1361.03.10
| روزشمار جنگ سال 1361 1361.03.10 | |
|---|---|
| نامهای دیگر | ده خرداد |
| تاریخ شمسی | 1361.03.10 |
| تاریخ میلادی | 31 مه 1982 |
| تاریخ قمری | 7 شعبان 1402 |
گزارش- 1
1. درحالی‌که تبادل آتش قوای ایران و عراق در همه جبهه‌ها ادامه دارد، ارتش عراق در جبهه جنوب ضمن تقویت یگان‌های پیاده مستقر در خطوط مقدم و نیز شناسایی هوایی مواضع نیروهای ایران، همچنان به تحکیم و ترمیم مواضع پدافندی خود در سراسر نوار مرزی و مناطق غربی آن مشغول است. رکن2 (اطلاعات) نیروی زمینی ارتش در قرارگاه کربلا در گزارش امروز خود از جبهه جنوب اعلام کرد که ارتش عراق ضمن پدافند در سراسر نوار مرزی این جبهه، همچنان درحال مستحکم‌کردن مواضع خود می‌باشد. دراین‌زمینه می‌توان به تلاش این ارتش برای حفر کانالی در شمال نوار مرزی طلائیه تا کوشک به طول 25 کیلومتر و عرض 50 متر اشاره کرد که پس از هدایت آب هورالعظیم به درون آن، این کانال به‌عنوان سدی در مقابل هرگونه نفوذ نیروهای ایران در منطقه طلائیه قرار خواهد گرفت. در این گزارش، همچنین به تقویت مواضع عراقی‌ها در شمال پاسگاه طلائیه قدیم با 3 گردان پیاده در ساعت 20:30 امروز، احداث خاکریزی به طول 12 کیلومتر در جنوب‌غربی پاسگاه کیلومتر25 (در فاصله 2 کیلومتری غرب نوار مرزی) و استقرار انبوه نیرو در پشت آن اشاره شده و سپس آمده است: «تبادل آتش توپخانه متناوباً ادامه داشت و شدت آن در منطقه شلمچه از ساعت 01:15 تا ساعت 04:00 روز 10/3/1361، بود.» همچنین «فعالیت هلیکوپترها و هواپیماهای شناسایی و عکس‌برداری دشمن در منطقه زیاد شده، اما از میزان بمباران هوایی به‌طور چشمگیری کاسته شده است.» رکن2 قرارگاه کربلا در ادامه گزارش خود گسترش یگان‌های عراقی در غرب و شمال‌غربی شلمچه را باتوجه‌به ایجاد خاکریزهای متعدد دفاعی و استقرار 10 گردان توپخانه در عمق این منطقه، بیانگر عزم دشمن برای دفاع از این منطقه دانسته و استعداد قوای درگیر عراق در منطقه غرب پاسگاه طلائیه قدیم تا پاسگاه حدود در جنوب شلمچه را حدود 30 گردان پیاده، 18 گردان تانک و 10 گردان مکانیزه برآورد کرده است که با حدود 18 گردان توپخانه پشتیبانی می‌شوند.[۱] ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی نیز در اطلاعیه شماره 930 خود از ادامه اجرای آتش توپخانه عراق روی شهر آبادان خبر داد و درباره وقایع امروز جبهه‌های میانی عراق اعلام کرد: «رزمندگان نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران در جبهه‌های صالح‌آباد، سومار، گیلان‌غرب و سرپل ذهاب با اجرای آتش توپخانه و خمپاره و خمپاره‌انداز روی مواضع صدامیان، آتش آنان را خاموش کرده و از نقل‌وانتقالات آنان جلوگیری به عمل آوردند و موفق شدند با انهدام چند سنگر اجتماعی و انفرادی و نقاط تدارکاتی و لجستیکی دشمن یک کامیون و تعدادی از نیروهای عراقی را نابود کنند و در مناطق غیورمردان جنگ‌های نامنظم عشایری و سلحشوران ژاندارمری نیز تبادل آتش همچنان جریان داشت. در جبهه مریوان آتش سنگین توپخانه رزمندگان نیروی زمینی آسیب و صدماتی به مواضع نیروهای عراقی در مناطق طویله و پنجوین عراق وارد آورد، به‌طوری‌که دو انبار مهمات و چند بنه رزمی صدامیان به آتش کشیده و منهدم شد و تعدادی از نفرات آنان نیز به هلاکت رسیدند.»[۲] همچنین خبرگزاری جمهوری اسلامی با اعلام خبر تجاوز مجدد هواپیماهای عراقی به آسمان جزیره خارک، در ساعت 16 امروز، اضافه کرد: این هواپیماها که قصد بمباران تأسیسات نفتی خارک را داشتند با آتش به‌موقع پدافند هوایی این جزیره متواری شدند.[۳] از سوی دیگر، فرماندهی کل نیروهای مسلح عراق در اطلاعیه 728 خود که در ساعت 19:30، از رادیو بغداد پخش شد، اعلام کرد: «عصر امروز، شهر گیلان‌غرب و مؤسسات استراتژیک آن شدیداً گلوله‌باران شدند و اصابت‌های دقیقی به آنها وارد آمد و خسارات هنگفتی در آن اهداف وارد آمد.» در این اطلاعیه همچنین ادعا شده است که صبح و عصر امروز، شهر بصره زیر آتش سنگین توپخانه ایران قرار داشته و خساراتی به این شهر وارد آمده است.[۴]
گزارش- 2
2. فرماندهی کل سپاه پاسداران امروز، در تلفن‌گرامی به فرماندهان سپاه در همه مناطق کشور بجز منطقه8 (خوزستان و لرستان) آنان را موظف کرد ضمن اعزام نیروهای بسیج و سپاه به جبهه‌های جنوب، به‌طور مداوم نیروهای مستقر در جبهه‌ها و مناطق غرب کشور را نیز تعویض کنند.[۵] از سوی دیگر، به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی از ساری، در چند روز گذشته، بیش از 700 تن از بسیجیان منطقه3 سپاه پاسداران (استان‌های گیلان و مازندران) عازم جبهه‌های نبرد شده‌اند.[۶]
گزارش- 3
3. با هدف آماده‌سازی یگان‌های رزمی برای عملیات بعدی، لشکر5 نصر سپاه پاسداران ضمن اعلام استعداد تیپ‌های خود، در تلاش برای رفع کمبود آتش پشتیبانی و تأمین و آموزش نیروی مهندسی رزمی می‌باشد. فرماندهی لشکر5 نصر سپاه پاسداران (قرارگاه نصر سپاه) در نامهای به قرارگاه مرکزی کربلا آمار گردان‌های 4 تیپ تابع این لشکر را چنین اعلام کرد: تیپ27 محمد رسول‌الله(ص) 12 گردان؛ تیپ7 ولی‌عصر(عج) 8 گردان؛ تیپ امام رضا(ع) 7 گردان و تیپ31 عاشورا 7 گردان.[۷] حسن باقری فرمانده لشکر5 نصر، در نامهای دیگر به قرارگاه کربلا با اعلام اینکه بجز تیپ27، سه تیپ دیگر تابع این لشکر فاقد آتش پشتیبانی هستند، از این قرارگاه درخواست مساعدت کرد.[۸] حسن باقری همچنین در نامهای به فرماندهان 4 تیپ تحت‌امر لشکر نصر، با اشاره به کمبود شدید کادر مهندسی و راننده لودر و بولدوزر در تیپ‌های لشکر، از هریک از این تیپ‌ها خواست حداقل 15 تن از نیروهای خود را که برای خدمت در همان تیپ تعهد دوماهه بدهند برای آموزش به واحد مهندسی رزمی لشکر معرفی کنند.[۹]
گزارش- 4
4. درپی حمله نیروهای خودی به مواضع اشرار مسلح ضدانقلاب در ارتفاعات مهاباد و 3 روستای مناطق کردنشین تعدادی از این افراد کشته، زخمی یا دستگیر شدند. از سوی دیگر، با اقدامات ایذایی گروه‌های ضدانقلاب در مناطقی از مریوان، پیرانشهر و دیواندره، تعدادی از افراد غیرنظامی شهید یا مجروح یا به گروگان گرفته شدند. به گزارش فرماندهی سپاه پاسداران منطقه5 کشور (تبریز)، نیروهای سپاه، عشایر کرد و ارتش در عملیاتی که از ساعت 04:00 بامداد آغاز و تا 08:00 صبح ادامه داشت، مواضع عناصر ضدانقلاب در ارتفاعات قلعه‌صارم از توابع شهرستان مهاباد را زیر آتش خود قرار دادند و موفق شدند پیکرهای 4 تن از رزمندگان را که در تاریخ 5/3/1361، در این منطقه به شهادت رسیده بودند، به عقب منتقل کنند. در این عملیات حداقل 5 تن از افراد ضدانقلاب کشته شدند و یک تیربار آنها منهدم شد و نیروهای خودی نیز همگی سالم به پاسگاه خود بازگشتند.[۱۰] سپاه پاسداران منطقه7 کشور (باختران) هم گزارش داد که امروز، گروه گشت سپاه و پیشمرگان مسلمان کرد، 2 نفر از عناصر مسلح حزب دمکرات کردستان را در روستای کانی‌بلند در نزدیکی نوار مرزی دستگیر کردند.[۱۱] همچنین، روابط عمومی سپاه پاسداران شهرستان قروه اعلام کرد که نیروهای خودی با اجرای عملیاتی 2 روستای ماچکه‌علیا و سفلی از توابع شهرستان قروه را از وجود افراد مسلح غیرقانونی پاک‌سازی کردند. عناصر ضدانقلاب که ظاهراً از گروه کومه‌له بودند با برجای‌گذاشتن 2 کشته و 5 زخمی گریختند.[۱۲] از سوی دیگر، افراد گروه‌های ضدانقلاب امروز، در روستاهای مریوان، ضمن ربودن تعدادی از خانواده‌های پیشمرگان مسلمان کرد، 2 تن از آنان را اعدام کردند.[۱۳] آنها همچنین با کارگذاشتن مین در دو جاده ارتباطی شهرستان پیرانشهر (جاده پیرانشهر سردشت و جاده روستای شین‌آباد چیران) 4 عابر غیرنظامی را شهید و 5 تن دیگر را به‌شدت زخمی کردند.[۱۴] در منطقه دیواندره نیز ضدانقلابیون با حضور در محل چاه آب این منطقه کارگران آن را به بستن شیر آب مجبور کردند و هنگامی‌که شهردار و بخشدار دیواندره برای رسیدگی به موضوع به این محل آمدند، آنان را به گروگان بردند.[۱۵]
گزارش- 5
5. امروز هم‌زمان با انتشار اطلاعیه ستاد مرکزی کمیته انقلاب اسلامی درباره کشف و انهدام 2 خانه تیمی سازمان مجاهدین خلق (منافقین) یک بمب خنثی شد. در رامسر هم عناصر سازمان مجاهدین خلق (منافقین) دست به سرقت از دو بانک زدند. به‌دنبال انتشار اطلاعیه روز گذشته سپاه پاسداران تهران، درخصوص کشف و متلاشی‌شدن چند خانه تیمی سازمان مجاهدین خلق (منافقین)، روابط عمومی ستاد مرکزی کمیته‌های انقلاب اسلامی با انتشار اطلاعیه‌ای که در شماره امروز روزنامه کیهان به چاپ رسید، بخشی از عملکرد کمیته‌ها را درطول هفته گذشته اعلام کرده است. در این اطلاعیه از کشف و انهدام 2 خانه تیمی سازمان مجاهدین خلق (منافقین) و 3 مورد درگیری خیابانی با اعضای این سازمان که به کشته‌شدن 5 تن و دستگیری 8 تن از آنان انجامید، خبر داده شده است. طبق این اطلاعیه از این خانه‌های تیمی چند قبضه اسلحه، بمب دست‌ساز، نارنجک جنگی، مدارک و اسناد درون‌سازمانی به دست آمده است و همچنین بیش از 10 عضو فعال سازمان مجاهدین خلق (منافقین) و دیگر گروه‌های ضدانقلاب نیز در سر قرارهای تشکیلاتی شناسایی و دستگیر شده‌اند.[۱۶] به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی، صبح امروز، نیروهای بسیج بمبی را که در ابتدای خیابان پرتردد لاله‌زار تهران، کار گذاشته شده بود، کشف کردند. این بمب را ساعاتی بعد یکی از واحدهای خنثی‌کننده بمب، خنثی کرد.[۱۷] فرماندهی سپاه پاسداران منطقه3 (چالوس) و خبرگزاری جمهوری اسلامی نیز گزارش دادند که در ساعت 10 صبح امروز، بیش از 15 سارق مسلح با لباس نظامی پس از مسدودکردن خیابان‌های منتهی به بانک ملی و بانک صادرات سادات‌محله رامسر، بالغ‌بر یک میلیون و 700 هزار تومان موجودی این دو بانک را سرقت کردند. سارقان هنگام خروج مواد آتش‌زا به داخل بانک‌ها پرتاب کردند و علیه نظام جمهوری اسلامی شعار دادند. آنها پس از مواجه‌شدن با اعتراض یکی از عابران گلوله‌ای به پای وی شلیک کردند. این افراد در ادامه با پخش اعلامیه‌ای که در آن خود را از گردان سعادتی و گروهان علی صالحی (معدومان سازمان مجاهدین خلق) معرفی کردند، به‌طرف قبرستان شهر رفتند و بر سر قبر علی صالحی به خواندن سرود و سردادن شعار پرداختند و سپس به‌طرف جنگل گریختند.[۱۸]
گزارش- 6
6. پیکرهای تعدادی از شهیدان در شهرهای مختلف کشور تشییع شد. عده‌ای از اسیران عراقی به ساری و گرگان انتقال یافتند. پیکر 63 تن دیگر از رزمندگانی که در مصاف با اشغالگران عراقی در جبهه خرمشهر و سایر جبهه‌ها به شهادت رسیده‌اند، امروز در شهرهای مراغه، تبریز، زنجان، رامسر، آمل، نیشابور، خمینی‌شهر، یزد، نائین، ایلام، سمیرم و خرمشهر با حضور پرشکوه اقشار مختلف مردم تشییع و سپس در گلزار شهیدان این شهرها به خاک سپرده شد. همچنین، دیروز و امروز، 2510 تن از اسیران عراقی با دو قطار مسافربری به گرگان و ساری انتقال یافتند و در این شهرها اسکان داده شدند. به گزارش روزنامه جمهوری اسلامی، هنگام عبور اسیران از خیابان‌های ساری مردم این شهر با شعارهای “مرگ بر صدام” و “جنگ، جنگ تا پیروزی” انزجار خود را از حکومت متجاوز عراق اعلام کردند.[۱۹]
گزارش- 7
7. مبارزان کرد عراقی با اجرای آتش روی یک پادگان و یک پاسگاه مرزی عراق، تعدادی از سربازان عراقی را کشته یا مجروح کردند. اتحادیه میهنی کردستان عراق نیز از کشته‌شدن و دستگیری تعدادی از مردم کردستان عراق به‌دست نیروهای حکومت صدام خبر داد. به گزارش اداره دوم (فرماندهی اطلاعات) ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران، گروهی از پیشمرگان کرد عراقی امروز، پادگان سیدصادق عراق را با جنگ‌افزارهای سبک و سنگین به مدت دو ساعت زیر آتش قرار دادند و تعدادی از سربازان عراقی را کشته یا مجروح کردند.[۲۰] روزنامه حریت (چاپ آنکارا) نیز در گزارشی از نوار مرزی ترکیه و عراق، از حمله موشکی چریک‌های کرد به پاسگاه مرزی دوهاک و واردآمدن خساراتی به یک پل مرزی عراق خبر داده و نوشته است: درپی این حمله نیروهای عراقی با مبارزان کرد درگیر شدند و 5 نفر از آنان را کشته و 8 نفر را دستگیر کردند.[۲۱] همچنین، رادیو بی‌بی‌سی گزارش داد: «سخنگوی اتحادیه میهنی کردستان عراق [طالبانی‌ها] که یکی از دو سازمان چریکی عمده کردها در عراق است، می‌گوید که در هفته گذشته، در منطقه کردستان عراق، 28 نفر کشته و 700 نفر به اسارت درآمدند. این سخنگو اضافه کرد که تیراندازی‌ها و دستگیری‌ها در جریان تظاهرات گسترده علیه حکومت صدام حسین صورت گرفته است.»[۲۲]
گزارش- 8
8. با تداوم اوضاع نابسامان داخل عراق، امروز، تعدادی از مردم این کشور با عبور از مرز زمینی به ایران پناهنده شدند. روزنامه گاردین نیز این نابسامانی را متأثر از افزایش انتظار سقوط صدام در میان مردم عراق دانست. سپاه پاسداران کردستان اعلام کرد که صبح امروز، یک خانواده 20 نفری و نیز 4 نفر از دانشجویان دانشگاه‌های سلیمانیه و اربیل که از فشار و اختناق حکومت عراق به ستوه آمده‌اند، ازطریق مرز بانه به ایران پناهنده شدند.[۲۳] روزنامه گاردین (چاپ لندن) امروز، در مقاله‌ای با اعلام اینکه با افزایش انتظار سقوط صدام، مردم عراق تا حدی به مقابله با نیروهای امنیتی این کشور برخاسته‌اند، به تظاهرات روزهای اخیر در شهرهای شمالی عراق اشاره کرده و سپس به نقل از مخالفان حکومت صدام نوشته است: «اخیراً در میان ساکنان شیعه در بغداد، حله، ناصریه و بصره اقدامات خشونت‌آمیزی بروز کرده است. این منابع می‌گویند نیروهای امنیتی با بی‌رحمی کمتری نسبت به آنچه که معمولاً وجود داشت، به خاموش‌کردن تظاهرات پرداختند و این امر نشانه آن است که تمامی سطوح دستگاه ایجاد اختناق صدام از ترس انتقام احتمالی مردم در جست‌وجوی ضمانتی برای خود هستند.»[۲۴]
گزارش- 9
9. رئیس مجلس شورای اسلامی شایعه ارسال تجهیزات نظامی از رژیم صهیونیستی به ایران را توطئه جدید دشمنان درپی پیروزی‌های اخیر رزمندگان خواند. از سوی دیگر، دولت عراق با فرصت‌طلبی و بهره‌گیری از این ادعای صهیونیست‌ها، از کشورهای عربی خواست روابط خود را با ایران قطع کنند. حجت‌الاسلام هاشمی رفسنجانی رئیس مجلس شورای اسلامی، عصر امروز، در جمع مدیران کل سازمان بهزیستی مراکز استان‌ها در سخنانی با تأکید بر اینکه هم‌اکنون نظام جمهوری اسلامی ایران به ثبات رسیده است، گفت: «اینک آثار پیروزی و ثبات در همه ابعاد کاملاً مشهود است و ما می‌بینیم که پس از این پیروزی‌ها، دشمنان ما توطئه‌ای تازه را مبنی‌بر اینکه ایران از اسرائیل اسلحه خریده است، درست کرده‌اند. آن‌هم ملتی که حتی قبل از پیروزی انقلاب پایگاهی برای مردم فلسطین در مبارزه با اسرائیل به شمار می‌رفت و پس از انقلاب اسلامی، ایران از نادرترین کشورهای جهان است که با اتخاذ یک موضع قاطع، اسرائیل را مردود دانست و ما بار دیگر قاطعانه اعلام می‌کنیم اصل وجود اسرائیل در منطقه نامشروع است و هیچ کشوری با قاطعیت و صراحت ما در مقابل اسرائیل موضع نگرفته است و ما عملاً نیز این مسئله را نشان داده‌ایم.»[۲۵] از سوی دیگر، وزارت امور خارجه عراق امروز، با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد: «اظهارات وزیر دفاع اسرائیل دایر بر فروش 27 میلیون دلار اسلحه به ایران از اتحاد پنهانی بین تهران و تل‌آویو پرده برمی‌دارد و ایجاب می‌کند که کشورهای عرب مناسبات خود با ایران را قطع کنند.»[۲۶]
گزارش- 10
10. وزیر امور خارجه و سفیر ایران در سازمان ملل که برای شرکت در جلسه دفتر هماهنگی جنبش عدم‌تعهد وارد هاوانا شده‌اند، ضمن تشریح دلایل مخالفت ایران با برگزاری اجلاس آتی سران کشورهای عضو این جنبش در بغداد، خواستار بررسی این موضوع در جلسه هاوانا شدند. رادیو بی‌بی‌سی و خبرگزاری تانیوگ نیز با اعلام اینکه بررسی درخواست ایران، ازجمله موضوعات دستور کار این جلسه است، تغییر محل برگزاری اجلاس آتی سران جنبش غیرمتعهدها را خارج از اختیار این جلسه دانستند. به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی از هاوانا، وزیر امور خارجه ایران امروز، در رأس هیئتی دیپلماتیک وارد هاوانا پایتخت کوبا شد تا در جلسه هماهنگی وزیران امور خارجه کشورهای عضو جنبش عدم‌تعهد که قرار است پس‌فردا برگزار شود، شرکت کند. علی‌اکبر ولایتی پس از ورود به هاوانا با وزیر امور خارجه کوبا دیدار کرد و ضمن گفت‌وگو درخصوص موضوعات مورد علاقه دو کشور مخالفت ایران را با برگزاری اجلاس آتی سران کشورهای عضو جنبش عدم‌تعهد در بغداد، اعلام کرد. وی اقدام عراق به بمباران مناطق مسکونی شهرها و روستاهای ایران، آواره‌کردن بیش از دو میلیون نفر از مردم ایران، زیرپاگذاشتن تمامی قوانین بین‌المللی و حمله به هواپیمای مسافربری خارجی الجزایر را نمونه‌هایی از دلایل ایران برای این مخالفت برشمرد. ولایتی سپس با اشاره به پیروزی‌های اخیر ایران در جبهه‌های جنگ با عراق تأکید کرد: «هنوز مزدوران ارتش بعثی از آن‌سوی مرزها، مناطق مسکونی روستاها و شهرهای ما را گلوله‌باران می‌کنند. باتوجه‌به ارتکاب چنین جنایتی و همچنین ادامه آن، به‌نظر جمهوری اسلامی ایران، کنفرانس غیرمتعهدها نباید در بغداد برگزار شود.» وزیر امور خارجه ایران در پایان گفت: «باتوجه‌به اینکه تا شهریورماه آینده اجلاسی ازطرف غیرمتعهدها برگزار نخواهد شد و باتوجه‌به علاقه جمهوری اسلامی ایران به این جنبش، ما خواهان بررسی این موضوع در اجلاس غیرمتعهدها در هاوانا هستیم.» در جلسه مقدماتی گردهمایی وزیران امور خارجه کشورهای غیرمتعهد که بعدازظهر امروز، تشکیل شد، سعید رجایی خراسانی نماینده دائمی ایران در سازمان ملل نیز در مخالفت با برگزاری اجلاس آتی سران جنبش عدم‌تعهد در بغداد، گفت: «من مطمئنم بسیاری از شما نمایندگان محترم کسانی را که دست و پا یا هر دو را از دست داده‌اند، ندیده‌اید؛ من مطمئنم بیمارستان‌ها و منازل مسکونی بمباران‌شده را ندیده‌اید؛ حمله به مساجد، کلیساها و مدارس را ندیده‌اید؛ حمله به هواپیمای غیرنظامی را شاهد نبوده‌اید؛ ولی ما شاهد این تجاوزات بوده‌ایم و همه اینها ناقض اصول غیرمتعهدها است که ما برای پایبندی به آن در اینجا جمع شده‌ایم.» رجایی خراسانی افزود: «من مایلم در این فرصت اعلام کنم بغداد، به‌هیچ‌وجه جای امنی برای برگزاری کنفرانس غیرمتعهدها نخواهد بود و ما به شهری که مبارزه و مقاومت مردم آن درحال اوج‌گرفتن است نخواهیم رفت ... و معتقدیم که کنفرانس سران باید در محلی دیگر تشکیل شود.»[۲۷] از سوی دیگر، رادیو بی‌بی‌سی در اخبار فارسی بعدازظهر امروز خود، هدف از حضور وزیران امور خارجه کشورهای عضو جنبش عدم‌تعهد در هاوانا را فراهم‌کردن زمینه برگزاری اجلاس آتی سران این کشورها ـ که قرار است شهریورماه در بغداد تشکیل شود ـ اعلام کرد و گفت: «احتمالاً در گردهمایی هاوانا بیشتر مسائل اداری و اجرایی و به‌ویژه محل برگزاری اجلاس آینده جنبش غیرمتعهدها مطرح می‌شود، اما ایران و سوریه سخت درپی تغییر محل برگزاری اجلاس آینده‌اند.» بی‌بی‌سی به نقل از یک محقق و کارشناس سیاسی، احتمال تغییر محل اجلاس آتی را بعید دانست، اما افزود: «ادامه جنگ ایران و عراق برخی از اعضای جنبش را نگران آن کرده که مبادا برگزاری اجلاس آینده اصولاً غیرممکن گردد. در درجه اول، موضوع امنیت جانی نمایندگان مطرح است و در درجه دوم، [حضور] این نمایندگان در بغداد، پایتخت کشوری که خود در جنگ به سر می‌برد، چندان خوشایند نخواهد بود.»[۲۸] خبرگزاری رسمی یوگسلاوی تانیوگ نیز موفقیت اجلاس آتی سران کشورهای غیرمتعهد را با نتیجه مذاکرات هاوانا مرتبط دانست و درباره موضوعاتی که قرار است در این مذاکرات بررسی شود، چنین گزارش داد: «یکی از مسائل مورد اختلاف مربوط به پاره‌ای از اصول و هدف‌های غیرمتعهدها است که سران کشورهای غیرمتعهد در اجلاس گذشته نتوانستند درباره آن به توافق رسند. دومین مسئله مورد اختلاف که در اجلاس دفتر هماهنگی غیرمتعهدها در هاوانا مورد بررسی قرار می‌گیرد، درخواست ایران برای تغییر محل برگزاری هفتمین کنفرانس سران کشورهای جنبش عدم‌تعهد است که قرار است در بغداد تشکیل شود.» تانیوگ با تأکید بر اینکه تغییر محل برگزاری اجلاس آتی در حوزه اختیارات دفتر هماهنگی این جنبش قرار ندارد، اضافه کرد: «درخواست ایران سبب می‌شود که به‌طورکلی جنگ بین ایران و عراق در مذاکرات هاوانا مورد بررسی قرار گیرد. از دیدگاه تمامی کشورهای غیرمتعهد، این جنگ مانعی بزرگ بر سر راه موفقیت هفتمین اجلاس سران به وجود آورده است.»[۲۹]
گزارش- 11
11. عراق با این ادعا که ایران آغازگر تجاوز بوده، ضمن اعلام آمادگی برای عقب‌نشینی از خاک ایران، شرایط خود را برای برقراری آتش‌بس اعلام کرد. رادیو صوت‌الجماهیر عراق در بخش عربی ساعت 11:30 امروز خود، با ادعای اینکه چند روز پس از آغاز جنگ، عراق به‌طور رسمی اعلام کرد که هیچ‌گونه چشم‌داشتی به خاک ایران ندارد و آماده عقب‌نشینی و پذیرفتن صلح است، گفت: «این خط مشی عراق از ابتدای جنگ تاکنون بدون هیچ تغییری باقی مانده است. تمام تلاش‌های بین‌المللی و اسلامی را پذیرفتیم و سه بار آمادگی خود را برای برقراری آتش‌بس اعلام کردیم.» صوت‌الجماهیر سپس شرایط عراق برای برقراری آتش‌بس در جنگ با ایران را به این ترتیب برشمرد: «1. به‌رسمیت‌شناختن حقوق عراق طبق قراردادها، پروتکل‌ها و عرف‌های بین‌المللی؛ 2. عدم دخالت در امور داخلی عراق؛ 3. ایران از توسعه‌طلبی خود دست بردارد و سیاست تجاوزکارانه را به سیاست برقراری صلح و حسن همسایگی مبدل کند.» این رادیو در پایان گفتار خود اضافه کرد: «درحالی‌که عراق آمادگی خود را جهت عقب‌نشینی از سرزمین‌های ایران اعلام می‌کند، حکام تهران بااینکه نیروهای عراق هنوز در خاک آنها می‌باشند، اظهار می‌دارند که می‌خواهند به عراق حمله کنند. درحالی‌که عراق لزوم ایجاد روابط براساس عدم دخالت در امور یکدیگر را اعلام می‌کند، حکام تهران اعلام می‌کنند که در دخالت در امور عراق اصرار دارند. پس متجاوز کیست و صاحب حقانیت کیست، ما یا آنها؟»[۳۰]
گزارش- 12
12. مذاکرات دوروزه وزیران امور خارجه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس بدون دستیابی به نتیجه مشخصی پایان یافت و در بیانیه پایانی آن بدون حمایت از عراق، از ایران خواسته شد به جنگ پایان دهد. امروز، وزیران امور خارجه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس مذاکرات ناتمام شب گذشته خود را در ریاض از سرگرفتند. رادیو بی‌بی‌سی با اعلام این خبر گفت: «هدف از این مذاکرات اتخاذ سیاستی مشترک ازسوی این کشورها درخصوص پیروزی اخیر ایران علیه عراق است. شش کشور عضو یعنی عربستان سعودی، کویت، قطر، بحرین، عمان و امارات متحده عربی نگران آن‌اند که مبادا پیروزی اخیر ایران در جنگ موجب تزلزل ثبات منطقه شده و به ناآرامی در کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس منجر گردد.» بی‌بی‌سی افزود: «[این کشورها] اکنون در موقعیت دشواری قرار دارند، از یک‌سو مایل‌اند که از پیشروی‌های نظامی ایران و نفوذ روزافزون آن در منطقه جلوگیری کنند و از سوی دیگر به‌خوبی آگاه‌اند که موضع‌گیری علیه رژیم ایران عکس‌العمل شدید و خصمانه دولت ایران و مخالفت کشورهای تندرو عضو جبهه پایداری اعراب [سوریه، لیبی، الجزایر و یمن‌جنوبی] را که از ایران حمایت می‌کنند، به دنبال خواهد داشت.» بی‌بی‌سی درباره موضوعات طرح‌شده در این جلسه نیز اضافه کرد: «وزیران خارجه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج [فارس] آخرین تحولات جنگ ایران و عراق، به‌خصوص ورود نیروهای ایران به خرمشهر را بررسی کردند. همچنین، نتیجه تلاش‌های دیپلماتیک سعود الفیصل، وزیر خارجه عربستان سعودی نیز در این جلسه مطرح شد. وی اخیراً سعی داشته تا سوریه و الجزایر را [متقاعد] نماید که مقامات ایرانی را به پایان‌دادن جنگ ازطریق مذاکره راضی کنند.» این جلسه پس از سه ساعت مذاکره پایان یافت، بدون آنکه پیشنهاد قاطعی برای پایان‌دادن به جنگ ایران و عراق داده شود. رادیو بی‌بی‌سی با بیان اینکه نتیجه این مذاکرات نشان می‌دهد کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس در تعیین تحولات سیاسی و نظامی منطقه چندان قدرتی ندارند، گفت: «در قطعنامه نهایی این جلسه آمده که عراق همواره آماده است تا به مرزهای قانونی خود عقب‌نشینی کند و این آمادگی عراق مذاکره برای رسیدن به صلح را امکان‌پذیر می‌سازد. در این قطعنامه اظهار امیدواری شده است که ایران از تلاش‌هایی که برای خاتمه جنگ می‌شود، استقبال کند. وزیران خارجه شورای همکاری خلیج [فارس] اعلام کرده‌اند که پایان جنگ را برای حفظ ثبات و امنیت این منطقه و جلوگیری از مداخله نیروهای بیگانه حیاتی می‌دانند. این وزیران همچنین از تلاش‌های صلح‌جویانه سازمان کنفرانس اسلامی، کشورهای غیرمتعهد و سازمان ملل قدردانی کرده‌اند.» رادیو بی‌بی‌سی در پایان این گفتار افزود: «در قطعنامه نهایی این جلسه برخلاف آنچه انتظار می‌رفت علناً از دولت عراق ابراز حمایت نشده است. عراق تاکنون برای تأمین هزینه‌های جنگ چندین میلیارد دلار از کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس وام گرفته است. اما اکنون به نظر می‌رسد که این کشورها دیگر مایل نیستند که با حمایت علنی از عراق باعث خشم رهبران ایران شوند. ایران به‌خصوص پس از پیروزی‌های اخیر در جبهه جنگ بر امور سیاست منطقه تسلط زیادی یافته و نشان داده است که مداخله کشورهای دیگر را در سیاست‌های خود به‌هیچ‌وجه نخواهد پذیرفت.»[۳۱] درپی انتشار قطعنامه این جلسه، یونایتدپرس از ریاض، گزارش داد: «ناظران سیاسی معتقدند که عربستان سعودی در تلاش‌های خود برای پر‌کردن فاصله بین کشورهای تندرو عرب حامی ایران و میانه‌رو با شکست مواجه شده است.»[۳۲] خبرگزاری فرانسه نیز از ریاض، در گزارشی با اعلام اینکه این جلسه پس از ساعت‌ها مذاکره درمورد جنگ ایران و عراق بدون نتیجه پایان یافت، گفت: «در این جلسه با انتشار اعلامیه‌ای مشترک تنها از ایران خواسته شد به جنگ خاتمه دهد.»[۳۳] همچنین، روزنامه الخلیج (چاپ شارجه) د ر بررسی این قطعنامه اگرچه از تلاش شورای همکاری خلیج‌فارس برای اتخاذ یک موضع واحد دربرابر جنگ ایران و عراق و نیز ترغیب تلاش‌های میانجیگرانه سازمان کنفرانس اسلامی و جنبش عدم‌تعهد تقدیر کرد، اما آن را کافی ندانست و با تأکید بر اینکه کشورهای منطقه باید از شورای امنیت سازمان ملل بخواهند تا تلاش‌هایش برای خاتمه‌دادن به این جنگ را افزایش دهد، نوشت: «اگر شورای امنیت مسئله این جنگ را مورد بحث قرار دهد، این مسئله به‌صورت یک مسئله بین‌المللی درخواهد آمد.»[۳۴] رادیو اسرائیل هم با اعلام اینکه «وزیران امور خارجه شش کشور عربی خلیج‌فارس در پایان گفت‌وگوهای دوروزه در ریاض، تقاضای همیشگی خود برای پایان‌بخشیدن به جنگ ایران و عراق را تجدید کردند»، گفت: «کشورهای نامبرده هرگز نسبت به ادامه جنگ نظر موافقی نداشتند و رویدادهای چند هفته اخیر، آنها را در عقیده خود دایر بر لزوم پایان‌بخشیدن به این جنگ مصمم‌تر ساخته است.» این رادیو سپس به تحلیل مخالفت کشورهای عرب منطقه با ادامه جنگ ایران و عراق پرداخت و با تأکید بر اینکه اگر صدام در آغاز جنگ موفق می‌شد با تصرف خرمشهر و آبادان بر اروندرود تسلط یابد، ایران را از سه جزیره تنب کوچک و بزرگ و بوموسی بیرون می‌راند و خود به‌عنوان یک فرمانروای مطلق در حوزه خلیج‌فارس اراده‌اش را بر کشورهای عرب منطقه تحمیل می‌کرد، ادامه داد: «عراق در رقابت با مصر و سوریه همیشه داعیه رهبری جهان عرب را داشته و تسلط بر حوزه خلیج‌فارس، عراق را در راه نیل به این آرزوی دیرین بسیار یاری می‌بخشید. آن‌گاه عربستان سعودی و بیش از آن امیرنشین‌های ضعیف و کوچک [مانند] کویت، بحرین، امارات متحده عربی، قطر و عمان در معرض دست‌اندازی رژیم بغداد قرار می‌گرفتند و اکنون که صدام به این آرزوی خویش نرسیده و رزمندگان ایرانی توانسته‌اند ارتش دشمن را از خرمشهر به عقب برانند و در آستانه آزادسازی سایر نقاط اشغالی کشور خود قرار گیرند، حکومت اسلامی ایران تهدیدهای خود را علیه حکومت‌های حوزه خلیج‌فارس شدت بخشیده و صریحاً اعلام می‌دارد که اگر آنها به راه اسلام بازنگردند و یا به عبارت صحیح‌تر اگر از سیاست و ایدئولوژی رژیم تهران پیروی نکنند، مجازات خواهند شد و با خطر سقوط و سرنگونی روبه‌رو خواهند گردید. بدین‌سان آنان که نام کشورهای میانه‌رو عرب بر خود نهاده و درحال‌حاضر امنیت خویش را در خطر می‌بینند، خواهان پایان‌یافتن این جنگ هستند و توصیه می‌کنند درگیری‌ها و اختلاف‌نظرها ازطریق میانجیگری و مصالحه حل شود.» رادیو اسرائیل در ادامه این تحلیل با اشاره به اینکه در بیانیه پایانی جلسه امروز شورای همکاری خلیج‌فارس از ادامه کمک کشورهای عضو این شورا به عراق حرفی به میان نیامده است، گفت: «گرچه کشورهای نامبرده هرگز از صدام و رژیم او خرسند نبودند، ولی اکنون از سقوط وی نیز بیم دارند، زیرا با رفتن صدام ممکن است حکومتی در بغداد روی کار آید که برای پایان‌بخشیدن به جنگ با ایران به حکومت سوریه نزدیک شود و از حافظ اسد که با ایران مناسباتی بسیار دوستانه دارد کمک بخواهد و این خود جناح افراطیون عرب را تقویت خواهد [کرد] و جبهه امتناع [پایداری] عربی را نیرومند خواهد ساخت و ممکن است خاورمیانه [غرب آسیا] را به ماجراجویی‌هایی تازه بکشاند.» این رادیو در پایان تحلیل خود اضافه کرد: «جنگ ایران و عراق دودستگی و نفاق را در جهان عرب شدت بخشیده و شکاف موجود را عمیق‌تر ساخته است. از یک‌سو حافظ اسد و معمر قذافی و یارانشان با حمایت از ایران خواهان سرنگونی رژیم صدام حسین هستند و از سوی دیگر ملک خالد، سالم الصباح و هم‌پیمانانشان بیم دارند که سقوط صدام زلزله‌ای در منطقه ایجاد کند و نتایجی وخیم درپی داشته باشد، ولی درهرحال حکومت اسلامی ایران در درخواست خود مبنی‌بر لزوم سرنگونی صدام و حتی محاکمه و مجازات او پابرجا می‌باشد و چنین خواسته‌هایی پایان‌بخشیدن به جنگ را دشوارتر خواهد ساخت. از سوی دیگر، رژیم کنونی ایران از جنگ و ادامه آن برای تقویت پایه‌های خویش به‌خوبی بهره‌برداری کرده و دلیلی نمی‌بیند از خواسته خویش که جزئی از ایدئولوژی حکومت می‌باشد، صرف‌نظر کند.»[۳۵]
گزارش- 13
13. در ادامه فعالیت‌های دیپلماتیک درخصوص جنگ ایران و عراق، شورای امنیت سازمان ملل تشکیل جلسه داد؛ وزیر امور خارجه ایتالیا با سفیران ایران و عراق در این کشور گفت‌وگو کرد؛ وزیران امور خارجه عربستان سعودی و مراکش با پیام‌هایی از سوی سران کشورهای خود به‌ترتیب به اردن و عربستان سفر کردند و رئیس‌جمهور مصر گفت از هر تلاشی برای خاتمه جنگ حمایت می‌کند. به گزارش یونایتدپرس از سازمان ملل، شورای امنیت پشت درهای بسته جنگ ایران و عراق را بررسی کرد. در این جلسه 30 دقیقه‌ای، 15 عضو شورا از خاویر پرز دکوئیار دبیرکل سازمان ملل، خواستند تا ازطریق معاون و نماینده‌اش به تلاش‌های خود برای یافتن راه‌حل خاتمه این جنگ ادامه دهد.[۳۶] رادیو اسرائیل نیز با اعلام اینکه جلسه شورای امنیت به درخواست اردن تشکیل شده است، گفت: «اردن در این درخواست اعلام داشته که ادامه جنگ ایران و عراق صلح خاورمیانه [غرب آسیا] را به خطر انداخته و آرامش جهان را مورد تهدید قرار داده است.»[۳۷] خبرگزاری فرانسه هم در گزارشی از این جلسه به سابقه اقدامات سازمان ملل اشاره کرده و آورده است: «شورای امنیت اندکی پس از آغاز جنگ ایران و عراق این مسئله را مورد بررسی قرار داد و دبیرکل سازمان ملل را مأمور میانجیگری بین دو کشور کرد. از آن پس اولاف پالمه [نماینده سوئدی دبیرکل وقت سازمان ملل] پنج بار از تهران و بغداد دیدن کرد، ولی از گفت‌وگوهای خود با مقام‌های دو کشور نتیجه نگرفت.» خبرگزاری فرانسه همچنین از سفر دیروز اولاف پالمه به نیویورک خبر داد و اضافه کرد که وی قرار است امروز، با دبیرکل سازمان ملل دیدار کند.[۳۸] در همین حال، وزیر امور خارجه ایتالیا امروز، پس از دیدار با سفیران ایران و عراق در این کشور گفت: «ایتالیا آماده است برای حل مسالمت‌آمیز اختلافات این دو کشور کمک کند.» وی تأکید کرد که ایتالیا با هر دو کشور ایران و عراق روابط دوستانه دارد. وزارت امور خارجه ایتالیا نیز پس از این دیدارها با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد که دولت این کشور آماده فراهم‌سازی زمینه مذاکرات میان ایران و عراق برای حل مسالمت‌آمیز اختلافاتشان است.[۳۹] از سوی دیگر، سعود الفیصل وزیر امور خارجه عربستان سعودی، امروز، پس از پایان جلسه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس با پیام کتبی ملک خالد شاه عربستان برای ملک حسین شاه اردن وارد امان پایتخت اردن، شد. به گزارش یونایتدپرس از امان، سعود الفیصل گفت دیدارش از اردن بخشی از مشورت‌های میان دولت‌های عربی درباره اوضاع منطقه است.[۴۰] محمد بوسته وزیر امور خارجه مراکش نیز با سفر به عربستان سعودی پیام ملک حسن را به ملک خالد تسلیم کرد. خبرگزاری فرانسه از ریاض، ضمن اعلام این خبر افزود: «این پیام مربوط به راه‌های حل‌وفصل کشمکش ایران و عراق و اوضاع جهان عرب می‌باشد.»[۴۱] به گفته رادیو قطر، حسنی مبارک رئیس‌جمهور مصر هم امروز، در دو جلسه با برخی مقام‌های دولت این کشور مسئله جنگ ایران و عراق و اوضاع کنونی منطقه خلیج‌فارس را بررسی کرد.[۴۲] مبارک حمایت مصر از هرگونه تلاش در راه پایان‌دادن به این جنگ را اعلام کرد.[۴۳]
گزارش- 14
14. درحالی‌که رئیس‌جمهور سوریه ورود نیروهای ایران به خاک عراق را حق طبیعی ایران می‌داند، رادیو امریکا به نقل از یک مقام دولت سوریه اعلام کرد که این کشور با ورود قوای نظامی ایران به خاک عراق مخالفت خواهد کرد. فخرالدین حجازی نماینده مردم تهران، که به‌تازگی همراه محمد غرضی وزیر نفت ایران، به سوریه سفر کرده بود، در یک مصاحبه مطبوعاتی به دیدار هیئت ایرانی با حافظ اسد رئیس‌جمهور سوریه، اشاره کرد و گفت: «آنچه که جالب به نظر می‌رسید آگاهی رئیس‌جمهوری سوریه از جریان کلی جنگ و پیروزی‌های رزمندگان اسلام بود و توسط مهندس غرضی جزئیات جنگ نیز از روی نقشه به اطلاع ایشان رسید.» حجازی افزود: «یکی از کشورهای بلوک شرق به سوریه فشار آورده است که خطوط لوله نفت عراق که چندی پیش توسط سوریه بسته شده است را باز کند، ولی حافظ اسد این خواسته کشور مزبور را مردود دانسته و عملی غیرممکن اعلام کرده است. همچنین، رئیس‌جمهوری سوریه در پاسخ به کشورهای مرتجع عرب بر اینکه ایران قصد دارد با واردشدن به خاک عراق حکومت این کشور را سرنگون کند، گفت: این یک حق طبیعی ایران است، زیرا عراق به‌منظور ساقط‌کردن جمهوری اسلامی ایران به خاک این کشور تجاوز کرد و اکنون ورود ایران به خاک عراق برای سرنگون‌کردن حکومت این کشور یک حق طبیعی است.»[۴۴] از سوی دیگر، رادیو صدای امریکا در یکی از بخش‌های خبری امروز خود گفت: «یکی از مقامات بلندپایه دولت سوریه خاطرنشان کرده است که کشور متبوعش باآنکه در جنگ خلیج‌فارس حامی ایران بوده است، اما با تهاجم قوای این کشور به خاک عراق مخالفت خواهد کرد.»[۴۵]
گزارش- 15
15. روزنامه پراودا ارگان رسمی حزب کمونیست شوروی که تاکنون از انعکاس و تفسیر پیروزی‌های ایران در عملیات بیت‌المقدس اجتناب کرده است، از احتمال ورود قوای نظامی ایران به خاک عراق ابراز نگرانی کرد. یک روزنامه آلمانی نیز سقوط صدام را مشکل بزرگ شوروی دانست. امروز، پراودا در مقاله‌ای بدون اشاره به تجاوز ارتش عراق به خاک ایران، با تأکید بر اینکه «اتحاد شوروی از همان آغاز جنگ [ایران و عراق] طرف‌دار قطع هرچه زودتر آن بود» نوشته است: «این خونریزی بی‌معنا و نابخردانه تنها به نفع نیروهای امپریالیسم است که خواب بازستاندن مواضع ازدست‌رفته خود را در منطقه می‌بینند، مواضعی که به‌ویژه پس از انقلاب ایران متزلزل شد.» این روزنامه چاپ مسکو در ادامه مقاله خود به حضور یک ناوگروه بزرگ نیروی دریایی امریکا در نزدیکی خلیج‌فارس، استقرار 5 هواپیمای آواکس امریکایی مجهز به سیستم هشداردهنده، استقرار نیروهای واکنش سریع امریکا در مصر، سومالی، کنیا و عمان به‌عنوان عواملی که می‌توانند تنش موجود در منطقه را شدت بخشند، اشاره و اضافه کرده است: «امپریالیست‌ها موفق شده‌اند از درگیری مسلحانه ایران و عراق نفع زیادی ببرند و نمی‌خواهند که آتش این درگیری خاموش شود.» پراودا همچنین از دو دسته کشورهای عربی که از عراق و ایران حمایت می‌کنند، نام برده و سپس با ابراز نگرانی درباره احتمال ورود نیروهای ایران به خاک عراق آورده است: «گسترش عملیات جنگی مثلاً توسعه آن به خاک عراق که این اواخر صحبت‌هایی پیرامون آن به گوش می‌رسد، می‌تواند باعث جلب [نظر] کشورهای جدید به این درگیری مسلحانه شود. تل‌آویو و واشنگتن امید دارند که درصورت تشدید اختلاف‌ها میان کشورهای عربی، مسائل حل‌نشده مربوط به اختلافات منطقه خاورنزدیک به فراموشی سپرده شود. این مسائل عبارت‌اند از: برطرف‌کردن پیمان‌های تجاوز اسرائیل، اداره حقوق پایمال‌شده فلسطینی‌ها و جست‌وجوی راه‌های استقرار صلح عادلانه و بادوام در خاورنزدیک. حتی به عقیده روزنامه دیلی تلگراف ارگان محافظه‌کاران انگلیس، توسعه ابعاد درگیری میان ایران و عراق جدایی کشورهای عربی را عمیق‌تر خواهد ساخت و به اسرائیل فرصت خواهد داد که بار دیگر به تجاوز دست زند.» پراوادا در پایان ابراز امیدواری کرده است که تلاش‌هایی که برای یافتن راه‌های مسالمت‌آمیز برای پایان‌دادن به جنگ ایران و عراق از سر گرفته شده است، به موفقیت برسد.[۴۶] در همین حال، روزنامه فرانکفورتر الگمانیه (چاپ آلمان‌غربی) در شماره امروز خود نوشته است: «سقوط صدام مشکل ابرقدرت‌ها است و شوروی همچون امریکا با مسئله‌ای بزرگ در منطقه خلیج‌فارس روبه‌رو است.»[۴۷]
منابع و مآخذ روزشمار 1361/03/10
- ↑ سند شماره 7866 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش نوبه‌ای رکن2 قرارگاه کربلا، شماره 501، 10/3/1361، صص 3 1.
- ↑ روزنامه کیهان، 11/3/1361، ص2.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارشهای ویژه، شماره 73، 11/3/1361، ص4، اهواز - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 10/3/1361.
- ↑ واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 10/3/1361، ص1، رادیو بغداد، 10/3/1361.
- ↑ سند شماره 435663 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: تلفن‌گرام فرماندهی کل سپاه به مناطق ده‌گانه سپاه، 10/3/1361.
- ↑ روزنامه جمهوری اسلامی، 10/3/1361، ص2.
- ↑ سند شماره 7862 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از لشکر5 نصر سپاه به قرارگاه مرکزی کربلا، 10/3/1361.
- ↑ سند شماره 7861 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: لشکر5 نصر سپاه به قرارگاه مرکزی کربلا، 10/3/1361.
- ↑ سند شماره 7863 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: لشکر5 نصر سپاه - واحد مهندسی رزمی به تیپ‌های تابعه، 10/3/1361.
- ↑ سند شمار 57798 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: تلفن‌گرام فرماندهی سپاه منطقه5 (تبریز) به فرماندهی کل سپاه، 10/3/1361.
- ↑ سند شماره 52737 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: واحد طرح و برنامه سپاه منطقه7 (باختران) به طرح و برنامه عملیات و اطلاعات مرکز، 12/3/1361.
- ↑ روزنامه کیهان، 10/3/1361، ص14.
- ↑ سند شماره 52750 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از سپاه پاسداران منطقه7 (باختران) به سپاه پاسداران مرکز، 13/3/1361.
- ↑ روزنامه کیهان، 10/3/1361، ص14.
- ↑ سند شماره 344941 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از رکن2 (اطلاعات) لشکر28 سنندج به استانداری کردستان (مشاور سیاسی و نظامی)، 19/3/1361.
- ↑ روزنامه کیهان، 10/3/1361، ص2.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارشهای ویژه، شماره 73، 11/3/1361، ص6، تهران - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 10/3/1361.
- ↑ سند شماره 57805 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از فرماندهی سپاه منطقه3 (چالوس) به فرماندهی مرکز، 11/3/1361؛ و خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارشهای ویژه، شماره 74، 12/3/1361، صص 12 و 13، ساری - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 11/3/1361.
- ↑ روزنامه جمهوری اسلامی، 11/3/1361، صص 2 و 4.
- ↑ سند شماره 7905 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش نوبه‌ای اطلاعات اداره دوم ستاد مشترک ارتش، شماره 76، 14/3/1361، ص3.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارشهای ویژه، شماره 73، 11/3/1361، ص5، آنکارا - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 10/3/1361.
- ↑ واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 10/3/1361، ص9، رادیو بی‌بی‌سی، 10/3/1361.
- ↑ روزنامه جمهوری اسلامی، 12/3/1361، ص2.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارشهای ویژه، شماره 76، 14/3/1361، ص26، تهران - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 13/3/1361.
- ↑ روزنامه کیهان، 11/3/1361، ص14.
- ↑ واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 10/3/1361، ص12، رادیو اسرائیل، 10/3/1361.
- ↑ روزنامه کیهان، 11/3/1361، صص 13 و 16.
- ↑ واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 10/3/1361، ص9، رادیو بی‌بی‌سی، 10/3/1361.
- ↑ روزنامه اطلاعات، 10/3/1361، ص16.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارشهای ویژه، شماره 73، 11/3/1361، ص16، رادیو صوت‌الجماهیر، 10/3/1361.
- ↑ واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 10/3/1361، صص 7 و 8، رادیو بی‌بی‌سی، 10/3/1361.
- ↑ روزنامه کیهان، 11/3/1361، ص16.
- ↑ همان.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارشهای ویژه، شماره 74، 12/3/1361، صص 3 و 4، ابوظبی - خبرگزاری امارت عربی متحده، 11/3/1361.
- ↑ واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 10/3/1361، صص 10 و 11، رادیو اسرائیل، 10/3/1361.
- ↑ روزنامه کیهان، 11/3/1361، ص16.
- ↑ واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 10/3/1361، ص12، رادیو اسرائیل، 10/3/1361.
- ↑ روزنامه اطلاعات، 10/3/1361، ص16.
- ↑ واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 10/3/1361، ص13، رادیو اسرائیل به نقل از خبرگزاری فرانسه از رم، 10/3/1361.
- ↑ روزنامه اطلاعات، 11/3/1361، ص16.
- ↑ همان.
- ↑ همان.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارشهای ویژه، شماره 74، 12/3/1361، ص5، تهران - به نقل از روزنامه سعودی عرب نیوز، 11/3/1361.
- ↑ روزنامه کیهان، 10/3/1361، ص13.
- ↑ واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 10/3/1361، ص2، رادیو صدای امریکا، 10/3/1361.
- ↑ واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 10/3/1361، صص 13 و 14، رادیو مسکو، 10/3/1361.
- ↑ روزنامه کیهان 12/3/1361، ص16.