1361.02.30
| روزشمار جنگ سال 1361 1361.02.30 | |
|---|---|
| نام‌های دیگر | سی اردیبهشت |
| تاریخ شمسی | 1361.02.30 |
| تاریخ میلادی | 20 مه 1982 |
| تاریخ قمری | 26 رجب 1402 |
گزارش- 1
1. پیرو جلسه دیروز قرارگاه کربلا، امروز دستور جزءبه‌جزء شماره 9 این قرارگاه درباره طرح مانور مرحله چهارم عملیات بیت‌المقدس به قرارگاه‌های عملیاتی ابلاغ شد. قرارگاه‌های عملیاتی نیز ضمن ابلاغ این دستور به یگان‌های تحت امر خود از آنها خواستند تا بعدازظهر فردا برای اجرای این مرحله از عملیات اعلام آمادگی کنند. در دستورالعمل جزءبه‌جزء شماره 9 قرارگاه کربلا که امروز صادر شد، پس از اعلام خبر آمادگی قرارگاه‌ها برای اجرای عملیات آفندی، درباره مأموریت آنها آمده است: «در ادامه مرحله سوم عملیات بیت‌المقدس، قرارگاه عملیاتی کربلا در جنوب در ساعت (س) در روز (ر) با به‌کاربردن قرارگاه فتح در خاور (چپ) و قرارگاه فجر در مرکز و قرارگاه نصر در باختر (راست) تک نموده و نیروهای دشمن را در منطقه منهدم و خرمشهر را تأمین و در سایر مناطق به پدافند خود ادامه داده و با تک‌های محدود، دشمن را درگیر می‌نمایند.» در این دستورالعمل، همچنین از قرارگاه نصر خواسته شده تا از ورود دشمن از غرب به شرق (در منطقه شلمچه) جلوگیری کرده و ضمن الحاق با قرارگاه فجر در ساحل اروندرود، آماده باشد تک خود را به‌منظور تأمین شلمچه ادامه دهد. به قرارگاه فجر نیز دستور داده شده تا پس از انهدام دشمن در غرب نهر عرایض و رسیدن به ساحل اروندرود و تشکیل خط پدافندی در غرب عرایض (از پل‌نو تا اروندرود و امتداد ساحل این رودخانه)، آماده باشد در تأمین و پاک‌سازی خرمشهر به قرارگاه فتح کمک کند. از قرارگاه فتح هم خواسته شده تا پس از انهدام دشمن و تأمین جاده اهواز ـ خرمشهر، آماده باشد خرمشهر را پاک‌سازی کند. در این دستورالعمل، به قرارگاه قدس نیز مأموریت داده شده که با اجرای تک‌های محدود و طرح‌ریزی‌شده در حد امکان نوار مرزی را تأمین کرده و دشمن را درگیر نگه دارد. در پایان این دستورالعمل هم آمده است: ساعت (س) روز (ر) متعاقباً ابلاغ خواهد شد. طرح‌های مربوطه را ظرف 24 ساعت جهت تصویب ارسال نمایید. این عملیات توسط قرارگاه کربلا در پاسگاه فرماندهی قرارگاه نصر هدایت خواهد شد.[۱] پیرو دستورالعمل صادرشده ازسوی قرارگاه مرکزی کربلا، قرارگاه‌های عملیاتی نیز ضمن ابلاغ این دستورالعمل به یگان‌های تحت امر خود از آنها خواستند علاوه‌بر اینکه حداکثر تا ساعت 17:00 فردا (31/2/1361) اعلام آمادگی صددرصد نمایند، طرح مانور جزءبه‌جزء را تا این زمان تهیه کنند.[۲] قرارگاه‌های عملیاتی همچنین از یگان‌های خود خواستند تا هرچه سریع‌تر با اعزام گروه‌های گشتی به‌سمت مواضع دشمن، درخصوص شناسایی مسیرهای نفوذی اقدام کنند. به این ترتیب، علاوه‌بر حضور اکثر فرماندهان گردان‌ها و گروهان‌ها در مناطق عملیاتی مورد نظر برای آشناشدن با منطقه مانور خود، گروه‌های شناسایی و تخریب نیز شامگاه امروز به عمق مناطق نفوذ کردند تا ضمن شناسایی مسیرهای نفوذی، برای بازکردن معابر در میدان‌های مین و دیگر موانع دشمن اقدام کنند.[۳]
گزارش- 2
2. درحالی‌که واحدهای عملیاتی ایران آماده می‌شوند تا چهارمین مرحله از عملیات بیت‌المقدس را اجرا کنند، ارتش عراق که همچنان به تحکیم مواضع پدافندی خود در اطراف خرمشهر و نوار مرزی شلمچه تا طلائیه مشغول است، امروز به اقداماتی چون حمله زمینی به مواضع نیروهای ایران، اعزام نیروهای جدید به منطقه، شناسایی هوایی، ثبت تیر، اجرای آتش توپخانه و بمباران هوایی دست زد. از محور قرارگاه قدس (طلائیه تا نوار مرزی سه کیلومتری شمال پاسگاه کیلومتر25) گزارش شد: «در ساعت 00:30 ارتش عراق با اجرای آتش تهیه سنگین به مواضع قدس2 (تیپ41 ثارالله(ع) سپاه و تیپ2 زرهی لشکر16 ارتش) در دژ مرزی جنوب کوشک حمله کرد که با مقاومت نیروهای خودی، عراقی‌ها در ساعت 01:30 ناچار عقب‌نشینی کردند. از تلفات عراقی‌ها در این حمله گزارشی در دست نیست، ولی انهدام یک دستگاه نفربر آن مشاهده شد.»[۴] پس از عقب‌نشینی نیروهای عراقی، اجرای آتش شدید توپخانه آنها روی مواضع نیروهای ایران تا ساعت 02:00 ادامه داشت.[۵] از محور قرارگاه فتح (از کیلومتر28 تا حدود کیلومتر14 نوار مرزی شمال شلمچه) نیز گزارش شد: در ساعت 11:00 هواپیماهای عراقی در دو نوبت مواضع فتح3 (تیپ43 بیت‌المقدس سپاه و تیپ3 زرهی لشکر92 ارتش) را بمباران کردند که هیچ‌گونه تلفات جانی در بر نداشت. در ساعت 12:00 چند خودروی بزرگ در مقابل مواضع فتح3 نیرو پیاده کردند.[۶] در ساعت 14:30، حدود یک گردان تانک در غرب نوار مرزی کیلومتر25 درحال حرکت به‌سمت شمال بود. مواضع خودی در شرق همین نقطه مرزی چندین‌بار نیز با شلیک متناوب گلوله‌های فسفری سفیدرنگ دشمن ثبت تیر شد.[۷] همچنین، در ساعت 15:30، سه بالگرد عراقی به مواضع نیروهای ایران نزدیک شده و به‌طرف آنها راکت شلیک کردند که با آتش پدافند خودی متواری شدند.[۸] علاوه‌براین هرازگاهی بالگردهای دشمن در نوار مرزی مشاهده می‌شدند که مشغول شناسایی مواضع نیروهای خودی در شرق نوار مرزی بودند.[۹] از محور قرارگاه نصر (از کیلومتر14 نوار مرزی تا حدود سه کیلومتری شمال جاده شلمچه ـ خرمشهر) نیز پس از اعلام پست شنود مبنی‌بر ورود یک تیپ جدید ارتش عراق به منطقه شلمچه،[۱۰] گزارش شد که در ساعت 10:35 چند خودروی بزرگ در غرب پاسگاه شلمچه درحال پیاده‌کردن نیروهای عراقی بوده‌اند. با تاریک‌شدن هوا هم خبر رسید که عراقی‌ها در پوشش تاریکی درحال اتصال و ترمیم خاکریزهای احداث‌شده خود هستند. در ساعت 20:30 نیز مشاهده شد که ستون بزرگی از تانک‌های دشمن از خرمشهر به‌سمت شلمچه درحرکت بودند. همچنین، گزارشی دیگر حکایت از آن داشت که توپخانه عراق از ساعت 22:00 تا 23:00 مواضع یگان‌های قرارگاه نصر در نوار مرزی و نیز شمال جاده شلمچه ـ خرمشهر را زیر آتش شدید خود قرار دادند.[۱۱]
گزارش- 3
3. در آستانه آغاز چهارمین مرحله از عملیات آزادسازی خرمشهر، امروز صدها نفر از رزمندگان تازه‌نفس راهی جبهه نبرد با ارتش بعث عراق شدند. فرماندهی کل سپاه پاسداران در تلفن‌گرامی به مدیریت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران درخواست کرد تا در روز جاری به ترابری 450 نفر از رزمندگان تهران به مقصد اهواز اقدام کند.[۱۲] سپاه پاسداران منطقه9 (شیراز) نیز امروز اعلام کرد که در چهار روز اخیر چهار گردان نیروی آموزش‌دیده و یک گردان نیروی اعزام مجدد که درمجموع 1639 نفر می‌باشند، به جبهه جنوب اعزام شدند.[۱۳]
گزارش- 4
4. هم‌زمان با اقدامات ایذایی گروه‌های ضدانقلاب در اشنویه و یکی از روستاهای سنندج، دو تن از اعضای این گروه‌ها خود را به نیروهای دولتی تسلیم کردند. رکن2 (اطلاعات) لشکر28 پیاده کردستان به نقل از اهالی روستای شویشه از توابع شهرستان سنندج، اعلام کرد که حدود یک‌صد نفر از عناصر حزب منحله دمکرات کردستان امروز به این روستا رفته و ضمن اخذ مبالغی پول از مردم، به اقداماتی چون نوشتن شعار بر در و دیوار، پاره‌کردن پوسترها در مدرسه و شکستن شیشه‌های برخی اماکن این روستا مبادرت ورزیدند.[۱۴] واحد مرکزی خبر نیز از ارومیه گزارش کرد که شامگاه امروز درحالی‌که مردم اشنویه سالگرد بعثت رسول اکرم(ص) را جشن گرفته بودند، عناصر مسلح ضدانقلاب محل فروش کتب اسلامی، منزل رئیس اداره آموزش‌وپرورش و یک کارگاه نجاری را در این شهر مورد حمله قرار داده و به آتش کشیدند.[۱۵] همچنین، خبرگزاری جمهوری اسلامی از سنندج، گزارش داد امروز 2 نفر از عناصر حزب منحله دمکرات کردستان همراه با 2 قبضه اسلحه کلت، خود را به سپاهیان اسلام در منطقه سنندج تسلیم کردند.[۱۶]
گزارش- 5
5. امروز در اهواز نیروهای امنیتی در عملیاتی اعضای اصلی سازمان چریک‌های فدایی خلق (اقلیت) شاخه خوزستان را دستگیر کردند. در مشهد نیز یکی از مدافعان انقلاب اسلامی براثر یک ترور نافرجام مصدوم شد. به گزارش روابط عمومی دادستانی انقلاب اسلامی، پس از بررسی و پیگیری‌های مستمر از وجود خانه‌های تیمی سازمان چریک‌های فدایی خلق (اقلیت) در خوزستان، گروهی از دادستانی انقلاب از تهران عازم اهواز شدند و با هماهنگی و همکاری دادسرای انقلاب اسلامی اهواز و سپاه پاسداران منطقه8 (خوزستان و لرستان) در عملیاتی موفق شدند با کشف مراکز اصلی و خانه‌های تیمی و چاپخانه این سازمان، 14 نفر از اعضای اصلی آن را دستگیر کنند.[۱۷] خبرگزاری جمهوری اسلامی نیز از مشهد گزارش کرد که یکی از اعضای انجمن اسلامی بازار امام رضا(ع) هنگام بازکردن در منزل خود مورد هجوم قرار گرفت و براثر انفجار کوکتل پرتاب‌شده ازسوی چند تروریست موتورسوار از ناحیه صورت و دست‌ها دچار سوختگی شد.[۱۸]
گزارش- 6
6. رادیو بی‌بی‌سی ضمن بررسی اهمیت نبرد خرمشهر در سرانجام جنگ ایران و عراق، به شرایط دوگانه عراق برای حفظ یا خروج از این شهر پرداخت و گفت درصورت ورود احتمالی نیروهای ایران به خاک عراق علاوه‌بر اینکه نظامیان و مردم عادی عراق برای دفاع از خاک کشورشان ازخودگذشتگی بیشتری نشان خواهند داد، ادعای همیشگی صدام حسین مبنی‌بر اینکه جنگ با ایران به‌منظور دفاع از سرزمین اعراب بوده است، قوت بیشتری خواهد گرفت. این رادیو در بخش شامگاهی امروز خود اهمیت نبرد در خرمشهر و نتیجه تعیین‌کننده آن در سرانجام جنگ ایران و عراق را بررسی کرده و گفت: «تردیدی نیست که شهر بندری خرمشهر از نقطه‌نظر نظامی و سیاسی برای هر دو طرف اهمیت بسزایی دارد. اشغال خرمشهر توسط عراق در هفته‌های اول جنگ به‌رغم تلفات سنگینی که به‌همراه داشت بزرگ‌ترین پیروزی نظامی این کشور بود. عراق همواره اثبات ادعای مالکیت این کشور بر شط‌العرب [اروندرود] را یکی از اهداف اصلی خود در جنگ جاری با ایران ذکر کرده است و تسلط بر خرمشهر که کلید اصلی برای کنترل این آبراه مرزی و بندر عراقی بصره است، طبعاً برای عراق از اهمیت سوق‌الجیشی خاصی برخوردار است و اگر نیروهای عراقی مصمم به دفاع از مواضع خود در خرمشهر باشند، نیروهای ایران نبرد دوم برای کنترل این شهر را برخوردی آسان نخواهند یافت؛ زیرا اگرچه در گذشته، روحیه نظامی و رزمی سربازان عراقی ضعیف‌تر از نیروهای ایرانی بوده است، این‌بار سربازان عراقی درحالی با قوای ایران روبه‌رو خواهند شد که در پشت‌سر خاک خودشان قرار دارند.» بی‌بی‌سی آن‌گاه به شرایط دوگانه حکومت عراق در خروج از خرمشهر یا حفظ آن پرداخته و اضافه کرد: «تقویت نیروهای عراقی در خرمشهر نشان می‌دهد که پرزیدنت صدام حسین پس از عقب‌نشینی در اکثر نقاط استان خوزستان ایران، این‌بار قاطعانه خیال ایستادگی دارد. ولی عدم‌آمادگی عراق در تحمل تلفات سنگین و کم‌اهمیتی این موضوع برای ایران مسئله ایستادگی قاطع عراق را با علامت سؤال همراه می‌کند. هزینه جنگ با ایران به طرح‌های اقتصادی عراق صدمات سنگینی وارد کرده است. بهای غیرقابل‌پیش‌بینی شکست‌های سیاسی نیز از اهمیت خاصی برخوردار است. به‌طور مثال امکان تغییر مکان محل برگزاری کنفرانس سران کشورهای غیرمتعهد که قرار است در ماه سپتامبر آینده در بغداد تشکیل گردد، پایان هرچه زودتر جنگ با ایران را یکی از اهداف اصلی عراق قرار داده است. عراق درحالی‌که قسمت وسیعی از نواحی غربی استان خوزستان را در دست داشت، موفق نشد ایران را به مذاکره مجبور کند و اینک با تسلط بر خرمشهر حصول به این هدف بیش‌ازپیش غیرممکن به نظر می‌رسد. ازسوی دیگر، پیشروی نیروهای ایرانی امکان قبول پیشنهاد سازمان کنفرانس اسلامی را که خواستار یک آتش‌بس یک‌ماهه [در ماه رمضان] شده است، غیرمحتمل می‌سازد. اشغال طولانی‌مدت بخشی از خاک ایران نیز باتوجه‌به وسعت جبهه و امکان حمله‌های غافلگیرکننده نیروهای ایرانی عملی به نظر نمی‌رسد. به دریافت کمک از سایر کشورهای عرب به غیر از کمک‌های مالی و تبلیغاتی هم امید چندانی نیست. شایعاتی که درباره امکان اعزام سربازان مصری به حمایت از عراق بر سر زبان‌ها افتاده بود، با اظهارات روز دوشنبه وزیر دفاع مصر که طی آن متعهد شد سربازان مصری بجز در خاک مصر در هیچ کشور دیگری وارد جنگ نخواهد شد، این شایعات را از میان برد. خودداری از مذاکره برای پایان‌دادن به جنگ و پیشروی نیروهای این کشور در جبهه‌های جنگ، عراق را مجبور ساخته تا روش عقب‌نشینی همراه با جنگ را در پیش گیرد. به‌احتمال زیاد رهبران عراق به این نتیجه رسیده‌اند که عقب‌نشینی به مرز بین‌المللی همراه با تقویت مواضع دفاعی در پشت مرز بهترین روش برای پایان‌دادن به جنگ است. در آن صورت عراق نخواهد توانست به هیچ‌یک از اهداف اولیه خود دست یابد. شکست سیاسی نظامی عراق می‌تواند سبب افزایش نارضایتی داخلی در این کشور گردد که به‌هیچ‌وجه تضمینی برای کاهش اهداف سیاسی ایران نخواهد بود؛ ازجمله تمایل غیررسمی ایران برای سرنگون‌ساختن حکومت صدام حسین بر عراق. ولی اگر جنگ جاری به مرحله‌ای برسد که برای سربازان عراقی مسئله دفاع از خاک کشورشان باشد، احتمالاً نظامیان و مردم عادی عراق برای جلوگیری از ورود احتمالی ارتش ایران به خاک کشورشان ازخودگذشتگی بیشتری نشان خواهند داد. اگر جنگ جاری به‌صورت دفاع عراق از خاک خود درآید به ادعای همیشگی پرزیدنت صدام حسین قوت بیشتری خواهد داد که جنگ با ایران را همیشه برای دفاع از سرزمین اعراب خوانده است.» بی‌بی‌سی در پایان گفتار خود نتیجه گرفت: «مشاهده تمامی جوانب سیاسی این برخورد نظامی است که هم امکان خروج آرام نیروهای عراقی از خرمشهر و هم ادامه طولانی جنگ برای حفظ این شهر سوق‌الجیشی را ممکن می‌سازد.»[۱۹]
گزارش- 7
7. رادیو عربستان سعودی در واکنش به هشدار اخیر امام خمینی به کشورهای عرب حامی صدام حسین، اعلام کرد کشورهای عربی خلیج‌فارس درصورت عملی‌شدن تهدیدات ایران عکس‌العمل نشان خواهند داد. روزنامه واشنگتن تایمز در گزارشی با اعلام اینکه ایران دستاوردهای نظامی خود را با تهدید انجام اقداماتی علیه کشورهای عرب حامی دولت عراق درهم آمیخته است، نوشت: «رادیو عربستان سعودی گفت که کشورهای عربی منطقه خلیج‌فارس به‌طور جمعی درسی فراموش‌نشدنی به ایران خواهند آموخت.» واشنگتن تایمز همچنین نوشت: «نه ایران و نه عراق هیچ‌کدام به درخواست آتش‌بس سازمان کنفرانس اسلامی پاسخی نداده‌اند. این کنفرانس از دو کشور خواسته است در طول ماه رمضان دست از جنگ بردارند. ازسوی دیگر جامعه عرب نیز می‌کوشد وزیران امور خارجه عرب را به تشکیل یک اجلاس اضطراری برای بحث پیرامون راه‌های پایان جنگ قانع سازد. دراین‌میان سوریه و لیبی که از ایران حمایت می‌کنند، همچنان دربرابر انجام یک اقدام مشترک ازسوی کشورهای عربی به سود عراق مقاومت می‌ورزند.»[۲۰] رادیو بی‌بی‌سی هم با اعلام اینکه نیروهای ایران خود را برای حمله به خرمشهر، که 35 هزار عراقی در آن موضع گرفته‌اند، آماده می‌کنند، به واکنش بعضی از کشورهای حامی عراق به اظهارات اخیر مقامات ایران اشاره کرد و گفت: «رادیو دولتی عربستان سعودی گفته است که اگر ایران تهدیدهای بی‌پروا و صریح خود را نسبت به کویت و سایر کشورهای خلیج‌فارس عملی کند، عربستان سعودی و سایر کشورهای خلیج‌فارس ساکت نخواهند نشست.» بی‌بی‌سی همچنین گفت: «آخرین تقاضای سازمان کنفرانس اسلامی برای آتش‌بس که قرار است استقرار نیروهای صلح اسلامی را در مرز دو کشور به دنبال داشته باشد، اصلاً مورد توجه قرار نگرفته است.»[۲۱]
گزارش- 8
8. رئیس هیئت اعزامی ایران به گینه در دیدار با رئیس‌جمهور این کشور، مواضع جمهوری اسلامی ایران درخصوص جنگ با عراق و اجلاس آتی جنبش عدم‌تعهد را تبیین کرد. اولین دور مذاکرات هیئت دیپلماتیک ایران به ریاست محمدحسین لواسانی، که هم‌اینک در گینه به‌سر می‌برد، با مقامات گینه امروز برگزار شد. در ابتدای این مذاکرات، احمد سکوتوره رئیس‌جمهور گینه و رئیس کمیته صلح سازمان کنفرانس اسلامی ضمن تمجید از انقلاب اسلامی ایران به رهبری امام خمینی گفت: «انقلاب باید درجهت مبارزه با استعمار و استثمار قدرت‌های شیطانی باشد و انقلاب اسلامی ایران نیز در مبارزه با این‌گونه نیروهای منفی و شیطانی می‌کوشد تا اسلام حقیقی را پیاده کند.» در این دیدار، رئیس هیئت ایرانی نیز اظهار داشت: «باوجود اینکه ما در موضع قدرت هستیم، ولی خواهان صلح عادلانه‌ای مشروط بر اینکه حق مورد قبول قرار گیرد می‌باشیم.» لواسانی افزود: «به فضل خداوند و همت مردم مسلمان ایران شرط اول ایران درحال تحقق است. درمورد شرط دوم، صدام خون بسیاری از جوانان مسلمان ایرانی را ریخته است، ولی این خون‌ها به هدر نخواهد رفت و درخت اسلام را بارورتر خواهد کرد.» وی ادامه داد: «درمورد خسارت، صدام باید غرامت بپردازد و این چیزی نیست که ملت مسلمان ایران به‌آسانی از آن بگذرد.» لواسانی همچنین گفت: «ما یقین داریم کنفرانس غیرمتعهدها در بغداد تشکیل نخواهد شد؛ زیرا صدام با دست‌های آغشته به خون جوانان بی‌گناه و مسلمان ایرانی صلاحیت آن را ندارد که مهماندار کشورهای غیرمتعهد باشد.»[۲۲]
گزارش- 9
9. به انتقادهای صورت‌گرفته از برخی مسئولان قضایی به‌دلیل آزادکردن زندانیان وابسته به گروه‌های ضدانقلاب، دادستان کل کشور و رئیس شورای‌عالی قضایی از اظهارات آنان به گلایه کردند. دراین‌خصوص، حجت‌الاسلام هاشمی رفسنجانی رئیس مجلس شورای اسلامی، در یادداشت‌های امروز خود نوشته است: «آقای [آیت‌الله] ربانی املشی دادستان کل آمد و از سران دادگاه‌های انقلاب که در این روزها علیه شورای‌عالی قضایی حرف‌هایی زده‌اند گله داشت و تقاضای کمک از ما می‌کرد. آقای [آیت‌الله] موسوی اردبیلی [رئیس شورای‌عالی قضایی] هم صبح همین مطالب را تلفنی گفته بود.»[۲۳]
منابع و مآخذ روزشمار 1361/02/30
- ↑ سند شماره 7694 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: دستور جزءبه‌جزء قرارگاه کربلا، شماره 9، 30/2/1361.
- ↑ سند شماره 7683 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از قرارگاه لشکر3 فتح به قرارگاه تیپ8 نجف اشرف، 30/2/1361.
- ↑ سند شماره 5003/پ‌ن مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: (بررسی علل عدم آمادگی نیروها برای عملیات) عملیات بیت‌المقدس، (قرارگاه کربلا، 31/2/1361، نوار شماره 2732)، عبدالله درویشی، ص1؛ و - سند شماره 5002/پ‌ن مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: (هدایت عملیات) عملیات بیت‌المقدس، (قرارگاه کربلا، 31/2/1361، نوارشماره 2734)، عبدالله درویشی، صص 11 و 12؛ و - سند شماره 7746 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از اطلاعات عملیات قرارگاه نصر به اطلاعات عملیات قرارگاه مرکزی کربلا، 1/3/1361، صص 1 و 2.
- ↑ سند شماره 7709 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش نوبه‌ای رکن2 قرارگاه قدس ارتش، شماره 575، 30/2/1361، ص1.
- ↑ سند شماره 7692 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش نوبه‌ای رکن2 نیروی زمینی ارتش در قرارگاه کربلا، شماره 490، 30/2/1361، ص1.
- ↑ سند شماره 7723 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش نوبه‌ای قرارگاه مرکزی سپاه، شماره 34، 31/2/1361، ص2.
- ↑ سند شماره 7762 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش نوبه‌ای رکن2 لشکر92 زرهی، شماره 63، 1/3/1361، ص1.
- ↑ سند شماره 7723 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: پیشین، ص2.
- ↑ سند شماره 7724 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش نوبه‌ای رکن2 نیروی زمینی ارتش در قرارگاه کربلا، شماره 491، 31/2/1361، ص1.
- ↑ سند شماره 7692 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش نوبه‌ای رکن2 نزاجا در قرارگاه کربلا، شماره 490، 30/2/1361، ص1.
- ↑ سند شماره 7686 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: خلاصه اطلاعاتی رکن2 قرارگاه نصر ارتش، شماره 37، 30/2/1361، ص1؛ و - سند شماره 7724، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، ص1.
- ↑ سند شماره 71944 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: تلفن‌گرام فرماندهی کل سپاه به مدیریت راه‌آهن، 30/2/1361.
- ↑ سند شماره 71941 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از طرح و برنامه عملیات منطقه9 (شیراز) به طرح و برنامه عملیات مرکز، 30/2/1361.
- ↑ سند شماره 346602 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از رکن2 لشکر28 کردستان به استانداری کردستان (مشاور سیاسی و انتظامی)، 31/2/1361.
- ↑ روزنامه اطلاعات، 2/3/1361، ص4.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 64، 2/3/1361، ص15، سنندج - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 1/3/1361.
- ↑ روزنامه کیهان، 30/2/1361، ص2.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 65، 3/3/1361، ص4، مشهد - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 2/3/1361.
- ↑ واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 30/2/1361، صص 9 و 10، رادیو بی‌بی‌سی، 30/2/1361.
- ↑ واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 31/2/1361، ص5، رادیو صدای امریکا، 30/2/1361.
- ↑ همان، صص 8 و 9، رادیو بی‌بی‌سی، 30/2/1361.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه خبرها و گزارش‌ها (ایران در 24 ساعت گذشته)، شماره 51، 5/3/1361، ص2، داکا - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 4/3/1361.
- ↑ اکبر هاشمی رفسنجانی، پس از بحران (کارنامه و خاطرات سال 1361)، به اهتمام فاطمه هاشمی، تهران: نشر معارف انقلاب، چاپ سوم 1386، ص83.