1364.02.24

روزشمار جنگ سال 1364 1364.03.24
نام‌های دیگر	بیست و چهار خرداد
تاریخ شمسی	1364.03.24
تاریخ میلادی	24 رمضان 1405
تاریخ قمری	14 ژوئن 1985

1360.03.24

1361.03.24

1362.03.24

1363.03.24

1365.03.24

1366.03.24

1367.03.24

گزارش- 1

در ادامه جنگ شهرها - كه از شروع دور دوم آن بيست روز مي‌گذرد - صبح امروز تعدادي از شهرهاي ايران هدف تهاجم هوايي و موشكي عراق قرار گرفت. درباره اين حملات، ارتش عراق در اطلاعيه شماره 1865 اعلام كرد كه از بامداد امروز در ساعات 8، 8:04، 8:08، 11:34 و 11:36 به ترتيب در شهرهاي قزوين، تهران، اصفهان، كاشان و براي بار دوم طي صبح امروز در تهران، به حملات كوبنده‌اي دست زده و نيز در ساعت8:30 در يك لحظه 9 شهر ايران را هدف حمله موشكي گرفته است. در اطلاعيه عراق، اين 9 شهر چنين آمده است: دزفول، نهاوند، رامهرمز، انديمشك، مسجد سليمان، بروجرد، خرم‌آباد، كرمانشاه و اسلام‌آباد. خبرگزاري جمهوري‌اسلامي در مورد آثار اين حملات گزارش داد كه در حمله به تهران - در دو مرحله - راكت‌هاي پرتاب شده از هواپيماهاي عراقي، در مرحله اول به كوه‌هاي پشت كن و در مرحله دوم به بيابان‌هاي اطراف كهريزك اصابت كرد و هيچ‏گونه تلفات و خساراتي وارد نياورد. در حمله به اصفهان نيز دو راكت شليك شد كه در اطراف "گزبُرخوار" فرود آمد و تلفاتي نداشت. اما ديگر حملات خساراتي داشته است؛ از جمله: در حمله موشكي به باختران (كرمانشاه)، اسلام‌آباد غرب، انديمشك، مسجد سليمان، رامهرمز و دزفول بيش از 110 تن شهيد يا مجروح شدند و بسياري از واحدهاي مسكوني و تجاري نيز ويران گرديد. اين حملات در اكثر رسانه‌هاي گروهي جهان انعكاس وسيع داشته است؛ از جمله: خبرگزاري تانيوگ: «بر اثر حملات امروز عراق حدود 500 غيرنظامي در 16 شهر ايران كشته شدند.» راديو اسرائيل: «خبرگزاري‌ها متفق‌القول هستند حملات عراق از نظر گسترش و تلفات و خسارات بي‌سابقه بوده است.» خبرگزاري فرانسه: «بامداد امروز (جمعه) نخستين حمله عراق به تهران انجام گرفت. دومين حمله هوايي به تهران در روز قدس در ساعت11:07 به‏وقوع پيوست و از سوي شكاري‌هاي ايران با شكست مواجه شد. هيچ آماده‌باشي اعلام نشد و دفاع ضدهوايي وارد عمل نگرديد، با اين حال چندين صداي انفجار در نمازجمعه - كه در آن لحظه در دانشگاه تهران در حال برگزاري بود - شنيده شده است.» يونايتدپرس: «حمله هوايي به تهران، گروه‌هاي ايراني را كه در روز بزرگ‏داشت قدس از قسمت‌هاي مختلف شهر گرد آمده و براي نمازجمعه به سوي دانشگاه تهران راه‏پيمايي مي‌كردند، فراري نداد.»

گزارش- 2

به‌رغم جنگ‏هاي رواني و تهديداتي كه عراق از چندين روز قبل شروع كرده و به‏شدت به آن دامن زده است، مردم سراسر كشور از نخستين ساعات صبح امروز (آخرين جمعه ماه‌ رمضان) مراسم روز قدس را وسيع‌تر و با شكوه‌تر از سال‌هاي قبل برپا كردند. "الله‌اكبر، خميني رهبر"؛ "جنگ جنگ تا پيروزي"؛ "مرگ بر امريكا، مرگ بر اسرائيل"، از جمله شعارهاي فراگير و عام تظاهرات بود كه مردم در پاسخ به دعوت امام خميني و آقاي هاشمي‌رفسنجاني (كه عملاً مسئوليت جانشيني امام در امر فرماندهي عالي جنگ را بر عهده دارد) با قوت و جديت سر مي‏دادند. حملات ظالمانة هوايي و موشكي عراق بسياري را به خاك و خون كشيد، اما نتوانست از حضور پرشور انبوه مردم در خيابان‌ها بكاهد. اين پاسخ مثبت و گسترده به دعوت رهبر و آقاي هاشمي، نمايان‏گر اراده جنگ در مردم و تصميم آنها به پشتيباني از رزمندگان براي رسيدن به اهداف اعلام شدة جمهوري‌اسلامي ايران است. مردم با سردادن آن شعارها در واقع مواضع خود را در برابر فشارهاي سياسي و نظامي بين‌المللي عليه جمهوري‌اسلامي ايران - كه به منظور تحميل صلح ناعادلانه انجام مي‏شود - ابراز و اعلام مي‌كردند. در اين باره خبرنگاران خبرگزاري جمهوري‌اسلامي چنين گزارش كرده‏اند: «به رغم آغاز حملات هوايي و موشكي دشمن از صبح ديروز (24/3/1364) به شهرهاي كشورمان، امت شهيدپرور و مقاوم در حالي كه در ميان خاك و خون، صداي انفجارهاي موشكي و راكت‌هاي دشمن را با فريادهاي "جنگ، جنگ تا پيروزي" خاموش كرده بودند، يك بار ديگر عملاً اعلام كردند كه هرگز تن به سازش و صلح تحميلي نداده و بمباران‌ها و موشك‌باران‌هاي دشمن هيچ‏گونه تأثيري در اراده خلل‌ناپذير آن‏ها ندارد ...»   تهران ـ 24/3/1364 تنوع چشمگير شركت‌كنندگان در مراسم روز قدس؛ مردم و مسئولان

اين خبرگزاري همچنين درخصوص گستردگي حضور مردم در تظاهرات تهران، نوشته است: «حضور مردم تهران در مراسم راه‏پيمايي اين شهر بسيار چشم‏گيرتر از گذشته و يادآور راه‏پيمايي‌هاي چند ميليوني مردم تهران در اوايل انقلاب بود. انبوه جمعيت تظاهركننده جمعاً در طول 35 كيلومتر از خيابان‌هاي اصلي و عريض تهران التهاب عجيبي ايجاد مي‌كرد ... چند صدهزار تن از مردم تهران كه در اين تظاهرات شركت كرده بودند موفق به پيوستن به صفوف نمازگزاران نشدند. كارشناسان، اين تظاهرات را به لحاظ تعداد جمعيت شركت‏كننده، بي‌سابقه‌ترين تظاهرات در طول انقلاب اسلامي ارزيابي كردند.» خبرنگار خبرگزاري جمهوري‌اسلامي با تأكيد درباره حضور محرومان جنوب شهر تهران (با ذكر نام مناطق)، افزوده است: «اهالي مسلمان اين مناطق محروم - كه عمدتاً كفن بر تن داشتند - با شور و شوق وصف‌ناپذيري در صفوف منظم به راه‏پيمايي پرداختند. حضور گسترده خواهران كفن‌پوش كه [پلاكاردهايي با] شعارهاي "حسين، حسين شعار ماست، شهادت افتخار ماست"، با خود حمل مي‌كردند، هم‏دوش با برادران هم‏رزم خود جلوة خاصي به اين راه‏پيمايي پرشكوه داده بود ... حضور كودكاني كه خود را به كسوت چريك‌هاي فلسطيني درآورده بودند نيز جلب توجه مي‌نمود.» يك خبرنگار اين خبرگزاري با اشاره به اين‌كه طيفي وسيع از موتورسواران كفن‌پوش و... تا مسئولان اجرايي و نمايندگان مجلس شوراي اسلامي در ميان راه‏پيمايان حضور داشتند، در مورد تأثير پيروزي جنگ در نظام منطقه‌اي، گزارش داد: «روز قدس سال 64 با اعلام اراده و عزم راسخ ملت ايران براي ادامه جنگ تا سرنگوني صدام و دار و دسته او پيوند خورده است؛ همان‏گونه كه آرمان قدس نيز وابسته به پيروزي ملت ما در اين جنگ مي‌باشد.» پس از قرائت قطع‏نامه راه‏پيمايي- كه با تكبيرهاي مردم تأييد مي‏شد - آقاي "ولايتي" وزير امور خارجه، با توجه به حمايت مردم از استمرار جنگ تا پيروزي نهايي، در برابر نظام بين‌المللي و منطقه‌اي چنين موضع‌گيري كرد: «ما اعلام مي‌كنيم كه به نبرد خودمان تا پيروزي نهايي و سرنگوني حكومت جبار عراق ادامه مي‌دهيم. استقبال عظيم و پر شور امت حزب‏الله از روز جهاني قدس و روند حمايت مردم از استمرار جنگ تا پيروزي نهايي، نشان دهندة اين واقعيت است كه در سرزمين ما جنگ با عراق و آزادي فلسطين همچنان كه رهبر كبير انقلاب فرمودند به يك‏ديگر گره خورده و راه قدس از كربلا مي‌گذرد.»

تهران ـ 24/3/1364 كودكان, زنان و مردان كفن‌پوش در راه‌پيمايي روز قدس

گزارش- 3

خطيب نمازجمعه امروز (روز قدس) آقاي هاشمي‌رفسنجاني بود كه با توجه به مسئوليت وي در امر جنگ، با حضور و اظهارات شديداللحن وي، خود به خود يك اعلام موضع جدي و رسمي و قاطعانه درباره جنگ و تداوم آن صورت گرفت. قبل از خطبه‌ها و اعلام مواضع نظام به وسيله امام جمعه، مواضع مردم درباره جنگ با شعارهايي و به نحوي پر هيجان اعلام شد: "مرگ بر امريكا، مرگ بر اسرائيل"؛ "حزب‏الله حزب‏الله پيش‏مرگ روح‌الله"؛ "ما زاده مكتب عاشوراييم، عازم قدس از راه كربلاييم"؛ "خدايا خدايا تا انقلاب مهدي، خميني را نگه‏دار"؛ "ما نمازجمعه را بهر شهادت آمديم"؛ "حسين حسين شعار ماست، شهادت افتخار ماست" و "جنگ جنگ تا پيروزي". شعارهايي اين چنين در حالي كه عراق از صبح امروز شهرهاي كشور را هدف حملات هوايي و موشكي گرفته است، موجب گرديد تا سخنان فرمانده عالي جنگ و رئيس مجلس شوراي اسلامي و نماينده امام در شوراي عالي دفاع، به صورت اظهاراتي بدون پشتوانه جلوه نكند و آشكار شد كه مردم و مسئولان در فضايي مشترك، درباره جنگ مي‌انديشند و رفتار مي‌كنند. آقاي هاشمي در واكنش به شعارهاي مردم، گفت: «با توجه به تمامي خطراتي كه متوجه شماست، اين گونه اجتماعات بيش از هر چيز گوياي مسائل است و اين درخواست‌هاي شما بدون جواب نخواهد ماند.» آقاي هاشمي‌رفسنجاني در خطبه‌هاي نمازجمعه، منشأ دو بحران منطقه يعني اسرائيل و جنگ تحميلي را يكي دانست: «اصل انگيزه‌اي كه اسرائيل را در منطقه به‏وجود آورد، همان انگيزه، جنگ تحميلي را به‏وجود آورده و همان انگيزه‌هايي كه اسرائيل را حمايت مي‌كند، همان انگيزه‌هاست كه جنگ را به اين صورت كه وجود دارد، هدايت مي‌كند و نمي‌خواهند بگذارند كه ملت ايران به اهدافش برسد و تا چه اندازه در اين راه موفق شوند، اين بحث ديگري است.» وي افزود: «معلوم گرديد كه دنيا بدون خاورميانه نمي‌تواند به حيات صنعتي خود ادامه دهد. يك استراتژي مشخص شد و آن اين كه در اين منطقة دنيا كانون‌هايي به‏وجود آيد كه مانع استقلال و عظمت منطقه باشد؛ منطقه‌اي كه اسلام در آن هست. همه اين حوادث كه مي‌بينيد از اين مسئله سرچشمه مي‌گيرد كه طوري اين منطقه اداره شود كه مواد خام و نيروي انساني، بازار و آراء بين‌المللي آن هميشه قبول آن‏هايي باشد كه بدون اين منطقه نمي‌توانند به آن رفاه مادي كه تحصيل كرده‌اند و سلطه‌اي كه به‏دست آورده‌اند، ادامه دهند.» آقاي هاشمي در خطبه دوم گفت: «راه سرمايه‌داري و سوسياليسم، راه‌هاي عام دنيا و ملي‌گرايي و ناسيوناليسم جغرافيايي، نژادي و قومي و ... راه‌هاي محدود در دنيا است و جايگاه يك راه مذهبي و ديني كه در تمامي سطوح زندگي مردم مطرح باشد، خالي است و نه شرق و نه غرب و نه ارتجاع اين راه را كه به عنوان يك مكتب بخواهد حاكم باشد، نمي‌پذيرد. يكي از اهداف [طراحان‏‏‏] جنگ در درجه اول، نابودي اين راه بود كه با شكست روبه‏رو شده و در درجه دوم، تضعيف جمهوري‌اسلامي مي‌باشد كه اين هم شكست خورد، هر چند كه به لحاظ مادي تا حدودي موفق بودند (هزينه سنگين پنج ساله جنگ ...) ولي به لحاظ سياسي، معنوي و اتحاد و انسجام و همچنين روحيه حماسي مردم، با عدم موفقيت روبه‏رو شده و شكست خوردند. مي‌خواهند آن روح حماسي مردم، شجاعت بي‌نظير، اتحاد و انسجام مردم، ضعف جريان‌هاي موذي سياسي داخلي و همه اين‏ها را كه در سايه اين حركت جهادگرانه به‏دست آمده است، از مردم بگيرند؛ راه اين هم، آتش‌بس بي‌موقع است و هيچ راهي غير از آتش‌بس بي‌موقع، ندارد. من شكي ندارم كه دولت‌هاي بزرگ دنيا مايل نيستند بين ما و مردم عراق صفا و صميميت حاكم باشد؛ من يك ذره شك ندارم؛ نه امريكايي‌ها نه روس‏ها و نه انگليسي‌ها؛ هيچ مايل نيستند؛ به نفع همه آن‏هاست كه اين‏جا ما دعوا كنيم، منتهي اين دعوا به پيروزي اسلام ختم نشود. آتش‌بسي كه اين‏ها دنبال آن هستند، مثل آتش‌بس‌هايي است كه در جنگ‌هاي مردم فلسطين با اسرائيل تعقيب مي‌كردند. تحقق چنين آتش‌بسي با توجه به كمك‌هاي همه‏جانبه به عراق، منجر به تحكيم نظام جديد شده و سپس به بهانه‌هايي مجدداً آتش جنگ را شعله‌ور مي‌نمايند. از جهت ديگر، خاموش شدن جنگ موجب خواهد شد تا مردم به زندگي روزمره روآورده و همچون فلسطين در جنگ با اسرائيل از شور و هيجان كه افتاد، دوباره تدبيري اتخاذ كنند جهت راه‌اندازي مجدد جنگ؛ في‌المثل ايجاد حادثه‌اي براي شيخ بحرين و متعاقباً حمايت بغداد از او و يا زدن كشتي،گروگان گرفتن و يا ترور يك امريكايي، ربودن يك هواپيما كه مي‌تواند دست‏آويزي براي شروع مجدد جنگ باشد. آن‏ها تحقيقاً دنبال اين هستند تا داستان اسرائيل را تكرار كنند و حزب بعث عراق اين آمادگي را دارد تا نقش صهيونيسم را در منطقه بازي كند. هدف اين است كه با فشار روي مردم، نگذارند كه مردم تداوم جنگ و انقلاب را حفظ بكنند، چرا كه با سازمان‌ملل، ميانجي‌گري‌ها، كنفرانس اسلامي، غيرمتعهدها، كشورهاي عربي و ... نتوانستند ما را خام كنند.» وي در ادامه به هم‏سويي و هماهنگي خبرنگاران و رسانه‌هاي گروهي خارجي با اهداف ياد شده اشاره كرد و راه‏پيمايي روز قدس را نشانه‌اي بر تحليل نادرست آن‏ها از اوضاع داخلي ايران دانست و افزود: «امروز اين حركتي كه ملت ما در روز جهاني قدس انجام داده است، اگر بناست كه درس بدهد، خيلي درس است ... اين مردمي كه ما شناختيم، تا آن روزي كه رهبر اين انقلاب و اين قيام تشخيص بدهد كه ما بايد در جنگ باشيم، اين مردم در ميدان مي‌مانند حتي بسياري از آن‏هايي كه شما الآن خيال مي‌كنيد اين‏ها الآن بي‌تفاوت هستند و كاري ندارند، اهل زندگي هستند، اين‌ها در شرايطي بي‌تفاوت هستند كه انقلاب در خطر نباشد، اين‏ها اگر ديدند واقعاً جامعه، انقلاب و كشورشان در خطر است، همان‌ها مي‌آيند و تفنگ مي‌گيرند.» آقاي هاشمي‌رفسنجاني با بيان اين كه "هدف بزرگ، بهاي گزاف مي‌خواهد همچنان‏كه راه انبيا چنين بوده"، گفت: «كار بزرگي كه شما انتخاب كرديد، راه عظيمي كه انتخاب كرديد، اين طور چيزها را دارد. اين را بدانيد، شما اگر در صدد آزاد كردن ايران تنها هم بوديد، اين مشكلات را داشت، شما امروز در صدد آزاد كردن اسلام‏ايد؛ شما امروز رسالتي را به دوش گرفتيد كه همه انبيا تاريخ داشتند ... راه انبيا هميشه با خون و خطر توأم بوده است...» وي سپس با اشاره به سابقه مبارزاتي مسئولان كشور در زمان محمدرضاشاه و تداوم بخشيدن به آن در اوضاع كنوني به صورت حضور در منطقه جنگي و نيز اين‏كه از نيروي شهادت‏طلب جمهوري‌اسلامي ايران، اگر استفاده بهينه شود، قادر است دنيا را اصلاح كند، گفت: «ما مسئولان كشور آن روزي كه عَلَم مبارزه با محمدرضاشاه پهلوي و امريكا را اين‏جا برداشتيم، خودمان را آماده كرده بوديم كه هر چه زودتر داريم مي‌ميريم؛ عمر ما بايد يك سال باشد، دو سال باشد. از آن تاريخ به بعد ما به قول دوستان علي‌ابن‌ابي‏طالب(ع) چوب دارمان را الآن سي، چهل سال است به دوش‏مان گرفتيم و فكر هم نمي‌كنيم كه حالا كه به حكومت رسيديم، ديگر بايد هميشه حاكم بمانيم. ما فكر نمي‌كنيم كه الآن بعد از اين همه مرارتي كه خلق ما كشيده براي اين است كه ما الآن حاكم باشيم، ما فرض مي‌كنيم همان مبارز 25 سال پيش هستيم كه در زندان‌هاي ساواك شكنجه مي‌شديم و اين روحيه بر اكثر مسئولان كشور امروز حاكم است. آن روزي كه لازم بشود خود ما با همين تفنگ‏مان در خطوط مقدم جبهه به طرف بغداد و سپس به طرف فلسطين حركت خواهيم كرد و من مي‌دانم و معتقدم با اين مقدار نيروي مسلمان شهادت‌طلبي كه در اين كشور امروز وجود دارد، اگر ما عُرضه درست به كار بردن اين نيرو را داشته باشيم، مي‌شود دنيا را با اين نيرو به اصلاح كشاند و ما مطمئن هستيم كه با ادامه اين راه مي‌توانيم در درجه اول خاورميانه را و كشورهاي اسلامي و فلسطيني را از شر اين دشمنان خون‏خوارمان نجات بدهيم؛ البته مقاومت مي‌خواهد.»

گزارش- 4

به رغم حضور گسترده مردم در سراسر كشور در مراسم "روز جهاني قدس" و با وجود وضوح اين امر كه هدف اصلي اين حضور، تأكيد بر تداوم اراده مبارزه و دفاع بوده است، برخي خبرگزاري‌ها بدون توجه به اين نكته، يا با كم‏رنگ كردن آن، گزارش‌هاي خود را تهران ـ 24/3/1364 مهاجران و مجاهدان عراقي و افغاني در راه‌پيمايي روز قدس منعكس كردند و بعضاً اخبار خود را صرفاً به بمباران شهرهاي ايران به وسيله هواپيماهاي عراق، اختصاص دادند. در اين‏باره سيماي جمهوري‌اسلامي ايران با احتمال عدم انعكاس واقعي مراسم روز جهاني قدس به وسيلة شبكه‌هاي تلويزيوني، اعلام كرد: «نفوذ صهيونيزم در شبكه‌هاي خبر و تلويزيوني بين‌المللي، باعث ايجاد اين باور شده كه احتمالاً اين شبكه [تشكيلات صهيونيست‏ها در جهان] از پخش فيلم تظاهرات چند ميليوني مردم تهران در جهان جلوگيري به عمل خواهد آورد، لذا ما طي يك ضرب‌الاجل اعلام مي‌كنيم هر شبكه كه مايل باشد مي‌تواند براي دريافت يك نسخه از فيلم تظاهرات عظيم ديروز مردم تهران، با ما تماس بگيرد.» خبرگزاري جمهوري‌اسلامي نيز گزارش داد كه راديو دولتي لندن در بخش فارسي امروز صبح خود هيچ اشاره‌اي به اخبار مربوط به ايران و جنگ تحميلي نكرد. راديو كلن و راديو امريكا نيز تنها به اعلام بمباران امروز شهرهاي ايران و اين كه راه‏پيمايي به‏منظور برگزاري روز جهاني قدس و حمايت از جنگ بوده است، بسنده كردند، بدون اشاره به شمار انبوه راه‏‏پيمايان. رسانه‌هاي همگاني كويت و پاكستانهم خبري در اين مورد منتشر نساختند. راديو بي‌.بي.‌سي. در بخش فارسي خود با زيركي خاصي در مورد آمار جمعيت گفت: «گفته مي‌شود امروز در تهران صدها هزار نفر براي شركت در تظاهرات گرد آمدند.» همين راديو در بخش عربي خود تعداد شركت‏كنندگان در اين راه‏پيمايي را به "هزاران تن" كاهش داد. در اين حال، برخي منابع جنبه‌هايي از اخبار مربوط به اين روز را منعكس كردند كه در اين ميان گزارش خبرگزاري فرانسه نسبت به ديگر منابع كامل‌تر است: «از چندين روز پيش از اين تظاهرات - كه مقامات و گروه‌هاي سياسي بسيج بسيار وسيعي را فراهم آورده بودند ‏‏- راديو بغداد به زبان فارسي براي ايجاد وحشت، ضمن خواستن از سكنه تهران به ترك شهر، آن‏ها را تهديد مي‌كند كه به كمك سلاح‌هاي جديد و با وسعتي غيرقابل مقايسه در طول پنج سال جنگ، اقدام به بمباران خواهد كرد. علي‌رغم كليه اين تهديدها كه هر نيم ساعت با لحني دراماتيك تكرار مي‌شوند، زندگي در تهران كاملاً روال عادي داشته است و تمامي بخش‌هاي زندگي اقتصادي به گونه‌اي عادي در حركت است. برخي از گروه‌هاي مخالف - كه رهبران آن‏ها در اروپا در تبعيد به سر مي‌برند - از اهالي خواسته‌اند كه شهر را ترك نمايند. ... شاپور بختيار ... حتي مردم را به اعتصاب عمومي دعوت كرد، اما اين درخواست در ايران بدون انعكاس بوده است.» اين خبرگزاري شركت‏كنندگان در راه‏پيمايي را "چندين ميليون تن" برآورد كرده و افزوده است كه آنان به درخواست امام خميني به سمت دانشگاه تهران تظاهرات كردند و در اين مكان و اطراف آن گرد آمدند. به گزارش خبرگزاري فرانسه، گستردگي اين تظاهرات فقط با تجمع‌هاي عظيم اوايل انقلاب قابل مقايسه مي‌باشد. مفسر خبرگزاري فرانسه در مورد حملات هوايي امروز عراق افزود: «بمباران در حالي انجام مي‌گيرد كه در تمام كشور مردم براي نشان دادن پايداري‏شان در مقابل تهاجم عراق، به مناسبت روز قدس در تظاهرات شركت كردند. هيچ آماده‌باشي اعلام نشد و دفاع ضدهوايي وارد عمل نگرديد با اين حال چندين صداي انفجار - كه در آن لحظه نمازجمعه در دانشگاه تهران بود - شنيده شده است در دانشگاه تهران يك جمعيت عظيم در يك راه‏پيمايي حمايت از جنگ، در قبال اين انفجارها واكنشي [هراس‏آلود] نشان نداد و صداي انفجارها با شعارهاي تظاهركنندگان پوشيده شد.» در گزارش اين خبرگزاري همچنين آمده است: «شاهدان موثق در تماس با خبرگزاري فرانسه اظهار داشتند كه يكي از آن بمب‌ها كه 500 كيلوگرم وزن داشته است در يكي از خيابان‌هاي بزرگ تهران فرود آمد. در اين حمله صدايي به جز شكسته شدن ديوار صوتي شنيده نشد. در اين حال تظاهركنندگان - كه بسيار متعدد مي‌باشند - در حال گردآمدن براي حركت به سوي دانشگاه هستند. تظاهركنندگان نوارهايي سرخ رنگ و سبز بر روي پيشاني دارند كه بر روي آن‏ها نوشته است: جنگ تا آزادي قدس.» خبرگزاري يونايتدپرس با اشاره به اين كه حمله هوايي عراق، شركت‏كنندگان در راه‏پيمايي را فرار نداد، گزارش داده است: «مردمي كه از حاشيه تهران به شهر وارد مي‌شدند با يك پوستر بزرگ كه در آن بشارت داده شده بود كه اسرائيل بايد نابود شود، مورد استقبال قرار مي‌گرفتند ... [اين حركت] تنها يك تلاش براي افزايش حمايت از آرمان فلسطين نبود، بلكه هدف آن همچنين حفظ حمايت عمومي از ادامه جنگ عليه عراق بود. ديپلمات‌ها گفتند سياست ايران مبني بر ممنوعيت اجازه ورود به روزنامه‌نگاران خارجي، به طور موقت لغو شده اين خود تلاشي است تا به جامعه بين‌المللي نشان داده شود كه در عزم ايران براي ادامه جنگ بر اثر حملات هوايي عراق خللي به وجود نياورده است.» روزنامه "ديلي‌تلگراف" نيز نوشته است: «اين تظاهرات مبين عمق حمايت مردم از سياست "جنگ جنگ تا پيروزيِ" دولت مي‌باشد.» در گزارش خبرگزاري "تانيوگ" در خصوص حملات دشمن و روحيه مردم تهران آمده است: «براساس قضاوتي كه از تظاهرات عمده حمايت از جنگ برمي‌آيد، حوادث تخريبي، روحيه مبارزه‏جويانه اكثريت مردم تهران را تغيير نداده است. اعضاي حزب‏الله در تظاهرات روز جمعه ثابت كردند كه حد و مرزي براي وفاداري به رهبرشان وجود ندارد.» خبرگزاري آلمان غربي نيز از بغداد گزارش داد: «اين راه‏پيمايي در اصل از سوي امام خميني به منظور تأكيد بر تعهد ايران به انهدام اسرائيل، درخواست شده بود اما قضيه از سوي بنيادگرايان سرسخت - سپاهيان انقلاب - به عنوان تظاهرات حاكي از اصرار مردم ايران بر ادامه جنگ 56 ماهه با عراق تا سرنگوني دولت كنوني بغداد، اعلام شد.» راديو امريكا اعلام كرد: «حملات امروز عراق هم‏زمان با برگزاري مراسمي كه رژيم جمهوري‌اسلامي ايران "روز قدس" مي‌نامد، صورت گرفت. اين مراسم با راه‏پيمايي و تظاهراتي عليه اسرائيل و همچنين به نشانه جانب‏داري از ادامه جنگ با عراق تا سرنگوني صدام‌حسين رئيس‌جمهور عراق، همراه بود.» در گزارش راديو اسرائيل نيز آمده است: «براي نخستين بار از هنگام آغاز جنگ شهرها بين ايران و عراق، هواپيماهاي عراقي امروز در صدد برآمدند شهر قم را هنگام تظاهراتي كه در حمايت از ادامه جنگ و تحت شعار روز جهاني قدس به عمل مي‌آيد، بمباران كنند.» اين راديو بدون اشاره به تعداد شركت كنندگان در اين راه‏پيمايي، افزود: «در نمازجمعه امروز تهران كه تحت شعار "جنگ جنگ تا پيروزي" و [با حمايت از] روز جهاني قدس برگزار گرديد، حجت‌الاسلام هاشمي‌رفسنجاني دوباره تأكيد كرد كه رژيم مصمم است جنگ را تا كسب پيروزي نهايي ادامه دهد.»

گزارش- 5

پس از گذشت حدود سه هفته از حملات مداوم هوايي و موشكي عراق به شهرهاي ايران و در پي تهديد‌هاي مكرر عراق مبني بر "تشديد نابودكنندة" حملات در روز جمعه (روز قدس) و پس از بي‌اثر ماندن اين تهديدها با حضور عجيب مردم در مراسم امروز، عراق در خصوص جنگ شهرها و جنگ رواني به ابتكار ديگري دست زده است. در اين‏باره راديو امريكا امشب در برنامه ساعت20:30 خود خبر داد: «دولت عراق امروز در پي حملات هوايي و موشكي خود به شهرهاي ايران اعلام داشت از فردا تا دو هفته حمله به شهرهاي ايران را متوقف خواهد ساخت تا به ايرانيان فرصت دهد دولت ايران را براي پايان دادن به جنگ تحت فشار بگذارند. در پاريس "مسعود رجوي" رهبر سازمان چپ‌گراي "مجاهدين خلق" گفت وي از عراق درخواست كرد كه حمله به شهرهاي ايران را متوقف سازد.» گفتني است كه قبل از اين ساعت، در اخبار راديوهاي بيگانه از چنين گزارشي خبري نبود و فقط حملات امروز عراق به شهرهاي ايران، انعكاس داده مي‌شد. خبرگزاري فرانسه در اين باره از بغداد گزارش داد: «صدام‌حسين اعلام كرد كه عراق از ساعت8:30 بامداد شنبه بمباران ايران را به مدت دو هفته به حال تعليق درخواهد آورد. با وجود اين، وي افزود اگر ايران به بمباران شهرهاي عراق ادامه دهد يا عليه اين كشور دست به حمله زند يا به تجمع قوا براي يك تهاجم ديگر ادامه دهد يا اگر مقامات ايراني سخناني مبني بر رد اين اقدام ابراز كنند و جنگ را تشديد كنند، عراق قبل از پايان موعد مقرر، حملات خود را از سرخواهد گرفت. وي طي پيامي براي مردم ايران خاطرنشان كرد كه اين تصميم - كه به درخواست مخالفين ايراني اتخاذ شده - براي آن است تا فرصتي پديد آورد كه مقامات ايراني به صلح فكر كنند و مردم ايران براي پايان دادن به جنگ، اين مقامات را تحت فشار قرار دهند.»

گزارش- 6

به‏ رغم تهديد عراق كه اگر ايران در زمان آتش‌بس دو هفته‌اي جنگ شهرها، عملياتي عليه عراق انجام دهد، حملات هوايي و موشكي خود را از سرخواهد گرفت، يك عمليات زميني در چارچوب برنامه‌هاي موجود سپاه در دست اجرا است. براساس اين برنامه‌ريزي، سپاه تا احراز توان لازم و كسب آمادگي براي انجام دادن عمليات گسترده آتي - كه فعلاً در حد كليات اجراي عملياتي در فاو مطرح است - به عمليات محدود خواهد پرداخت. بر اين اساس و طبق برنامه از قبل تعيين شده، بعدازظهر امروز حدود 90 قايق حامل نيروهاي لشكر25 كربلا (سپاه) براي انجام دادن يك عمليات محدود با نام "قدس1" در آب‌هاي هور شروع به پيشروي كردند تا تلاش چند ماهه لشكر براي تحقق اهداف تعيين شده را، به نتيجه برسانند. منطقه عملياتي واقع در منطقه عمومي "شرق دجله" تا ساحل، قسمتي از هورالهويزه در شمال منطقه عملياتي خيبر و بدر در حد فاصل پاسگاه "شط علي" و "طَبُرْ" در نظر گرفته شده است. از سمت غرب تا حدود روستاهاي "الزجيه" و "الحسان"، از سمت جنوب تا روستاي "البيضه" و از سمت شمال تا پاسگاه "ترابه"، محدودة اين عمليات است. در عمليات، چهار هدف مجزا مشخص شده است: پاسگاه ابوذكر، روستاي ابوليله، بركه مختار، كمين دژباني (عقبه دشمن). استعداد نيروي خودي در اين عمليات، پنج گردان منها (حدود 9 گروهان) است و در طرح‌ريزي‌ها به تناسب مأموريت محوله براي بعضي گروهان‌ها و دسته‌هاي عملياتي، تيم‌هاي غواص به استعداد هر تيم پنج نفر در نظر گرفته شده است. در مقابل نيروهاي خودي، "تيپ2 حطين" و عناصري از تيپ‏هاي 506 و 114 و لشكر25 ارتش عراق پدافند منطقه را بر عهده دارند. قبل از غروب آفتاب عموم نيروها در پنج محور تعيين شده (آبراه‌هاي صف، خيطه، معارج، اعظم، نهروان) به وسيله 90 بلم و چينگو، پيشروي خود را شروع كردند. طبق طرح مانور، زمان شروع عمليات ساعت21 درنظر گرفته شده و همة گردان‏ها بايد تا اين ساعت در حداقل فاصله با دشمن مستقر شوند و اعلام آمادگي ‌كنند تا با اعلام رمز تعيين شده، درگيري در محورها، هم‏زمان شروع شود. در عمل به جز يك محور (خيطه)، در كليه محورها عبور از موانع و سيم‏هاي خاردار بدون مشكل خاصي انجام شده و نيروها به تدريج براساس شناسايي قبلي، در نزديكي دشمن استقرار مي‏يابند تا اعلام آمادگي كنند. در محور خيطه كمين جديد دشمن در آب‏راه اصلي اين محور موجب توقف نيروها شده كه بايد ابتدا اين مسئله به نحوي حل ‌شود. در اين ميان يك مشكل خارج از تصور، نزديك است كه شروع عمليات را با وجود استقرار و آمادگي نيروها، دچار اخلال كند. ماجرا اين است كه فرمانده لشكر براي هدايت بهتر عمليات و داشتن تسلط و ديد كافي، قرارگاه تاكتيكي لشكر را روي دكل ديده‌باني 15 متري "لحوگ" ساخته است. برگه‌ حاوي كد مخابراتي عمليات ناگهان بر اثر وزش باد از اين مقر فرماندهي به داخل نيزار افتاده و ناپديد شده است. دقايقي قبل از ساعت21، دشمن طبق برنامه قبلي با خمپاره منور شليك مي‏كند و نيزار را نيز به گلوله بسته است. نيروها كف بلم‌ها خوابيده‏اند تا رمز عمليات اعلام و درگيري آغاز شود. ساعت نزديك 21 است كه كد مخابراتي فرمانده با تلاش فراوان پس از 30 دقيقه جست و جو از لابه‌لاي ني‌زارها در آب پيدا مي‏‏شود. در اين زمان تقريباً همة گردان‏ها اعلام آمادگي كرده‏اند. ساعت21 عمليات با رمز "يا محمدرسول‌الله"(ص) در همة محورها آغاز مي‏شود. در محور روستاي ابوليله، ابتدا غواص‌ها روي ساحل وارد عمل مي‏شوند و با پرتاب نارنجك به داخل سنگر عراقي‌ها و عمل نكردن نارنجك، جنگ تن به تن شروع مي‌شود. با جلب توجه دشمن به غواص‌ها، نيروهاي بلم‏سوار از فرصت استفاده مي‏كنند و در ساحل روستا پياده مي‏شوند و به دشمن يورش مي‏برند. آنان با انهدام يك سنگر كمين - كه ديشب ساخته شده‏بود - به سوي روستاي ابوليله پيش مي‏روند. رزمندگان در حين پاك‏سازي منطقه، عده‌اي از افراد دشمن را به اسارت درآورده‏اند. در محور ديگر، نيروهاي تأمين كه خود را به 100، 150 متري دشمن رسانده‏اند، با دستور فرماندهي به اجراي آتش مي‏‏‏‏‏پردازند و معبري به عرض حداقل 10 متر جهت عبور نيروهاي عمل‏كننده روي پاسگاه "ابوذكر"، مي‏گشايند. سپس نيروهاي بلم‏سوار بي‏درنگ در ساحل پياده مي‏شوند و با اندك درگيري، پاسگاه را تصرف مي‏كنند. در هدف ديگر يعني بركه مختار، نيروهاي خودي از دو محور به آن حمله مي‏كنند، ولي با اجراي آتش روي كمين‌هاي دشمن، متقابلاً با آتش شديد كمين‌ها روبه‏رو مي‏شوند و ناچار عقب مي‏آيند و در اين مرحله به محاصره بركه بسنده مي‏كنند. دقايقي بعد با رسيدن توپ 105 ميلي‌متري و كاتيوشا، نيروهاي خودي به اجراي آتش روي جاده بغداد - بصره مي‏پردازند كه تردد در اين جاده مختل مي‏شود. در مجموع تا نيمه شب، مأموريت خودي در روستاي ابوليله و پاسگاه ابوذكر و تعدادي از كمين‌هاي مورد نظر دشمن، با موفقيت پايان مي‏يابد و تنها در بركه مختار كه دشمن در محاصره نيروهاي خودي هست، درگيري از اين ساعت به بعد نيز ادامه دارد.

گزارش- 7

بامداد امروز يك هواپيماي امريكايي مربوط به خطوط هوايي تي.‌دبليو.اي. (T.W.A) در مسير آتن - رم ربوده شد و در ساعت11:50 به وقت محلي در فرودگاه بيروت فرود آمد. يك شخص ناشناس كه خود را عنصر "سازمان جهاد اسلامي" معرفي مي‌كرد در يك تماس تلفني با خبرگزاري‌ها اعلام كرد كه اين عمليات براي آن است كه ثابت شود مسلمانان توانايي وارد آوردن ضرباتي بر امپرياليسم امريكا را دارند. وي افزود: «اين عمليات ضمن هماهنگي با تمام سازمان‌هاي اسلامي وابسته، انجام گرفته است و دوستان ما كه در داخل هواپيما هستند، از آزادي عمل كامل برخوردار بوده و ديگر تحت كنترل رهبري مركزي نمي‌باشند و خواسته‌هايي را كه ميل دارند، مطرح مي‌كنند.» اين هواپيما پس از سوخت‌گيري، فرودگاه بيروت را به مقصد الجزاير ترك كرد. به گزارش آسوشيتدپرس، هواپيما‏ربايان در حالي كه به سوي الجزاير پرواز مي‌كردند خواستار آزادسازي اعراب از زندان‌هاي اسرائيل و انتقال آن‏ها به بندر "صيدا" در جنوب لبنان شدند. هواپيماربايان پيش از پرواز به الجزاير، گروهي زن و كودك را در بيروت آزاد كردند. از سوي ديگر، در مطبوعات اعلام شد كه سازمان جهاد اسلامي در بيانيه‌اي با اعلام اين كه هواپيما را فردي بي‌هويت كه خود را به سازمان جهاد اسلامي منتسب كرده، ربوده است، دخالت اين سازمان را تكذيب و تأكيد كرد: «ما نسبت به عواقب كشاندن نام سازمان خود در عمليات هواپيماربايي هشدار مي‌دهيم.» آسوشيتدپرس از بيروت گزارش داد: «يكي از هواپيماربايان ظاهراً بي‌خبر از ادعاي قبلي (جهاد اسلامي) بيانيه‌اي را خواند كه به گفته وي به امضاي سازمان مستضعفين جهان رسيده است. منابع سياسي گفتند استفاده از كلمه مستضعف در نام اين سازمان بيان‏گر ارتباط آن با مسلمانان شيعه است. هواپيماربايان در بيانيه خود، عليه شاه اردن، "ياسرعرفات" رئيس ساف و رهبران اعراب سنت‌گرا كه به امريكا نفت مي‌دهند و پول‌هاي‏شان را در بانك‌هاي امريكايي نگه مي‌دارند، مطالبي عنوان كرده‌اند.» درباره هويت ربايندگان اين هواپيما، راديو اسرائيل نيز گزارش داد: «يك سازمان زيرزميني شيعه كه خود را "فدائيان امام حسين" مي‌داند، مسئوليت ربودن هواپيماي مسافربري امريكا را به عهده گرفت ... هواپيماي شركت امريكايي تي‌.دبليو.اي. پيش از ظهر امروز مدت كوتاهي پس از آن كه از فرودگاه آتن پرواز كرد، ربوده شد. اين هواپيما با 145نفر مسافر و 8 نفر خدمه از قاهره ره‏سپار رم بود.»

هواپيماربايي در خطوط هوايي امريكا (T.W.A) ـ 24/3/1364 آغاز طولاني‌ترين ماجراي هواپيما‌ربايي جهان بعد از هواپيماربايي خطوط هوايي العال (اسرائيل) در سال 1968

گزارش- 8

"ابراهيم الصيخي" معاون دبيركل شوراي همكاري خليج‌فارس، گفت: «اقدام تبهكارانه عليه جان امير كويت (در 4/3/1364) نتيجه اوج‌گيري مستمر جنگ ايران و عراق است و ممكن است يكي از بازتاب‌هاي وضعيت كنوني جهان عرب يا يك توطئه بين‌المللي باشد.» وي با اعلام اين كه در صورت خاتمه نيافتن جنگ، واكنش‌هاي مخاطره‌آميز بيش‏تري در منطقه روي خواهد داد، افزود: «نشانه اميدواركننده‌اي براي خاتمه جنگ [ايران و عراق] مشهود است.» در مورد سوء قصد به جان اميركويت، روزنامه "واشنگتن‌پست" نوشته است: «مردم كويت بعضاً اين اقدام را مرتبط با جمهوري‌اسلامي ايران و شيعيان كويت مي‌دانند. از طرف ديگر، چون عراق هميشه نسبت به خاك كويت چشم طمع داشته است، بعضاً اين حركت را در ارتباط با رژيم صدام مي‌دانند.» روزنامه كويتي "الرأي‏العام" با توجه به خواسته‌هاي برخي اتباع عراقي مخالف حكومت صدام كه در برابر سفارت كويت در دمشق به تظاهرات پرداخته و خواستار قطع كمك‌هاي كويت به عراق شده بودند، نوشت: «ما به عراق كمك كرده و در آينده نيز كمك خواهيم كرد. ... اگر چه قبلاً بر سر مرزهاي دو كشور اختلافاتي داشتيم ولي هم‏اكنون ديگر چيزي به نام مرز ميان عراق و كويت وجود ندارد، زيرا مرزهاي عراق مرزهاي كويت و ساير كشورهاي عربي به شمار مي‌رود.» اين نشريه همچنين به خطر جمهوري‌اسلامي در منطقه، اشاره كرد: «سقوط صدام منجر به سقوط تمام رژيم‌هاي كشورهاي منطقه و حتي رژيم‌هاي كشورهاي دور از جبهه‌هاي جنگ خواهد شد؛ در اين صورت، دوران استعماري جديدي در منطقه به مراتب بدتر از استعمار قديم آغاز مي‌شود. تركش‌هاي موشكي كه از سوي ايران به پايتخت عراق پرتاب مي‌شود و در قلب بغداد منفجر مي‌گردد، در كويت و قاهره و رياض و حتي رباط سقوط مي‌كند.» در پايان اين مقاله به طور تلويحي جمهوري‌اسلامي ايران در ماجراي تحصن و تظاهرات در برابر سفارت كويت در دمشق دخيل دانسته شده است.

گزارش- 9

"آساهي" روزنامه پر تيراژ معتبر ژاپن، امروز ضمن تفسيري درباره جنگ و اوضاع اقتصادي ايران، به سياست دوگانه فرانسه همچنين به سياست‌هاي شوروي در قبال ايران پرداخته است: «پاريس اميدوار است كه توازن قوا ميان ايران و عراق را ادامه داده و در عين حال روابط خود با تهران را بهبود بخشد. بهبود روابط با ايران، هدف ديپلماتيك مشكلي براي فرانسه خواهد بود زيرا پاريس اميدوار است در همان حال از توسعه انقلاب اسلامي امام خميني جلوگيري كند.» در اين مقاله همچنين آمده است: «شوروي سياست انتظار را در پيش دارد. شوروي بيش‏تر مي‌خواهد امريكا را از آب‌هاي خليج‌فارس براند تا آن‏كه بخواهد به آب‌هاي گرم دست يابد. حمايت ايران از چريك‌هاي افغاني، شوروي را تحريك مي‌كند. شوروي اميدوار است تعادل ميان ايران و عراق را حفظ كند و منتظر دوران پس از [امام]خميني است.»

گزارش- 10

امروز يك بسته پستي مشكوك كه از كشور فرانسه به آدرس دادستاني شيراز ارسال شده بود، به دليل نبودن دادستان، به اداره پست برگشت داده شد. اين بسته را در ساختمان اداره پست و تلگراف، واحد "خنثي‌سازي" كميته انقلاب اسلامي بازرسي كرد و يك بمب ميكروسوئيچي تعبيه شده در داخل آن را خنثي كرد.  ضميمه گزارش 1: جنگ شهر‏ها درباره جنگ شهرها و سوابق آن، در يك فصل‏نامة مركز مطالعات و تحقيقات جنگ، تحقيق مبسوطي درج شده است كه خلاصه برخي قسمت‌هاي آن چنين است: اصطلاح "جنگ شهرها" به منظور بيان حمله هوايي به مناطق مسكوني، به مفهوم خاص كلمه به اسفندماه 1363 (فوريه 1984) برمي‌گردد و از اين زمان است كه اصطلاح جنگ شهرها به سر زبان‌ها مي‌افتد، اما اين‏كه كدام‏يك از دو طرف درگير جنگ يا مجامع و دول ديگر براي اولين بار اين اصطلاح را به كار گرفتند، جاي ترديد است. پس از گذشت 41 ماه از جنگ كه عراق با به كارگيري 120 موشك زمين به زمين "اسكاد - بي" و "فراگ" ساخت شوروي به كشتار 4600 نفر غيرنظامي و مجروح كردن 22000 تن ديگر دست زده بود، نشر اخباري مبني بر تحويل موشك‌هاي "اس.‌اس - 21" روسي به عراق (كه برد آن‏ها سه تا چهار برابر موشك‌هاي اسكاد - بي مي‌باشد) نگراني جديدي ايجاد مي‌كرد. همچنين نشر اخباري مبني بر وقوع بمباران آتي و حتمي يازده شهر ايران در اوايل دهه دوم بهمن 63 (اوايل فوريه 1984)، آقاي "خامنه‌اي" رئيس‌جمهور در 17 بهمن 1363 (6 فوريه 1984) اعلام كرد: «از اين پس در قبال هر حمله به مردم كشورمان، به همان گونه پاسخ خواهيم گفت و چنانچه صدام‌حسين تهديدات خود را به اجرا درآورد، قطعاًً شهرهاي خانقين، بصره، و مندلي را بمباران خواهيم كرد. ما صادقانه مراتب تأسف خود را به اطلاع مردم اين سه شهر مي‌رسانيم و از آنان مي‌خواهيم كه به فوريت شهرهاي مزبور را ترك نمايند.» علي‌رغم هشدار فوق، در 22 بهمن 1363 (11 فوريه 1984) پنج موشك زمين به زمين اسكـاد - بي در مناطق مسكوني شهر دزفول فرود آمد و باعث ويراني حدود 100 منزل مسكوني و آسيب ديدن 400 منزل ديگر، يك بيمارستان و يك دبستان گرديد و صدها تن كشته يا مجروح شدند كه بسياري از آن‏ها از كودكان بودند. در مقابل، ايران همان روز چندين بار از طريق صدا و سيماي جمهوري‌اسلامي ايران به مردم بصره، مندلي و خانقين پيام داد كه به فوريت اين سه شهر را ترك گويند. ساعت حمله، شش صبح فرداي همان روز اعلام گرديد. به اين ترتيب در روز 23 بهمن 1363 آتش‏بارهاي ايران براي مقابله به مثل و در جهت بازدارندگي وارد عمل شدند و اهداف تعيين شده در اين شهرها را مورد حمله قرار دادند. البته عراق باز هم فرداي همان روز با شش موشك شهرهاي انديمشك، مسجد سليمان و بهبهان را هدف قرار داد و هواپيماهاي جنگنده عراق نيز شهرهاي ايلام، اسلام‏آباد، گيلان‏غرب، آبادان و خرمشهر را بمباران كردند كه حاصل اين بمباران‌ها، يكي از سنگين‌ترين تلفات مناطق غيرنظامي در طول جنگ بود. ايران نيز در مقابل، عراق را به بمباران كليه شهرهاي اين كشور به جز چهار شهر مقدس كربلا، نجف اشرف، كاظمين، و سامره، تهديد كرد و در نتيجه، دو روز بعد (26/11/1363) جنگنده‌هاي ايران وارد عمل شدند و براي نخستين بار پس از چهار سال و نيم صبر و بردباري، به بمباران چندين شهر عراق پرداختند و بدين سان و از اين زمان به بعد بود كه اصطلاح "جنگ شهرها" جايگزين عباراتي چون "حملات هوايي" و "موشكي" و يا "بمباران‌هاي هوايي" شد. به اين ترتيب، حمله به مناطق مسكوني كه به‏وسيله عراق در چارچوب يك استراتژي جنگي با هدف جنگ رواني و فشار بر مردم ايران از مدت‌ها قبل دنبال شده بود، اوائل اسفندماه 1363 چند روز بعد از آغاز مقابله به مثل جنگ هوايي به‏وسيله ايران، عنوان "جنگ شهرها" گرفت كه از اين تاريخ به بعد به صورت جنگي كه دو طرف در حال جنگ در آن شركت دارند، درآمد. اين مرحله از جنگ شهرها از اوايل اسفند 1363 آغاز شد و تا 17 فروردين 1364 يعني حدود يك ماه و نيم ادامه يافت. در اين مدت 29 شهر و چندين روستاي ايران 118 بار مورد اصابت بمب‌ها و موشك‌هاي عراق قرار گرفت و حاصل آن، 1227 نفر شهيد و 4682 نفر مجروح و خسارات مالي فراوان بود. در مرحله دوم جنگ شهرها كه از 5 خرداد تا 24 خرداد 1364 (امروز) ادامه يافته، مناطق مسكوني ايران بيش از 100 بار مورد اصابت (بمب‌ها و موشك‌هاي عراقي) قرار گرفت كه تلفاتي حدود 600 شهيد و بيش از 1300 نفر مجروح و نيز خسارات فراوان مالي به بار آورد. موارد زير از جمله اهداف و مقاصد عراق در جنگ شهرها شمرده مي‌شود: 1- تضعيف اراده نبرد در مردم و مسئولان ايران. 2- تلاش در جهت درگير ساختن و تشويق افزايش زمينه‌هاي مداخله ديگر كشورها با نمايش وسعت دامنه جنگ. 3- تلاش در جهت خنثي كردن اثر عمليات ايران در جبهه‌هاي زميني و جبران انفعال و ناتواني شكست عراق در جنگ زميني. 4- كاهش توان اقتصادي ايران. 5 - تلاش در جهت وادار كردن ايران به مذاكره براي پايان دادن به جنگ بدون احقاق حقوق ايران. 6- كاهش اعزام و كند كردن حركت نيروهاي مردمي به سوي جبهه‌هاي جنگ. 7- تشديد جنبه فرسايشي جنگ.

ضميمه اول گزارش 2: تشديد فشارهاي سياسي و نظامي براي به سازش كشاندن ايران امسال روز جهاني قدس در حالي برگزار ‌شد كه جمهوري‌اسلامي ايران در سطوح مختلف منطقه و نظام بين‌المللي با فشارهاي شديد سياسي مواجه است تا به صلحي بدون احقاق حقوق مورد نظر ايران تن دهد. در داخل هم برخي گروه‌هاي ذي‌نفوذ، فشار و متخاصم نيز كه در مورد جنگ عملاً هم‏سو با جريان اول رفتار مي‌كنند، مي‌كوشند در همين جهت افكار عمومي را تحت تأثير قرار ‌دهند و چنانچه موفق شوند، اراده جنگي را در عموم تضعيف كنند؛ في‌المثل پخش اعلاميه به‏وسيله چريك‌هاي فدايي خلق اكثريت و يا گفت‌وگوي تلفني مهندس بازرگان با خبرنگار نشريه "كريستين ساينس مانيتور" كه در 21/3/1364 از راديو امريكا پخش شد و مواضع صلح‏خواهانه وي را اعلام كرد. به موازات شدت يافتن اين فشارها، به‌خصوص بعد از عمليات بدر، فشارهاي نظامي وسيع و متنوع عراق، همچون جنگ شهرها، حمله به كشتي‌هاي تجاري و حمله به خارك، استفاده از سلاح‌هاي شيميايي بدون هراس از ممنوعيت آن و محكوميت در مجامع و نظام بين‌المللي، ابعاد گسترده‌تري به خود گرفته است. در اين حال، كمك‌هاي تسليحاتي قدرت‌هاي بزرگ به اين كشور نيز هر روز وسعت بيش‏تري مي‌يابد. آقاي هاشمي‌رفسنجاني در واكنشي، در ديدار با گروهي از رزمندگان (در تاريخ 14/2/1364) به اين فشارهاي سياسي نظامي اشاره كرد و گفت: «امروز يك فشار همگاني از طرف دشمنان اسلام و يك تهاجم وسيع آغاز شده تا با هماهنگ كردن امكانات خود، صدام را نجات دهند. اين مقدار فشار در تاريخ جنگ بي‌سابقه است. اين فشارها از لحاظ نظامي نيست بلكه بيش‏تر از لحاظ سياسي است. از لحاظ نظامي همين شرارت‌هاي حمله به شهرها و تهديد خطوط هوايي غيرنظامي بود كه معلوم شد كه كارساز نيست و اثر معكوس دارد؛ اكنون تهديدها و تلاش‌هاي پي‏گير سياسي، پشتوانه تهديدها و شرارت‌هاي نظامي است تا نگذارند جنگ به نتيجه خود برسد.» وي در تاريخ 17/3/1364 نيز در خصوص جريانات محارب و مخالف جنگ موضع‌گيري كرد: «دشمنان ما انصافاً خيلي شرور و خبيث هستند. آن‏ها پس از يأس و سرخوردگي از ترور، تبديل به ستون پنجم صدام شده‌اند.» آقاي هاشمي همچنين به واكنش دليرانه مردم در مقابل تهاجم هوايي و موشكي عراق كه در نيمه شب‌ها جهت ايجاد رعب و وحشت و تحريكات عصبي در مردم انجام مي‏شود، اشاره كرد و گفت: «ان‌شاء‌الله هفته آينده در روز قدس خواهيم ديد كه مردم ان‌شاءالله خواهند آمد كه به دشمنان نشان بدهند كه اين ترفند‌ها و اين كارهايي كه مي‌كنند، اين‏ها بر يك جامعه توحيدي و انقلابي مسلمان نمي‌تواند تأثير شكننده داشته باشد. اين ملت خود را براي تحمل مشكلات آماده كرده است. ما اين روزها مهم‌ترين حملات مردم را در مشكل‌ترين شرايط مي‌بينيم؛ يعني وقتي كه خطر بمباران هوايي بيش‏تر مي‌شود، مردم بيش‏تر به هيجان مي‌آيند و حضور بيش‏تري را در انقلاب عرضه مي‌كنند. اين آزمايش (حضور در راه‏پيمايي روز جهاني قدس) هم، براي دنيا پرارزش است كه يك بار ديگر بفهمد كه در ايران چه خبر است و هم براي خود ما با ارزش است كه ما بفهميم ملت‏مان در صحنه هست و پشتوانه بسيار خوبي است براي رزمندگان ما كه بدانند تنها نيستند و اين ملت عظيم همراه آن‏ها تا همه جا با آن‏ها ايستاده است.» به اين ترتيب مراسم روز قدس، آزموني براي سنجش وجود و تداوم اراده جنگي مردم، قرار داده شد كه برخي مطبوعات آن را به نوعي رفراندوم درباره جنگ تعبير كردند؛ از جمله روزنامه اطلاعات به همين مناسبت مصاحبه‌اي با آقاي "خامنه‌اي" رئيس‌جمهور و رئيس‌شوراي عالي دفاع ترتيب داد و نظر ايشان را در اين باره جويا شد كه ايشان پاسخ داد: «اين بسيار دعوت خوبي بود، زيرا كه به مردم فرصت خواهد داد كه حرف دل را در باب مسئله‌اي كه اين همه در دنيا محل بحث و جدال است، با عمل آشكار كنند.» وي افزود: «همان طور كه جنگ را براي آن كه ما را خسته كنند، به ما تحميل كردند تا ما را بشكنند اما نشكستيم، حالا هم با فشارهاي گوناگون سياسي و رذالت‌هاي مختلف چه عملي و چه قولي مي‌خواهند مردم را وادار كنند كه از حقوق مشروع خود صرف‌نظر كنند و جنگ را با سرنوشتي كه دشمنان ما برايش در نظر گرفته‌اند، به پايان برسانند.» ايشان همچنين در خطبه‌هاي نمازجمعه (17/3/1364) گفت: «مردم ما در روز قدس به دنيايي كه مي‌خواهد مردم ما را به سازش بكشاند، "نه" خواهد گفت. روز قدس، روز مقاومت مردم ما در مقابل زورگويي‌ها خواهد بود.» آيت‌الله "صانعي" امام جمعه موقت قم نيز در خطبه‏هاي نمازجمعه قم تأكيد كرد: «اين وظيفه است كه در روز جهاني قدس و روز پشتيباني از جنگ شركت كنيم و بار ديگر توطئه‌هاي دشمن را به خودش برگردانيم.» آيت‌الله "منتظري" نيز در ديدار با اعضاي يك هيئت اعزامي به لبنان، ضمن اشاره به توطئه‌هاي امريكا و اسرائيل در منطقه، گفت: «مراسم روز قدس را بايد در داخل و خارج كشور هر چه باشكوه‌تر برگزار كنيم و به دنيا نشان دهيم كه اولاً قدس يك مسئله اسلامي است و مربوط به تمام مسلمانان است و ثانياً به دشمنان اسلام و انقلاب بفهمانيم ملت فداكار ما اين همه گرفتاري و مصيبت‌ها كه از ناحيه جنگ تحميلي به او وارد شده، با اين حال همچنان در صحنه است و از انقلاب كشورش در برابر توطئه‌ها و فشارهاي سياسي و نظامي و روحي و حمله‌هاي هوايي و موشكي دشمنان اسلام، دفاع و مقاومت مي‌كند و هرگز راضي نيست با چنين دشمني وحشي و خون‏خوار، صلح و مذاكره كند.» گذشته از اين، اصناف و قشرهاي مردم و نهادها، ارگان‌ها و دستجات با انتشار بيانيه‌هايي - كه درخلال 18/3/1364 تا 24/3/1364 در مطبوعات درج شد - پشتيباني خود از شركت در روز قدس را كه تحت عنوان "رفراندوم" مطرح شده است، اعلام كردند، اين در حالي است كه حكومت عراق مصرانه در راه شدت بخشيدن به يك جنگ رواني مبني بر تشديد جنگ شهرها - مشخصاًً در مورد روز قدس - مرتباً با تأكيد بر آغاز وحشتناك‌ترين هجوم‌ها و به بيان‌هاي مختلف، مردم ايران را تهديد مي‌كند.

ضميمه دوم گزارش2: قطع‏نامه روزجهاني قدس خلاصه مضمون مواد 14 گانه قطع‏نامه روز جهاني قدس (24 رمضان 1405/24 خرداد 1364): 1- اعلام پاي‏بندي به ره‏نمودهاي حضرت امام، آيت‌الله منتظري و حمايت از روحانيت متعهد و مبارز. 2- اشاره به تحريك ابرقدرت‌ها براي آغاز جنگ و تأكيد بر دفاع مقدس امت با نداي الهي "جنگ جنگ تا رفع فتنه در عالم". 3- تأكيد بر استقامت در برابر حكومت متجاوز عراق تا پيروزي نهايي و سرنگوني حكام خون‏خوار عراق و نصب‌العين قرار دادن آيات قرآني و سيره پيامبر اكرم(ص) و ائمه معصومين(ع). 4- حمايت از رزمندگان جان بركف سپاه توحيد. 5- اعلام حمايت از عمل مقابله به مثل در برابر جنايات عراق در بمباران مناطق مسكوني تا سقوط حكومت عراق. 6- اعلام تأكيد بر ضرورت خاموش كردن نغمه‌هاي صلح‏طلبي با شعار "جنگ جنگ تا پيروزي". 7- هشدار به كشورهاي منطقه و غيره خصوصاًً فرانسه و شوروي در حمايت از عراق. 8- دعوت از ارتشيان و مردم تحت ستم عراق جهت برقراري نظام عدل جمهوري‌اسلامي در عراق. 9- اعلام و تأكيد بر اين كه امريكا - شيطان بزرگ - عامل همه بدبختي‌ها در جهان بوده و امت شهيدپرور در مقابل آن با عزمي راسخ تا رهايي مستضعفان جهان به نبرد ادامه خواهد داد. 10- حمايت از مبارزات آزادي‏خواهانه ملت‌هاي تحت ستم به‏ويژه حركت‌هاي اسلامي مردم افغانستان، لبنان و فلسطين. 11- نجات بيت‌المقدس اولين قبله مسلمانان جهان. 12- تأكيد بر آزادي قدس شريف از چنگال صهيونيست‌ها به‏عنوان يكي از اساسي‌ترين آرمان‌هاي انقلاب اسلامي؛ اعلام حمايت از مردم فلسطين و محكوم كردن حركت‌سازش‏كارانه‌اي كه با الهام از شيطان بزرگ و به وسيلة ايادي آن در منطقه انجام مي‌پذيرد. 13- اعلام ضرورت ارج نهادن به حركت الهي مردم مظلوم و مسلمان لبنان در مبارزه با حكومت اشغال‏گر قدس و تأكيد بر اتحاد نيروهاي اسلامي در لبنان كه رمز موفقيت است. 14- حمايت از مسئولان خدمت‏گزار دولت جمهوري‌اسلامي ايران در تحقق‏بخشيدن به اهداف و آرمان‌هاي انقلاب اسلامي خصوصاً در مقابله با حكومت جنايت‏كار بغداد.

ضميمه اول گزارش 6 : طراحي عمليات‏هاي محدود در توضيح موضوع "عمليات محدود"، بخشي از يك گزارش كه در سال 1364 تهيه و ارائه شده است، نقل مي‏شود: در پي دعوت فرماندهي سپاه از كليه فرماندهان و عناصر قرارگاه‌ها جهت ارائه طرح‌هاي ادامه جنگ پس از عمليات بدر، در تاريخ 23/2/1364 چند عمليات محدود به‏عنوان پيشنهاد مطرح ‌گرديد. اجراي عمليات محدود در منطقه عمومي فاو، يكي از پيشنهادهاي فوق‌الذكر بود كه به دلايلي از جمله اهميت سياسي و نظامي منطقه مزبور، بيش‏تر مورد توجه فرماندهي سپاه قرار گرفت؛ بنابراين، جلسه فرماندهان سپاه در روز 2/3/1364 مجدداً تشكيل گرديد. در طول جلسه محاسن و ارزش‌هاي سياسي و نظامي منطقه بررسي شد و برادران به نتايج جديدي مبني برگسترده بودن عمليات رسيدند و موضوع را به‏عنوان نتيجه بحث و نشان دادن محدود نبودن اين عمليات، به فرماندهي كل سپاه ارائه دادند. طرح ابتدايي فاو مي‌توانست تا اندازه‌اي اهداف سياسي و نظامي را در استراتژي مورد نظر مسئولين جمهوري‌اسلامي ايران تأمين نمايد و از طرفي در راستاي استراتژي مورد نظر سپاه نيز قرار داشت، از اين رو مورد موافقت فرماندهي كل سپاه و بلافاصله مورد موافقت آقايان هاشمي و خامنه‌اي نيز قرار گرفت. به دنبال پيشنهاد سپاه و تصويب اجراي عمليات در فاو توسط آقاي هاشمي، سپاه از تاريخ 15/3/1364 فعاليت خود را با حضور علي شمخاني و رحيم صفوي در قرارگاه خاتم (جنوب) آغاز كرد. و از 18/3/1364 با حضور محسن رضايي و غلامعلي رشيد در اين قرارگاه كار طرح‌ريزي اين عمليات فعال‌تر شد. در عين حال در كنار پي‏گيري مقدمات اجراي عمليات در فاو، موضوعاتي از قبيل اجراي عمليات محدود نيز در دستور كار قرار داشت. برادران حاضر در جلسه اعتقاد داشتند كه با اوضاع فعلي امكان ادامه جنگ به سبك سابق وجود ندارد و قبل از دست زدن به عمليات‌هاي گسترده‌اي همچون گذشته، بايد توان را افزايش و سازمان رزم را گسترش داد. اما در فاصله زماني لازم براي اين منظور، وقفه‌اي در جنگ ايجاد خواهد شد كه با اجراي عمليات‌هاي محدود - كه در حد توان فعلي باشد - بايستي اين خلأ را پر كنند، لذا افزايش توان (شامل امكانات و به خصوص سازمان رزم) اصل قرار گرفته و در كنار آن اجراي عمليات‌هاي محدود، به عنوان يك امر مقطعي مطرح گرديد.

ضميمه دوم گزارش 6: آماده‏سازي مقدمات عمليات قدس1 در توضيح اهداف عمليات قدس1 و سابقه آن و اقداماتي كه براي آماده ساختن مقدمات اين عمليات انجام شد، فشرده‌اي از اهم مطالب آورده مي‏شود: در طرح‌ريزي و بررسي مانور عمليات بدر، پيش‌بيني شده بود كه لشكر25 كربلا كه از قبل جهت پدافند و حفظ دست‏آوردهاي عمليات خيبر در هور استقرار داشت، تحت نظارت و هدايت قرارگاه نجف2، پس از تصرف پاسگاه‌هاي دشمن در شمال البيضه، هرچه بيش‏تر به جاده بصره - العماره نزديك شود و با آتش خود، اقدامات دشمن جهت اجراي پاتك را خنثي سازد. به سبب عدم موفقيت لشكر25 كربلا در رسيدن به كل اهداف خود در عمليات بدر (به عللي كه در گزارش اين عمليات آمده است)، اين لشكر نتوانست آتش مؤثري روي جاده بريزد. از سوي ديگر، عمده‌ترين هدف عمليات بدر، قطع جاده استراتژيك بصره - العماره بود كه با ناكامي در اين عمليات، هور و جاده همچنان اهميت استراتژيك خود را در جنگ حفظ كرده بودند. رسيدن به اين اهداف - كه نياز به زمان، آمادگي امكانات و ... ايجاد زمينه‌اي مطلوب براي انجام دادن عمليات مجدد داشت‌ - در اوضاع آن زمان، مقدور نبود، لذا به‏عنوان اولين حركت، حضور بيش‏تر در هور و هرچه نزديك‌تر شدن به جاده بصره - العماره در دستور كار قرار گرفت. مؤثرترين اقدام و بهترين محور براي نزديك‏تر شدن به مقصود، تصرف پاسگاه‌هاي ابوذكر و ابوليله دانسته شد كه جاپاي مناسبي جهت ادامه عمليات و نيز سكوي آتش جهت مسدود كردن جاده باشد. مضافاً اين‏كه خط پدافندي "ترابه" مي‏بايست ترميم مي‏شد كه اجراي عملياتي در اين منطقه مي‌توانست علاوه بر نزديك ساختن خط پدافندي به دجله و اجراي آتش روي جاده، خطي مستحكم و منظم و به هم پيوسته‌ به وجود آورد. مأموريت اجراي اين تدابير به لشكر25 كربلا سپرده شد كه پس از عمليات بدر همچنان در منطقه باقي مانده بود. پس از ابلاغ مأموريت به اين لشكر، كار شناسايي بي‏درنگ شروع شد و بي‏وقفه ادامه يافت. تيم‌هاي شناسايي به طور مرتب و موفق به شناسايي مي‌رفتند تا اين‏كه اقدام جديدي از دشمن اين برنامه را دچار اختلال كرد؛ به اين ترتيب كه از ساعت21 به فاصله تقريبي ساعتي يك بار سلاح‌هاي سبك و نيمه سنگين دشمن به طور غيرمنتظره‏اي به اجراي آتش (بدون هدف) مي‌پرداختند. با وضعيت جديد، نيروهاي شناسايي موظف به استفاده از لباس غواصي شدند تا هنگام اجراي آتش دشمن، با استفاده از ني،‌ زير آب بروند و مأموريت خود را ادامه بدهند. در هر حال شناسايي‌ها پي‏گيرانه ادامه يافت تا جايي كه برخي مأموريت‌هاي شناسايي هشت شبانه‌روز به طول انجاميد. در مجموع، شناسايي منطقه در حدود دو ماه به طول انجاميد. در اين مدت حوادث فراواني رخ داد كه به نقل از گزارش راوي مركز در عمليات قدس2، به برخي از آن‏ها اشاره مي‌شود: 1- گم شدن در هور براي عناصر شناسايي (در اوايل كار) امر غيرمنتظره‌اي نبود؛ تنها شنا كردن و در صورت خستگي مفرط، خواباندن ني‌ها و استراحت روي آن‏ها بارها اتفاق افتاده بود. برادر بشارت - كه بعداً شهيد شد - از قبل از عمليات بدر به مرخصي نرفته بود؛ او مرتب داوطلبانه به شناسايي مي‌رفت و ركورد شناسايي و ركورد گم شدن در هور و ماندن در آب را شكسته بود. وي حداقل 40 مرتبه به مأموريت شناسايي رفته و بارها گم شده‏بود. يك بار بيش از 65 ساعت (نزديك به سه شبانه‏روز) در هور سرگردان شده و بالاخره شناكنان برگشته بود. 2- در يكي از شب‌ها سه غواص با يك بلم به شناسايي رفتند. يك نفر در نقطه‌اي دور از آتش دشمن در لابه‌لاي ني‏زار در بلم به انتظار ايستاد و دو غواص ديگر در آب به طرف پاسگاه ابوذكر حركت كردند. آن‏ها پس از عبور از سه رديف سيم‏خاردار، با مانع سيم‏خاردار حلقوي مواجه شدند. در فاصله كم‏تر از صدمتري دشمن ناگهان تيراندازي كور دشمن به اطراف و روي مرداب شروع شد. برادران به زير آب رفتند اما پس از مدتي با تداوم رگبار دشمن يكي از برادران غواص هدف گلوله قرار گرفت و شهيد شد و پيكر وي به سيم‌خاردار حلقوي گير كرد. تلاش برادر ديگر براي عقب بردن وي به جايي نرسيد لذا او را لابه‏لاي ني‏زار مخفي كرد و با دست خود آب‌هاي خون‌آلود را پخش كرد و به بلم نزد برادر سوم بازگشت كه به اتفاق به عقب برگشتند. فرداي آن روز با امكانات بيش‏تر از قبيل سيم‌چين و طناب و غيره با يك نفر ديگر به آن محل رفتند. خوش‏بختانه دشمن در طول 14 ساعت متوجه آن برادر شهيد نشده بود و برادران توانستند همرزم شهيد خود را به عقب منتقل نمايند. 3- يكي از غواص‌ها در يك شناسايي جهت نزديك‌تر شدن به دشمن از بلم جدا شد. وي براي انجام دادن اين مأموريت و سپس بازگشت به لشكر، 54 ساعت شنا كرد. اين برادر كه كاملاً از پاي درآمده بود فوراً تحت مداوا قرار گفت. "مرتضي قرباني" فرمانده لشكر25 كربلا، در خصوص نتايج نهايي اقدامات ياد شده، گفته است: «به تمامي آب‏راه‌هاي كوچك و بزرگ دست‏رسي پيدا كرديم و همه نيروهاي مسئول و معاونين گردان به شناسايي رفتند به طوري كه براي عمليات احساس كرديم خيلي راه‏كارها و معبر آماده داريم و لذا از بسياري از آن‏ها استفاده نكرديم. در اكثر اين شناسايي‌ها تا فاصله 5 متري و 10 متري و حتي تا فاصله يك متري دشمن ‌مي‌رفتند و برمي‌گشتند و هيچ كدام از شناسايي‌ها لو نرفت و ما كاملاً راضي بوديم.» پس از اين كه شناسايي‌ها به نتايج مطلوبي ‌رسيد و آموزش و اجراي مانورهاي مشابه عمليات و نيز استقرار نيروها در خط انجام شد، منطقه عملياتي به دو محور طبر و شط‌علي تقسيم شد و مأموريت هر گردان يا گروهان در قالب طرح مانور لشكر مشخص گرديد، سپس واحدهاي پشتيباني‏كننده اعم از پدافند هوايي، توپخانه، ادوات، بهداري، امكانات دريايي و ... با انتقال امكانات به "پاي كار"، اعلام آمادگي كردند. نكته ديگر اين كه قرار بود عمليات شب جمعه 24/3/1364 انجام شود و نيروهاي خودي با اين عمليات به استقبال روز قدس بروند، اما به دلايلي - از جمله آماده نشدن امكانات دريايي لازم - عمليات يك روز به تأخير افتاد. مرتضي قرباني در اين باره گفت: «امكانات دريايي 10 روز قبل از عمليات رسيد و اگر زودتر مي‌رسيد حتماً زودتر عمل مي‌كرديم»، وي - كه از اين خبر راضي به نظر مي‏رسيد - افزود: «البته عقب افتادن عمليات هم تقدير الهي بود چون همان روز قدس نيروهاي پاسگاه و روستا تعويض شدند و ما همان شب با نيروي جديد درگير شديم كه با همان شليك اول يا كشته شدند و يا اسير شدند و هيچ مقاومت نكردند و تأخير در عمليات را لطف الهي مي‌دانم.» نكته ديگر اين كه با اين تأخير خود به خود عمليات در زماني انجام شد كه تاكتيك جنگ رواني عراق را بي‌اثر ساخت. با اجراي اين عمليات در ساعاتي پس از اعلام آتش‌بس مشروط جنگ شهرها - كه عراق از موضع قدرت و براي در اختيار گرفتن ابتكار عمل برنامه‌ريزي كرده بود - تأثير تبليغاتي و رواني اين آتش‏بس خنثي شد و جمهوري‌اسلامي ايران در جنگ جاري، پس از پيروزي در راه‏پيمايي روز قدس، پيروزي ديگري نيز در اين جنگ رواني به دست آورد.

منابع و مآخذ روزشمار 1364/03/24