1362.05.02

از دانشنامه روز شمار دفاع مقدس
نسخهٔ تاریخ ‏۲۶ فوریهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۰۶:۲۸ توسط Admin (بحث | مشارکت‌ها) (صفحه‌ای تازه حاوی « {{جعبه زندگینامه |عنوان =روزشمار جنگ سال 1362 |نام = 1362.05.02 |نام دیگر= دو مرداد |روز=2 مرداد 1362 |تاریخ شمسی= 1362.05.02 |تاریخ میلادی= 24 ژوئیه 1983 |تاریخ قمری= 13 شوال 1403 |اسامی عملیات= |اسامی شهدا= |اسامی اسرا= }} <div class="bootstrap-btn">1360.05.02</div> <div class="bootstrap-btn">1361....» ایجاد کرد)
(تفاوت) → نسخهٔ قدیمی‌تر | نمایش نسخهٔ فعلی (تفاوت) | نسخهٔ جدیدتر ← (تفاوت)
پرش به ناوبری پرش به جستجو
روزشمار جنگ سال 1362
1362.05.02
نام‌های دیگر دو مرداد
تاریخ شمسی 1362.05.02
تاریخ میلادی 24 ژوئیه 1983
تاریخ قمری 13 شوال 1403






1. در ادامه عملیات والفجر۲ و پیشروی نیروها در روز گذشته تا منطقه رایات، امشب مقرر شد با پیشروی نیروهای لشکر۱۴ امام حسین(ع) و تصرف ارتفاعات و پایگاه‌های دشمن و دورزدن تنگه دربند از محور شمالی و همچنین با پیشروی نیروهای تیپ۱۵۵ ویژه شهدا از دامنه‌های ارتفاع ۲۵۱۹ به‎سمت غرب تا تنگه دربند، عملیات ادامه یابد و هر دو نیرو در تنگه دربند باهم الحاق کنند. شایان ذکر است اگر این اقدام با موفقیت و براساس پیش‌بینی‌ها انجام شود، پایان عملیات والفجر۲ اعلام خواهد ‌شد، زیرا تسلط به تنگه دربند، جاده پیرانشهر - رواندوز، ارتفاعات شمالی و ارتفاعات جنوبی این منطقه امکان هرگونه تحرک و پاتک اساسی را از دشمن سلب خواهد ‌کرد. بر همین اساس، عملیات از دقایق اولیه بامداد امروز آغاز شد. در نخستین تماس از محور جنوبی، محمود کاوه فرمانده تیپ۱۵۵ ویژه شهدا، اعلام کرد که با شروع عملیات عراقی‌ها پیش‌دستی کرده و به‎قصد تصرف ارتفاع ۲۵۱۹ - که برای دشمن بسیار حساس بود - نیروهای خود را با سازمانی جدید و طرحی از پیش تعیین‎شده به منطقه اعزام کردند. هرچند قوای دشمن با مقاومت نیروهای تیپ۱۵۵ شهدا مواجه شدند و نتوانستند این ارتفاع را به تصرف درآورند، ولی مانع اجرای عملیات تیپ مذکور شدند، طوری‎که این تیپ نتوانست تنگه دربند و جناح چپ عملیات را تأمین کند در محور شمالی هم نیروهای لشکر۱۴ امام حسین(ع) که عصر روز قبل به‏وسیله بالگرد به ارتفاع ۲۴۳۵ (گردکوه) هلی‌برن شده بودند بااینکه شناسایی دقیقی از منطقه نداشتند، ولی تا ساعت ۲:۳۰ بامداد موفق شدند ۳ پایگاه از ۴ پایگاه هدف را تصرف کنند و خود را به ارتفاعات شمالی دربند برسانند. بدین‏ترتیب، نیروهای مزبور برای پیشروی بیشتر و سرازیرشدن از ارتفاعات به‎سمت تنگه دربند و الحاق در تنگه، منتظر اقدام تیپ۱۵۵ شهدا ماندند. حسین خرازی فرمانده این لشکر با حساسیت پیشروی و حرکت تیپ۱۵۵ شهدا را پیگیر بود، ولی تیپ۱۵۵ به گفته محمود کاوه از دو سمت مورد هجوم نیروهای تازه‎نفس عراق قرار گرفته بود و امکان پیشروی به‎سمت راست و الحاق با این یگان را نداشت. فرمانده این تیپ برای جلوگیری از پیشروی دشمن به‎سمت آنها و حفاظت از ارتفاع ۲۵۱۹ تقاضا کرد که آتش پرحجم توپخانه علیه محل تردد و تجمع قوای عراقی و محورهای مواصلاتی آنها، اجرا شود که به این درخواست جواب داده شد و آتش توپخانه مؤثری علیه عراقی‌ها اجرا شد. این آتش به‎اضافه مقاومت نیروهای تیپ۱۵۵ شهدا مانع نتیجه‌گیری عراقی‌ها شد و ارتفاع ۲۵۱۹ همچنان در دست نیروهای تیپ باقی ماند. باوجود شکست سنگینی که عراقی‌ها در تصرف ارتفاع ۲۵۱۹ متحمل شدند، مجدد ساعاتی قبل از ظهر فشار زیادی به نیروهای خودی وارد کردند و از چند محور به این ارتفاع هجوم آوردند. دراین‎حال، با اینکه مهمات نیروهای خودی رو به اتمام بود، ولی مقاومت آنها مانع پیشروی عراقی‌ها شد، اما مهاجمان عقب نرفته و با سماجت قصد بالاآمدن از دیوارهای ارتفاع را داشتند. در همین حین، بالگردهای هوانیروز مهمات مورد نیاز را به نیروهای تیپ۱۵۵ رساندند و افراد خودی موفق شدند تلفات زیادی به قوای عراقی وارد کرده و آنها را وادار به ترک منطقه کنند. ازطرفی، در محور شمالی، نیروهای لشکر۱۴ امام حسین(ع) که موفق به تصرف ۳ سه پایگاه دشمن شده بودند، از یک سو به‎علت نبود جاده و پشتیبانی کافی و همچنین نداشتن آشنایی لازم با منطقه و از سوی دیگر به‎دلیل مزیت عراقی‎ها در داشتن جاده مناسب، اتصال به عقبه، به‏کارگیری بالگرد برای هلی‌برن نیرو به منطقه، آشنایی آنها با منطقه درگیری و حضور صدام حسین در فرماندهی عملیات که فشار مضاعفی که برای بازپس‎گیری مواضع ازدست‎رفته به آنها وارد می‌کرد، متحمل تلفاتی در این محور شدند و عده‎ای از نیروهای این یگان نیز در محاصره قرار گرفتند.* البته گفتنی است که نیروهای لشکر۱۴ امام حسین(ع) موفق به تحمیل تلفات فراوانی به دشمن شدند و ۲ بالگرد ارتش عراق که درحال حمل نیرو به منطقه نبرد بودند را سرنگون کردند. بدین‌ترتیب، عملیات امروز در محور جنوبی بدون پیشروی و فقط با حفظ ارتفاع مهم ۲۵۱۹ پایان یافت و در محور شمالی نیز نیروهای خودی فقط موفق شدند ضمن پیشروی، ۳ پایگاه دشمن را تصرف کنند و تقریباً در ارتفاعات شمال دربند مستقر شوند. نبود جاده در محور شمالی و مشکلات ناشی‎از آن برای نیروهای خودی معضلی بود که دشمن نیز آن را دریافته بود و بر همین اساس در اقدامات خود روی این ضعف نیروهای خودی حساب می‌کرد. در ساعت ۱۲:۱۵ وقتی فرمانده صحنه عراق در محور راست به فرمانده بالادستی خود اعلام کرد که ما باوجود تلاش زیاد نتوانستیم ارتفاع مورد نظر (۱۷۶۴) را تصرف کنیم و به‏ناچار عقب‎نشینی کردیم، فرمانده وی در جواب گفت که با استفاده از شیارها حتماً آن ارتفاع را تصرف کنید و اگر موفق شدید می‌توانید ارتفاع ۲۴۳۵ (گردگوه) را هم متصرف شوید. وی اضافه کرد: نیروهای دشمن در آنجا اندک هستند، ما دو روز است که اینجا درگیر هستیم، وضعمان خوب نیست، شما حمله کنید و از تانک و نفربر هم استفاده کنید، نیرو هم خواهد رسید. وی همچنین افزود: نیروهای ایرانی در این منطقه جاده ندارند و پشتیبانی از آنها امکان ندارد و فقط نیروی پیاده می‌تواند تردد کند. وی سپس برای تحریک فرمانده در صحنه گفت که کار نیروهای قسمت جنوبی در گردمند (ارتفاع ۲۵۱۹) رو به تمام است و به‎زودی روی آن مستقر خواهیم شد. درضمن، در این عملیات، گردان کوهستانی ۴۲۳ عراق که از روز اول عملیات در منطقه رایات اجرای مأموریت می‌کرد امروز باتوجه‏به آسیب‌های جدی‎ای که به آن وارد آمد تقریباً متلاشی شد و جنازه‌های فراوانی از این گردان و واحد‌های دیگر در منطقه عملیاتی به‎جای ماند که ازجمله آنها ۵ افسر ارشد به نام‎های سرهنگ صالح عباس، سرهنگ حسین کاظم، سرگرد طه محمدحسین، سروان صلاح محمد رجب و سروان ماهر سند و تعدادی افسر با هویت نامشخص، بودند.[۱] از سویی، به‌علت درگیری‌های سنگین و نزدیک، امکان پشتیبانی از نیروهای حاضر در این منطقه به‎وسیله بالگرد، با دشواری‌هایی روبه‌رو بود، لذا در گفت‌وگو بین فرماندهان مقرر شد در ادامه عملیات یک جاده از منطقه زینو تا ارتفاعات دربند احداث کنند تا گسیل نیرو و امکانات به این منطقه به سهولت انجام شود. سیدمحمد اسحاقی راوی قرارگاه مالک اشتر، ضمن اعلام این خبر، درباره اهمیت احداث جاده مذکور و تجربه‌ احداث یک جاده دیگر در محور جنوبی نوشته است: در سمت راست (شمالی) هیچ جاده‌ای وجود ندارد و حمل‌ونقل فقط با بالگرد انجام می‌شود. قرار شد مهندسی تیپ۳۳ المهدی(عج) این جاده را به‎سرعت احداث کند. وی اضافه کرده است: در سمت چپ (جنوب) پیش‎تر یک جاده از شیورش به‎طرف ارتفاع کدو تا جایی که در دید دشمن نباشد، احداث شده و این جاده کمک فراوانی به نیروهای خودی کرده است. اسحاقی دراین‎باره درج کرده است که احمد کاظمی اعتقاد داشت اگر این جاده برای لشکر۱۴ امام حسین(ع) احداث شود تمام مشکلات این محور حل خواهد شد.[۲]

________________________________________

2. ساعت ۷ صبح، جعفر اسدی و تعدادی از فرماندهان برای بازدید از اوضاع عمومی عملیات به خط مقدم در محور شمالی رفتند. سیدمحمد اسحاقی راوی قرارگاه مالک اشتر که همراه این فرماندهان به خط مقدم رفته بود مشاهدات خود را از این بازدید بدین‎شرح یادداشت کرده است: از تمرچین به‎سمت خط راه افتادیم. در جلو یک برج دید‌بانی بود که براثر اصابت گلوله‌های توپ تقریباً از بین رفته بود. جلوتر که رفتیم عراق آن‎قدر گلوله توپ زده بود که زمین‎ها همه سوخته و سیاه شده بود. دشمن در جلوی خاکریز اول، روی جاده مین‎گذاری کرده بود. در این منطقه دشمن ۳ خاکریز موازی در روی جاده احداث کرده بود (این خاکریزها درحال‎حاضر در تصرف نیروهای خودی است). پشت (غرب) این خاکریزها ساختمان گمرک قرار دارد که یک بنای دوطبقه و محکم می‎باشد، ولی براثر آتش توپخانه بخشی از آن ویران شده است. بعد از گمرک یک ساختمان بزرگ دیگری است که آن‎هم تا حدودی ویران شده است. بعد از اینها به یک روستا رسیدیم که کسی داخل آن نبود (احتمالاً روستای خوار یا شیورش بوده است). پادگان حاج‎عمران بعد از این روستا واقع شده که دارای ۳۰ ساختمان می‎باشد. تعدادی از این ساختمان‎ها هم براثر گلوله‌های توپ خودی (قبل از تصرف) و هم گلوله‌های توپ عراقی (بعد از تصرف) تخریب شده یا آسیب دیده‌اند. نیروهای امداد و اورژانس تیپ۳۳ المهدی(عج) در یکی دو تا از این ساختمان‎ها مستقر شده بودند. بعد از پادگان، پارک موتوری (در منطقه زینو) قرار داشت که دشمن تا صبح این منطقه را با توپخانه به‎شدت زیر آتش گرفت و نیروهای خودی با آوردن توپ و تانک و توپ ۱۰۶ میلی‏متری به این منطقه و هدف قراردادن مواضع توپخانه، آتش دشمن را خاموش کردند و تردد نیروهای خودی که از این منطقه با سختی و تحمل تلفات بود، عادی شد.[۳] وی همچنین اخباری که ازطریق نیروهای اطلاعاتی یا شنود به قرارگاه فرماندهی رسیده را ثبت کرده است. مهم‌ترین این خبرها عبارت‌اند از: - از ساعت ٩ صبح، هواپیماهای عراقی چندین نوبت پشت بردزرد، اطراف آن و ارتفاعات جانبی آن را که به نحوی عقبه نزدیک ما محسوب می‌شود، بمباران کردند. در ساعت ٩:٤٥ نیز قنطره که عقبه دور نیروهای خودی است بمباران شد. - توپخانه خودی با اجرای آتش دور، منطقه چومان مصطفی و یک انبار مهمات دشمن در این منطقه را منهدم کرد. در ساعت ١٧:٣٠، دیدبان‌ها گزارش دادند که دشمن یک تیپ جدید در دربند پیاده کرده است.[۴]

________________________________________

3. ادامه عملیات والفجر۲ و تصرف تنگه دربند همچنان دغدغه اصلی فرماندهی عملیات بود، ولی توان اندک نیروهای خودی و خستگی ناشی‎از چند روز عملیات سنگین و پی‌درپی، نداشتن آشنایی کامل به منطقه، مشکلات نبرد در منطقه کوهستانی، نبود جاده برای پشتیبانی کافی از نیروهای درگیر و بیم از پاتک شدید دشمن (باتوجه‎به حضور صدام حسین در منطقه و فرماندهی نیروهای عراقی) موانع عمده در پیشروی، فرماندهی و تصمیم‌گیری برای ادامه عملیات بود. ازاین‏رو، راهکارهایی غیر از اجرای عملیات ازطریق یگان‌ها، مدنظر فرماندهان بود. برای ادامه عملیات در امشب، طرح خاصی که پیشروی نیروها را در بر داشته باشد، مدنظر فرماندهان به‎ویژه محسن رضایی و صیاد شیرازی نبود و فقط اصلاح خط و استحکام مواضع تصرف‎شده در دستور کار قرار داشت. بدین‎منظور، قرار شد امشب نیروهای لشکر۸ نجف از روی جاده و نیروهای لشکر۱۴ امام حسین(ع) از روی ارتفاعات سمت راست جاده به‎سمت همدیگر حرکت کرده و باهم الحاق کنند و بخشی از نیروهای تیپ۳۳ المهدی(عج) هم به پاک‌سازی جنگل و رودخانه موجود در حاشیه شمالی جاده بپردازند که امکان اجرای عملیات و پیشروی به‎سمت تنگه دربند تسهیل شود. جعفر اسدی فرمانده تیپ۳۳ المهدی(عج)، طرحی را برای انفجار پل جاده در منطقه دربند، پیشنهاد کرد تا هم تصرف دربند به سهولت انجام شود، هم ارتباط نیروهای عراقی موجود در شرق پل قطع شده و به اسارت دربیایند و هم اعزام نیروی تازه‏نفس و تجهیزات عراقی از منطقه دربند به منطقه درگیری امکان‎پذیر نباشد. وی پیشنهاد کرد که یک نیروی زبده از جنگل و حاشیه جاده به‎سمت دربند نفوذ کرده و پس از تأمین امنیت، نیروهای تخریب عازم شده و در منطقه دربند پل مهم و حیاتی موجود در این منطقه را منفجر کنند. وی هچنین درمورد طرح جانشین برای بستن جاده درصورت نبود امکان انفجار پل، پیشنهاد کرد که اگر نیروهای تخریب نتوانستند پل مورد نظر را منفجر کنند به ارتفاعات تیغه‌ای بالای پل رفته و این دیوارها را منفجر کنند تا براثر ریزش سنگ‌ها ناشی‎از انفجار، تنگه دربند مسدود شود.[۵]

________________________________________

4. با پیشروی نیروهای خودی در منطقه و تسلط بر ارتفاعات مشرف و همچنین انتقال توپخانه به مناطق نزدیک‌تر به عقبه‌های عراقی، نیروهای خودی با استفاده از امکان دید و تیری که به دست آورده‌ بودند پادگان چومان مصطفی را که از عقبه‌های اصلی نیروهای دشمن در این منطقه بود زیر آتش توپخانه قرار دادند. دراین‎باره خبرگزاری جمهوری اسلامی گزارش داد: ساعت ۱۴ امروز، خبرنگار خبرگزاری جمهوری اسلامی که همراه با رزمندگان در یکی از ارتفاعات شمالی پادگان استقرار یافته بود از حرکت خودروهای نظامی دشمن به خارج پادگان چومان مصطفی خبر داد و افزود دلاوران ما از سه جهت پادگان را زیر آتش خود گرفته‌اند. براثر آتش مزبور، تا ساعت ۱۶ امروز گروه زیادی از قوای دشمن کشته شدند. ظهر امروز تلاش چند بالگرد عراقی برای رسانیدن کمک به نظامیان داخل این پادگان، قبل از فرار آنان، بی‏نتیجه ماند و بعدازظهر امروز به‎دنبال خارج‎شدن چند جیپ فرماندهی از پادگان تبادل آتش ازسوی نظامیان مستقر در پادگان دچار بی‎نظمی شد. به‎نظر رسید پادگان فرماندهی ندارد و تعدادی از افسران عراقی از این پادگان که در داخل ارتفاعات منطقه جنوبی عملیات والفجر۲ قرار دارد، فرار کرده‌اند. رزمندگان مستقر در ارتفاعات شرقی پادگان نیز به خبرنگاران گفتند چند کامیون که ساعت ۱۶ از پادگان خارج شده و به‎سمت جنوب می‌رفته‌اند را دیده‌اند. براساس آخرین گزارش، کار استقرار رزمندگان اسلام در ارتفاعات جنوبی کامل شده و منطقه در دید و تیررس کامل نیروهای ما است. اخبار تکمیلی دراین‎باره حاکی است که در ساعت ۱۷:۳، توپخانه خودی با اجرای آتش دقیق روی این پادگان یک انبار مهمات دشمن را منهدم کردند. از سویی، امروز نیز ۲ فروند بالگرد عراقی که در عملیات هلی‌برن نیرو و امکانات، فعال بودند در منطقه درگیری لشکر۱۴ امام حسین(ع) سرنگون شدند. خبرنگار خبرگزاری جمهوری اسلامی که خود شاهد سقوط یک فروند از این بالگردها بوده دراین‏باره نوشته است یک بالگرد دشمن در ساعت ۱۰:۱۸ درحالی‎که قصد نزدیک‎شدن به مواضع رزمندگان ما را داشت مورد اصابت گلوله نیروهای خودی قرار گرفت و در دامنه ارتفاعات منطقه شمالی عملیات (منطقه غرب رایات) سقوط کرد و منهدم شد. خلبان و کمک‎خلبان این بالگرد درجا کشته شدند.[۶]

________________________________________

5. با تسلط به ارتفاعات و تصرف پادگان حاج‌عمران، بنا به تصمیمات قبلی که اعلام اجرای عملیات به تثبیت نسبی آن و حداقل تصرف پادگان حاج‌عمران منوط شده بود، از امروز رسانه‌های رسمی ایران اخباری را درباره اجرای عملیات والفجر۲ و بخشی از دستاوردهای آن اعلام کردند. علاوه‎براین، منابع خبری خارجی نیز به بازتاب اخبار این عملیات و تفاسیری درباره آن پرداختند. خبرگزاری فرانسه در گزارش کوتاهی دراین‎باره اعلام کرد: «رادیو تهران به نقل از یک بیانیه نظامی اعلام کرد که پادگان حاج‎عمران هدف اصلی حمله ایران به شمال عراق که جمعه شب صورت گرفت، بعدازظهر شنبه تصرف شده است. رادیو تهران افزود که سقوط این پادگان در حوالی ساعت ۱۸:۲۰ به‎عنوان پایان کار یکی از مراکز عمده فرماندهی دشمن تلقی می‌شود. پادگان فوق در مجاورت جاده پیرانشهر به رواندوز در داخل خاک عراق واقع است. دراین‎حال، تلویزیون ایران ضمن تأکید بر ادامه‎داشتن عملیات افزود که نیروهای ایرانی با پیشروی در این جاده هیجده کیلومتر جلو رفته‌اند و عصر امروز گردنه دربند را گرفته‌اند. یک بیانیه جدید مشترک ارتش و پاسداران انقلاب حاکی‎از کشته و زخمی و اسیرشدن ۳۶۰۰ تن از نیروهای عراقی است. این بیانیه حاکی است که بیش از ۳ پادگان و روستای عراقی‌ها تصرف شده و ده‎ها خودرو و تانک و زره‌پوش آنها از بین رفته است. در این فیلم همچنین چندین نقطه از استحکامات و ساختمان‌های منهدم‎شده عراقی‌ها که به تصرف رزمندگان اسلام درآمده بود، نشان داده شد.»[۷] خبرگزاری فرانسه در گزارشی دیگر به جزئیات پیشروی در عملیات اشاره کرد و اطلاعات تازه‌تری از میزان پیشروی و اهداف تصرف‏شده داد. بنا به این گزارش، «قبل‎ازظهر امروز، نبردهای شدیدی همچنان در شمال عراق ادامه داشت. نیروهای ایرانی برای خنثی‎سازی پایگاه‌های عراق که از آنجا به شورشیان کرد ایرانی یاری می‌شد، تهاجم جدیدی را آغاز کردند. بنا بر آخرین گزارشات رادیو تهران، نیروهای ایرانی در طول تنها جاده پیرانشهر - رواندوز در عراق درحال پیشروی هستند و حداکثر پیشروی آنها در خاک عراق پانزده کیلومتر می‌باشد. براساس اطلاعیه مشترک ارتش و سپاه پاسداران انقلاب، حوالی ظهر امروز، ارتفاعات کینگ که ۲۵۹۲ متر بلندی دارد به تصرف ایران درآمده است. پادگان عراقی حاج‎عمران در شش کیلومتری مرز، هدف اصلی نیروهای ایرانی بود. رادیو تهران تأکید کرد که این پادگان به محاصره درآمد. براساس اطلاعات موجود در تهران، نقاط مقاومت آنان تا گردنه دربند در هیجده کیلومتری مرز محاصره شد. محلی که آنان می‌توانند از ارسال کمک جلوگیری به عمل آورند. تهاجم روز شنبه طی ماه ژوئیه ششمین حمله به عراق بوده است.»[۸] ازطرفی، خبرگزاری آسوشیتدپرس با استناد به منابع رسمی ایران و عراق اطلاعاتی را اعلام کرد. این خبرگزاری در بازتاب مربوط به خسارت‌ها و تلفات ایران که منابع رسمی عراقی مدعی آن هستند به جزئیات بیشتری پرداخت. به گزارش خبرگزاری آسوشیتدپرس «خبرگزاری رسمی ایران امروز گزارش داد نیروهای ایرانی یک ضدحمله گسترده تحت‎فرماندهی صدام حسین رئیس‎جمهور عراق را دفع کرده‌اند.» به گزارش خبرگزاری مزبور «این ضدحمله جهت بیرون‎راندن نیروهای ایرانی از مواضع جدید آنها در حاج‎عمران واقع در کردستان عراق صورت گرفته است. این ضدحمله که اواخر شب گذشته آغاز شد، تنها ۲ ساعت به طول انجامید، اما در آن واحدهای توپخانه‌های دو طرف فعالانه عمل می‌کردند. این ضدحمله درپی کشته‏شدن چند افسر و یک سرباز عراقی و مجروح‎شدن ۱۵۰ تن دیگر و به اسارت درآمدن چندین گروه از آنها خاتمه یافته است. پیش از این ایران اعلام کرده بود که در حمله خود در منطقه کردستان موفق شده است با کشته یا زخمی‎کردن بیش از ۳۶۰۰ تن از نیروهای عراقی حدود دویست کیلومتر مربع از مناطق کوهستانی مرزی خود در منطقه آذربایجان‎غربی را تصرف کند. ازطرفی، روز گذشته خبرگزاری عراق گزارش داد صدام حسین که همراه افسران عالی‏رتبه ارتش عراق از جبهه‌های جنگ در بخش شمال‎شرقی کشور دیدار کرده بود به بغداد بازگشته است. ایران ادعا کرده است نیروهای این کشور تا عمق هیجده کیلومتری داخل کردستان عراق نفوذ کرده و جمعاً ۳۰ پایگاه نظامی را در طول یک منطقه مرتفع که مشرف به حوزه نفتی کرکوک می‌باشد، تصرف کرده‌اند. نیروهای ایرانی که از ارتشیان، سپاهیان انقلاب، بسیجی‌ها و کردهای وفادار به دولت تشکیل شده‌اند همچنین توانسته‌اند تنگه استراتژیک قلعه‏دیزه - چومان را به تصرف درآوردند. رادیو بغداد گفت در جریان نبردهای روز شنبه، نیروهای ایرانی متحمل تلفات و خسارات فراوانی شده‌‌اند و تنها در یکی از جبهه‌‌های خطوط مقدم ۸۰۰ جسد متعلق به نیروهای ایرانی شمارش شده است. رقم تلفات مزبور علاوه‎بر ۶۰۰ کشته می‌باشد که رادیو عراق کاملاً ادعای آن را کرده بود.»[۹]

________________________________________

6. دو فروند هواپیمای میراژ عراقی شهر پیرانشهر را بمباران کردند. در این بمباران که در ساعت ۱۰ اتفاق افتاد ۳ تن از مردم شهر زخمی شدند، بهداری شهر آتش گرفت و به خانه‌های سازمانی کارکنان اداره بهداری و مغازه‌های اطراف محل اصابت بمب خسارت‎هایی وارد آمد. بنا به اعلام سپاه پیرانشهر، پس از بمباران عده‎ای از مردم که هنوز در شهر باقی مانده بودند اقدام به خروج از شهر کردند. [۱۰] هواپیماهای عراقی همچنین در طول روز سه بار منطقه مهران و چنگوله را بمباران کردند که علاوه‎بر خسارت‌های واردشده موجب شهادت یکی از اهالی بومی شد.[۱۱]

________________________________________

7. در ادامه بازدید خبرنگاران از منطقه عملیات والفجر۲، امروز تعدادی از آنها در پادگان حاج‎عمران و نواحی اطراف حضور یافتند. خبرنگار خبرگزاری جمهوری اسلامی گزارش مفصلی از مشاهدات خود تهیه کرده است. در این گزارش، حال‎وهوای عمومی پادگان بدین‎صورت ترسیم شده است: بخش‌هایی از این پادگان که امروز مورد بازدید خبرنگاران خبرگزاری جمهوری اسلامی قرار گرفت مملو از نشانه‌های پیروزی بود. در کنار ساختمان اصلی مرکز پادگان عکسی از مجاهد شهید عراق آیت‌الله صدر، نصب شده و شعارهایی ازسوی مجاهدین عراقی دایر بر عزم راسخ برای آزادی عراق به چشم می‌خورد. عکس‌هایی پاره‎شده از صدام در یک قاب شیشه‌ای بزرگ در کنار درب ورودی ریخته است. در بالای این ساختمان پرچم جمهوری اسلامی با سرافرازی در اهتزار است و رزمندگان ما در گوشه‎کنار پادگان بزرگ حاج‎عمران روی زمین مشغول استراحت‎اند و گروهی از آنان نیز روی چند تپه مشرف به ساختمان اصلی درحال مراقبت و پاسداری مشاهده می‌شوند. در بخش دیگر این گزارش به فعالیت نیروهای خودی موجود در پادگان بدین‎شرح پرداخته شده است: چندین جعبه اسناد که چند برادر سپاهی می‌گفتند مربوط به فعالیت ضدانقلاب و تشکیلات آنها است جمع‌آوری شده و درحال انتقال به یک وانت مشاهده ‌شد. در صد متری ساختمان اصلی تعدادی رزمنده عراقی چندین عکس صدام را هدف قرار داده و به‎سوی آن سنگ پرتاب می‌کردند. ابوحسین رزمنده عراقی، از این اقدام هم‎وطنانش برای شلیک گلوله به‎سوی عکس جلوگیری می‌کرد و به آنها می‌گفت گلوله‌ها را برای اقدامات بعد احتیاج داریم. اسرای عراقی در گوشه دیگری از پادگان بر روی زمین نشسته و درحال گفت‌وگو با رزمندگان اسلام بودند. یک اسیر که به‎نظر نمی‌رسید بیش از ۱۹ سال داشته باشد و می‌خواست نامش فاش نشود نامه‌ای به خبرنگاران داد و ضمن ارائه کارت پرسنلی خود خواست آن را برای برادرش که در کویت کارگر یک شرکت ساختمانی است، ارسال کنند. در اطراف ساختمان اصلی پادگان حاج‎عمران چندین سنگر زیرزمینی وجود دارد که نیروهای عراقی و ضدانقلابیون از داخل آنها تا عصر دیروز (شنبه) به هنگام تصرف پادگان درحال مقاومت مذبوحانه بودند سربازان مستقر در پادگان به خبرنگاران گفتند ساعت ۸ صبح امروز کار دفن آخرین جنازه‌های سربازان و چند افسر عراقی به پایان رسیده است. دورتادور پادگان دیواری سنگی به ارتفاع یک‎و‎نیم متر قرار دارد و حدود آن را با سیم‌های خاردار مشخص می‌کند. در بخش پایانی گزارش نیز به موقعیت عمومی پادگان، نوع بنا و اهمیت منطقه‌ای آن ازنظر گردشگری اشاره شده است. قبل از پادگان در جاده منتهی به آن یک مجتمع بزرگ توریستی واقع شده که بیش از ۳۰ دستگاه متل و ساختمان مجهز دارد. ساختمان‌ها سیمانی و به رنگ سفیدند و سقف آنها شیروانی است و هر ساختمان به سرویس کامل مجهز می‎باشد. جلوی هر ساختمان محوطه‌ای است که در نتیجه بی‎توجهی خشک شده است. ساختمان‌ها در دو طرف یک خیابان باریک و به‎صورتی زیبا و به روش مهندسی در فاصله سی متری یکدیگر ساخته شده‌اند. قبل از ورود به محوطه آنان یک تابلو بزرگ به اندازه چهار متر در سه متر که روی دو ستون فلزی سبز رنگ برپا شده وجود دارد که بر روی آن به زبان انگلیسی و عربی نوشته شده است "مجتمع سیاحتی حاج‎عمران".[۱۲]

________________________________________

8. در ادامه اقدامات، رایزنی‌ها و مباحث انجام‎‌شده درباره اجرای عملیات در منطقه شمالی قصر شیرین (بیشگان)، امروز سیدرحیم صفوی همراه غلامحسین بشردوست جانشین فرمانده قرارگاه نجف و حسن‎پور مسئول اطلاعات و عملیات این قرارگاه برای بازدید، شناسایی و بررسی احتمالی اجرای عملیات به آن منطقه رفت.** پس از بازدید از زوایای ارتفاعات و شیارها و شنیدن گزارش مسئولان اطلاعات محورها درباره موقعیت جنگ نیروهای خودی و دشمن و... رحیم صفوی مطالبی را درباره مشکلات موجود برای اجرای عملیات در این منطقه بیان کرد که نشان می‌داد مشکلات و موانع موجود در سر راه اجرای این عملیات اساسی است. وی امکان پیروزی در این عملیات را تقریباً محال و نشدنی ارزیابی کرد. خلاصه‌ای از دیدگاه‎های رحیم صفوی بدین‎شرح بود: محور قلعه‎سفید تا تنگه بیشگان قابل‎پدافند نیست. یال‎های آن منطقه به هم پیوسته نیستند. عراق می‌تواند به‎راحتی با زرهی پاتک کند. ارتفاع مهمی که نیروها در روی آن مستقر شوند وجود ندارد. بلندی ارتفاعات از زمین اطراف اندک است. ما فقط می‌توانیم به خط دشمن تک کنیم و آرایش او را به هم بزنیم، ولی نه امکان انهدام دشمن متصور است و نه امکان گرفتن اسیر. درمورد محور شمال‎شرقی بیشگان نیز وی اعتقاد داشت که فاصله محل استقرار نیروهای خودی با دشمن زیاد است (به‌علت تسلط دید و تیر دشمن و همچنین نبود عارضه‌ای برای استقرار نیروها به‎ناچار درحدود ده کیلومتری خط دشمن مستقر بودند) و راهکار برای اجرای عملیات محدود می‎باشد. حسن‎پور هم درباره دوری خط پدافندی دشمن از آخرین محل استقرار نیروهای خودی گفت که نیروهای شناسایی برای نفوذ به خطوط دشمن و شناسایی زمین، خودشان را به مشکلات فراوان به آنجا می‌رسانند و گاه به‏علت خستگی و تشنگی در میان راه از حال می‏روند. پس از این بازدید نظر کلی رحیم صفوی بر آن بود که منطقه شمالی قصر شیرین برای اجرای عملیات مناسب نیست و دستاوردی نخواهد داشت مگر آنکه یک طرح عملیاتی در منطقه آق‌داغ در نظر گرفته شود و منطقه بیشگان هم به‎عنوان یکی از محورهای آن عملیات باشد که البته به گفته وی طرح مورد نظر بیش از ۴ لشکر نیرو و امکانات نیاز داشت.[۱۳]

________________________________________

9. درحال ‎حاضر که هم عملیات والفجر۲ در منطقه پیرانشهر اجرا می‌شود و هم مسئولان جنگ مشغول بررسی طراحی مانور عملیات والفجر۳ در منطقه عمومی مهران هستند، عملیات فریب برای تجزیه توان فکری و فیزیکی دشمن در منطقه عمومی قصر شیرین درحال اجرا است. گزارش‌های رسیده از فرماندهی سپاه منطقه۷ سپاه مؤید این امر است که نیروهای خودی موفق شده‎اند با اقدامات خود، دشمن را در این منطقه حساس کرده و به واکنش وادارند. فرماندهی کل سپاه در نامه‌ای به نیروی زمینی ارتش دراین‌باره اطلاعاتی را که مربوط به تحرکات دشمن در این روز بود بدین‎شرح آورده است: برابر گزارش سپاه منطقه۷ کشوری، فعالیت و جابه‌جایی دشمن در منطقه قصر شیرین و سمت چپ آق‎داغ بسیار زیاد شده است. ازاین‎رو، تعداد ۵۰ دستگاه کامیون ایفا نیرو به منطقه خرناصرخان وارد شده است و در همین روز ۶ فروند بالگرد دشمن در سمت چپ آق‎داغ فعالیت داشته‌اند.[۱۴]

________________________________________

10. تحرکات عناصر مسلح غیرقانونی علیه نیروهای خودی در استان‏های کردنشین غرب کشور امروز نیز ادامه داشت که براثر آن عده‎ای شهید یا زخمی شدند. افراد وابسته به گروه‌های مسلح شورشی در ساعت ۱۷ در جنوب پیرانشهر به یک مینی‎بوس حامل نیروهای نظامی که قصد رفتن به سردشت را داشت، حمله کردند. در نتیجه این حمله ۵ تن شهید، ۷ نفر زخمی و عده‎ای به‎دست مهاجمان به گروگان گرفته شدند. در این حادثه مینی‎بوس به آتش کشیده شد.[۱۵] در همین محور، ۳۰ نفر از افراد مسلح غیرقانونی در نیمه‌های شب در حوالی روستای واوان به مدرسه‌ای که عده‎ای در آن سکونت داشتند حمله کردند و با شلیک آر.پی.‌جی ساختمان مدرسه را مورد اصابت قرار دادند. در این حمله به ساختمان مدرسه خساراتی وارد آمد. مهاجمان که قصد داشتند عملیات را ادامه بدهند باتوجه‌به واکنش اهالی مستقر در ساختمان مدرسه و فرارسیدن نیروهای جندالله مجبور به ترک منطقه شدند.[۱۶] همچنین در درگیری بین نیروهای هنگ ژاندارمری با افراد مسلح شورشی در محور سنندج - کامیاران، یک سرباز به شهادت رسید.[۱۷] در روستای دارلک در شمال‎شرقی مهاباد نیز عناصر ضدانقلاب به یک خودروی سپاه که قصد ورود به روستا را داشت حمله کردند که براثر آن ۲ تن از نیروهای خودی به‎طور سطحی زخمی شدند. مهاجمان با عکس‌العمل نیروهای خودی از منطقه فرار کردند.[۱۸] از سویی، حدود ۱۰۰۰ نفر از افراد مسلح شورشی به روستای طاله‎جار در جنوب سقز وارد شده و شب را در آنجا به سر بردند و صبح پس از گروگان‏گرفتن ۲ تن از مردان روستا و یک دختر، آنجا را ترک کردند.[۱۹]

________________________________________

11. رکن۲ لشکر۲۸ کردستان اطلاعاتی از فعالیت‌های حزب دمکرات و سازمان کومه‌له در این استان در پانزده روز اخیر را جمع‌آوری و برای فرماندهی ناحیه۴ ارسال کرد. بخش‌هایی از اطلاعات مذکور بدین‎شرح است: - زندان موقت دمکرات در منطقه سارال و گلباغی روستای دره‎بیان (جنوب‎شرقی سنندج) و زندان دائمی در شاه‎قلعه می‌باشد. - عناصر ضدانقلاب در بین فاصله گاوآهنتو تا کیزمل (جنوب‎غربی دیواندره) در گشت و کمین می‌باشند. - افراد ضدانقلاب شبانه در اطراف کارخانه ریسندگی و بافندگی شاهو واقع در جاده سنندج - قروه در نزدیکی روستای آساوله (جنوب‌غربی سنندج) کمین می‌کنند. - یک گروه ٣٠ نفری از افراد دمکرات در ارتفاعات اطراف گلین در جنوب‎شرقی سنندج به گشت مشغول می‌باشند. - عناصر ضدانقلاب در اطراف روستای قره‎غیبی از توابع دیواندره با موتورسیکلت در رفت‎و‎آمد هستند و بیشتر موتورها را از مردم محلی به‎زور گرفته‌اند. - عناصر دمکرات راه‌های منتهی به روستای نوان (جنوب‎شرقی سنندج) را مین‌گذاری کرده‌اند. درضمن سرپرست این افراد، افسر فراری ارتش است. - چند روز پیش گروهک کومه‌له تعداد ٣ نفر زخمی خود را به روستای افراسیاب (غرب محور سنندج - دیواندره) بردند و مداوا کردند. درضمن نامبردگان در این روستا دارای مقر می‌باشند. - حزب منحله دمکرات در شاه‎قلعه (غرب دیواندره) مشغول ساختن بیمارستان است و از مردم منطقه پول جمع‌آوری کرده و از آنها بیگاری می‌کشد. - عده‌ای از افراد دمکرات در ارتفاعات بلبان‏آباد (جنوب‎شرقی سنندج) در تردد بوده و برای اهالی تولید اذیت و آزار کرده و در جاده کمین می‌‌کنند. - تعداد ٢ نفر از زخمی‌های کومه‌‌له به روستای افراسیاب آورده شده سپس به شاه‎قلعه برده شده‌اند. - در اواخر تیرماه عناصر ضدانقلاب به روستای موچش (جنوب‎شرقی سنندج) رفته و مبلغ سی‎هزار تومان از اهالی آبادی پول جمع کرده‌اند. - عناصر ضدانقلاب در روستای کرفتو (جنوب‎غربی تکاب) و ارتفاعات و جنگل‌های اطراف آن در گشت و کمین می‌باشند. - درحدود روز ٢٤/٤/١٣٦٢ عناصر ضدانقلاب دمکرات از اهالی روستای نارنج (جنوب‎شرقی سنندج) حدود ٩٠٠٠ تومان پول اخاذی کرده‌اند.[۲۰]

________________________________________

12. وضعیت عمومی سازمان کومه‌له در منطقه مهاباد، اهداف آینده و تاکتیک‌های عملیات این سازمان، فعالیت سازمان مذکور و حزب دمکرات، محورهای فعالیت و محل ستاد یا بخش‌ها و تشکیلات آنها در منطقه عمومی مهاباد موضوع گزارشی است که واحد اطلاعات سپاه مهاباد در نامه‌ای به اطلاعات قرارگاه حمزه سیدالشهداء(ع) اعلام کرده است. در این نامه آمده است: عوامل کومه‌له در منطقه، در محدوده مشخصی هستند. اکثریت آنها در مهاباد و بوکان از اهالی بوده و تعدادی نیز از کادرهای سنندجی و مریوانی می‎باشند. اکنون عده زیادی در منطقه اختاچی به‎ویژه در قزلجه پایین و بالا و امین‌آباد فعالیت دارند و اغلب سیار هستند. برخی در هرمده، کارک و جاندارانِ بخش منگور مقر داشته و حدود ۱۵۰ نفر هم در این مناطق دارند که اکثر پیشمرگان آنان در گورک مکری*** و در منطقه ابراهیم‎حصاره، قوری‎چای، زیراندول، زاوه‎کیو، گندان و روستاهای اطراف آنان می‎باشند. بیمارستان کومه‌له نیز در این منطقه دایر است. امور تجهیزاتی و مرکز مخابراتی آنان هم در همین منطقه است. مرکز تحقیقاتی آنان در نوار مرزی می‌باشد. همچنین قسمتی از دفتر سیاسی آنها در منطقه زیراندول و دفتر اصلی آنان در نوار مرزی است. گروهک ملحد کومه‌له در منطقه اختاچی دچار ضربات مهلکی شده‎اند. دفاتر اصلی و مراکز اصلی آنان در سردارآباد، خانقاه، حاجی‎کند و آشکلان بود که از دست دادند و تعداد زیادی پیشمرگه آنان کشته شده، ولی به نسبت حزب دمکرات آنان ضربه نخورده‌اند، زیرا عملیات بسیار کمتری از حزب اجرا کرده‎اند. تحولات زیادی در کار تدارکاتی آنان روی داده، ازجمله اینکه کومه‌له تقریباً به‌صورت یک جریان کاملاً سیار درآمده و نقطه اقامت مشخصی به‎غیر‎از منطقه گورک و ۳ الی ۴ روستا از منطقه منگور و نوار مرزی ندارد و به‎صورت سیار می‎باشد. درنتیجه پایگاه‌های آن در تمامی سطوح دچار تغییرات شده که در خبرهای آینده چگونگی آرایش آنها به عرض می‌رسد. همچنین در این نامه بخش‌هایی مربوط به فعالیت و وضعیت حزب دمکرات می‎باشد که بدین‎شرح است: در منطقه شهر ویران بار دیگر ۲ پل (گروهان) از هیز پیشوا دست به کار شده‌اند. یک پل اکنون در دشت شهر ویران می‌باشد. هر روز دسته‌ای از لک ۳ هیز پیشوا به نزدیکی حاجی‎مامیان آمده و آنجا را کنترل می‌کنند. هدف آنان شناسایی میزان نقل‎وانتقالات نظامی نیروهای اسلام است. هنوز هم در روستاهای بیرم، قزلجه و شیلان‎آباد پیشمرگان حزب منحله دمکرات هستند و لک ۳ هر روز از اطراف سویناس به‌طرف کوران و بالعکس در حرکت می‎باشند. در روستاهای چنارگاه، ازوتاش، گل‎تپه، زنده‎نول، گاومیشان، یارعلی، کانی‌رش، قزلو علیا و سفلی هر شب پیشمرگان هستند. در همین دو هفته گذشته شاهد بودیم که دوبار ازطرف حزب دمکرات اطراف قمطره (محور بوکان - مهاباد) مین‌گذاری شده است که یک مورد نیز در نزدیکی یوسف‎کند بود که یک پل از لک۲ هیز پیشوا اقدام به مین‎گذاری کرد. دفتر سیاسی شماره ۲ حزب در منطقه منگور است که این دفتر از وسط روستا به قسمت بالایی کوه رفته و درحال‌حاضر جلیل گادانی و عبدالله حیاکی در آنجا هستند. زندان کومه‌له در قریه کارک می‎باشد و زندان حزب دمکرات نیز در این منطقه است، ولی به‎طور دقیق مشخص نیست در کدام‎یک از روستاها می‎باشد چراکه کاملاً مخفی است. درضمن حزب دمکرات یک بیمارستان در این منطقه ساخته است. سیستم مخابراتی حزب مذکور نیز در روستای بیهنگوین می‌باشد. همچنین بیمارستان حزب دمکرات در روستای گردشیلان هنوز تمام نشده و نیمه‎کاره است. درحال‌حاضر، اعضای حزب دمکرات و گروهک کومه‌له در گورک متمرکز شده‎اند. این افراد در زیراندول و روستاهای اطراف آن نیز مقر دارند.[۲۱]

________________________________________

13. بخش بزرگی از نیاز نیروهای رزمنده و پشتیبانی عملیاتی اعم از امکانات، تجهیزات و نفرات به‎طور داوطلبانه به‎همت مردم برطرف می‌شود. این نیازها در اوقات مقتضی ازسوی نهادها و ارگان‌های مختلف به شکل فراخوان‌ به اطلاع مردم می‎رسد. دراین‎خصوص، قرارگاه حمزه سیدالشهداء(ع) و ستاد پشتیبانی جنگ جهاد سازندگی در اطلاعیه‌ای اقلام مورد نیاز و افراد متخصص در امور مختلف را برای کمک به جبهه‌های جنگ فراخوان کردند. بخشی از اقلام و افراد دارای تخصص درخواستی عبارت‏اند از: کمپوت، کنسرو، نان، انواع میوه، خرما، کشمش، گونی، انواع دارو، کامیون کمپرسی، راننده پایه یک، آشپز ماهر، جوشکار، اسکلت‌ساز، تانکرساز، در و پنجره‎ساز، مکانیک خودروهای سبک و سنگین، راننده لودر و گریدر، تراشکار، مکانیک خودروهای راه‌سازی، نقشه‎بردار، بنا و... .[۲۲]

________________________________________

14. صحنه دیپلماسی ایران امروز شاهد رفت‌و‌آمدها، ملاقات‌ها و دیدارهای سیاسی در سطوح مختلف بود. دیدار وزیر امور خارجه نیجریه با رئیس‌جمهور، ملاقات وزیر امور خارجه سیرالئون با نخست‌وزیر و دیدار وزیر امور خارجه نیجر با وزیر امور اقتصاد و دارایی و یادداشت تفاهم ایران با برزیل موضوع فعالیت امروز دستگاه دیپلماسی بود. وزیر امور خارجه نیجر که در تهران به سر می‌برد، امروز با آیت‌الله خامنه‌ای رئیس‌جمهور کشورمان، دیدار کرد. رئیس‎جمهور در این دیدار بر توسعه گسترش روابط با کشورهای افریقایی و جهان سوم و همچنین مخالفت با سلطه‌گرایی قدرت‌های بزرگ تأکید کرد. به نوشته روزنامه اطلاعات، آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار با رائو داد یالو در سخنانی با اشاره به‎ضرورت توسعه بیشتر روابط با کشورهای جهان سوم گفت: ما از سفر شما به ایران و تلاشتان برای گسترش روابط با کشورمان استقبال می‌کنیم. درحقیقت مسائل کشورهای افریقایی و مسائل قاره افریقا برای ما از مسائل حائز اهمیت و شایان توجه و پیگیری به‎حساب می‌آید. من باید به شما بگویم که زخم افریقای جنوبی و دولت نژادپرست آن بر پیکر افریقا برای ما از دوران مبارزه با حکومت شاه دردآورتر بود، لذا از اولین اقدام‌هایی که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی کردیم، این بود که هرگونه روابطی را که میان کشور ما و افریقای جنوبی وجود داشت قطع کردیم. رئیس‌جمهور باتوجه‎به لزوم یک مبارزه جدی و همه‎جانبه ازسوی کشورهای جهان سوم با قدرت‌های بزرگ اظهار کرد: مسئله اساسی که امروز به شکل یک مشکل در جهان سوم مشاهده می‌شود، تلاش روزافزون قدرت‌های بزرگ برای دخالت در کشورهای جهان سوم است. ما با تجربه‌ای که در مبارزه با امریکا به دست آورده‌ایم معتقد هستیم که با هرگونه حرکت سلطه‌گرانه‌ قدرت‌های بزرگ می‌توان مبارزه کرد. وی در پایان با اشاره به لزوم هرچه نزدیک‎تر شدن کشورهای جهان سوم به یکدیگر ابراز کرد: جمهوری اسلامی ایران مایل است با تمامی کشورهای جهان سوم نزدیکی و مبادلات سالم سیاسی و اقتصادی داشته باشد و بی‎شک کشور مسلمان نیجر برای ملت و دولت ما یک دوست صمیمی و یک هم‎رزم و همکار در روابط فی‎مابین دو کشور خواهد بود.[۲۳] وزیر امور خارجه نیجر ملاقاتی نیز با وزیر امور اقتصاد و دارایی ایران با موضوع تبادلات اقتصادی داشت. در این دیدار «دکتر [حسین] نمازی از شروع فعالیت و همکاری دو کشور درزمینه فرهنگی، سیاسی و اقتصادی اظهار خشنودی کرد و اظهار داشت که این همکاری نباید مقطعی باشد. وی افزود: ما از افتتاح سفارت در کشور نیجر استقبال می‌کنیم و تسهیلات لازم برای ایجاد سفارت “نیجر” در تهران را نیز فراهم خواهیم ساخت.» وی افزود: «ما سعی خواهیم کرد تا نیجر را درجهت رفع مشکلات یاری دهیم و این بر مبنای عقاید دینی ما است، ما با خوش‎بینی به روابط و همکاری دو کشور نگاه می‌کنیم و تردید نداریم که با تفاهمی که در طرفین وجود دارد مشکلی درباره توسعه مناسبات وجود نخواهد داشت.» وزیر امور خارجه نیجریه نیز در سخنانی با اشاره به پیشینه تاریخی کشور خود خاطرنشان کرد که حتی امروز هم درزمینه‌های مختلف، ازجمله معادن، کشورهای خارجی سلطه زیادی بر نیجر دارند و سعی دولت نیجر در کاهش این نفوذ بوده است. امروزه سیاست نیجر این است که هرچه بیشتر کشورهای مسلمان و جهان سوم را وادار به فعالیت در آن کشور کند و آرزوی ما این است که به‎جای کشورهای بزرگ بتوانیم کشورهای جهان سوم را در استخراج معادن خود شریک کنیم. وی در ادامه اضافه کرد: ما دست جمهوری اسلامی ایران را برای گسترش روابط اقتصادی با نیجر باز می‌گذاریم تا با فعالیت کشور ما به رشد اقتصادی نیجر کمک کند.[۲۴] علاوه‎براین، امروز وزیر امور خارجه سیرالئون با نخست‌وزیر دیدار کرد. میرحسین موسوی در این دیدار با اشاره به سیاست جمهوری اسلامی ایران برای همکاری بیشتر با کشورهای جهان سوم گفت: رابطه ما با این کشورها جنبه تحمیلی ندارد، بلکه آن را به‎عنوان یک ضرورت برای استقلال کشورمان می‌دانیم. وی همچنین باتوجه‎به تحمیل جنگ به ایران ازسوی قدرت‌های استکباری اظهار کرد: با نظر به توطئه‌های قدرت‌ها، جنگ برای ما معنای ویژه‌ای دارد و اگر ما بخواهیم مستقل و آزاد زندگی کنیم باید متجاوز را سر جای خود بنشانیم. عبدالله گفته نیز ضمن بیان سیاست‌ها و نیازهای کشورش خاطرنشان کرد: من در برگشت سفر قبلی خود از ایران در گزارشی که به مسئولان کشورم دادم گفتم که ایران برخلاف سال ۱۹۷۹ (۱۳۵۸) خواهان برقراری روابط واقعی با کشورهای جهان سوم است.[۲۵] درهمین‎حال، کارلوس ویاکاوا مدیرکل بازرگانی خارجی برزیل که همراه یک هیئت هفتادنفره اقتصادی در تهران به سر می‌برد، امروز هنگام ترک ایران در مصاحبه‌ای ضمن اشاره به توسعه رابطه تجاری بین دو کشور پس از انقلاب، درباره تفاهم اقتصادی انجام‎شده با ایران اطلاعاتی داد. وی گفت: در مذاکرات قرار شد برزیل از ایران نفت، خرما، پسته، خاویار و صنایع دستی خریداری کند و در مقابل شکر، روغن، کنجاله سویا، فولاد و بسیاری از کالاهای صنعتی به جمهوری اسلامی ایران صادر کند. دراین‌خصوص، یک یادداشت تفاهم بین ایران و برزیل به امضا رسید که سالانه یک‎میلیارد دلار کالا مبادله خواهند کرد. براساس این یادداشت تفاهم، جمهوری اسلامی ایران سالانه ۶۰۰ میلیون دلار کالا به برزیل صادر کرده و در مقابل از برزیل ۴۰ میلیون دلار کالا وارد خواهد کرد. وی افزود: این حداقل تعهدات دو کشور است و ما امیدواریم با مذاکرات بعدی حجم مبادلات دو کشور بازهم توسعه یافته و درصورت لزوم این ارقام به دوبرابر افزایش یابد. مدیرعامل شرکت بازرگانی ایران نیز درباره چگونگی رابطه اقتصادی اقلام مورد معامله بین دو کشور اعلام کرد: بعد از قطع روابط بازرگانی ایران و امریکا، جنگ تحمیلی عراق علیه ایران توسعه یافت. وی افزود: تا قبل از انقلاب اسلامی میزان مبادلات دو کشور بسیار ناچیز بود، ولی درحال‎حاضر ایران سالانه ۲۰۰ میلیون دلار مواد غذایی از برزیل خریداری می‌کند. وی همچنین اضافه کرد: برزیل یکی از کشورهای تأمین‎کننده فولاد، ورق آهن، لوله اتصالات، چوب، کاغذ و ماشین‎آلات برای ایران است. [۲۶]

________________________________________

15. حجت‎الاسلام هاشمی رفسنجانی نماینده امام در شورای‎عالی دفاع و رئیس مجلس شورای اسلامی، امروز به مناسبت اجرای عملیات والفجر۲ سخنانی ایراد کرد. مهم‎ترین موضوعات سخنان وی که در مجلس شورای اسلامی ایراد شد عبارت بودند از: علت انتخاب منطقه عملیاتی والفجر۲ در کردستان، امکان آسیب‌پذیری صدور نفت عراق با پیشروی نیروهای ایرانی در کردستان عراق و تقبیح سیاست نادرست فرانسه در پشتیبانی همه‎جانبه از عراق. حجت‏الاسلام هاشمی رفسنجانی در این سخنرانی ضمن تبریک پیروزی نیروهای نظامی ایران در منطقه حاج‏عمران به وضعیت زمانی و مکانی عملیات اشاره کرد و دراین‎باره گفت: «این عملیاتی که در آستانه پیروزی کامل قرار گرفته از چند جهت قابل‎توجه است که من به آنها اشاره می‌کنم. از جهت مکان، از جهت زمان و از جهت ترکیب نیروهای ما و ترکیب نیروهای مقابل ما. ازلحاظ مکان، انتخاب این نقطه باتوجه بوده، به‏خصوص برای اینکه برای دنیای استکباری شرق و غرب گویا باشد این نقطه انتخاب شده است. تبلیغات گمراه‎کننده بوق‌های تبلیغاتی دشمنان اسلام وضع را چنان جلوه داده بود که کردستان دراختیار ما نیست و برای تشویق نیروهای ضدانقلاب و فرار جوان‌های گول‏خورده ما از داخل کشور به کردستان و ایجاد مزاحمت، مسئله کردستان را مهم جلوه داده بودند و ما مخصوصاً آن نقطه را انتخاب کردیم که نشان بدهیم وضع کردستان آن‎قدر دراختیار دولت است که در عین تسلط بر امور منطقه پشت‎جبهه آن‎قدر مطمئن است که امکان لشکرکشی به این منطقه و در این نقطه صعب‌العبور و تأمین تدارکات برای جمهوری اسلامی آسان است که دنیای استکباری به این نکته توجه کند.» رئیس مجلس در ادامه اظهار کرد: «ازلحاظ مسائل دیگری که به‎دنبال دارد دررابطه‎با صدور نفت عراق هم مسائلی است که خود آنها توجه کرده‌اند که ببینند عراق آخرین رمق اقتصادی‎اش کاملاً آسیب‌پذیر است. ازلحاظ زمان مخصوصاً در موقعی که فرانسه با نهایت پررویی و دریدگی وارد ماجرا شده و هرگونه امکانات را دراختیار دشمنان ما گذاشته، ما برای اینکه ملت فرانسه توجه کند، ما توجهی به حزب سوسیالیست حاکم فرانسه نداریم، برای اینکه ملت فرانسه بداند که زمامدارانش کشورشان را به کجا می‌برند و اقتصاد آشفته‌شان را به چه مسائلی مرتبط کرده‌اند این نقطه و این زمان را به‎سرعت انتخاب کرده‌ایم، برای اینکه اینها بدانند که سرنوشت فرانسه مثل سرنوشت حزب بعث عراق در معرض خطر است. ازلحاظ ترکیب نیروها در طرف عراق، سلطنت‎طلب‌ها، منافقین و کمونیست‌ها و به‎اصطلاح ناسیونالیست‌های ایران ملی‎گراها و در کنارشان کومه‌له و دمکرات با پشتیبانی نیروهای متجاوز عراقی و در طرف ما ارتش، سپاه، بسیج، ژاندارمری که نیروهای رسمی ما هستند و برادران عراقی از کردها و از عرب‌ها، مسلمانان عراق در جبهه‌ها و نهادهای مختلفشان در کنار نیروهای ما این حماسه را آفریدند.»[۲۷] علاوه ‎براین، علی‎اکبر ولایتی وزیر امور خارجه کشورمان، امروز به سخنان طارق عزیز که ایران را به قطع صدور نفت تهدید کرده بود واکنش نشان داد. ولایتی دراین‎باره گفت: ما اظهارات اخیر وزیر امور خارجه رژیم عراق را تهدیدی مستقیم علیه امنیت خلیج‎فارس و با هدف باج‌‌خواهی سیاسی و نظامی از کشورهای منطقه تلقی می‌کنیم. به اعتقاد ما رژیم صهیونیستی عراق از حساسیت و قاطعیت جمهوری اسلامی درخصوص صدور نفت خود آگاهی کامل دارد و با علم به اینکه اگر در جریان صدور نفت ایران هرگونه اخلالی رخ دهد هیچ کشوری در منطقه نخواهد توانست نفت خود را صادر کند، بدین‌گونه کل منطقه را مورد تهدید قرار داده است. ازآنجاکه رژیم عراق در گذشته با برخورداری از حمایت همه‎جانبه استکبار جهانی به‎ویژه فرانسه از حداکثر توان نظامی خود برای ضربه‎زدن به تأسیسات نفتی و اقتصادی ایران بهره گرفته است، بی‎تردید هدف عمده تهدیدات اخیر باج‌خواهی از کشورهای منطقه و دعوت مستقیم از ابرقدرت‌ها برای مداخله در منطقه است.[۲۸]

________________________________________

16. سخنان و اعلام موضع حجت‌الاسلام هاشمی رفسنجانی مورد توجه رسانه‌های خارجی قرار گرفت. خبرگزاری فرانسه درباره گفته‌های وی و همچنین حساسیت منطقه کردستان به لحاظ سیاسی و امنیتی که بسیاری از نیروهای چپ‎گرا را در خود جای داده و به لحاظ موقعیت جغرافیایی که بین سه کشور ایران، عراق و ترکیه واقع شده است، اعلام کرد: «حجت‌الاسلام هاشمی رفسنجانی رئیس مجلس شورای اسلامی ایران، اظهار داشت که این عملیات تهدیدی برای مناطق نفتی در شمال عراق می‌باشد. وی گفت: ما می‌خواهیم نشان دهیم که صادرات نفتی عراق می‌تواند صدمه ببیند. وی افزود: اقتصاد فرانسه نیز در خطر می‌باشد ما این منطقه را انتخاب کردیم تا به فرانسه بفهمانیم که آینده آنان نیز در خطر می‌باشد. فرانسه به عراق کمک می‌کرده است که بخشی از آن با نفت عراق پرداخت می‌شد. هدف دیگر این عملیات این بود تا به دنیا و خصوصاً امپریالیسم شرق و غرب نشان بدهیم که ما درحالی‎که موضع خود را در دیگر مکان‌ها حفظ می‌کنیم قادر به انجام جنگ در این منطقه کوهستانی نیز می‌باشیم. ایران معتقد است که کردستان به‎دلیل دسترسی آسان و راحت به عراق و ترکیه پناهگاه مخالفین رژیم ایران شده است. براساس گفته منابع مطمئن بیش از ۱۰۰۰ تن از اعضای گروه چپ‎گرای مجاهدین در آنجا مخفی شده‌اند و همراه با شورشیان کرد در جنگ شرکت می‌کنند. حتی اگر این عملیات به مقیاس حرکات عظیم در جبهه جنوب نباشد، این عوامل به‏علاوه سیاست‌های داخلی ایران عملیات اخیر در جاده پیرانشهر به رواندوز در شمال عراق را یک پیشرفت مهم می‌سازد. نیروهای ایرانی تا شب گذشته هیجده کیلومتر از جاده متعلق به کشور عراق تا پاسگاه استراتژیکی تپه دربند را دراختیار داشتند. منابع نظامی گفتند این مسئله به آنها اجازه می‌دهد که ورود نیروهای کمکی عراقی به منطقه را متوقف کنند.»[۲۹] خبرگزاری آسوشیتدپرس نیز به بخشی از سخنان حجت‎الاسلام هاشمی رفسنجانی بدین‎صورت اشاره کرد: رادیو تهران به نقل از رئیس مجلس ایران گزارش داد که ما به‎عمد کردستان را انتخاب کردیم تا به دنیا نشان دهیم که دولت ایران کنترل کامل منطقه را در دست دارد و قادر است به چنان عملیات دشواری دست بزند.[۳۰]

________________________________________

17. حجت‌الاسلام حکیم سخنگوی مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق، با اشاره به عملیات ایران در منطقه حاج‎عمران و همکاری بخشی از عراقی‌ها با نیروهای ایرانی، اظهار امیدواری کرد که این همکاری‌ها تا آزادسازی کشور عراق ادامه داشته باشد. وی همچنین آزادسازی بخشی از خاک عراق را به‎وجودآمدن زمینه‌ای برای فعالیت‌های گروه مبارز عراقی علیه رژیم حاکم بر آن کشور ارزیابی کرد. سخنگوی مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق با اشاره به همکاری مجاهدین عراقی در عملیات‎های دیگر و یادآوری همیاری مسلمانان کرد در این منطقه با رزمندگان اسلام، تأکید کرد که مجاهدین مسلمان عراقی تا محو کامل سلطه بیگانگان و اجانب در عراق از پای نخواهند نشست و تصمیم قاطع دارند که در هرجا با ضربات مهلک خود مردم دربند عراق را آزاد کنند. وی در ادامه، مجاهدین مسلمان عراقی را به دیگر فرزندان برومند اسلام تشبیه کرد و با ذکر گوشه‌هایی از ایثارگری‌های آنان در رفع ظلم و ستم حاکمان بغداد گفت: در حمله اخیر (والفجر۲)، نقش مجاهدین عراقی در تسلط هرچه بیشتر رزمندگان اسلام بر مواضع دشمن چشمگیر بود و آنان موفق شدند با سلاح‌های خود به‎سرعت به پاک‎سازی مناطق کمک‌های قابل‎توجهی کنند. حجت‌الاسلام حکیم سپس اضافه کرد: حضور مسلمانان عراقی همراه با نیروهای ایرانی در عملیات والفجر۲ باعث خواهد شد که کردهای مسلمان بهتر به ماهیت این عملیات که آزادی منطقه و نابودی اشرار مسلح است پی ببرند. مجاهدین عراقی در آینده نقش مهمی در برقراری امنیت و آرامش در کردستان و همکاری با ملت کرد برعهده خواهند داشت. شرکت آنها در عملیات اخیر تأثیر به‎سزایی در پیشرفت آن دارد، چراکه برخی از آنها از ساکنان همین منطقه بودند. وی درمورد ارزیابی عملیات والفجر۲ نیز ابراز کرد: این عملیات باعث خواهد شد که راه کمک‎رسانی به گروه‌های وابسته و دشمنان اسلام ازسوی رژیم عفلقی بسته شود. عملیات مزبور همچنین باعث شد تا مناطق مرزی جمهوری اسلامی ایران از آتش توپخانه نیروهای مزدور عراقی دور شده و آرامش و امنیت در تمام منطقه مرزی برقرار شود. نتیجه دیگر عملیات والفجر۲ این است که با آزادسازی تپه‌های راهبردی، عملیات آینده رزمندگان مسلمان عراقی علیه رژیم بغداد با سهولت اجرا خواهد شد و پایگاه مهمی برای آینده انقلاب اسلامی در عراق فراهم می‎شود.[۳۱]

________________________________________

  • صدام حسین از بعدازظهر روز گذشته در منطقه چومان مصطفی حضور یافت و برای نظامیان مستقر در این منطقه سخنرانی کرد. بنا به گزارش قرارگاه حمزه سیدالشهداء(ع)، وی در سخنرانی خود به نیروهای نظامی دستور مقاومت داد و اخطار کرد که درصورت عقب‎نشینی آنها را اعدام خواهد کرد. [سند شماره ۱۹۷۸۶ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از قرارگاه حمزه سیدالشهداء، ۴/۵/۱۳۶۲ رادیو بی‌بی‌سی نیز دراین‎باره اعلام کرد که خبرگزاری عراق گزارش داده است که صدام حسین خود برای نظارت به عملیات جنگی نیروهای عراقی به بخش شرقی جبهه جنگ با ایران رفته است. [واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران، بولتن رادیوهای بیکانه، ۲/۵/۱۳۶۲، ص۱، رادیو بی‌بی‌سی، ۲/۵/۱۳۶۲]
    • در این بازدید حسین اردستانی راوی قرارگاه نجف در عملیات والفجر۳ نیز حضور داشت.
      • تمام روستاهایی که در متن از آنها نام برده شده است در جنوب، جنوب‌غربی و جنوب‌شرقی مهاباد واقع شده‌اند.


پاورقی‌ها


منابع و مآخذ روزشمار 1362/05/02

  1. خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش لحظه‌به‌لحظه عملیات والفجر۲، شماره ۲۱، ۴/۵/۱۳۶۲، ص ۳. خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران، نشریه گزارش‌ لحظه‌به‌لحظه عملیات والفجر۲، ۳/۵/۱۳۶۲، شماره ۲۰، ص ۶.
  2. سند شماره ۲۵۴، دفتر ثبت راوی قرارگاه مالک اشتر در عملیات والفجر۲ سید محمد اسحاقی. ص ۱۰۲ تا ۱۰۸ - ۲/۵/۱۳۶۲ و مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ گزیده اسناد تکمیلی عملیات والفجر۲ - جلد ۲ " شرح عملیات - ص ۱۹۱.
  3. سند شماره ۲۵۴ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ دفتر ثبت راوی قرارگاه مالک اشتر در عملیات والفجر۲، سیدمحمد اسحاقی، صص ۱۰۷، ۱۰۸.
  4. سند شماره ۲۵۴ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ دفتر ثبت راوی قرارگاه مالک اشتر ۲/۵/۱۳۶۲، ص ۱۰۴، ۱۰۵، ۱۰۶،۱۰۷
  5. سند شماره ۲۵۴ دفتر ثبت راوی قرارگاه مالک اشتر در عملیات والفجر ۲ سیدمحمد اسحاقی، ۲/۵/۱۳۶۲، صص ۱۰۴، ۱۰۵.
  6. خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران، نشریه گزارش لحظه‌به‌لحظه عملیات والفجر۲، ۳/۵/۱۳۶۲، شماره ۲۰، صص ۵ و ۶ و ۷.
  7. خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران، نشریه گزارش لحظه‌به‌لحظه عملیات والفجر۲، شماره ۲۰، ۳/۵/۱۳۶۲، ص۱۵؛ به نقل از خبرگزاری فرانسه ۲/۵/۱۳۶۲ ، خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران، نشریه گزارش لحظه‌به‌لحظه عملیات والفجر۲، شماره ۲۰، ۳/۵/۱۳۶۲، ص۲۶، به نقل از رادیو صوت الجماهیر.
  8. خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران، نشریه گزارش لحظه‌به‌لحظه عملیات والفجر۲، شماره ۲۰، ۳/۵/۱۳۶۲، ص۲۲
  9. خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران، نشریه گزارش لحظه‌به‌لحظه عملیات والفجر۲، شماره ۲۰، ۳/۵/۱۳۶۲، ص۲۱، نیکوزیا - آسوشیتدپرس، ۲/۵/۱۳۶۲
  10. سند شماره ۳۵۱۶۴۹ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، از اطلاعات سپاه پیرانشهر به قرارگاه حمزه، ۳/۵/۱۳۶۲
  11. سند شماره ۳۰۵۲۵۳ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، از قرارگاه امیرالمومنین سپاه به سپاه ایلام، ۲/۵/۱۳۶۲
  12. خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران، بولتن گزارشات لحظه‌به‌لحظه عملیات والفجر۲، ۳/۵/۱۳۶۲، شماره ۲، صص ۱و ۲.
  13. سند شماره ۲۴۶ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ دفتر ثبت راوی قرارگاه خاتم‌الانبیاء در عملیات والفجر۳، داود رنجبر، ۲/۵/۱۳۶۲، ص ؟؟
  14. سند شماره ۸۰۰۹۸ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، از ستاد مرکزی سپاه طرح و عملیات به نزاجا، طرح و عملیات، ۵/۵/۱۳۶۲
  15. سند شماره ۸۰۰۶۶ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از اداره اطلاعات شاجا به نخست‌وزیری دفتر اطلاعات و تحقیقات، ۳/۵/۶۲.
  16. سند شماره ۳۵۲۰۲۲ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از ستاد قرارگاه حمزه سیدالشهدا سپاه به ستاد مرکزی سپاه؛ و - سند شماره ۳۵۱۹۴۰ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از سپاه ناحیه کردستان به قرارگاه حمزه سیدالشهدا، ۲/۵/۶۲.
  17. . سند شماره ۱۹۷۸۶ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: قرارگاه حمزه سیدالشهدا سپاه، ۴/۵/۶۲.
  18. سند شماره ۳۵۱۹۴۲ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از فرماندهی سپاه مهاباد به فرماندهی قرارگاه حمزه سیدالشهدا سپاه، ۲/۵/۱۳۶۲؛ و - سند شماره ۳۵۱۶۵۶ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از فرماندهی قرارگاه حمزه سیدالشهدا سپاه به فرماندهی سپاه، ۶/۵/۱۳۶۲.
  19. سند شماره ۳۱۵۸۰۹ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: لشکر۶۴ ارومیه، ۵/۵/۱۳۶۲.
  20. سند شماره ۳۴۶۰۳۰ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از لشگر ۲۸ (رکن ۲) به فرماندهی ناحیه ۰۴ (رکن ۲)، ۲/۵/۱۳۶۲.
  21. سند شماره ۳۳۴۳۷۰ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از سپاه مهاباد (اطلاعات) به قرارگاه حمزه سیدالشهدا سپاه (اطلاعات)، ۲/۵/۶۲؛ و - سند شماره ۳۳۴۵۱۲ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از سپاه مهاباد (اطلاعات) به قرارگاه حمزه سیدالشهدا سپاه (اطلاعات)، ۲/۵/۱۳۶۲.
  22. روزنامه اطلاعات، ۲/۵/۱۳۶۲، ص۱۵
  23. روزنامه اطلاعات، ۳/۵/۱۳۶۲، ص۳.
  24. روزنامه اطلاعات، ۳/۵/۱۳۶۲،ص۳
  25. روزنامه اطلاعات، ۳/۵/۱۳۶۲،ص۳
  26. روزنامه اطلاعات، ۳/۵/۱۳۶۲،ص۳
  27. روزنامه جمهوری اسلامی، ۳/۵/۱۳۶۲، ص ۱۰
  28. روزنامه اطلاعات، ۳/۵/۱۳۶۲، ص ۳
  29. خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران، نشریه گزارش لحظه‌به‌لحظه عملیات والفجر۲، شماره ۲۰، ۳/۵/۱۳۶۲، ص ۲۹، تهران، خبرگزاری فرانسه.
  30. خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران، نشریه گزارش لحظه‌به‌لحظه عملیات والفجر۲، شماره ۲۰، ۳/۵/۱۳۶۲، ص۲۰
  31. خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران، نشریه گزارش لحظه‌به‌لحظه عملیات والفجر۲، شماره ۲۰، ۳/۵/۱۳۶۲، ص۴