نیز به یکی از مناطق "اتحادیه میهنی کردستان عراق" حمله کردند که ناموفق بود. 1. به گزارش شهربانی استان کردستان، پیش‌مرگان کرد عراقی امروز به پادگان دربندیخان حمله کردند و تعدادی از نیروهای بعثی را کشتند و خسارات بسیاری به پادگان زدند.[۲۹] 2. اطلاعات ستاد مشترک ارتش گزارش داد: پیش‌مرگان دمکرات عراقی، قرارگاه تیپ ارتش عراق مستقر در منطقه دهوک را با سلاح‌های سنگین موردتهاجم قرار دادند و پس از یک ساعت درگیری انبار مهمات این تیپ را منفجر کردند و 24 نیروی بعثی را کشتند.[۳۰] 3. به گزارش شهربانی استان کردستان، 3 تن از نیروهای بعث عراقی در کله جو (استان خانقین) به‌دست نیروهای انقلابی ترور شدند.[۳۱] 4. صبح امروز نیروهای بعث به‌همراه نیروهای ارتش خلقی، به روستای سوره از توابع کرکوک هجوم بردند که با مقاومت پیش‌مرگان اتحادیه میهنی کردستان عراق از تیپ21 کرکوک مواجه و پس از سه ساعت درگیری، با دادن 25 کشته و تعدادی مجروح مجبور به عقب‌نشینی شدند. در این درگیری یک نفربر زرهی و 2 دستگاه زیل عراقی منهدم گردید و 3 تن از پیش‌مرگان نیز مجروح شدند.[۳۲] 5. امروز یکی از پیش‌مرگان دمکرات در منطقه شقلاوه به‌دست نیروهای عراقی به شهادت رسید.[۳۳]

گزارش - 359

سخنگوی نظامی عراق ادعا کرد که نیروهای عراقی روز جمعه یک حمله زمینی ایران را در جبهه میانی دفع کردند. خبرگزاری رویتر گزارش داد: «خبرگزاری عراق به نقل از یک سخنگوی نظامی از بغداد گزارش داد که نیروهای ایرانی به استعداد یک گردان پنجشنبه‌شب با آتش نیروهای عراقی در منطقه میانی به عقب رانده شدند. سخنگوی نظامی عراق افزود: 50 سرباز ایرانی کشته و ده‌ها تن دیگر نیز مجروح شدند، لیکن هیچ آسیبی به نیروهای عراقی نرسید. خبرگزاری عراق در خبر خود ذکر نکرد که این درگیری در کجا روی داده است. آگاهان نظامی در بغداد این هفته گفتند ناآرامی و اضطراب در طول جبهه جنگ به‌دلیل انتظار حمله زمینی جدید ایران درحال افزایش است.»[۳۴]

گزارش - 360

ادامه تحرکات دیپلماتیک برای خاتمه جنگ ایران و عراق و انتشار این ادعا که ایران تلاش‌های میانجیگرانه را پذیرفته است. به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی: «روزنامه نیمه‌رسمی الاهرام (چاپ مصر) نوشته است: جامعه کشورهای اروپایی در تلاش جهت پایان‌دادن به جنگ پنج‌ساله ایران و عراق موافقت کرده است که با شش کشور عضو شورای همکاری خلیج [فارس] هماهنگی و همکاری به عمل آورد. گزارش خبرگزاری آلمان‌غربی به نقل از همین روزنامه حاکی است که جامعه اروپا موافقت خود را با مصوبه اجلاس اخیر سران شورای همکاری در مسقط پیرامون فعال‌ساختن گفت‌وگوهای دوجانبه بین کشورهای خلیج‌فارس و ایران اعلام کرده است. هدف از فعال ساختن این مذاکرات پایان‌دادن به جنگ پنج‌ساله عراق و ایران می‌باشد. به نوشته الاهرام، تصمیم فوق درپی انجام دیدارهای هفته گذشته بین سلطان قابوس پادشاه عمان و تعدادی از وزیران خارجه کشورهای عضو این جامعه در مسقط اتخاذ شده است.»[۳۵] خبرگزاری آسوشیتدپرس نیز گزارش داده است: «در اعلامیه‌ای که در پایان دیدار رسمی سه‌روزه امیر قطر از فرانسه منتشر شد، دو کشور گفتند که جنگ بین این دو کشور خلیج [فارس] عواقب زیان‌آوری برای دیگر کشورهای این منطقه در بر دارد. در این بیانیه آمده است که ایران و عراق باید جنگ را متوقف کرده و راه‌حلی صلح‌آمیز برای این جنگ پنج‌ساله جست‌وجو کنند.»[۳۶] روزنامه جمهوری اسلامی نیز نوشته است: «معاون نخست‌وزیر تانزانیا امروز ضمن ابراز نگرانی از تحولات جنگ عراق و ایران گفت: این جنگ ثبات و امنیت منطقه را تهدید می‌کند.»[۳۷] از سوی دیگر، خبرگزاری اسپانیایی ای.اف.ای. ادعا کرد که علی اکبر ولایتی وزیر امور خارجه ایران در الجزایر یک تلاش میانجیگرانه در جنگ کشورش با عراق را پذیرفت. خبرگزاری اسپانیایی این مطلب را از الجزیره و به نقل از منابع وابسته به گروه حسن‌نیت عربی در الجزیره، که سوریه و لیبی نیز در آن عضویت دارند، مخابره کرده است.[۳۸]

گزارش - 361

"تغییر زیرکانه" عنوان مقاله‌ای است در شماره امروز نشریه میدل ایست اینترنشنال چاپ لندن که در آن به بررسی سیاست جدید شورای همکاری خلیج‌فارس درباره جنگ ایران و عراق پرداخته شده است. این نشریه نوشته است: «اجلاس سران شورای همکاری خلیج [فارس] که از سوم تا ششم نوامبر در مسقط تشکیل گردید، این امیدواری را به وجود آورد که کشورهای حاشیه خلیج‌فارس بتوانند با میانجیگری گام اول را به‌سمت یافتن راه‌حلی برای جنگ ایران و عراق بردارند. ... در اطلاعیه رسمی که در پایان اجلاس منتشر گردید نکته‌ای به‌وضوح جلب توجه می‌کرد. این اطلاعیه درحالی‌که ایران را به‌خاطر محترم‌نشمردن حق کشتیرانی آزاد در خلیج‌فارس موردنکوهش قرار داد، ولی برخلاف معمول از عراق هم به‌عنوان کشوری که خواهان صلح می‌باشد، نیز یاد نکرده است. به گفته دیپلمات‌ها این تغییر جزئی در مقایسه با عملکرد گذشته به‌منزله آن نیست که شورای همکاری خلیج [فارس] اینک با ایران همدردی می‌کند، بلکه درک این مسئله است که تغییر در روش ایران می‌تواند ناپایدار باشد و برای بهره‌برداری از این مسئله، اعلام بی‌طرفی به‌نحوی مصممانه می‌تواند مناسب باشد. روش جدید شورای همکاری خلیج [فارس] احتمالاً نتایج سودمند را به بار آورده است؛ چراکه سیاستمداران ارشد و مقامات بلندپایه ایران بدون فوت وقت اعلام کردند که در موضع شورای همکاری خلیج [فارس] تغییرات مثبتی را مشاهده کرده‌اند، ولی ضمناً از اعضای شورا خواسته شد که اگر مایل‌اند نقش مناسبی در برقراری صلح داشته باشند باید گام‌های بیشتری در همین جهت بردارند. مقامات خلیج [فارس] در حاشیه اجلاس با مسرت به این نکته توجه داشتند که هیچ‌کس دیگر در تهران از ساقط‌نمودن صدام حسین به‌عنوان یک شرط قبلی برای برقراری صلح سخن به میان نمی‌آورد. آنها امیدوار بودند که این وضعیت آن‌قدر پایدار بماند تا پیشرفت قابل‌توجهی به دست آید. پس از اجلاس، یک وزیر عمانی به بغداد روانه گشت تا به رئیس‌جمهور عراق اطمینان دهد که این بی‌طرفی جدید که توسط شورای همکاری خلیج [فارس] به نمایش گذاشته شده است، تاکتیکی است و وی نباید نگران باشد. دیپلمات‌ها می‌گویند کنارگذاشتن تلاش‌های صلح‌آمیز انفرادی و تأکید بر اقدامات دسته‌جمعی در چارچوب شورای همکاری خلیج [فارس]، می‌تواند نتایج مفید و پرثمری به‌همراه داشته باشد. هرچند شش کشور عضو شورای همکاری خلیج [فارس] ازنظر ایدئولوژی همگون هستند، ولی در روابط خود با تهران راه‌های متفاوتی را پیموده‌اند. عربستان سعودی و کویت که عمدتاً تأمین مالی عراق را در جنگ برعهده داشته‌اند، می‌توانند در برقراری صلح نقش مهمی داشته باشند؛ یا امارات متحده که رابطه‌اش با ایران در مقایسه با این دو کشور خیلی بهتر است، می‌توانند به‌نحو مفیدی در کنار یکدیگر قرار گیرند؛ یا با عمان که اهمیتی به هیچ‌یک از دو طرف درگیر نمی‌دهد و بیشتر نگران امنیت خلیج [فارس] است؛ یا با بحرین که بیشتر نگران نفوذ اکثریت شیعه ایرانی است یا با قطر که یک کشور کوچک بی‌دفاع است که با هیچ‌یک از دو طرف سر دشمنی ندارد، ولی در چارچوب کلی می‌تواند نقشی برعهده داشته باشد. اختلاف‌نظرهای کشورهای عضو شورای همکاری خلیج [فارس] به‌نحوی اجتناب‌ناپذیر در برخورد متفاوت آنها نسبت به جنگ متجلی می‌گردید. اما اکنون آنها تردیدی ندارند که باید روابط خود را با تهران بهبود بخشند تا بتوانند نقش سازنده‌تری در روند صلح ایفا کنند... . تصمیم جدید شورای همکاری خلیج [فارس] برای خاتمه‌دادن به جنگ و تمایل ایران و عراق به نشان‌دادن عکس‌العمل مثبت نسبت به این تصمیم، ناشی از درک فزاینده نسبت به آثار فاجعه‌باری است که این جنگ در درازمدت بر منطقه خواهد داشت؛ آثاری که پس از خاتمه جنگ مشخص خواهند شد. عراق که تابه‌حال چندین‌بار به‌خاطر بدهی‌هایی که هرگز قادر به تأدیه آن نخواهد بود، ورشکسته شده ایران را نیز تدریجاً با مشکلات مشابهی مواجه می‌کند. درمورد اینکه حملات عراق به تأسیسات نفتی و صنعتی ایران تا چه حد خسارت وارد کند نظرهای متفاوتی ابراز شده، اما در تهران متوجه این واقعیت شده‌اند که گرچه اقتصاد ایران از اقتصاد عراق در وضعیت بهتری است، ولی این امر در درازمدت صادق نخواهد بود. جای شک و تردید نیست احساسات ضدجنگ در ایران در اوج خود قرار دارد. وجود پشتوانه ارزی عظیم کشورهای عضو شورای همکاری خلیج [فارس] نمی‌توانند بحران‌های مالی بی‌سابقه‌ای را که هریک از این کشورها با آن روبه‌رو هستند پنهان کنند و شایعات مربوط به سقوط قیمت نفت، عربستان سعودی و کویت را نگران کرده و مانع از تزریق پول بیشتر به جنگ گردیده و برقراری صلح هم‌ کار پرهزینه‌ای خواهد بود ولی این احساس در خلیج [فارس] وجود دارد که برقراری صلح نهایتاً می‌تواند به شکوفایی اقتصاد منطقه بینجامد.»[۳۹]

گزارش - 362

مدیر یک شرکت انگلیسی به‌دلیل صدور قطعات هواپیما به زندان محکوم شد و یک شرکت هلندی سازنده مواد شیمیایی تحت تعقیب قرار می‌گیرد. خبرگزاری رویتر از آکسفورد گزارش داد: «مدیر یک شرکت انگلیسی امروز به‌خاطر شرکت در توطئه‌ای که طی آن قطعات ربوده‌شده از کارخانه موتور هواپیماسازی رولز رویس از کشتی‌های آرژانتینی، ایرانی و دانمارکی سر در آورده، به چهار سال زندان محکوم شد.»[۴۰] رادیو بی‌بی‌سی نیز گفت: «یک شرکت هلندی متهم است که به عراق ماده شیمیایی فروخته است که ممکن است به تولید گازهای سمی و کاربردشان در جنگ علیه ایران انجامیده باشد. مقامات هلند می‌گویند شرکت ملخمیه رسماً متهم خواهد شد که برای فروش ماده شیمیایی مزبور به عراق درخواست‌نامه جواز صدور ارائه نداده است.» بی‌بی‌سی افزود: «شرکت هلندی متهم است در ماه دسامبر پارسال یعنی هنگامی‌که یک شرکت ایتالیایی ماده موردبحث را به یک شرکت دولتی عراقی فروخت و نقش واسطه ایفا کرده است. تصمیم مبنی‌بر تعقیب قانونی شرکت ملخمیه پس از آن گرفته شد که در ماه فوریه گذشته، افراد پلیس به دفاتر آن شرکت هجوم آوردند. شرکت می‌گوید: ماده شیمیایی موردبحث به عراق صادر شد تا به‌صورت حشره‌کش مورد استفاده قرار گیرد، نه‌اینکه در تولید گازهای سمی به کار رود. دولت ایران، عراق را کراراً به کاربرد سلاح‌های شیمیایی در جنگ متهم ساخته است، ولی عراق در هر مورد، ارتکاب این کار را تکذیب کرده است.»[۴۱]

گزارش - 363

حجت‌الاسلام باریک‌بین نماینده مجلس خبرگان و امام‌جمعه قزوین در خطبه دوم نمازجمعه امروز قزوین از انتخاب آیت‌الله منتظری به‌عنوان قائم‌مقام رهبری در سومین اجلاس خبرگان خبر داد. وی گفت: «به‌موجب اصلی که در قانون اساسی است، هرگاه اکثریت قاطع مردم فردی را به رهبری و مرجعیت شناختند و پذیرفتند، دیگر خبرگان وظیفه‌ای جز تأیید ندارند. لذا خبرگان براساس آراء اکثریت مردم و هم برای اینکه دشمنان مأیوس شوند و راهی برای نفوذ در آینده این انقلاب نداشته باشند، آیت‌الله‌العظمی منتظری را انتخاب کردند.»[۴۲]*

گزارش - 364

هیئت اعزامی مجلس شورای اسلامی به نیکاراگوئه، عصر امروز با دانیل اورتگا رئیس‌جمهور و فرمانده انقلاب نیکاراگوئه، دیدار کرد. در این دیدار اورتگا سپاسگزاری خود و ملت نیکاراگوئه را از حمایت‌های جمهوری اسلامی از انقلاب مردمی کشورش اعلام و بر ضرورت گسترش روابط میان رهبران و مسئولان دو کشور تأکید کرد.[۴۳]

گزارش - 365

اقدام ایران برای احداث خط لوله نفت، آینده‌نگری و جلوگیری از قطع صادرات نفت، در مقاله‌ای با عنوان "نقش ایران در جنگ خط لوله" در مجله مید چاپ انگلیس چنین بررسی شده است: «ایران سریعاً طرح‌های ساختمانی یک خط لوله 380 کیلومتری دو قلو به ارزش 500 میلیون دلار را به جریان می‌اندازد که به ایران اجازه خواهد داد تا بدون استفاده از پایانه صادراتی جزیره خارک، تمام سهمیه نفت تعیین‌شده خود ازسوی اوپک را صادر نماید. این تصمیم به‌دنبال حملات مخرب هوایی عراق گرفته شده است؛ حملاتی که در اواخر سپتامبر (اوایل مهر) صادرات نفتی از جزیره خارک را براساس گزارش‌ها به‌مدت یک هفته‌، به مقدار بسیار ناچیز تقلیل داد و تلاش‌های جنگی ایران را به فلج‌شدن تهدید کرد. این پروژه با چنان سرعتی تکمیل می‌گردد که مقاطعه‌کاران بین‌المللی را متعجب ساخته است. اولین خبر درباره این پروژه، تلکسی بود که در اواسط اکتبر (اواخر مهر) به یازده کمپانی اروپایی و خاور دور زده شده بود. [...] عجله ایران نمایانگر موفقیت حملات هوایی عراق از ارتفاع پایین در ماه اوت و سپتامبر (مرداد و شهریور) به جزیره خارک است. براساس گزارش‌ها اکثر لنگرگاه‌های جزیره خارک ـ که 85 درصد از صادرات نفتی از آنجا ارسال می‌گردد ـ از کار افتاده‌اند. از آن زمان به بعد، تعمیرات سریع، صادرات را به میزان عادی 5/1 میلیون بشکه نفت در روز بازگردانده است؛ اما ایران نشان داده است که خیال ندارد بیش از این ریسک کند. این خط لوله برنامه‌ریزی‌شده گنجایش 5/1 میلیون بشکه نفت را در روز خواهد داشت و از گوره، جایگاه نفت‌گیری خارک، در طول ساحل، به عسلویه واقع در نزدیکی منطقه گاز پارس و در نیمه راه بین خارک و بندرعباس کشیده خواهد شد. این خط لوله به پایانه‌های شناور یا ناوهای غول‌پیکر حامل مواد خام که در بندر بوشهر و عسلویه لنگر انداخته‌اند و نفت را بار تانکرها می‌کنند، مرتبط می‌گردند. درصورت بمباران، تعمیر این خط لوله تنها 24 ساعت وقت خواهد گرفت. [...] دعوت‌نامه شرکت ملی نفت ایران که به‌صورت تلکس ارسال گردیده، از قسمت‌های عمده این قرارداد ساختمانی ـ که حدوداً200 میلیون دلار ارزش دارد ـ چنین نام می‌برد: کشیدن خط لوله، ساختمان انبارهایی برای 8 میلیون بشکه نفت و نیز نصب جایگاه‌های کمکی، سیستم‌های ارتباطی و زیربنا. به مقاطعه‌کاران هفت ماه فرصت داده شده است تا 350 کیلومتر اول خط لوله با 172 کیلومتر خط لوله دو قلو را بکشند. این اندازه خط لوله برای رسیدن به بوشهر ـ بندری که بعضی پایانه‌های شناور در آنجا لنگر خواهند انداخت ـ کافی خواهد بود و بدین معنی است که ایران می‌تواند برای صدور بخش اعظمی از نفت خود در اواسط سال 1986 جایگزینی به‌جای خارک داشته باشد. [...] از کمپانی‌‌هایی که در مناقصه این خط لوله دعوت شده‌اند، انتظار نمی‌رود هیچ‌یک از شرکت‌های اروپایی، بجز سایپام که نصب لوله گاز ایگات 2 را به اتمام می‌رساند، پیشنهادهای خود را ارائه دهند. کره جنوبی به‌احتمال خیلی زیاد پیشنهاد خواهد داد و شرکت کشور ژاپن در قرارداد تأمین لوله شاید دو شرکت مقاطعه‌کار ژاپنی را بر آن دارد تا پیشنهادهای خود را ارائه دهند. سه گروهی که برای قرارداد تأمین لوله به ارزش حدود 300 میلیون دلار پیشنهاد می‌دهند، عبارت‌اند از مانسمان از آلمان‌غربی، ایتال سیدر از ایتالیا، و یک کنسرسیوم ژاپنی متشکل از کمپانی فولاد ژاپن، کوکان ژاپن، صنایع فلزات سومیتومو و شرکت فولاد کاواساکی. در این قرارداد، مناقصه دهنده، 980 کیلومتر لوله به قطر 42 اینچ ـ که مناسب گاز ترش می‌باشد ـ و حدود 12 کیلومتر لوله زیردریایی به قطر 42 اینچ درخواست کرده است. که وزن آن حدود 470 هزار تن لوله فولادی می‌شود. طرح کشیدن خط لوله به عسلویه، تازه‌ترین مرحله در جنگ (ایران و عراق) ـ که در آن صادرات نفتی ایران هدف اصلی بوده است. ـ به حساب می‌آید. ایران امیدوار است که در سال 1985 حدود 5/17 میلیون دلار* درآمد نفتی‌اش باشد، که این میزان 90 درصد از کل ارز سالانه این کشور است. هرگونه وقفه‌ای در صادرات نفتی از قدرت پرداخت دولت برای مهمات سنگین نظامی می‌کاهد. بعضی از تحلیل‌گران حدس زده‌اند که این مسئله ایران را وادار خواهد کرد تا به اقدامات تندی دست بزند، ازجمله از تردد کشتی‌ها در خلیج [فارس] بیشتر جلوگیری کرده و حتی به هم‌پیمانان عراق در خلیج [فارس] حمله کند. عراق در اقدامی برای نابود‌کردن تلاش‌های ایران در جنگ، کوشیده است تا به نفتکش‌هایی که به جزیره خارک در رفت‌وآمد هستند و در این پایانه بارگیری می‌کنند، حمله کند. اما عراق در حداقل 500 حمله موفقیت‌آمیز به کشتی‌های در رفت‌وآمد در خلیج [فارس]، موفق نگردیده است صادرات نفتی را ـ که در سال گذشته به میانگین نزدیک به سهمیه نفتی ایران در اوپک، یعنی 6/1 میلیون بشکه در روز رسیده بود ـ کاهش دهد. درضمن بمب‌افکن‌های عراقی که به حملاتشان روی تأسیسات نفتی ایران ادامه داده‌اند، تهاجم خود را در ماه‌های سپتامبر و اکتبر (شهریور و مهر) مجدداً از سر گرفته‌اند. تا ماه سپتامبر، عراق در "جنگ نفت" در موضع دفاع قرار داشت؛ به‌دلیل صدمات وارده به پایانه‌های صادراتی عراق در خلیج [فارس] و نیز بسته‌شدن خط لوله کشیده شده از مناطق نفتی کرکوک به ساحل مدیترانه توسط سوریه که ظرفیت صادرات نفتی این کشور از حدود 3 میلیون بشکه در روز ـ که قبل از جنگ بود ـ به 800 هزار بشکه در روز کاهش یافته بود. اما سرمایه‌گذاری‌های سنگین در خط لوله‌هایی که از ترکیه و عربستان سعودی می‌گذرند، ظرفیت صادرات عراق را به 5/1 میلیون بشکه در روز افزایش داده است. عراق کار بیشتری در ترکیه و عربستان سعودی برنامه‌ریزی کرده است تا صادراتش را تا اواسط سال 1988 به بیشتر از 1/3 میلیون بشکه در روز برسانند. ظاهراً خط لوله جدید ایران تلاشی است برای دستیابی مجدد به ابتکارعمل در"جنگ نفت".»[۴۴]

گزارش - 366

قرارداد احداث دومین خط لوله نفتی عراق در خاک ترکیه، به امضا رسید. قاسم احمد تقی العریبی وزیر نفت عراق که به‌تازگی با همتای روسی خود در مسکو قراردادهایی را به امضا رسانده است، امروز نیز در آنکارا موافقت‌نامه احداث خط لوله دوم نفت عراق میان عراق و ترکیه و شرکت ایتالیایی سایپام سرپرست شرکت‌های مجری طرح مذکور را به امضا رساند. وزیر نفت عراق امضای این موافقت‌نامه را یک واقعه تاریخی در روابط دو کشور توصیف کرد و گفت طرح لوله دوم به‌دنبال توافق رهبران سیاسی دو کشور اجرا می‌شود.[۴۵] به گزارش خبرگزاری اوپک این تأسیسات جدید، که در موازات تأسیسات موجود، قرار خواهند گرفت، صادرات نفت خام عراق از‌طریق ترکیه را به 5/1 میلیون بشکه در روز افزایش خواهد داد. در ماه جولای گذشته قرارداد توسعه فاز اول خطوط نفت عراق ـ ترکیه به امضا رسید که طی آن صادرات نفت خام عراق را به یک میلیون بشکه در روز رساند.[۴۶] خبرگزاری یوگسلاوی نیز از آنکارا گزارش کرد: «کنسرسیوم ترکیه ـ ایتالیا و شرکت بوتاس متعلق به کشور ترکیه، روز گذشته درمورد پروژه احداث دومین خط لوله نفتی عراق در خاک ترکیه موافقت‌نامه‌ای به امضا رساندند. این قرارداد 255 میلیون دلاری شامل احداث 980 کیلومتر خط لوله نفتی به‌موازات خط لوله فعلی عراق در ترکیه است که حوزه نفتی عراق در کرکوک را به بندر "یومورتالیک" در کنار دریای مدیترانه متصل می‌سازد. احداث این خط لوله بخشی از طرح عراق در توسعه صادرات نفتی، به‌دنبال بسته‌شدن مسیر قبلی صدور نفت در خلیج‌فارس درنتیجه جنگ با ایران می‌باشد. سخنگوی کنسرسیوم ترکیه ـ ایتالیا دراین‌مورد گفت: کار مرحله دوم خط لوله عراق در ترکیه در چند هفته آینده آغاز شده و در طول 18 ماه به پایان خواهد رسید.»[۴۷] رویتر نیز گزارش داد که کنسرسیوم مذکور قراردادی با سازمان لوله نفت عراق برای احداث بخش عراقی لوله امضا کرده است. یونایتدپرس نیز ضمن مخابره گزارش مذکور افزوده است: «شرکت دولتی خط لوله ترکیه (بوتاس) و شرکت سایپام (ایتالیا) یک قرارداد اعتباری نیز امضا کردند که براساس آن شرکت ایتالیایی برای 255 میلیون دلار بخش ترکیه‌ای خط لوله 165 میلیون دلار به‌صورت اعتبار تضمین‌شده دولتی همراه می‌آورد. مقامات شرکت تکفن ترکیه گفتند که بقیه هزینه‌ها توسط اعتبارات بانک‌ها که قرار است بانک کارخانه‌داران امریکایی (هانور) ترتیبات لازم برای آن را بدهد، تأمین خواهد شد. مقامات رسمی گفتند که عراق هزینه احداث بخش عراقی این خط لوله را با فروش‌های نفتی به ایتالیا پرداخت خواهد کرد.»[۴۸]

گزارش - 367

قرارداد اعزام نیروی جدید کار از مصر به عراق امضا شد. به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی: «نشریه اقتصادی مید در لندن خبر از امضای قرارداد اعزام 8500 کارگر دیگر مصری به عراق، جهت پر‌کردن جای خالی کارگران عراقی را ـ که به‌زور به جبهه اعزام شده‌اند ـ داد. به نوشته این نشریه، هم‌اکنون در عراق بیش از یک میلیون و پانصد هزار کارگر مصری فعالیت می‌کنند. صاحب‌نظران سیاسی معتقدند علاوه‌بر تمایلات سیاسی حکومت مصر که در راستای منافع امریکا، کمک به بغداد را در برنامه کار خود قرار داده است، توجه به وضع بد اقتصادی مصر نشان می‌دهد که قاهره از اعزام یک میلیون و پانصد هزار تن از کارگران مصری به عراق قطعاً هدف جذب ارز را نیز دنبال می‌کند و باتوجه‌به محدودیت‌های فراوانی که رژیم بغداد به‌خاطر تنگناهای اقتصادی برای خروج ارز توسط کارگران خارجی از عراق ایجاد کرده است، معلوم نیست پرداخت دستمزد ارزی این تعداد کارگر ـ که یک‌نهم کل جمعیت عراق را در بر می‌گیرد ـ چگونه انجام می‌شود.»[۴۹]

گزارش - 368

خبرگزاری یونایتدپرس درباره درگیری نیروهای دروزی و امل در بیروت گزارش داده است: «شبه‌نظامیان دروزی و امل امروز برای دومین روز پیاپی برای کنترل غرب بیروت با تانک، خمپاره و راکت به جنگ با یکدیگر پرداختند. در جنگ بین این دو گروه مسلمان ـ که طرف‌دار سوریه هستند و متحد یکدیگر به شمار می‌روند ـ تاکنون بیش از 35 تن کشته و 150 تن مجروح شده‌اند و چندین محله غرب بیروت به‌کلی ویران شده است. [...] شبه‌نظامیان امل و دروزی بدون توجه به درخواست‌های مکرر رهبران خود (ولید جنبلاط و نبیه بری) و رهبران ‌سوریه برای متوقف‌کردن خونریزی‌ها و اعلام آتش‌بس‌های متعدد، به جنگ شدید خود ادامه دادند. سوریه یک افسر ارشد ارتش خود را برای میانجیگری بین متحدان لبنانی خود به بیروت فرستاد، اما هم‌زمان با مذاکرات وی با نمایندگان جناح‌های درگیر، جنگ خیابانی به‌شدت ادامه داشت. [...] یک مقام دولت لبنان گفت: جنگ غرب بیروت علی‌رغم اعلام چهار بار آتش‌بس و تقاضای شخص عبدالحلیم خدام، معاون ریاست‌جمهوری سوریه و کارشناس مسائل لبنان در دولت دمشق، ادامه یافت. رشید کرامی نخست‌وزیر لبنان از طرفین درگیر خواست به جنگ خاتمه دهند و از حافظ اسد رئیس‌جمهوری سوریه تقاضا کرد در این امر مداخله کند.»[۵۰]

ضمیمه گزارش346: گزارشی از شناسایی جزیره ام‌الرصاص فرمانده تیپ10 سیدالشهدا(ع) در حین ارائه گزارش‌های شناسایی، حادثه‌ای که در جریان یکی از شناسایی‌ها اتفاق افتاده است را چنین بازگو کرد: «تیم شناسایی تا ساعت 5 صبح معطل عبور از موانع می‌شوند و 5 صبح به لب کانال می‌آیند و از کانال رد می‌شوند. در حین عبور مقداری خاک و علف‌های کنار کانال پایین می‌ریزد که بچه‌ها سریع آن را ترمیم می‌کنند و حرکت می‌کنند. [...] آنها تا ساعت 2 بعدازظهر در نیزارها گم می‌شوند. در ساعت 2 بعدازظهر موقعیت خودشان را پیدا می‌کنند و می‌فهمند که نزدیکی‌های جاده هستند. [...] ساعت4 بعدازظهر یکی از نیروها از سیم‌خاردار عبور می‌کند، جاده را شناسایی می‌کند و به پشت جاده برمی‌گردد و منتظر می‌شود تا هوا تاریک شود و روی جاده را طی بکند. [...] در تاریکی متوجه یک سیاهی می‌شود که از فاصله نزدیک به‌طرفش می‌آید. پشت بوته‌ای مخفی می‌شود و می‌بیند یک سربازی است که از مرخصی برگشته و کوله بارش هم روی کولش است. آن سرباز نگاهی به او می‌کند و به راهش ادامه می‌دهد. [نزدیک پاسگاه نگهبانی] شروع به داد و فریاد می‌کند و ایرانی، ایرانی می‌گوید. عراقی‌ها سریع چند نگهبان به‌سمت محل اشاره این سرباز می‌فرستند، ولی نیروی شناسایی موفق می‌شود چهار پنج متر داخل نیزار برود... . عراقی‌ها می‌آیند آن سرباز را مسخره می‌کنند و به عربی می‌گویند: ایرانی کجا بود؟! بعد شروع به گشتن می‌کنند و یک رگبار به داخل همان نیزارها شلیک می‌کنند. [...] نگهبانان عراقی هم شلوغ می‌کنند و یک جیپ فرماندهی‌شان می‌آید و چند خودرو ایفا هم می‌آیند و نیرو پیاده می‌کنند و یک صدایی از اینجا می‌آید که یک تعدادی دویدند و به آن‌سمت رفتند. برادری که اینجا بوده، احساس می‌کند که برادر دیگر را دیده‌اند و دنبالش رفته‌اند. [...] نگهبان‌ها آن سرباز را مسخره می‌کردند و او خودش را بالا و پایین می‌زده و می‌گفته بابا من ایرانی را دیدم ولی کسی زیاد باور نمی‌کند. [...] حدود نیم‌ساعت تا 45 دقیقه می‌گردند که ناامید می‌شوند و می‌روند. [...] البته این برادر احتمال می‌دهد که دشمن سیف‌الهی (دیگر نیروی شناسایی) را اسیر کرده و در جزیره دنبال او می‌گردد. [...] بعد از جاده عبور می‌کند. [...] وقتی این وسط‌ها می‌رسد، چرتش می‌گیرد و دستش را به نبشی‌ها می‌گیرد و می‌خوابد. حدود ساعت 3 بعد از نیمه‌شب دوباره حرکتش را شروع می‌کند. [...] شب بعد حدوداً ساعت 5:45 دقیقه در اینجاها او را پیدا کردند. او می‌گفت که کل جزیره پوشیده از نیزاز و نخلستان انبوه است و فقط راه‌های کوتاهی برای تردد وجود دارد.»[۵۱]



پاورقی‌ها

منابع و مآخذ روزشمار 1364/09/01

  1. ↑ صحافی 1187پیاده‌شده نوار 16872، جلسه بررسی و شناسایی برای عملیات والفجر8 (فاو) (1/9/1364، قرارگاه خاتم)، جواد زمان‌زاده، صص 9 ـ 1.
  2. ↑ همان، صص 15 ـ 10 و صص 20 ـ 18.
  3. ↑ همان، صص 28 ـ 20.
  4. ↑ صحافی 260 پیاده‌شده نوار 16874، گزارش شناسایی عملیات والفجر8 (1/9/1364، قرارگاه خاتم) جواد زمان‌زاده، صص 24 ـ 2.
  5. ↑ صحافی 0982 پیاده‌شده نوار 16875، عملیات والفجر8 (1/9/1364، قرارگاه خاتم) جواد زمان‌زاده، صص 18 ـ 12.
  6. ↑ مأخذ5، صص11 ـ 5.
  7. ↑ همان، صص 15 ـ 10 و صص 20 ـ 18.
  8. ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 249، 3/9/1364، ص3، تهران ـ خبرگزاری جمهوری اسلامی، 1/9/1364.
  9. ↑ مأخذ9، ص3، بوشهر ـ خبرگزاری جمهوری اسلامی، 2/9/1364.
  10. ↑ سند شماره 59177 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از دفتر فرماندهی منطقه 4 به ستاد مرکزی، 1/9/1364.
  11. ↑ صحافی 0982 پیاده‌شده نوار 16875، عملیات والفجر8 (1/9/1364، قرارگاه خاتم) جواد زمان‌زاده، صص 18 ـ 12.
  12. ↑ مأخذ12، ص10، لندن ـ خبرگزاری جمهوری اسلامی، 1/9/1364.
  13. ↑ مأخذ9، ص3، بوشهر ـ خبرگزاری جمهوری اسلامی، 2/9/1364.
  14. ↑ اداره کل مطبوعات و رسانه‌های خارجی وزارت ارشاد اسلامی، نشریه بررسی مطبوعات جهان، شماره 1018، 28/10/1364، ص34 ـ 33.
  15. ↑ روزنامه اطلاعات، 2/9/1364، ص2.
  16. ↑ دفتر سیاسی نمایندگی امام در سپاه، نشریه رویدادها، شماره 71، 5/9/1364، ص14.
  17. ↑ همان، صص 15 ـ 10 و صص 20 ـ 18.
  18. ↑ مأخذ12، ص4، تهران ـ خبرگزاری جمهوری اسلامی، 1/9/1364.
  19. ↑ همان، صص 28 ـ 20.
  20. ↑ دفتر سیاسی نمایندگی امام در سپاه، نشریه رویدادها و تحلیل، شماره 15، 23/10/1364، ص44.
  21. ↑ سند شماره 425253 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: 1/9/1364، از فرماندهی ناحیه کردستان به قرارگاه حمزه سیدالشهدا، 6/9/1364.
  22. ↑ سند شماره 425227 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: 1/9/1364، از سپاه سردشت به قرارگاه حمزه سیدالشهدا 2/9/1364.
  23. ↑ سند شماره 424346 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: 1/9/1364، از اطلاعات ستاد ناحیه کردستان به قرارگاه حمزه سیدالشهدا، 3/9/1364.
  24. ↑ سند شماره 449181 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: 1/9/1364، از شهربانی استان کردستان به استانداری کردستان، 10/9/1364.
  25. ↑ دفتر سیاسی نمایندگی امام در سپاه، نشریه رویدادها، شماره 72، 12/9/1364، ص14.
  26. ↑ مأخذ21، ص45.
  27. ↑ سند شماره 449221 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: 1/9/1364، از شهربانی استان کردستان به استانداری استان کردستان، 6/9/1364.
  28. ↑ سند شماره 319807 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از استانداری کردستان به نخست‌وزیری، 10/9/1364.
  29. ↑ سند شماره 442380 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: 1/9/1364، از شهربانی استان کردستان به استاندار استان کردستان، 11/9/1364.
  30. ↑ سند شماره 149817 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: 1/9/1364، از سماجا 2 (ف ـ اطلاعات) به سماجا 3، 8/9/1364.
  31. ↑ سند شماره 442379 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: 1/9/1364، از شهربانی استان کردستان به استانداری کردستان، 11/9/1364.
  32. ↑ اداره کل مطبوعات و رسانه‌های خارجی وزارت ارشاد اسلامی، نشریه بررسی مطبوعات جهان، شماره 1018، 28/10/1364، ص34 ـ 33.
  33. ↑ سند شماره 148608 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: 1/9/1364، از سماجا2 (ف ـ اطلاعات) به سماجا3 (عملیات)، 5/10/1364.
  34. ↑ مأخذ9، صص 4 ـ 3، بغداد ـ خبرگزاری رویتر، 2/9/1364.
  35. ↑ مأخذ9، ص5، تهران ـ خبرگزاری جمهوری اسلامی، 2/9/1364.
  36. ↑ مأخذ12، ص6، پاریس ـ آسوشیتدپرس، 1/9/1364.
  37. ↑ روزنامه جمهوری اسلامی، 3/9/1364، ص3.
  38. ↑ مأخذ12، ص6، مادرید ـ خبرگزاری جمهوری اسلامی، 1/9/1364.
  39. ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 250، 4/9/1364، صص 11 ـ 8، تهران ـ خبرگزاری جمهوری اسلامی، 3/9/1364.
  40. ↑ مأخذ9، ص18، آکسفورد ـ خبرگزاری رویتر، 2/9/1364.
  41. ↑ مأخذ18، ص19، رادیو بی‌بی‌سی، 1/9/1364.
  42. ↑ مأخذ8، ص1.
  43. ↑ دفتر سیاسی نمایندگی امام در سپاه، نشریه رویدادها و تحلیل، شماره 15، 23/10/1364، ص44.
  44. ↑ مأخذ21، ص45.
  45. ↑ مأخذ12، ص14، آنکارا ـ خبرگزاری عراق 1/9/1364.
  46. ↑ مأخذ8، ص24، بغداد ـ عراق ـ خبرگزاری اوپک.
  47. ↑ مأخذ16، ص20 .
  48. ↑ مأخذ44، ص2 .
  49. ↑ دفتر سیاسی نمایندگی امام در سپاه، نشریه رویدادها، شماره 73، 19/9/1364، ص42.
  50. ↑ مأخذ8، ص24، بیروت ـ یونایتدپرس.
  51. ↑ مأخذ1، صص 18 ـ 15.





برگرفته از «https://rozshomaredefamoghaddas.ir/index.php?title=1364.09.01&oldid=4277»