1364.09.20
| روزشمار جنگ سال 1364 1364.09.20 | |
|---|---|
| نامهای دیگر | بیست آذر |
| تاریخ شمسی | 1364.09.20 |
| تاریخ میلادی | 11 دسامبر 1985 |
| تاریخ قمری | 28 ربیع‌الاول 1406 |
گزارش - 826
ارتش عراق در دوره ده‌‌روزه دهم تا بیستم آذر 1364 در منطقه غرب و جنوب‌غربی اروندرود و فاو تا دهانه خلیج‌فارس، اقدامات گوناگون خود به‌ویژه اقدامات مهندسی و فعالیت‌های هوایی را تشدید کرده است. واحد اطلاعات قرارگاه نوح سپاه پاسداران در گزارش این دوره ده‌‌روزه پس از بیان جزئیات تحرکات و تلاش‌های ارتش عراق در منطقه غرب اروندرود و خلیج‌فارس، دراین‌باره چنین نتیجه‌گیری کرده است: 1. افزایش نفرات پیاده دشمن در منطقه افزایش یافته است. 2. نیروهای زرهی دشمن در این دوره چندان فعال نبودند. 3. توپخانه دشمن در این دوره نسبتاً فعال بوده و همه‌روزه روی مواضع و نفرات خودی آتش داشته است. 4. فعالیت مهندسی دشمن به‌طور گسترده‌ای در منطقه افزایش داشته است. 5. نیروها و ادوات مهندسی دشمن در منطقه به‌وفور مشاهده می‌شوند و این دال‌بر افزایش فعالیت دشمن است. 6. تلاش دشمن برای احداث جاده‌های خاکی و خاکریزها و نیز سایر موانع به قوّت خود باقی است. 7. فعالیت هوایی دشمن در این دوره بسیار افزایش داشته است (چندین مورد شناسایی نیز داشته است). 8. فعالیت دریایی دشمن نیز در منطقه قابل‌ذکر است و همچنان به لایروبی خورها مشغول‌اند. 9. وجود شناورهای مشکوک (شبیه کشتی) که از سواحل عراق به‌سوی کویت در حرکت بوده‌اند نیز در این دوره گزارش شده است.[۱]
گزارش - 827
در ادامه تلاش برای آماده‌سازی زمینه اجرای عملیات گسترده در منطقه فاو، ستاد قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص) دستور اعزام گردان‌های خط‌شکن برخی یگان‌ها را برای آموزش شنا صادر کرد. امروز ستاد قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص) به واحد طرح و عملیات این قرارگاه چنین دستور داد: «جهت اعزام دو گردان به تعداد 600 نفر از از لشکر17 علی بن ابی‌طالب(ع) به مقصد تهران جهت دیدن دوره آموزش شنا، در تاریخ 24/9/1364 اقدامات لازم را مبذول فرمایید.»[۲] این ستاد همچنین امروز در نامه دیگری دستور اعزام یک گردان 300 نفری از تیپ33 المهدی(عج) را به مقصد تبریز برای آموزش شنا در 26 آذر 1364 صادر کرد.[۳]
گزارش - 828
جزیره خارک امروز نیز هدف حملات جنگنده‌های عراقی قرار گرفت. این حملات آسیبی درپی نداشت. درحالی‌که عراق بارها خبر از انهدام پایانه‌های نفتی ایران در جزیره خارک داده است، وزیر دفاع عراق امروز بر تداوم حملات به خارک تا انهدام کامل آن تأکید کرد. خبرگزاری جمهوری اسلامی گزارش داد: «دو فروند جنگنده میگ25 عراق ساعت 19:02 چهارشنبه (20/9/1364) به جزیره خارک حمله کردند که بنا به اظهار یک مقام آگاه، هواپیماهای مهاجم جمعاً چهار بمب به‌سوی جزیره پرتاب کردند که همه آنها داخل آب‌های اطراف جزیره فرو افتاد و هیچ‌گونه تلفات جانی یا خسارت مالی در برنداشت.»[۴] از سوی دیگر، ارتش عراق با انتشار اطلاعیه نظامی شماره 2050 به حمله هوایی عراق در ساعت 18:30 به جزیره خارک اشاره و اعلام کرد که هدف‌ها مورد اصابت دقیق قرار گرفته و به آتش کشیده شده است.[۵] خبرگزاری رویتر نیز از قاهره گزارش داد: «عدنان خیرالله وزیر دفاع عراق به روزنامه الاخبار چاپ قاهره گفت: حملات علیه ترمینال اصلی نفت ایران در جزیره خارک ادامه خواهد یافت. وی افزود: این حملات با این هدف صورت گرفته که فرصت‌ها و امکانات ایران برای انجام‌دادن تعمیرات را به حداقل کاهش دهد و آنچه را که تاکنون تعمیر گردیده یا از تأسیسات خارک سالم مانده است، منهدم نماید. خیرالله گفت: این تهاجمات میزان صادرات نفتی ایران را از جزیره خارک به 700 هزار بشکه در روز کاهش داده است. وی اضافه کرد که دو سال وقت لازم است تا ایران به یک راه صادراتی جانشین خارک دست یابد. وی گفت اعتقاد دارد که دولت ایران درحال طرح‌ریزی ساخت یک ترمینال جدید در سواحل بندرعباس واقع در نزدیکی دهانه خلیج [فارس] است.»[۶]
گزارش - 829
حملات هوایی عراق به شهر هویزه و همچنین مناطق عملیاتی جنوب امروز نیز ادامه یافت. ظاهراً هدف این حملات به‌هم‌زدن طرح‌های عملیاتی خودی و جلوگیری از عملیات آتی است. ساعت 14:12 امروز، هواپیماهای متجاوز حکومت بعثی عراق برای سومین‌بار در سه روز اخیر، اطراف شهر مقاوم هویزه را بمباران کردند که براثر آن یک نفر مجروح شد و خساراتی نیز به ساختمان‌های اداری و کارگری و کوره‌های آجرپزی آستان قدس رضوی وارد شد.[۷] روزنامه کیهان امروز در گزارشی از حملات هوایی دشمن نوشته است: «طی 48 ساعت گذشته هواپیماهای عراقی در حمله به روستاهای گیلان‌غرب، به نزدیک به 20 خانه مسکونی آسیب جدی وارد کرده‌اند.»[۸] سخنگوی ستاد تبلیغات جنگ گفت: حملات دیروز عراق به مناطق مسکونی هویزه بی‌پاسخ نخواهد ماند.[۹] از سوی دیگر، یگان پدافند هوایی قرارگاه کربلا گزارش داد که ساعت 10 صبح، شش هواپیمای عراقی به اسکله شط علی حمله کردند که سه منطقه (نزدیک دکل دیدبانی، اسکله لشکر25 کربلا و دو دستگاه کمپرسی حامل خاک) مورد اصابت قرار گرفت. در این حمله یک راننده کمپرسی مجروح شد و براثر اصابت ترکش بمب‌ها به چند قایق، هشت تن مجروح شدند و یک تن به شهادت رسید. ساعت 14:30 نیز 7 فروند میگ و 5 فروند میراژ نیروی هوایی عراق به جاده شهید باریاب حمله کردند. در این حمله به چندین کامیون و چادر گروهی آسیب رسید.[۱۰] گزارش واحد اطلاعات نظامی تیپ21 امام رضا(ع) نیز حاکی است که ساعت 10:28 امروز، فلکه امام رضا(ع) در منطقه جزایر مجنون، هدف حمله هوایی قرار گرفته است و دو جنگنده دیگر نیز منطقه را شناسایی کرده‌اند.[۱۱] رادیو بغداد امروز در گزارشی به نقل از اطلاعیه نظامی شماره 2049 ارتش عراق اعلام کرد: «عقاب‌های تیزپرواز نیروی هوایی ما امروز دست به 113 مأموریت رزمی علیه تجمعات متجاوزین، جنگ‌افزارها و خودروهای آنان در دو بخش عملیاتی سپاه سوم و سپاه ششم زدند و خسارات سنگینی به آنان وارد کردند. سپس تمام هواپیماها سالم به پایگاه‌های خود بازگشتند.»[۱۲]
گزارش - 830
نماینده دائمی ایران در سازمان ملل متحد، در نامهای به دبیرکل این سازمان، نتایج حملات هوایی روز گذشته عراق به شهر هویزه را اعلام کرد و خواستار اعزام گروه کارشناسان سازمان ملل به محل بمباران شد. متن نامه چنین است: «بنا به اطلاع دولت متبوعم، احتراماً توجه شما را به موارد ذیل جلب می‌نمایم. در دسامبر 1985، نیروهای متجاوز عراقی شهر هویزه را با بمب‌های خوشه‌ای درحدود ساعت 14 به وقت محلی موردتهاجم هوایی قرار دادند. براثر این حمله هوایی ناجوانمردانه وحشیانه عراق، 12 نفر ازجمله یک زن و یک کودک شهید و 28 نفر به‌شدت مجروح شدند. 13 واحد مسکونی و 5 اتومبیل از بین رفت. شهر هویزه را رژیم عراق وقتی که نیروهای عراقی وادار به عقب‌نشینی شدند، با خاک یکسان کرد. این شهر را مردم مسلمان ایران کاملاً بازسازی کرده بودند. جدیدترین حمله عراق به شهر بازسازی‌شده هویزه آن را ویران کرد و به‌خاطر آن رژیم عراق به‌شدت تنبیه خواهد شد. به‌علاوه، احتراماً از جناب‌عالی درخواست می‌شود به تیم سازمان ملل مستقر در تهران اعلام نمایید که این منطقه را موردبازدید قرار دهد. سعید رجایی خراسانی نماینده دائمی ایران در سازمان ملل»[۱۳]
گزارش - 831
حملات هوایی عراق علیه تأسیسات نفتی و نقاط مسکونی و مناطق عملیاتی بازتاب‌هایی در رسانه‌های خارجی داشت. روزنامه کویتی القبس با ابراز خوشحالی از دستیابی عراق به موشک‌های پیشرفته به توصیف این حملات پرداخته است. این روزنامه با تیتری درشت در صفحه اول خود نوشته است: «عراق به موشک‌های ویرانگر جدید ساخت فرانسه دست یافت.» القبس در گزارش خود آورده است: «موشک‌های ای. اس30 ساخت فرانسه که اخیراً به عراق رسیده است، قادرند تأسیسات عظیم اقتصادی و نظامی و استراتژیک را منهدم سازند. عراق از این موشک‌ها که با اشعه لیزر هدایت می‌شود در حمله آینده ایران علیه این کشور، استفاده خواهد کرد.» روزنامه کویتی الانبا نیز ادعاهای اغراق‌آمیز عراق را چنین درج کرده است: «هزاران سرباز ایرانی طی 791 حمله هوایی عراق در هفته گذشته کشته شدند.»[۱۴] رادیو بی‌بی‌سی با اشاره به بیانیه‌های نظامی دو طرف گزارش داد: «نیروی هوایی عراق علاوه‌بر گزارش‌های معمول خود درمورد حمله به هدف‌هایی در خلیج‌فارس، ادعا کرده است که از پنجشنبه گذشته تاکنون نزدیک به 800 بار به مواضع نیروهای ایران در بخش جنوبی جبهه حمله کرده است. ایران درمقابل، تنها عملیات بسیار کوچک زمینی و یک حمله هوایی به پادگان عراقی در عماره را گزارش داده است. عراق می‌گوید که نیروی هوایی‌اش هزاران نفر از سربازان ایران را که در بخش جنوبی جبهه برای یک حمله بزرگ آماده می‌شدند، کشته و دراین‌میان یکی از جت‌های خود را از دست داده است. ایران با گفتن اینکه اکثر حملات دشمن دفع شده است، تلویحاً ادعای صدها حمله هوایی عراق را تأیید کرده. عراق ادعا می‌کند که به هدف‌های غیرنظامی حمله نکرده، اما ایران گزارش داده است که در شهر هویزه در فاصله سی کیلومتری مرز ایران و عراق، نزدیک به 40 نفر درنتیجه حملات هوایی عراق کشته یا زخمی شده‌اند.»[۱۵]
گزارش - 832
خبرگزاری فرانسه گزارش داد: «اخیراً یکی از تله‌های شناور (مسبب انحراف موشک‌های اگزوسه) که از مسیر خود منحرف شده بود، در آب‌های سواحل قطر مشاهده شده است. این تله‌ها درواقع یک قایق کوچک فلزی بوده که دارای گوشه‌ها و زوایای متعددی است و بر روی سیستم هدایت‌کننده رادار موشک اگزوسه تأثیر می‌گذارد که براثر ارتعاشات این جسم، موشک‌های اگزوسه از هدف خود منحرف و به این تله‌ها برخورد می‌کنند.»[۱۶]
گزارش - 833
در اقدامات امروز عناصر ضدانقلاب در کردستان، 6 تن شهید یا مجروح شدند و درگیری بین افراد دو گروه کومه‌له و دمکرات در اطراف سقز ادامه یافت. 1. به نوشته نشریه رویدادها، امروز تراکتور پایگاه دارنا در محور سردشت ـ بانه که برای حمل آب از پایگاه خارج شده بود، هنگام برگشت در نزدیکی پایگاه موردحمله ضدانقلابیون واقع می‌شود که با مجروح‌شدن سه سرباز و یک درجه‌دار درگیری خاتمه می‌یابد.[۱۷] 2. «یکی از پیش‌مرگان مسلمان را ـ که در خانه پدرش در شهر بانه مهمان بوده ـ چند تن از عوامل گروهک خبات روز گذشته ربودند. این فرد امروز حین فرار از بند این عوامل، از پشت هدف گلوله قرار گرفت و به شهادت رسید.»[۱۸] 3. شهربانی کردستان گزارش داد: «عناصری از گروه کومه‌له که جهت جمع‌آوری کمک به روستای قامشیله از توابع سقز رفته بودند با مقاومت روستاییان روبه‌رو شدند و درنتیجه براثر تیراندازی، یکی از اهالی روستا مجروح و یک نفر نیز به شهادت می‌رسد.»[۱۹] 4. به نوشته نشریه رویدادها، امروز در درگیری نیروهای کومه‌له و دمکرات در روستای نقشینه (در اطراف سقز) یک نفر از کومه‌له و یک نفر از حزب منحله دمکرات کشته شدند. همچنین در درگیری دیگری میان عناصر این دو گروه در ماهیدر سفلی، در اطراف سقز، 3 نفر از نیروهای دمکرات کشته و 4 نفر زخمی شدند. از نیروهای کومه‌له نیز یک نفر کشته شد.[۲۰]
گزارش - 834
در ادامه اعزام کاروان‌های راهیان کربلا، امروز از برخی استان‌ها و شهرهای کشور نیروهای رزمنده و متخصص و گروهانی از معاودین عراقی و عراقی‌های مقیم یزد عازم جبهه‌ها شدند و و کاروان‌های هدایای مردمی نیز به جبهه‌ها ارسال گشت. 1. امروز حدود 7000 رزمنده داوطلب از شهرستان‌های زنجان، قزوین، خدابنده، ابهر، بوئین‌زهرا و دیگر شهرها و بخش‌های استان زنجان راهی تهران شدند تا فردا از تهران عازم جبهه‌های نبرد شوند. همچنین بیش از 30 کامیون حامل هدایای مردم زنجان و حومه که ستاد پشتیبانی جنگ جهاد سازندگی زنجان جمع‌آوری کرده است، به جبهه‌های حق علیه باطل ارسال شد.[۲۱] 2. کاروان راهیان کربلای استان کهکیلویه و بویراحمد شامل عشایر، فرهنگیان، کارگران، کارکنان ادارات و نهادهای انقلاب اسلامی استان و ده‌ها کامیون کمک‌های اهدایی مردم این استان عازم جبهه‌های نبرد شدند.[۲۲] 3. بیش از 4000 نفر نیروی رزمنده از استان یزد ازجمله شهرهای اردکان، میبد، زارچ، اشکدز، بافق، بهاباد، مروست، تفت، پیش‌کوه، پشت‌کوه و روستاهای تابعه، همراه با بیش از 80 دستگاه تریلی، کامیون و کامیونت کمک‌ها و هدایای مردم استان یزد، راهی جبهه‌های نبرد شدند.[۲۳] 4. بیش از 1800 نفر از نیروهای داوطلب بسیجی و مردمی اعم از برادران اهل تسنن و تشیع استان هرمزگان و ائمه جمعه شهرهای بندرعباس، بندرلنگه، میناب، رودان، آقای خردمند سرپرست استانداری هرمزگان، جمعی از روحانیون و مدیران کل و مسئولان استان به‌منظور کمک‌رسانی و تقویت جبهه‌های نور علیه ظلمت عازم مناطق عملیاتی شدند. [۲۴] از استان هرمزگان همچنین گروه امداد پزشکی شامل 59 امدادگر حمل مجروح، کمک بهیار و راننده آمبولانس به‌همت ستاد کمک‌های اولیه و امداد این استان رهسپار جبهه‌های جنگ حق علیه باطل شدند. [۲۵] 5. از اسلام‌شهر نیز دو کاروان راهیان کربلا متشکل از نیروهای رزمنده و تدارکات عازم جبهه‌های نبرد شدند. [۲۶] 6. به دعوت واحد بسیج مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق شاخه یزد، یک گروهان از نیروهای آموزش‌دیده معاودین عراقی و عراقی‌های مقیم این شهر به‌همراه کاروان راهیان کربلای این استان برای پیوستن به رزمندگان اسلام عازم جبهه‌ها شدند.[۲۷] 7. امروز کمک‌های نقدی بازاریان اردبیل به مبلغ 3 میلیون ریال و بیش از 500 هزار ریال کمک‌های نقدی اهالی محله سعدگان نیروگاه قم به جبهه‌های جنگ تحمیلی، تقدیم آیت‌الله مشکینی رئیس مجلس خبرگان و امام‌جمعه قم شد.[۲۸]
گزارش - 835
سازمان حفاظت اطلاعات سپاه پاسداران امروز در نامهای به واحدهای حفاظت اطلاعات مناطق پنج‌گانه، قرارگاه‌های خاتم‌الانبیا(ص) و حمزه سیدالشهدا(ع) درباره جاسوسی تلفنی عوامل ضدانقلاب هشدار داد. در این نامه آمده است: «مشاهده شده است که عوامل ضدانقلاب اقدام به تماس تلفنی با مناطق و نواحی نموده و اطلاعاتی را درخصوص آمار و ارقام و محل اعزام نیروهای کاروان کربلا کسب می‌نمایند. لذا جهت جلوگیری از این عمل لازم است کلیه پرسنل سپاه توجیه کافی و لازم نسبت به عدم اظهار هرگونه اخبار و اطلاع خصوصاً دررابطه‌با کاروان‌های راهیان کربلا در مکالمات تلفنی بشوند.»[۲۹]
گزارش - 836
رسانه‌های خارجی امروز نیز از زوایای گوناگون به حمله آتی ایران پرداخته‌اند؛ برخی عملیات آتی ایران را نمایش قدرت سیاسی در سطح منطقه و برخی آن را قدرت‌نمایی جناح‌های سیاسی در داخل ایران دانسته‌اند، اما دراین‌میان بیش از همه حرکت هماهنگ این رسانه‌ها با عراق برای ایجاد رعب و وحشت در ایران و به‌رخ‌کشیدن قدرت هوایی عراق و نیز خبردادن از آمادگی عراق جلب‌توجه می‌کند. نشریه گزارش دراین‌باره نوشته است: «رادیو بی‌بی‌سی از تشریح برخوردهای اخیر ایران و عراق در جبهه‌های جنگ و تحرک نیروها نتیجه‌گیری می‌نماید که به نظر می‌رسد رهبران ایران فعلاً به حملات کوچک و جنگ و گریز علیه مواضع عراق رضایت داده‌اند، اما درعین‌حال، نیروهای خود را در امتداد مرز جمع‌آوری می‌کنند تا شاید فرصت مناسبی برای یک حمله گسترده پیدا شود. بی‌بی‌سی می‌افزاید: ناظران معتقدند که این نمایش قدرت بیشتر به دلایل سیاسی انجام گرفته است، خصوصاً به‌لحاظ مذاکرات با سران کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس. از سوی دیگر، هفته‌نامه آبزرور طی تفسیری پیرامون احتمال وقوع حمله بزرگ ایران و دیدگاه‌های مختلف داخلی پیرامون زمان عملیات می‌نویسد: بحث درباره استراتژی بین جناح‌های مختلف سیاسی و نظامی رهبری ایران در جریان بوده است. مسئله آن نیست که جنگ ادامه یابد یا نه، بلکه آن است که تهاجم اکنون صورت پذیرد و یا در بهار آینده... فشار درجهت تهاجم زمینی فوری علیه بصره از دو منبع سرچشمه می‌گیرد؛ یکی سپاه پاسداران انقلاب و دیگری احمد خمینی که گروه ذی‌نفوذی از بنیادگرایان را رهبری می‌کند. از میان کسانی که توصیه می‌کنند تهاجم تا بهار آینده به تعویق افتد برجسته‌ترین شخص، سرهنگ محمدحسین جلالی وزیر دفاع است. وی چنین نظر داده است که تهاجم علیه عراق درحال‌حاضر احتمال نمی‌رود اثر مشخصی بر سرنوشت جنگ داشته باشد، بلکه باید دو سه ماهی صبر کرد تا بسیج بیشتری صورت پذیرد و نیروی هوایی و دفاع ضدهوایی ایران زمان بیشتری برای جلب وسایل جدیدی که در دست وصول است دراختیار داشته باشد. آبزرور در پایان مقاله ضمن ذکر این مطلب که شخصیت‌های ذی نفوذ ایران هم‌اکنون پی برده‌اند که پیروزی در آینده نزدیک میسر نخواهد بود، اضافه می‌کند که هیچ‌یک از دو بلوک شرق و غرب نخواهند گذاشت موازنه قدرت در منطقه خلیج‌فارس دستخوش دگرگونی اساسی شود.[۳۰] نشریه رویدادها در بررسی رسانه‌های خارجی نوشته است: خبرگزاری فرانسه نیز روز 20/9/1364 در گزارشی آورده است: در عملیات بدر، صدام به نیروی هوایی عراق دستور داد تا بارانی از آتش بر روی 1200 کیلومتر مربع مرداب‌های شمال بصره فروریزند. در این زمان هواپیماهای سوخو، توپولف، ایلی یوشین، میگ، میراژ اف1 و همچنین هلیکوپترهای موشک‌انداز با حملات پی‌درپی با 4200 پرواز، مرداب‌های هویزه را با 100 هزار رزمنده با خاک یکسان کردند.»[۳۱] نشریه رویدادها در ادامه نوشته است: «اکثر قریب‌به‌اتفاق رسانه‌ها و محافل خبری قبل از سخنان حجت‌الاسلام هاشمی در نمازجمعه روز 15/9/1364، خبر از عملیات نه‌چندان دور قوای اسلام می‌دادند، ولی پس از سخنان ایشان اظهارنظرها حاکی‌از این است که عزیمت راهیان کربلا به‌منظور نمایش قدرت نظامی ایران صورت می‌گیرد. به گفته خبرگزاری فرانسه: برخی از تحلیل‌گران بر این باورند که بسیج نیروهای ایرانی یک مانور عمده نظامی است و نه بسیج برای یک تهاجم وسیع. رادیو بی‌بی‌سی هم می‌گوید: علی‌رغم تشدید برخوردهای نظامی عراق و گزارش‌هایی مبنی‌بر تمرکز نیروهای ایرانی در مرز، انتظار نمی‌رود که تهاجم بزرگ ایران به این زودی‌ها عملی شود. ناظران معتقدند که این نمایش قدرت، بیشتر به دلایل سیاسی انجام گرفته است، مخصوصاً به‌لحاظ مذاکرات با سران کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس؛ که اظهارات آقای هاشمی در نمازجمعه این نظر را تأیید می‌کند.»[۳۲] رادیو بی‌بی‌سی در گزارش دیگری به این سخن آقای هاشمی در خطبه‌های نمازجمعه تهران که "جنگ ما درحال‌حاضر هماهنگ با سیاست فعلی ماست؛ موقعی به تهاجم مبادرت خواهیم کرد که از شرایط سیاسی نتایج مطلوبی حاصل نشده باشد"، اشاره کرد و افزود: «منابع آگاه معتقدند که این تاکتیک ایران است که نیروهایی را مسلح و آماده کند تا به این ترتیب دشمن را همواره در حالت بیم و هراس نگه دارد. گفته می‌شود که محل تهاجم بعدی هروقت که انجام بگیرد در بخش جنوبی خواهد بود. اگر ایران در طی یک ماه آینده موشک‌های ضدتانک و ضدهوایی دریافت دارد، برای این تهاجم بزرگ آماده خواهد بود.»[۳۳] آسوشیتدپرس هم به نقل از منابع دیپلماتیک در بغداد ـ که حمله ایران را قریب‌الوقوع خوانده‌اند ـ گزارش داد: «ایران حدود 500 هزار رزمنده در سه ناحیه مقابل خطوط عراق در طول بخش‌های مرکزی و جنوبی جبهه جنگ خلیج‌فارس گرد آورده است. این دیپلمات‌های مقیم بغداد که به‌شرط ناشناس‌ماندن سخن می‌گفتند، افزودند که نیروهای عراقی در استان‌های میسان، ذی‌قار و بصره برای رویارویی با حمله‌ای که انتظار آن می‌رود، در حداکثر آماده‌باش به سر می‌برند. یکی از این دیپلمات‌ها گفت ایرانیان، بسیج نیروهایشان را در نزدیک شهرهای مرزی ادریسیه هویزه و امامزاده عباس کامل کرده‌اند و اکنون انتظار این حمله در هر زمانی می‌رود. [...] در بغداد عقیده بر این است که ایرانیان جنگیدن در مرداب‌ها را ترجیح می‌دهند، چون نیروهای آنان اساساً از پیاده‌نظامی که برای نبرد در چنین منطقه‌ای آموزش دیده تشکیل می‌شود.» دیپلمات‌های غربی گفتند که عراقی‌ها برای تسهیل نقل‌وانتقال واحدهای مکانیزه خود یک شبکه وسیع از جاده‌ها در مرداب یک هزار و 158 کیلومتر مربعی هویزه ایجاد کرده‌اند و تمام نیزارهای این منطقه باتلاقی را بریده‌اند. هدف از این کار ظاهراً محروم‌کردن ایرانیان از استتار و موانع طبیعی و همچنین صاف‌کردن دید برای توپچی‌ها و ستون‌های تانک عراق بوده است. تحلیل‌گران نظامی غربی نتیجه گرفته‌اند که عراق همچنان از برتری هوایی برخوردار است.»[۳۴] رادیو بغداد هم امروز اعلام کرد: «هر حمله‌ای که در مرزهای عراق صورت پذیرد درهم شکسته خواهد شد. [...] از سوی دیگر، در عمق ایران هیچ هدفی در امان باقی نخواهد ماند. [...] این بار آن کسانی که در این حمله شرکت خواهند جست خواهند دید که اسلحه و جنگ‌افزارهای جدیدی که هنوز به کار برده نشده و قدرت تخریبی آنها چندین برابر سلاح‌های معمولی است به کار گرفته خواهد شد و زمین و آسمان را به آتش جهنم تبدیل خواهد کرد تا اینکه همه شرکت‌کنندگان در این حمله تجاوزکارانه را در خود بسوزاند.»[۳۵] رادیو بغداد همچنین در گفتاری تهدیدآمیز خطاب به اولیای رزمندگان عازم جبهه‌های نبرد گفت: باید یقین داشته باشید که احدی از اعزامیان برنخواهد گشت.[۳۶]
گزارش - 837
در ادامه تلاش امریکا و غرب برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح و تهدید کسانی که قصد دلالی سلاح برای ایران را دارند، امروز چند تن از کسانی که گفته می‌شود متهم به فروش سلاح به ایران هستند، در امریکا محاکمه شدند. گروهی از فراریان ضدانقلاب نیز ادعا کردند که شوروی به ایران اسلحه ارسال کرده است. رادیو امریکا اعلام کرد: «یک کارمند پیشین نیروی دریایی امریکا در دادگاه سانتیاگو در ایالت کالیفرنیا به‌جرم دزدی قطعات هواپیمای نظامی و کمک در قاچاق‌کردن آن قطعات به ایران اعتراف کرد. دانیل ویلی 33 ساله اعتراف کرد که 500 هزار دلار قطعات هواپیماهای اف14 از یک ایستگاه نیروی هوایی در ایالت ویرجینیا سرقت کرده است. او دومین کسی است که در این پرونده به‌جرم خود اعتراف می‌کند و اگر محکوم شود حداکثر 17 سال زندانی و مجبور به پرداخت 600 هزار دلار جریمه خواهد شد.»[۳۷] رادیو اسرائیل نیز گفت: «محاکمه یک زن و شش مرد به‌اتهام فروش اسلحه به حکومت اسلامی ایران در ایالت فلوریدای امریکا به پایان رسید و هیئت منصفه باید رأی خود را صادر کند. چهار تن از متهمین در جریان این محاکمه ـ که پنج هفته طول کشید ـ ادعا کردند آنها اطمینان داشتند که فروش اسلحه به ایران ازجانب حکومت ایالات متحده صورت می‌گیرد، زیرا دولت واشنگتن مایل نیست ایران در جنگ با عراق شکست بخورد، ولی ازجانب دیگر نمی‌تواند فروش اسلحه را به‌نحو علنی انجام دهد.»[۳۸] از سوی دیگر، نشریه ایمپکت چاپ لندن، ادعا کرد: «شوروی با ارسال 14واگن حامل اسلحه به ایستگاه مرزی جلفا، از تلاش‌های ایران به‌خاطر آزادی دیپلمات‌های شوروی در بیروت تشکر کرده است.» این نشریه ضمن ادعای این مطلب به نقل از مخالفین تبعیدی ایران نوشته است: «ایران رهبران حزب کمونیست توده را ـ که بیش از یک سال پیش محکوم به مرگ شده بودند ـ اعدام نکرده است.»[۳۹]
گزارش - 838
وزیر امور خارجه ایران اصرار سازمان‌های بین‌المللی بر آتش‌بس بدون تأکید بر عقب‌نشینی کشور متجاوز و همچنین مواضع شورای امنیت و بی‌توجهی سازمان ملل به حملات عراق به مناطق مسکونی ایران را سؤال‌برانگیز خواند. به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی، الیاسون معاون وزیر خارجه سوئد، در دیدار با دکتر ولایتی گفت: «آقای پالمه نخست‌وزیر سوئد، به‌دلیل روابط دیرینه ایران و سوئد علاقه‌ای خاص به ایران دارد و تحولات ایران را به‌دقت دنبال می‌کند. وی افزود: ما برای رعایت قوانین بین‌المللی اهمیت قائلیم و لذا قضیه استفاده از سلاح‌های شیمیایی را پیگیری کردیم و دبیرکل سازمان ملل و آقای پالمه اعلامیه‌ای راجع به این قضیه صادر کردند و آقای پالمه از سربازان ایرانی که توسط سلاح شیمیایی مجروح شده بودند در بیمارستان سوئد عیادت کرد.»[۴۰] معاون وزارت خارجه سوئد گفت: «به نظر ما در حقوق بین‌المللی نارسایی‌هایی وجود دارد و مایلیم دراین‌مورد سخت کار کنیم، ولی به‌هرحال درجهت اجرای کامل آن تلاش می‌کنیم.»[۴۱] دکتر ولایتی نیز در این دیدار مواضع سازمان‌های بین‌المللی را موردسؤال قرار داد و گفت: «سازمان‌های بین‌المللی نتوانستند جلوِ نقض قوانین بین‌المللی ازسوی عراق را بگیرند؛ درحالی‌که در ابتدای تجاوز رژیم عراق به قسمتی از سرزمین ما، شورای امنیت از دو طرف می‌خواست که آتش‌بس را اجرا نمایید، ولی راجع به عقب‌نشینی رژیم عراق از مناطق اشغالی ایران سخنی به میان نیاورد. [...] درحال‌حاضر نیز شورای امنیت موضع خود را تغییر نداده است.» دکتر ولایتی همچنین به حمله دیروز عراق به مناطق مسکونی هویزه اشاره کرد و گفت که سازمان ملل تاکنون کاری دراین‌زمینه نکرده است.[۴۲]
گزارش - 839
رسانه‌های غربی در ادامه تحلیل و تفسیر سفر دکتر ولایتی به عربستان، این سفر را ناکامی شورای همکاری خلیج‌فارس در پایان‌دادن به جنگ ارزیابی کردند و هدف ایران را متزلزل‌کردن جبهه متحدان عراق دانستند که نگرانی آشکار عراق را درپی داشته است. رادیو کلن (آلمان) در گزارشی با عنوان "آرزوهای بربادرفته صلح" گفت: «آن‌کس که امیدوار بود ملاقات وزیر خارجه ایران علی‌اکبر ولایتی، با مقامات دولتی عربستان سعودی تحرکی درجهت خاتمه‌دادن به جنگ ایران و عراق را سبب گردد، مأیوس و ناامید شده است؛ زیرا ولایتی هیچ امکان و موقعیتی را جهت روشن‌ساختن و تصریح نظرات و عقاید رهبران جمهوری اسلامی برای میهمان‌داران خود از دست نداده است و این موضع اجازه انجام مذاکرات صلح بین عراق و ایران را نمی‌دهد. [...] هدف ایران متزلزل‌ساختن جبهه متحدین و حامیان عراق و ایجاد نفاق بین آنهاست. متحدین عراق به‌خصوص عربستان سعودی و کویت هستند که روی‌هم‌رفته در پنج سال گذشته درحدود 30 میلیارد دلار به طرف‌داری از عراق به مسلح‌کردن این جنگ رسانیده‌اند. ازجمله دیگر مددکاران عراق کشور اردن هاشمی است که از‌طریق آن از خلیج عقبه مهمات و اسلحه به عراق می‌رسد. اگر حساب‌های ایران درست از آب درآید و این منابع کمکی بسته شوند، رهبران عراق دیر یا زود مجبور خواهند بود با ایران کنار آمده و سازش کنند و درست مطابق با علائق حکام کشورهای عربی کرانه خلیج‌فارس می‌باشد که زیان‌هایی در راه احساس می‌کنند و شاید هم ولایتی به مقامات مسئول در عربستان سعودی اشارتاً گفته باشد که درصورتی‌که آنها کماکان و بدون کاهش به عراق کمک کنند، ایرانیان دست به اقدامات متقابل خواهند زد. اعضای شورای همکاری خلیج‌فارس از هیچ چیز بیش از توسعه انقلاب شیعیان به شبه‌جزیره عربستان سعودی، وحشت ندارند، باوجوداین، حتی این‌گونه تهدیدات غیرمستقیم هم نمی‌بایست عربستان سعودی و دیگر سلطان‌نشین‌های کرانه خلیج‌فارس را از کمک به عراق در آینده نیز باز دارند.[۴۳] روزنامه ایتالیایی لاریپا بلیکا نیز در مقاله‌ای با عنوان "خمینی پیام صلح عربستان را رد می‌کند، ولی روابط تهران و ریاض بهتر می‌شود." نوشته است: «درحالی‌که وزیر خارجه ایران در سفر خود به عربستان بار دیگر موضع ایران را دررابطه‌با ادامه جنگ برعلیه عراق موردتأکید قرار داد، نباید پیروزی‌های اخیر ایران در صحنه سیاست خلیج‌فارس را فراموش کرد. [...] اکنون شیوخ عرب معتقد شده‌اند فقط از‌طریق نزدیک‌شدن به ایران و افزایش همکاریهای اقتصادی با این کشور است که می‌توان موانع گذشته را از میان برد و همکاریهای اقتصادی خواهد توانست بر تصمیمات سیاسی ایران نیز اثر بگذارد.» این روزنامه افزوده است: «ایجاد جو دوستی بین ایران و کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس به‌شدت موجب نگرانی عراق شده است، به‌طوری‌که روزنامه‌های عراق بارها دراین‌مورد به شیوخ عرب هشدار داده‌اند. روزنامه البعث چاپ بغداد طی مقاله‌ای دراین‌رابطه نوشته است: رژیم ایران که کشورهای عضو شورای همکاری خلیج [فارس] سعی در نزدیک‌شدن به آن را دارند، هیچ‌گونه تغییری در روش‌های خود در صحنه جنگ نداده است و درحال جابه‌جایی نیروهای انسانی بی‌شماری در مرزها به‌منظور تدارک یک حمله عظیم دیگر می‌باشد.» روزنامه لاریپا بلیکا در پایان نوشته است: «هرچند عراق در ظاهر ادعا می‌کند که حاضر به انجام صلح با [امام] خمینی است، ولی درحقیقت آغاز مذاکرات صلح با امام 86 ساله را غیرممکن می‌داند و به همین دلیل به سازمان مجاهدین خلق [منافقین] به‌عنوان یک "آلترناتیو" سیاسی دل بسته است.»[۴۴] رادیو اسرائیل نیز در بخشی از تفسیر امروز خود دراین‌باره آورده است: «ناظران سیاسی گفتند با آنکه دیدار دکتر ولایتی از ریاض و امارات متحده عربی تغییری در موضع حکومت اسلامی درمورد ادامه جنگ با عراق نداده، ولی رژیم تهران مایل است تماس با حکومت عربستان را همچنان حفظ کند.»[۴۵]
گزارش - 840
خبر ترور نافرجام صدام در ماه گذشته، تأیید شد. روزنامه جمهوری اسلامی دراین‌باره نوشته است: «هفته‌نامه عربی‌زبان الجهاد ضمن تأیید خبر ترور نافرجام صدام به‌دست یکی از جوخه‌های گارد ریاست‌جمهوری نوشت: در اواخر ماه گذشته مخالفین سیاست‌های جنایتکارانه رژیم حاکم بر بغداد در یک عملیات قهرمانانه برای ترور صدام ضمن زخمی‌کردن وی، سه تن از افسران گارد مخصوص را به هلاکت رسانده و رئیس محافظین ویژه صدام را مجروح ساختند. این هفته‌نامه می‌افزاید: گزارش‌ها حاکی است صباح میرزا، دوست نزدیک و دیرینه صدام در این عملیات به هلاکت رسیده است. الجهاد به نقل از مسافرینی که اخیراً کشور عراق را ترک کرده‌اند، اضافه می‌کند این عملیات کودتایی برای سرنگونی حکومت بعث عراق بوده است و رهبری آن را یکی از افسران عالی‌رتبه کاخ ریاست‌جمهوری به‌عهده داشته است. براساس این گزارش، پس از عقیم‌ماندن این تلاش، رهبر کودتا توسط نیروهای امنیتی رژیم عراق دستگیر شده که تاکنون از سرنوشت وی خبری در دست نیست.»[۴۶]
گزارش - 841
وزیر خارجه چین در بغداد با صدام دیدار کرد. وزیر بازرگانی ایتالیا نیز به بغداد سفر کرده است. خبرگزاری آلمان از بغداد گزارش داد: «صدام حسین، رئیس‌جمهوری عراق امروز به ووشوکیان وزیر خارجه چین، گفت: عراق هنوز هم به‌خاطر صلح جهانی خواهان یک پایان صلح‌آمیز برای جنگ خود با ایران است. به گزارش خبرگزاری عراق، وزیر خارجه چین در این دیدار پیام رهبر چین درزمینه توسعه روابط دوجانبه را تسلیم صدام کرد. ووشوکیان قبلاً در ملاقات با طارق عزیز وزیر خارجه عراق، خواهان یک راه‌حل فوری برای جنگ 62 ماهه خلیج [فارس] شده بود. وزیر خارجه چین از کشورهای اردن و سوریه و مصر و امارات عربی متحده نیز دیدن خواهد کرد.»[۴۷] رادیو امریکا نیز گزارش داد: «وزیر بازرگانی خارجی ایتالیا برای شرکت در اجلاس مشترک کمیته همکاریهای اقتصادی و فنی ایتالیا و عراق به بغداد رفته است. ایتالیا که یکی از بزرگ‌ترین شریک‌های بازرگانی عراق به شمار می‌رود، در سال گذشته بیش از یک میلیارد دلار نفت و کالا از عراق وارد کرد. صادرات ایتالیا به عراق در سال گذشته معادل 326 میلیون دلار بوده است.»[۴۸]
گزارش - 842
روزنامه امریکایی شیکاگو تریبیون در مقاله‌ای سیاست‌های امریکا را در جنگ ایران و عراق تجزیه‌وتحلیل کرده و حمله عراق به ایران و استفاده عراق از گازهای شیمیایی را نتایج چنین سیاست‌هایی دانسته است. در این مقاله تأکید شده است که امریکا از این جنگ نفع برده، نه شوروی. الوین روبین شترین نویسنده مقاله نوشته است: «جنگ ایران و عراق ششمین سال خود را می‌گذراند و پایانی نیز برای آن به چشم نمی‌خورد، درگیری‌های دو سال اول، اکنون به یک جنگ فرسایشی ناگوار تبدیل شده است و خسارات هر دو طرف متخاصم بسیار سنگین بوده است و شاید یک میلیون کشته و یک میلیون مجروح به جا گذاشته و هیچ‌یک از طرفین به آن اندازه قوی نیست که به یک پیروزی قاطع دست یابد. [...] در یک نگاه به گذشته، انسان از میزان تجزیه‌وتحلیل‌های مبتنی‌بر فرضیه‌های نادرست در غرب ـ که اغلب موارد نیز موجب نگرانی واشنگتن شده است ـ یکه می‌خورد و همچنین امور غیرمنتظره در این درگیری که بر مواضع شرق و غرب تأثیر گذاشته شگفت‌آور می‌باشد: اول اینکه جنگ ایران و عراق باعث بی‌ثباتی منطقه نشد و بالعکس ایران که در آغاز حمله عراق در 22 دسامبر 1980، گرفتار تشنج شده بود، با بسیج مردم، جبهه‌ای در داخل به وجود آورد که از هر زمانی پس از سقوط شاه مقتدرتر شد. [...] از سوی دیگر، در خلیج‌فارس، کشورهای عرب میانه‌رو متمایل به غرب که دارای حکام سنی‌‌مذهب می‌باشند، مانند عربستان سعودی، عمان، امارات عربی متحده، کویت، قطر و بحرین نیز چون گذشته از انقلاب [امام] خمینی و توانایی‌هایش در میان شیعیان نیز وحشتی ندارند. ثانیاً، مصون‌بودن مرزهای خاکی آن‌قدر که امریکا تصور می‌کرد، صحیح از آب درنیامد. [...] این اصل، در جنگ ایران ـ عراق، به دلایل مختلف سیاسی، مذهبی و استراتژیک نخستین قربانی بود، به‌طوری‌که عراق بی هیچ چون‌وچرایی به ایران تجاوز نظامی کرد، اما ازسوی هیچ سازمان بین‌المللی چون سازمان ملل، جنبش غیرمتعهدها، سازمان کنفرانس اسلامی، این اقدام عراق محکوم نگردید. حتی استفاده از گازهای سمی توسط عراق در سال گذشته با محکومیت‌های رسمی مواجه نشد. در یک چنین اوضاعی است که ایران به‌گونه‌ای کاملاً قابل‌درک، سازمان ملل را علیه خود تلقی کرده و به انزوای واکنشی کشانده شده است، زیرا وجود بی‌تفاوتی جهان و فساد اعراب خلیج‌فارس بود که با کمک‌های مالی و نظامی فراتر از 50 میلیارد دلار، ادامه جنگ را برای عراق ممکن کرد. ثالثاً، باوجود کاهش شدید صدور نفت ایران و عراق، اقتصاد بین‌المللی به وضعی خوب اداره می‌شود و ترس از آنکه قطع جریان نفت خلیج‌فارس باعث هرج‌ومرج می‌شود نیز درست نبوده است و درواقع خلاف آنچه پیش‌بینی شده، به وقوع پیوسته و در جهان یک اشباع نفتی به وجود آمده و قیمت نفت از سال 1980 به بعد 25 درصد کاهش پیدا کرده است. هم‌اکنون ایالات متحده از منافع سیاسی و استراتژیک این جنگ بهره می‌برد و نه شوروی؛ زیرا عراق که در گرفتن کمک مشتاق است روابط خود را پس از 17 سال با امریکا از سر گرفته و دیگر در فکر سرنگونی شیوخ طرف‌دار غرب نمی‌باشد، اما هم‌اکنون ایران به همان میزان که ضدامریکایی است، ضدشوروی نیز می‌باشد و ازنظر داخلی هم قوی‌تر شده است و بنابراین کمتر امکان دارد که زیر فشار شوروی از هم بپاشد یا از پا درآید. هرچند که احتمال نمی‌رود که روابط تهران با واشنگتن در آینده قابل‌پیش‌بینی، بهبود یابد، اما دولتمردان ایران خطری را که همیشه ازسوی کرملین وجود دارد، احساس می‌کنند. این امر باعث بروز واقع‌بینی بیشتر در امور خارجی‌شان شده است؛ درنتیجه تهدیدی را که متوجه رژیم‌های عربی‌طرف‌دار غرب در خلیج‌فارس است از بین برده است. اما آنچه که واشنگتن باید بیاموزد آن است که به یک اقدام شتاب‌زده دست نزند که مبادا پشیمان شود.[۴۹]
گزارش - 843
خبرگزاری فرانسه امروز در گزارشی با اعلام آماری از جنگنده‌های ایران و عراق تأکید کرد باوجود برتری نیروی هوایی عراق بر ایران، عراق در جنگ شهرها، حملات سنگین به پایانه نفتی خارک و حمله به اهداف دریایی نتوانسته است به نتایج مناسبی دست یابد. در گزارش خبرگزاری فرانسه آمده است: «عراق دارای حدود 200 فروند از انواع مختلف هواپیماهای میگ، بیش از 50 فروند «سوخوی سوـ7»، 45 الی 60 هواپیمای میراژ اف1، 20 فروند توپولف، 30 فروند ایلوشین و همچنین 320 فروند هلیکوپتر موشک‌انداز می‌باشد و این درحالی است که ایران فقط حدود 100 فروند هواپیمای آماده پرواز ساخت دهه 1970، دراختیار دارد. این هواپیماها شامل اف4، اف5 (تایگر) و اف14 (تام کت) می‌باشد. این وضعیت که به نفع عراق است، دراصل بایستی موجب می‌گردید تا این کشور به‌طور قاطع در جنگ پیروز شود، ولی این‌طور نیست. "جنگ شهرها" که بی‌رحمانه در بهار سال جاری آغاز شد و در اوایل تابستان امسال مجدداً از سر گرفته شد، با ابتکار عراق متوقف گردید. حملات سیستماتیک به خارک موجب قطع صادرات نفت ایران نگردید و حمله به نفتکش‌ها در خلیج [فارس] اقتصاد ایران را فلج نکرد. به گفته بغداد، در خلال جنگ شهرها هواپیماهای عراق، تهران را 30 بار بمباران کردند. در جریان این بمباران‌ها حتی ساختمانی واقع در چند کیلومتری محل اقامت آیت‌الله خمینی مورد اصابت قرار گرفت. هواپیماهای عراقی در خلال این مدت هرروز شهرهای ایران را موردحمله قرار می‌دادند، اما شلیک 11 موشک متوسط ایران به بغداد در امر برقراری یک آتش‌بس در این ماجرا مؤثر و تعیین‌کننده بود. از تاریخ 15 اوت سال جاری (24 مرداد)، شکاری بمب‌افکن‌های عراق به‌طور متوسط با سه حمله در هفته ترمینال خارک را موردحمله قرار داده‌اند و به گفته بغداد گاهی تا هشت تن بمب را روی این جزیره تقریباً بیابانی که دارای 35 کیلومتر مربع مساحت است، فروریخته‌اند. به نظر می‌رسد عواقب این حملات برای ایران فاجعه‌آمیز نبوده است و بارگیری نفت خام ایران در اوایل ماه سپتامبر (اواسط شهریور) به میزان عادی خود بازگشت. این درحالی است که در نیمه ماه نوامبر (اواخر آبان) بارگیری نفت خام ایران به‌مدت سه یا چهار روز متوقف شد، اما چند هفته بعد بارگیری نفت خام مجدداً به حدود 5/1 میلیون بشکه در روز رسید. حتی محاصره جزیره خارک که عراق سعی می‌کند بر ایران تحمیل کند، نتایج مورد انتظار بغداد را به بار نیاورده است. عراق در ماه نوامبر خبر ده حمله موفقیت‌آمیز علیه اهداف دریایی را اعلام کرد، اما منابع مستقل کشتیرانی فقط دو مورد از این حملات را موردتأیید قرار دادند؛ نفتکش یونانی کانارپا در نزدیکی جزیره خارک و نفتکش مالتی کنکار در بخش جنوبی این جزیره موردحمله قرار گرفتند. موفقیت‌های محدود عراق احتمالاً ناشی از تله‌های شناوری است که ایران برای منحرف‌ساختن موشک‌های اگزوسه عراق از آن استفاده می‌کند. [...] این تله‌های شناور فقط بخشی از عوامل نسبتاً بازدارنده نیروی هوایی عراق است. این درحالی است که کارشناسان هواپیمایی در خلیج [فارس] معتقدند ستاد ارتش عراق عمداً از توسل به سیاست "پاک‌سازی" ـ که هواپیماهای عراقی قادر به انجام آن هستند ـ خودداری می‌کند. به عقیده یکی از کارشناسان، "عراقی‌ها مایل نیستند ریسک کنند و فقط به ایجاد عدم امنیت اکتفا می‌کنند. آنها نمی‌خواهند ایران را به اقدام مذبوحانه بکشانند." وی خاطرنشان ساخت که بغداد نیز آسیب‌پذیر است.»[۵۰]
گزارش - 844
در ادامه اخراج ایرانیان مقیم کویت، دولت کویت 23 تن دیگر از کارگران مسلمان ایرانی را اخراج کرد. به گزارش خبرنگار کیهان: «این عده که اموالشان را دولت کویت ضبط کرده است و بین 7 تا 20 روز در زندان مورد ضرب‌وشتم قرار گرفته بودند، با یک لنج از‌طریق خلیج‌فارس وارد بوشهر شدند و در ارودگاه ویژه رانده‌شدگان مستقر در بوشهر اسکان یافتند.»[۵۱]
گزارش - 845
هیئت مشترک حزب‌الله لبنان و جنبش امل که در ایران به سر می‌برد، بعدازظهر امروز با وزیر کشور، دیدار و گفتوگو کرد. به گزارش روزنامه کیهان: «در این دیدار یکی از اعضای هیئت مشترک حزب‌الله لبنان و امل از تلاش‌های حجت‌الاسلام محتشمی در زمان حضور در لبنان و سوریه قدردانی نموده و فعالیت‌های وی را برای ایجاد و حفظ وحدت بین احزاب مسلمان و شیعیان جنوب لبنان ستود. وزیر کشور نیز طی سخنانی ضمن برشمردن ویژگی‌های یک انقلاب اسلامی، گفت: عامل پیروزی یک انقلاب هیچ‌گاه نمی‌تواند به‌تنهایی یک تفکر و شخصیت سیاسی مطلق باشد. جنوب لبنان باید به‌صورت یک پایگاه مستحکم و خط مقدم جبهه اسلام علیه کفر جهانی درآید و همه نیروهای اسلامی خصوصاً جنبش امل و حزب‌الله با اتحاد و یکپارچگی عمل کنند و از تفکر امام خمینی که همان اسلام راستین است پیروی نمایند. حجت‌الاسلام محتشمی در خاتمه سخنانش سیاست‌هایی را که بر سر میز مذاکره یا امضای موافقت‌نامه‌ها با گروهک‌های غیراسلامی و دشمن در لبنان صورت می‌پذیرد، محکوم نموده و گفت: تا زمانی‌که سلطه شرق و غرب و سیاست‌های صهیونیستی در لبنان وجود دارد، جنگ نیز علی‌رغم میل سلطه‌گران ادامه خواهد یافت، مگر آنکه مسلمین لبنان تسلیم دشمن شوند که این خود با اصل اسلام و سیره نبوی، اهل بیت و مکتب امام حسین(ع)، منافات داشته و مسلمانان هیچ‌گاه زیر بار ذلت نخواهند رفت.»[۵۲]
گزارش - 846
شیخ سعید شعبان رهبر جنبش توحید اسلامی طرابلس لبنان که درپی دیداری از پاکستان، امروز وارد تهران شد، در گفت‌وگویی با خبرگزاری جمهوری اسلامی ضمن محکوم‌کردن عراق در جنگ علیه ایران، خواستار حمایت مسلمانان جهان از انقلاب اسلامی ایران شد. وی که از رهبران نهضت اهل تسنن لبنان می‌باشد، هدف از سفر به ایران را مشورت و هماهنگی با مقامات جمهوری اسلامی ایران درخصوص وقایع لبنان بیان کرد و گفت: «باتوجه‌به اینکه ایران برای نخستین‌‌‌بار برای پیاده‌کردن حکم الله گام‌های مهمی را برداشته است، از برادران مسلمان اعم از دولت‌ها و ملت‌ها می‌خواهم در کنار ایران قرار گرفته و از انقلاب اسلامی ایران پشتیبانی نمایند تا مسلمانان جهان بتوانند عزت ازدست‌رفته خود را بازیابند.» وی افزود: «آرزو داریم مسلمانان افغانستان و لبنان به پیروزی دست یابند تا این دو کشور بتوانند پشتیبان ایران اسلامی باشند.» شیخ سعید شعبان درباره جنگ تحمیلی گفت: «با روی‌کارآمدن حزب بعث در عراق و پذیرفتن عقیده‌های صلیبی توسط این حزب، عراق از اصالت‌های خود دور شده است و رژیم حاکم بر این کشور به‌عنوان ابزاری در دست استکبار جهانی درآمده است که برعلیه امت اسلامی قیام کرده و به جنگ انقلاب اسلامی برخاسته است.» شیخ سعید شعبان رهبر جنبش توحید اسلامی، ضمن اظهار امیدواری درمورد موفقیت سفر دکتر ولایتی به عربستان سعودی درجهت ایجاد وحدت اسلامی گفت: امیدوارم تمام حاکمان کشورهای اسلامی مسئولیت خودشان را درباره امتشان درک کرده و از نقش رهبر‌گونه ایران در منطقه برای جلوگیری از نفوذ بیگانگان در این منطقه تبعیت کنند.[۵۳]
گزارش - 847
در آستانه سفر یک هیئت فرانسوی به ایران، یک خبرنگار امریکایی در گفتوگو با سردبیر بخش خاورمیانه‌ای روزنامه لیبراسیون گزارشی را از روابط ایران و فرانسه تهیه کرده که در آن به شرایط ایران و اهداف فرانسه (در این تحرک دیپلماتیک) پرداخته است. در این گزارش نتیجه‌گیری شده که اروپا به این مهم دست یافته است که باوجود کمک‌هایی که به عراق می‌کند، هرگز ایران بازنده جنگ نخواهد شد. بنابراین، منافع آنها اقتضا می‌کند دست از رفتار خصمانه برداشته و به دوران پس از امام خمینی فکر کنند. به گزارش رادیو امریکا، سردبیر امور خارجی روزنامه لیبراسیون گفته است: «از روزی که رولان دوما وزیر خارجه فرانسه شده است، مرتباً سعی در عادی‌سازی روابط با تهران دارد. [...] یکی از اولین شرایطی که ایران برای عادی‌سازی روابط با فرانسه گذاشته است، پرداخت یک میلیارد و نیم دلاری است که رژیم گذشته ایران برای مشارکت در تحقیقات انرژی اتمی به فرانسه داد؛ پولی که فرانسه برای پرداخت آن اعتراض دارد. دولت فرانسه می‌گوید که این ماجرا باید در دادگاه‌های بین‌المللی حل شود؛ البته این یک ماجرای مالی پیچیده و به‌خصوص یک ماجرای سیاسی است. جنبه دیگر، گروگان‌های فرانسوی در بیروت هستند و تمام مسائل سیاسی که ایران و فرانسه در آن منافع دارند. درمورد گروگان‌ها، اول مسئله پناهندگان سیاسی ایران در فرانسه است که با ورود آقای بختیار و سپس بنی‌صدر و به‌خصوص مسعود رجوی شروع شد و چندین بار تابه‌حال جمهوری اسلامی از فرانسه خواسته است که این پناهندگان را اخراج کند، نه‌تنها اخراج، بلکه خواسته است که آنها را به دولت جمهوری اسلامی تسلیم کند. البته واضح است که فرانسه همیشه مخالفت ورزیده است. درحال‌حاضر، موضوع گروگان‌های فرانسوی در بیروت است. [...] به‌طور رسمی هیچ‌‌‌وقت، هیچ‌کجا نخواهید شنید که کسی ازطرف دولت فرانسه بگوید که ما برای آزادی گروگان‌ها با دولت جمهوری اسلامی مذاکره خواهیم کرد. می‌گویند ما به ایران می‌رویم که سعی کنیم روابط بین دو کشور را بهبود بخشیم و اگر دراین‌میان فرصتی شد که راجع به گروگان‌ها هم صحبتی بکنیم، خواهیم کرد. این روایت دیپلماتیک این ماجراست، ولی داستان واقعی این است که دولت فرانسه ماه‌هاست که برای آزاد‌کردن گروگان‌ها خواستار کمک دمشق شده است. حالا در پاسخ به سؤال شما که آیا فرانسوی‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که دیگر دمشق نمی‌تواند کاری بکند یا اینکه آیا خود دمشق به فرانسه گفته است که برای آزادی گروگان‌هایشان باید با تهران مذاکره کنند، پاسخ درستی نمی‌توانم بدهم. احتمالاً هر دو روایت صحیح است، ولی واقعیت این است که درحال‌حاضر مرتباً با ایران در تماس هستیم. چندین بار نمایندگانی به‌طور خصوصی با مقام‌های جمهوری اسلامی در تماس بوده‌اند.
امروز نیز این هیئت نمایندگی اپوزیسیون فرانسه است که احتمالاً یک یا دو عضو مجلس از سوسیالیست‌ها نیز در آن شرکت خواهند داشت. به نظر من این هیئت یک نقش کاشف را برعهده دارد، چون دارای یک مأموریت رسمی ازطرف دولت فرانسه نیست. [...] مسئله اصلی در اینجا ماجرای سیاست داخلی فرانسه است. از این حرف منظورم این است که کمتر از پنج ماه به انتخابات مجلس فرانسه باقی مانده است و ماجرای گروگان‌ها اکنون 9 ماه است که به طول انجامیده و می‌تواند در هفته‌های آینده تبدیل به یک مسئله مهم سیاست داخلی شود. [...] در مسئله انتخابات متأسفانه در غرب از همه چیز استفاده می‌کنند. شاید به همین دلیل است که دولت فرانسه راجع به پرداخت یک میلیارد و نیم دلار مطالبه ایران از فرانسه جواب رد داده و گفته که این ماجرا باید در دادگاه‌های بین‌المللی حل شود. به کلام ساده، دولت فرانسه به هیئت نمایندگی اپوزیسیون گفته است نخیر، ما کادویی به شما نمی‌دهیم که در تهران به هاشمی رفسنجانی بدهید. حالا در جواب به سؤال دیگر شما که فرانسه از ایران چه می‌خواهد باید بگویم که در وهله اول سعی در عادی‌سازی روابط دارد؛ چه راست و چه چپ فرانسه. جالب اینجاست که سیاست طرف‌داری از عراق یک سیاست سوسیالیستی نیست. نباید فراموش کنیم قرارداد فروش اسلحه به اعراب ده سال پیش، زمان نخست‌وزیری آقای ژاک شیراک منعقد شد و تصمیم عدم پرداخت پول به ایران نیز تصمیم آقای ژیسکار دستن بود و دولت سوسیالیستی فقط قراردادهای دولت راست فرانسه را انجام داده است. امروز کشورهای غربی به‌خصوص اروپای غربی به خود می‌گوید که وقت آن رسیده است که به دوران پس از [امام] خمینی فکر کنیم. البته در این فکر، اقتصاد نیز نقش مهمی دارد. اروپایی‌ها دائم فکر می‌کنند که پس از [امام] خمینی با چه مردانی سروکار خواهند داشت، مثلاً فکر می‌کنند که جنگ میان ایران و عراق که جاودانی نیست و هرچند که به عراق کمک کنیم عراق هیچ شانسی برای پیروز‌شدن در این جنگ ندارد. می‌دانیم که درهرحال، ایران جنگ را نخواهد باخت. درواقع، در چند کلمه به شما بگویم که اروپایی‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که روابط خصمانه درحال‌حاضر با جمهوری اسلامی برایشان ممکن است گران تمام شود.»[۵۴]
گزارش - 848
درپی سفر روز گذشته نخست‌وزیر سوریه به اردن، رادیو اسرائیل امروز در تفسیری به بررسی روابط این دو کشور و آثار این سفر بر روابط سوریه و ایران پرداخته است. امریکایی‌ها نیز تعهد اردن درمورد خودداری از مذاکره مستقیم با اسرائیل را جدی ندانستند. رادیو اسرائیل گفت که نخست‌وزیران سوریه و اردن امروز بار دیگر به گفتوگو پرداختند. دراین‌حال، ولیعهد اردن رهسپار بغداد شد تا پیام کتبی ملک‌حسین را به صدام برساند. دیپلمات‌ها این پیام را با گفت‌وگوهای اردن ـ سوریه و احتمال نزدیک‌شدن عراق و سوریه و تأثیر آن در جنگ خلیج‌فارس مربوط می‌دانند.[۵۵] این رادیو همچنین به بررسی روابط سوریه و اردن، مشکلات پیش رو و نیز نگرانی ایران از این روابط پرداخته و می‌گوید: «مسافرت نخست‌وزیر سوریه به اردن را می‌توان یک گام اساسی دیگر در راه بهبود مناسبات بین این دو کشور عربی تلقی کرد و گام مهم‌تر از آن و احیاناً سرنوشت‌ساز ظاهراً مسافرت ملک حسین پادشاه اردن به دمشق خواهد بود که بنا به اظهارات محافل دمشق به دعوت پرزیدنت حافظ اسد و احتمالاً روز یکشنبه آینده صورت خواهد گرفت. [...] اگر رویدادهای پنج شش سال گذشته بین سوریه و اردن را موردمطالعه قرار دهیم متوجه می‌شویم سراشیبی این روابط و سیر نزولی آن که حاصل اختلاف‌نظرهای دو رژیم و نه دو شخص می‌باشد در چهار نکته اساسی و برجسته متمرکز است: 1. نظرات و مواضع کاملاً مخالف سوریه و اردن دررابطه‌با جنگ خلیج‌فارس. 2. نگرش‌های دگرگونه درمورد سازمان به‌اصطلاح آزادی‌بخش فلسطین علت دیگری است برای دامن‌زدن اختلاف بین اردن و سوریه. 3. اختلاف در مواضع سوریه و اردن بر سر حل مسائل خاورمیانه. 4. عملیات خصمانه‌ای که سوریه و اردن طی حداقل پنج سال گذشته علیه یکدیگر انجام داده‌اند، کینه‌ای در سینه‌های طرفین انباشته که پاک‌کردن آن آسان نخواهد بود.[۵۶] رادیو اسرائیل در ادامه افزوده است: «اهمیتی که تهران اسلامی برای مناسبات خود با سوریه و جلب موافقت و همکاری آن کشور قائل است نیازی به توضیح ندارد و اکنون که سوریه در راه نزدیکی با یکی از دشمنان سرسخت جمهوری اسلامی یعنی اردن گام نهاده و بعید نمی‌نماید که از بطن این پیوند احیاناً وحدت با عراق هم بجوشد. ناآرامی و بیم و هراس رهبران ایران امری تردید‌ناپذیر و غیرقابل‌کتمان است.»[۵۷] از سوی دیگر، روزنامه جمهوری اسلامی امروز نوشته است: «مقامات دولت ریگان جدی‌بودن تعهدات اعلام‌شده اردن مبنی‌بر عدم انجام مذاکرات مستقیم با اسرائیل را مورد شک و تردید قرار دادند. به گزارش واحد مرکزی خبر، نشریه عربی‌زبان العالم چاپ لندن، ضمن اعلام این مطلب افزود: دولت اردن در بیانیه مشترکی که به‌دنبال دیدار زیدالرفاعی نخست‌وزیر این کشور از سوریه صادر شد، تعهد کرده است که از انجام هرگونه مذاکرات مستقیم با اسرائیل خودداری کند. لکن مقامات امریکایی متذکر شدند شاه حسین روز 27 سپتامبر گذشته دربرابر مجمع عمومی سازمان ملل آمادگی خود را جهت انجام مذاکرات فوری و مستقیم با اسرائیل در چارچوب یک کنفرانس جهانی موردتأکید قرار داده بود و موضع وی تغییر نکرده است.»[۵۸]
گزارش - 849
در ادامه تقویت بنیه نظامی حکومت‌های متحد امریکا در منطقه، امروز اخبار دیگری از موافقت امریکا با فروش تجهیزات نظامی به عربستان و فروش تانک به مصر و احتمال کمک نظامی ـ اقتصادی به پاکستان منتشر شد. به گزارش یونایتدپرس از واشنگتن: «پنتاگون امروز اعلام کرد: ایالات متحده امریکا با فروش تجهیزات نظامی و وسایل یدکی موردنیاز جت‌های جنگنده اف 15 به عربستان سعودی موافقت کرده است. امریکا تعهد کرده بین سال‌های 1987 تا 1990 وسایل موردنیاز اسکادران هوایی عربستان سعودی (60 جت جنگنده اف 15) به ارزش 500 میلیون دلار را تأمین کند. امریکا در سال 1978)، تعدادی اف 15 و در سال 1981، بیش از 1100 موشک هوابه‌هوای سایدوانیدر به عربستان سعودی فروخت. دولت اسرائیل با این دو معامله به‌شدت مخالفت کرد. سخنگوی پنتاگون به خبرنگاران گفت: معامله جدید، بیانگر ادامه تمایل امریکا بر تقویت و حمایت عربستان سعودی است. تا این کشور از‌طریق افزایش قدرت نظامی خود، بتواند امنیت کشورش را تأمین کند. کمپانی مک‌دونالد داگلاس سازنده اف15، طرف اصلی معامله امریکا با عربستان سعودی است. کنگره امریکا برای جلوگیری از این معامله 30 روز فرصت دارد. گفته می‌شود گروه‌های فشار صهیونیستی تلاش گسترده‌ای برای جلوگیری از فروش اسلحه و تجهیزات نظامی به عربستان سعودی را آغاز کرده‌اند. هم‌زمان، پنتاگون اعلام کرد: امریکا به‌زودی 36 تانک مدرن دیگر به مصر خواهد فروخت. از سال 1980 تاکنون، امریکا 789 تانک مدرن و بسیار پیشرفته به مصر فروخته است. ارزش این 36 تانک با وسایل یدکی و تجهیزات مورد لزوم بالغ‌بر 68 میلیون دلار برآورد شده است.»[۵۹] خبرگزاری آلمان‌غربی نیز از اسلام‌آباد گزارش داد: «ژنرال جان آدامز ویکهام رئیس ستاد ارتش امریکا، امروز به‌منظور یک دیدار رسمی شش‌روزه از پاکستان وارد اسلام‌آباد شد. وی به دعوت معاون ستاد ارتش پاکستان که در ماه ژوئیه از امریکا دیدن کرد، به پاکستان سفر می‌کند. برخی ناظرین علت دیدار ژنرال ویکهام را مذاکره درمورد تقاضای پاکستان مبنی‌بر گرفتن یک کمک نظامی ـ اقتصادی 5/6 میلیارد دلاری از امریکا می‌دانند.»[۶۰]
گزارش - 850
همایش یک‌روزه تائبین استان کردستان امروز با حضور بیش از یک هزار تن از تائبین این استان در محل سالن آزادی سنندج برگزار شد. به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی، آقای تابش استاندار کردستان، در این همایش در سخنانی "رفتار عطوفت‌آمیز و با رحمت جمهوری اسلامی در اوج قدرت، " درمورد بیش از 8 هزار تن از تائبین را از افتخارات جمهوری اسلامی دانست. این همایش با راه‌پیمایی تائبین شرکت‌کننده در چند خیابان سنندج و قرائت قطعنامه‌ای به کار خود پایان داد. در این قطعنامه ضمن "تجدید میثاق با امام امت و اظهار مسرت از بازگشت افراد گروهک‌ها به آغوش اسلام، " مواردی ازجمله "آمادگی پیوستن به صفوف رزمندگان اسلام" و حمایت از "عملکرد مثبت دولت جمهوری اسلامی درزمینه‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی در منطقه" و قاطعیت دربرابر گروهک‌ها ذکر شده و از "دیگر فریب‌خوردگان گروهک‌ها جهت بازگشت به اسلام و مردم" دعوت شده است.[۶۱]
گزارش - 851
طرح امنیتی بیروت غربی همچنان در ابهام است و هر طرف درپی امتیازگیری و افزایش قدرت خود در این ناحیه از لبنان است. یونایتدپرس از بیروت گزارش داد: «عادل عسیران وزیر دفاع لبنان، گفت: یک نیروی "پلیس نظامی" مرکب از حدود 450 شبه‌نظامی، مأمور مداخله در "موارد اضطراری" و جلوگیری از جنگ بین دیگر هم‌قطاران دروزی و امل خود خواهند شد. رهبران مسلمان سنی، ازجمله رشید کرامی نخست‌وزیر لبنان، علیه تشکیل چنین نیرویی سخن گفته‌اند، زیرا به عقیده آنها شبه‌نظامیان نمی‌‌توانند پلیس خود باشند. شبه‌نظامیان دروزی و امل کنترل غرب بیروت را روز ششم فوریه 1984 (17 بهمن1362) از ارتش به دست آوردند. بنا بر این گزارش، جنبش امل و حزب سوسیالیست ترقی‌خواه دروزی، جواز حمل سلاح شبه‌نظامیان خود را باطل (اعلام کردند) و به آنها اطلاع دادند با سلاح یا لباس مخصوص در خیابان‌ها ظاهر نشوند. کرامی این طرح را که ششمین برنامه برای اعاده نظم به غرب بیروت درحدود دو سال گذشته است، "آخرین فرصت" نامید و تأکید کرد که این برنامه باید با موفقیت به اجرا درآید، "زیرا کشور در آستانه اضمحلال کامل است." روزنامه السفیر نیز امروز اجرای این طرح را "آخرین شانس" نامید و النهار پیش‌بینی کرد که بیروت در آستانه تجربه‌ای تازه قرار گرفته است، اما بیشتر سکنه غرب بیروت نسبت به موفقیت اجرای این طرح مشکوک هستند. از سوی دیگر، در آستانه اجرای این طرح، سیدمحمدحسین فضل‌الله روحانی مبارز لبنان، نسبت به موفقیت آن اظهار بدبینی کرد. به نظر می‌رسد وی آزادی دو استاد مسیحی دانشگاه امریکایی بیروت را تضمین کرد. فضل‌الله بدون افشای اینکه چگونه جوزف سلامه استاد اقتصاد و دکتر منیر شمعه، آزاد و به خانه‌هایشان تحویل شدند، گفت: ما خوشحالیم که آنها آزاد شدند.»[۶۲] از سوی دیگر، به نوشته روزنامه جمهوری اسلامی: «علامه سیدمحمدحسین فضل‌الله با اظهار تردید نسبت به موفقیت طرح جدید امنیتی که از صبح امروز در غرب بیروت به مورد اجرا درآمده، گفت: این طرح نه‌تنها دارای پوشش سیاسی و امنیتی لازم نمی‌باشد، بلکه از بنیاد مستحکمی جهت تکیه‌کردن بر آن نیز برخوردار نیست. وی تأکید کرد که بحران سیاسی منطقه‌ای و بین‌المللی مانع موفقیت این طرح می‌شود. وی افزود: هدف از ایجاد جنگ مذهبی در داخل صفوف مسلمانان لبنان به‌وجودآوردن حالت فشار مذهبی است، زیرا استکبار، ارتجاع و صهیونیسم برای ازهم‌پاشیدگی اوضاع سیاسی منطقه در آینده و بالأخص درزمینه جنگ تحمیلی عراق علیه جمهوری اسلامی ایران نیز یک چنین حالتی دارد تا بتوانند در سطح منطقه و به‌ویژه در کشورهای خلیج‌فارس از آن بهره جوید.»[۶۳]
پاورقی‌ها
منابع و مآخذ روزشمار 1364/09/20
- ↑ سند شماره 11130 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش نوبه‌ای، واحد اطلاعات قرارگاه نوح، شماره 22، 22/9/1364، ص9.
- ↑ سند شماره 011105 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از ستاد قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص) به واحد طرح و عملیات (اعزام نیرو قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص))، 20/9/1364.
- ↑ سند شماره 011104 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از ستاد قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص) به واحد طرح و عملیات قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص)، 20/9/1364.
- ↑ سند شماره 011105 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از ستاد قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص) به واحد طرح و عملیات (اعزام نیرو قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص))، 20/9/1364.
- ↑ واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران، بولتن رادیوهای بیگانه، 23/9/1364، ص1، رادیو بغداد، 21/9/1364.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 267، 21/9/1364، ص10، قاهره ـ خبرگزاری رویتر، 20/9/1364.
- ↑ سند شماره 200117 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: نشریه گزارش روزانه، شماره 117، 21/9/1364، ص1.
- ↑ روزنامه کیهان، 20/9/1364، ص3.
- ↑ سند شماره 11130 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش نوبه‌ای، واحد اطلاعات قرارگاه نوح، شماره 22، 22/9/1364، ص9.
- ↑ سند شماره 164438 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از یگان پدافند هوایی قرارگاه کربلا به فرماندهی قرارگاه کربلا، 23/9/1364، گزارش بمباران، 20/9/1364.
- ↑ سند شماره 330288 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش نوبه‌ای، از واحد اطلاعات نظامی تیپ21 امام رضا(ع) به مسئول خط جاده خندق، 21/9/1364، حمله هوایی، 20/9/1364.
- ↑ واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران، بولتن رادیوهای بیگانه، 21/9/1364، ص1، رادیو بغداد، 20/9/1364.
- ↑ جنگ ایران و عراق در اسناد سازمان ملل، ترجمه محمدعلی خرمی، جلد چهارم، تهران: مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، ص296، سند شماره S/17679 شورای امنیت سازمان ملل، 11 دسامبر 1985 (20 آذر 1364).
- ↑ مأخذ6، ص7، کویت ـ خبرگزاری جمهوری اسلامی، 20/9/1364.
- ↑ مأخذ12، ص2، رادیو بی‌بی‌سی، 20/9/1364.
- ↑ دفتر سیاسی نمایندگی امام در سپاه پاسداران، نشریه رویدادها، شماره 74، 26/9/1364، ص14، به نقل از خبرگزاری فرانسه.
- ↑ دفتر سیاسی نمایندگی امام در سپاه پاسداران، نشریه رویدادها، شماره 75، 4/10/1364، صص 22 و 23.
- ↑ روزنامه اطلاعات، 20/9/1364، ص18.
- ↑ سند شماره 442276 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از شهربانی کردستان به استانداری کردستان، 20/9/1364.
- ↑ مأخذ17، ص24.
- ↑ مأخذ9.
- ↑ همان.
- ↑ دفتر سیاسی نمایندگی امام در سپاه پاسداران، نشریه رویدادها، شماره 75، 4/10/1364، صص 22 و 23.
- ↑ مأخذ17، ص24.
- ↑ مأخذ9.
- ↑ مأخذ8.
- ↑ مأخذ23.
- ↑ مأخذ9، ص1.
- ↑ سند شماره 59383 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از سازمان حفاظت اطلاعات سپاه به حفاظت اطلاعات مناطق پنج‌گانه (قرارگاه‌های خاتم و حمزه سیدالشهدا)، 20/9/1364.
- ↑ واحد سیاسی تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، نشریه گزارش، شماره 16، 6/10/1364، صص 13 ـ 12.
- ↑ مأخذ16، صص 6 ـ 5.
- ↑ مأخذ16، ص2.
- ↑ مأخذ6، صص 15 و 16، رادیو بی‌بی‌سی، 20/9/1364.
- ↑ مأخذ4، صص 4 و 5، بغداد ـ آسوشیتدپرس، 21/9/1364.
- ↑ مأخذ6، ص3، رادیو بغداد، 20/9/1364.
- ↑ مأخذ6، ص5، تهران ـ خبرگزاری جمهوری اسلامی، 20/9/1364.
- ↑ مأخذ4، ص29، بخش فارسی رادیو امریکا، 21/9/1364.
- ↑ مأخذ12، ص11، رادیو اسرائیل، 20/9/1364.
- ↑ مأخذ6، ص36، تهران ـ خبرگزاری جمهوری اسلامی، 20/9/1364.
- ↑ مأخذ23، ص18.
- ↑ روزنامه ابرار، 21/9/1364، ص1.
- ↑ مأخذ23، ص18.
- ↑ مأخذ6، صص 21 ـ 20، رادیو کلن، 20/9/1364.
- ↑ مأخذ6، صص 14 ـ 13، رم ـ خبرگزاری جمهوری اسلامی، 20/9/1364.
- ↑ مأخذ6، صص 32 و 33، رادیو اسرائیل، 20/9/1364.
- ↑ روزنامه جمهوری اسلامی، 20/9/1364، ص2.
- ↑ مأخذ4، ص15، بغداد ـ خبرگزاری آلمان، 20/9/1364.
- ↑ مأخذ12، ص26، رادیو امریکا، 20/9/1364.
- ↑ مأخذ8، صص 1 و 24.
- ↑ مأخذ6، صص 12و 13، منامه ـ خبرگزاری جمهوری اسلامی، 20/9/1364.
- ↑ مأخذ8، ص1.
- ↑ مأخذ23، ص2.
- ↑ مأخذ8، ص2.
- ↑ مأخذ12، صص 16 ـ 14، رادیو امریکا، 20/9/1364.
- ↑ مأخذ6، ص32، رادیو اسرائیل، 20/9/1364.
- ↑ مأخذ12، ص4، رادیو اسرائیل، 20/9/1364.
- ↑ مأخذ6، صص 9 و 10، رادیو اسرائیل، 20/9/1364.
- ↑ مأخذ46، ص3.
- ↑ مأخذ23، ص20.
- ↑ روزنامه اطلاعات، 21/9/1364، ص20.
- ↑ همان، ص18.
- ↑ مأخذ8، ص24.
- ↑ روزنامه جمهوری اسلامی، 21/9/1364، ص3.