1361.03.09
| روزشمار جنگ سال 1361 1361.03.09 | |
|---|---|
| نام‌های دیگر | نه خرداد |
| تاریخ شمسی | 1361.03.09 |
| تاریخ میلادی | 30 مه 1982 |
| تاریخ قمری | 6 شعبان 1402 |
گزارش- 1
1. امروز، ارتش بعث عراق علاوه‌بر ادامه فعالیت برای مستحکم‌کردن مواضع پدافندی خود در غرب نوار مرزی منطقه عملیاتی بیت‌المقدس و اجرای آتش روی خرمشهر و آبادان، به پالایشگاه تبریز و تأسیسات نفتی جزیره خارک حمله هوایی کرد. گزارش‌های رسیده از جبهه های غرب و جنوب کشور از تداوم درگیری قوای نظامی ایران و عراق در این جبهه ها به‌صورت تبادل آتش پراکنده توپخانه و سایر سلاح‌ها حکایت دارد و ارتش عراق ضمن اینکه در امتداد نوار مرزی شلمچه تا طلائیه همچنان به تحکیم مواضع پدافندی خود مشغول می‌باشد،[۱] با زیر آتش قرار‌دادن خرمشهر و آبادان علاوه‌بر واردآوردن خسارت به برخی نقاط این شهرها، ازجمله چند منزل مسکونی و یک بیمارستان در آبادان، یک تن را شهید و 10 تن را مجروح کرده است.[۲] دراین‌میان، هواپیماهای عراق نیز بار دیگر با تجاوز به حریم هوایی جبهه جنوب، چند نقطه از محل استقرار رزمندگان ایران و نیز شهرهای خرمشهر و آبادان را بمباران کردند[۳] که از خسارات و تلفات واردشده گزارشی در دست نیست، اما اعلام شده است یکی از این هواپیماها در ساعت 14:47، هدف پدافند هوایی ارتش جمهوری اسلامی قرار گرفت و در شمال آبادان، سرنگون شد.[۴] امروز همچنین، پالایشگاه تبریز و تأسیسات نفتی جزیره خارک مورد حمله هوایی واقع شدند. حمله هواپیماهای عراقی به پالایشگاه تبریز ناموفق بود،[۵] ولی در حمله به خارک که در ساعت 15:03، با 2 فروند هواپیما انجام شد، اگرچه بمبها به هدف اصابت نکرده و به درون آب‌های خلیج‌فارس فروافتادند، اما لوله‌های انتقال‌دهنده نفت به اسکلههای بارگیری، هدف رگبار گلوله‌های جنگنده‌های عراقی قرار گرفته و به آتش کشیده شدند. از کارکنان این تأسیسات نیز یک تن شهید و 3 تن مجروح شدند. اطفای آتش در لوله‌های نفت دو ساعت به طول انجامید و از ساعت 19:15 نیز عملیات بارگیری نفت از اسکله از سر گرفته شد.[۶] از سوی دیگر، سخنگوی نظامی عراق با ادعای اینکه صبح امروز، توپخانه ایران روستای پنجوین و مراکز غیرنظامی بصره را زیر آتش قرار داده و خساراتی را به آنها وارد کرده است، گفت که حملات هوایی بعدازظهر امروز، به جزیره خارک و پالایشگاه تبریز به‌تلافی حملات توپخانهای صبح امروز ایران انجام شده است.[۷] وی همچنین شرکت‌های نفتی را از بارگیری در جزیره خارک بر حذر داشت.[۸] فرماندهی ارتش عراق نیز با صدور اطلاعیه‌ای تهدید کرد که اگر حملات ایران به مناطق غیرنظامی تکرار شود، عراق نیز غیرنظامیان ایرانی را هدف حملات خود قرار خواهد داد.[۹] در مقابل خبرگزاری جمهوری اسلامی نیز در گزارشی از حملات امروز ارتش عراق به جزیره خارک، پالایشگاه تبریز و شهرهای آبادان و خرمشهر آورده است: «اینک رزمندگان اسلام در تمامی جبهه‌ها در شهرهای ویران هویزه و خرمشهر میپرسند تا کی می‌توان جنایت بعثیون را در گلوله‌باران شهرهای مرزی نظاره کرد و از داخل خاک میهن اسلامی به جلوگیری از آنها پرداخت، به‌خصوص که ما به‌دلیل رعایت اصول اسلامی ناگزیریم تنها هدفهای نظامی دشمن را هدف قرار دهیم و دشمن بعثی با سوءاستفاده از این موضوع، مواضع نظامی خود را به داخل نقاط مسکونی در شهرهای مرزی خود انتقال داده است.»[۱۰]
گزارش- 2
2. با اجرای دو عملیات نیروهای خودی در مناطق سلماس و مهاباد، چند تن از اشرار مسلح ضدانقلاب کشته و تعدادی تسلیم شدند. فرماندهی سپاه منطقه5 کشور (تبریز) در گزارشی به فرماندهی کل سپاه خبر داد که درپی تسلیم‌شدن عارف پاکی یاغی منطقه شپیران از توابع سلماس، امروز، یک ستون از نیروهای سپاه و ژاندارمری به این منطقه عزیمت کردند و بدون درگیری در یکی از روستاهای منطقه استقرار یافتند. به‌دنبال این اقدام، 14 تن از افراد عارف پاکی با سلاح و مهمات به نیروهای خودی تسلیم شدند.[۱۱] روزنامه کیهان نیز به نقل از روابط‌عمومی ستاد عملیاتی شمال‌غرب کشور گزارش داده است که در حمله نیروهای خودی به چادری که محل تجمع یکی از گروه‌های مسلح در اطراف مهاباد بود، 6 تن از آنان کشته شدند.[۱۲]
گزارش- 3
3. در تهران، با کشف چند خانه تیمی سازمان مجاهدین خلق (منافقین) عده‌ای از اعضای آن کشته یا دستگیر شدند. ترور دادستان کل کشور ناکام ماند و 2 بسیجی براثر انفجار بمب شهید شدند. در رشت هم یک عضو سازمان مجاهدین خلق (منافقین) در یک درگیری کشته شد. روابط‌عمومی سپاه پاسداران منطقه10 کشور (تهران) امروز، در اطلاعیه‌ای از کشف چند خانه تیمی سازمان مجاهدین خلق (منافقین) و کشته یا دستگیرشدن عده‌ای از اعضای این سازمان خبر داد. در قسمتی از این اطلاعیه با اعلام اینکه «در این لانهها مقادیری سلاح و مهمات، اسناد درون‌گروهی و طرح‌های ترور به دست آمد»، اسامی 8 تن از کشته‌شدگان درج شده است. در پایان اطلاعیه نیز آمده است: «ما بار دیگر، به تمامی اعضا و هواداران فریب‌خورده این گروهکهای ملحد هشدار می‌دهیم که هرچه سریع‌تر به دامان اسلام عزیز برگردند، وگرنه دیر یا زود سرنوشتی همچون دیگر عوامل امریکا خواهند داشت.» [۱۳] همچنین حجت‌الاسلام‌والمسلمین هاشمی رفسنجانی رئیس مجلس شورای اسلامی، در یادداشت‌های روزانه خود آورده است: «خبر دادند که بعدازظهر در طبقه سوم کاخ دادگستری، بمبی منفجر شده و هدف آن دادستان کل کشور [حجت‌الاسلام‌والمسلمین ربانی املشی] بوده است، بحمدالله موفق نشده‌اند. معمولاً منافقین بعد از هر پیروزی ما در جبهه‌ها این‌گونه اقدامات را برای تلخ‌کردن کام‌های شیرین مردم و تحت‌الشعاع قرار‌دادن اخبار پیروزی دارند.»[۱۴] خبرگزاری جمهوری اسلامی نیز به نقل از ستاد مرکزی کمیته انقلاب اسلامی گزارش داد که ساعت 20:20 امروز، 2 تن از نیروهای بسیج سپاه پاسداران منطقه لاله‌زار تهران پس از کشف یک بمب نسبتاً قوی در حوالی مسجد بزرگ این منطقه، هنگام انتقال بمب به محل مناسب برای خنثی‌کردن، براثر انفجار آن به شهادت رسیدند.[۱۵] همچنین گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی از رشت حاکی است: ساعت 19:30 امروز، یکی از اعضای سازمان مجاهدین خلق (منافقین) در درگیری مسلحانه با پاسداران سپاه در خیابان شریعتی این شهر، کشته شد. بنا بر همین گزارش، در این درگیری یک عابر پیاده نیز به شهادت رسید و فردی دیگر سخت مجروح شد که به بیمارستان انتقال یافت.[۱۶]
گزارش- 4
4. به گفته یک عضو شورای‌عالی قضایی، امام خمینی ضمن اظهار رضایت از عملکرد دادسراها و دادگاههای انقلاب اسلامی در مقابله با اعمال جنایت‌بار ضدانقلابیون بر ضرورت ادامه فعالیت این تشکیلات تا خاتمه اعمال ضدانقلابی اخلالگران تأکید کردند. حجت‌الاسلام‌والمسلمین محمد مؤمن قمی عضو شورای‌عالی قضایی، نتایج دیدار اخیر مقامات عالی‌رتبه قضایی کشور با امام خمینی را تشریح کرد. وی با اشاره به اتفاق‌نظر موجود بین مسئولان قضایی کشور در این دیدار، گفت: «پس از گزارشاتی که خدمت امام ارائه شد، ایشان در رهنمودهایشان خطاب به این مسئولین فرمودند تازمانی‌که قضات واجد شرایط و برخوردار از خصوصیاتی که اسلام برای یک قاضی در نظر گرفته است، در دادگستری جمهوری اسلامی مستقر نشده‌اند و کلیه احکام منطبق با قوانین اسلامی در دادگستری به اجرا درنیامده است، دادگاههای انقلاب اسلامی باید به قوت خود باقی بمانند.» وی تصریح کرد: «ایشان نظر داشتند که دادسراها و دادگاههای انقلاب اسلامی در مقابله با اعمال جنایت‌بار ضدانقلابیون خوب عمل کرده‌اند و در شرایط فعلی چون می‌توانند به اخلالگری‌های آنان پایان دهند تا خاتمه اعمال ضدانقلابی اخلالگران باید به فعالیت خود ادامه دهند.» حجت‌الاسلام مؤمن افزود: «در دیدار اخیر، موردی نیز دراین‌خصوص [مطرح شد] که ما پس از ایجاد دادگستری اسلامی می‌توانیم تازمانی‌که اعمال ضدانقلابیون در جمهوری اسلامی خاتمه نیافته است، شعبی با نام دادگاه ویژه جهت رسیدگی به امور جنایت‌بار آنان داشته باشیم .» عضو شورای‌عالی قضایی همچنین اظهار داشت: «دادستان کل انقلاب اسلامی دارای اختیاراتی است که طبق آن باید اقدامات و هرگونه فعالیت دادسراهای انقلاب اسلامی سراسر کشور را زیر نظر داشته باشد.» وی درباره نحوه فعالیت دادگاههای عالی قم نیز گفت اضافه کرد: «دادگاههای قم متشکل از 10 شعبه عالی است که درحال‌حاضر با استفاده از مدرسین و مجتهدین و فضلای عالی‌مقام قم به احکام دادگاههای بدوی که درزمینه اعدام، مصادره اموال یا نقص عضو صادر شده است، رسیدگی می‌کند.» وی دراین‌خصوص تصریح کرد: «دادگاههای بدوی تنها درصورتی می‌توانند احکام مورد نظر را به مرحله اجرا درآورند که دادگاه عالی قم قبلاً آن را تأیید کرده باشد.»[۱۷]
گزارش- 5
5. امام خمینی در دیدار کارکنان صنعت نفت با ایشان، این صنعت را بالاترین هدف دشمنان و مؤثرترین ارگان برای حفظ اسلام و کشور خواندند و با بیان اینکه امریکا به‌دنبال منابع نفت کشورهای منطقه است، بر ایستادگی ملت و دولت ایران در مقابل هرگونه سلطه‌جویی تأکید و به کارکنان صنعت نفت توصیه کردند که دربرابر توطئههای دشمنان برای نفوذ و ایجاد اختلاف در این صنعت هوشیار باشند. امام خمینی رهبر انقلاب اسلامی، صبح امروز در جمع وزیر، مدیران و کارکنان وزارت نفت در سخنانی با بیان اینکه «در این پیروزی بزرگی که نصیب ایران شده است و بحمدالله قدم‌های آخر را طی می‌کند و دشمنان اسلام و میهن شما نفسهای آخر را میکشند»، تهدیدات اخیر علیه جمهوری اسلامی را ناشی‌از هراس دشمنان «از این قدرت اسلامی و از این وحدتی که در ایران پیدا شده است و انسجامی که در تمام گروه‌های این ملت پیدا شده است» دانستند و سپس در تبیین اهمیت صنعت نفت و کارکنان آن گفتند: «بالاترین ارگانی که هدف جنایتکاران است، قضیه نفت است و قضیه کارمندان و کارفرمایان نفت است. شما باید توجه بکنید که حفظ این کشور و حفظ اسلام در این ناحیه بسته به تعهد شما به اسلام و میهن خودتان است.» رهبر انقلاب اسلامی همچنین کارکنان صنعت نفت را به هوشیاری در مقابل حیله‌های دشمنان به‌منظور نفوذ در میان آنها توصیه کردند و سپس با اشاره به اظهارات اخیر وزیر امور خارجه امریکا مبنی‌بر اینکه امریکا در منطقه خلیج‌فارس منافع و دوستانی دارد، خطاب به کشورهای عربی همسایه ایران اظهار داشتند: «مقصود امریکا از اینکه ما دوستانی داریم و منافعی داریم و دنبال او دوستان و منافع خودشان را به‌واسطه اسلام و ایران اسلامی در خطر می‌بینند، آن منافع، همان منابع سرشار کشورهای اسلامی است و همان منابع زیرزمینی در کشورهای اسلامی و مناطق مهم برای آنها هست و آن دوستان، شما‌ها هستید که بعضی از شما برای آنها خدمت می‌کنید و در ازای این خدمت، ذخایر خودتان را هم تقدیم می‌کنید.» امام سپس بر ضرورت الگوپذیری این کشورها از نظام جمهوری اسلامی تأکید کردند و افزودند: «دولت‌ها توجه بکنند به رژیم فعلی ایران، ببینند که آیا آنها برایشان با وضعی که دارند بهتر هستند یا اگر وضع تغییر بکند و بشود مثل ایران؟ توجه به اینکه ایران امروز، دولت و ملت و مجلس و تمام ارتش و سپاه پاسداران و همه، یک ارگان هستند و همه پشتیبان هم هستند. دولت اگر گرفتاری پیدا بکند، همین ملتاند که رفع گرفتاری می‌کنند. اگر در سرحدات ما جنگ تحمیلی پیدا شد، همین ملت و همین کارکنان نفت و سایر ارگانها هستند که پشتیبانی می‌کنند.» ایشان در ادامه با اظهار اینکه «امریکا دولت نمیخواهد، امریکا خدمتگزار میخواهد، امریکا خدمتگزارانی میخواهد که منافع ملتشان را تقدیم بکنند» تأکید کردند: «ما، ملت ما و دولت ما ایستادهایم و در مقابل هر سلطه‌جویی ایستادهایم و تا آن‌وقت که توان داریم مخالفت می‌کنیم و من امیدوارم این عنایاتی که خدای تبارک‌وتعالی به این ملت خدمتگزار اسلام دارد، مستدام باشد و این خدمتی که تمام ملت ما برای اسلام و میهن اسلامی می‌کند، مستدام باشد.» رهبر انقلاب اسلامی در پایان سخنانشان بار دیگر به کارکنان صنعت نفت چنین توصیه کردند: «شما شریانهای ابرقدرت‌ها و غرب و شرق را در دست دارید و دشمنها هدف اصلی‌شان شما هستید که دست شما و دست قدرتمند شما آنها را به عقب زد و توجه کنید آنها و توطئههای آنها هر روز در کار هست. کارمندان نفت و تمام کارگران این طلای سیاه بدانند که آنها مقصد هستند و آنهایی که می‌خواهند این کشور را شکست بدهند، یکی از کارهایشان همان است که در آنجا یک ایجاد اختلاف بکنند. بیدار باشید که اگر خدای‌نخواسته در آنجا یک اختلافی پیدا بشود، اسارت شما عود می‌کند.»[۱۸]
گزارش- 6
6. پیکرهای 284 تن از رزمندگان عملیات بیت‌المقدس که در نبرد با اشغالگران ارتش بعث عراق به شهادت رسیده‌اند، پس از انتقال به زادگاه‌هایشان در 31 شهر کشور، در طول امروز و دو روز گذشته، در مراسمهایی باشکوه تشییع شد. در این مراسم‌ها که با حضور خانواده‌های معظم شهیدان، اقشار مختلف مردم، روحانیون، اصناف، مسئولان و کارکنان نهادهای انقلابی و ادارات دولتی برگزار شد، پیکرهای شهدا پس از تشییع در گلستان شهدای این شهرها و روستاها به خاک سپرده شدند.[۱۹] همچنین پیکرهای 6 تن از رزمندگانی که در جبهه مهران به شهادت رسیده‌اند، با حضور اقشار مختلف مردم ایلام تشییع و سپس به زادگاهشان منتقل شدند.[۲۰]
گزارش- 7
7. درپی آزادسازی هویزه و خرمشهر و اعلام آمادگی بسیاری از ائمه جمعه و اقشار مختلف مردم کشور برای بازسازی شهرها و روستاهای آسیب‌دیده در جنگ، نخست‌وزیر امروز اعلام کرد که به این منظور شورای‌عالی بازسازی مناطق جنگ‌زده ایجاد شده است تا با یاری مردم بازسازی این مناطق آغاز شود. میرحسین موسوی نخست‌وزیر، با انتشار اطلاعیه‌ای ضمن تقدیر از ملت ایران که همواره با بذل جان و مال خود در جبهه و پشت‌جبهه به دولت یاری رسانده و همواره در رفع تنگناها با ازخودگذشتگی و فداکاری پیش‌قدم بوده‌اند و نیز با اشاره به اینکه اکنون با یاری خدا و تلاش و ایثار رزمندگان می‌رویم تا سایر سرزمین‌های اشغالی را آزاد کنیم، اعلام کرد: «از آنجا که به‌دنبال اعلان آغاز بازسازی مناطق آزادشده، روحانیت معظم شهرستان‌ها، افراد، سازمان‌ها و جمعیت‌های مختلف آمادگی خود را برای بازسازی این مناطق اعلام داشته‌اند، لذا جهت پیشرفت سریع و صحیح بازسازی برای هماهنگی و به‌کارگرفتن نیروها و امکانات که به این کار اختصاص می‌یابد، شورایی به نام شورای‌عالی بازسازی مناطق جنگ‌زده مرکب از نمایندگان حضرت امام مدظله، نخست‌وزیر و وزیر کشور تشکیل شده است. کلیه طرح‌ها و برنامه‌هایی که برای بازسازی منطقه‌ای از مناطق جنگی تهیه گردیده، قبل از اجرا شایسته و لازم است که به تصویب این شورا برسد تا کلیه روابط فنی، اجتماعی و اقتصادی در بازسازی شهرها و روستاها رعایت و به بهترین شیوه ممکن به اجرا درآید.» در این اطلاعیه همچنین از علما و روحانیون و همه اقشار مردم در شهرستان‌ها خواسته شده تا «امکانات خود را حتی‌المقدور جهت تهیه و تولید مصالح ساختمانی به کار بسته و نیروی انسانی مورد نیاز در بازسازی را در شهرها و استان‌های مختلف شناسایی [کنند] تا در موقعیت مناسب به کار گرفته شوند.» در پایان این اطلاعیه نیز ضمن اعلام یک شماره‌حساب بانکی برای دریافت کمک‌های نقدی، از گشایش دفتری در وزارت کشور خبر داده شده است که آماده است طرح‌ها و برنامه‌های مردم در امر بازسازی را دریافت کند.[۲۱]
گزارش- 8
8. یکی از مسئولان بنیاد امور مهاجرین جنگ تحمیلی درباره تلاش برای فراهم‌کردن زمینه بازگشت مردم شهرها و روستاهای آزادشده توضیحاتی داد. از سوی دیگر، فرمانداری خرمشهر از مردم این شهر خواست که درحال‌حاضر از مراجعت به خرمشهر خودداری کنند. به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی، مسئول واحد بازگشت بنیاد امور مهاجرین جنگ تحمیلی استان مازندران ضمن اعلام اینکه پس از عملیات‌های ظفرمند فتح‌المبین و بیت‌المقدس، 28 خانوار اهوازی و دزفولی با جمعیت 154 نفر که در استان مازندران اسکان داده شده بودند، داوطلبانه به این دو شهر بازگشته‌اند، گفت: «هم‌اکنون 2400 خانوار مهاجر مناطق جنگی با جمعیت 13 هزار نفر در شهرهای استان مازندران مستقر هستند که بعد از پایان سال تحصیلی جاری و پس از پاک‌سازی و بازبینی مناطق آزادشده ازنظر مواد منفجره و خطرات احتمالی و همچنین بازسازی محیط ازنظر بهداشتی، با تشکیل ستادهای بازگشت در بنیادهای مقصد و پیش‌بینی اردوگاه‌های موقت و نهادها و سازمان‌های ذی‌ربط و اعلام آمادگی جهت پذیرش ازسوی بنیاد مقصد و بنیادهای استان، ترتیب اعزام این برادران و خواهران به‌طور دسته‌جمعی به مناطق مذکور داده خواهد شد.»[۲۲] خاطرنشان می‌شود، فرمانداری خرمشهر روز گذشته، در اطلاعیه‌ای از مردم این شهر که به نقاط دیگر کشور مهاجرت کرده‌اند، درخواست کرده بود: «شما همشهری‌های عزیز که با صبر و استقامت و شجاعت، چه در روزهای نخست جنگ و چه بعد از آن، همگام با امت حزب‌اللهی ایران حامی رزمندگان بودید، برای رفاه حال خود و رزمندگان اسلام که همچنان به نبرد با مزدوران ادامه می‌دهند، از مهاجرت به شهر خونین خود خرمشهر که هر گوشه‌اش یادآور حماسه‌آفرینی فرزندان اسلام است، امتناع ورزید تا به یاری خدا در آینده نزدیک بار دیگر با برادران و خواهران خرمشهر همیشه جاوید دیدار تازه کنیم.»[۲۳]
گزارش- 9
9. صبح امروز، کمیسیون اداره اسیران عراقی در استانداری سمنان تشکیل جلسه داد. در این جلسه که استاندار و فرماندار سمنان، فرماندهان نظامی و انتظامی و نیز تعدادی دیگر از مسئولان این استان حضور داشتند، مسائل و مشکلات نگهداری اسیران عراقی اسکان‌یافته در استان سمنان مورد بحث و بررسی قرار گرفت. عصر امروز نیز مسئولان و فرماندهان نظامی و انتظامی شهرستان رودبار از محل اسکان اسیران عراقی در پادگان منجیل دیدن کردند. در این دیدار، فرماندار و فرمانده سپاه پاسداران شهرستان رودبار در اجتماع اسیران درباره جنگ تحمیلی و دستاوردهای انقلاب اسلامی سخنرانی کردند.[۲۴]
گزارش- 10
10. خبرنگار خبرگزاری فرانسه در گزارشی از مشاهدات خود در خرمشهر، ضمن تشریح آثار باقیمانده از دوران اشغال این شهر تأکید کرد که خرمشهر هنوز زیر آتش نیروهای عراق قرار دارد. برنارد استراده خبرنگار خبرگزاری فرانسه، که روز گذشته به‌همراه گروهی از خبرنگاران خارجی از منطقه عملیاتی بیت‌المقدس و شهر آزادشده خرمشهر دیدن کرده است، امروز، در گزارشی با عنوان «در خرمشهر همراه با رزمندگان ایران» مشاهدات خود در این شهر را چنین آورده است: «رزمندگان ایران روز دوشنبه گذشته، شهری را به تصرف خود درآوردند که تقریباً به‌طور کامل تخریب شده است. بندر خرمشهر که در محل تلاقی آبراه شط‌العرب [اروندرود] و رود کارون قرار دارد، اکنون به‌صورت مخروبه‌ای خالی از سکنه درآمده است که آرامش حاکم بر آن گاهی اوقات با صدای گلوله مسلسل‌ها یا غرش توپ‌های دورزن شکسته می‌شود. یک سرباز ایرانی درحالی‌که به یک منطقه مین‌گذاری‌شده اشاره می‌کرد، گفت: «آنجا خانه من بود. آنها باید بهای این جنگ را بپردازند.» خرمشهر پس از آنکه سمبل مقاومت و شهامت شد، اکنون سمبل پیروزی نیروهای ایرانی بر ارتش عراق است. این شهر که تنها در عرض چند ساعت، پس از بیست ماه اشغال، روز دوشنبه گذشته، به تصرف نیروهای ایران درآمد، اکنون به‌طور کامل زیر کنترل آنها قرار دارد، ولی هنوز در تیررس آتش نیروهای عراقی است و آنها از غرب آبراه شط‌العرب [اروندرود] با سلاح‌های سبک و توپخانه و موشک‌های خود نیروهای ایرانی را زیر آتش دارند. شلیک گلوله‌های توپ روی شهر در روز جمعه، براساس یک بیانیه نظامی 11 کشته و تعدادی مجروح در میان رزمندگان اسلام نامی که ایرانیان بر قوای خود نهاده‌اند باقی گذاشت. در تمام شهر آثار ناشی‌از جنگ را به‌خوبی می‌توان دید. خانه‌های این شهر که سابقاً 300 هزار نفر سکنه داشت، توسط گلوله‌های توپ سوراخ شده است. دیوار یا خانه‌ای را نمی‌توان یافت که روی آن نشانی از برخورد یک گلوله توپ نبوده یا براثر آتش‌سوزی سیاه نشده باشد. چهره خیابان‌ها به‌قدری دگرگون شده که دیگر به خیابان شباهتی ندارد و بوی اجساد گاهی به حد خفه‌کننده‌ای به مشام می‌رسد. در کنار اجساد، جعبه نارنجک و مهماتی دیده می‌شود که تازه، در آنها باز شده و روی آنها یک عبارت انگلیسی یا روسی را می‌توان دید. هنگامی‌که دو سال پیش، عراقی‌ها پس از هفته‌ها مبارزه شهر را به تصرف درآوردند، برای جلوگیری از نفوذ نیروهای ایران به این شهر از هیچ اقدامی فروگذار نکردند. آنها تنها پل روی کارون را منفجر کرده و راه‌های منتهی به آن را مین‌گذاری کردند. عراقی‌ها در تمام طول ساحل سنگربندی کرده و از کیسه‌های شنی و انبوه تراورس‌های راه‌آهن برای استحکام بیشتر آنها استفاده نموده‌اند. خانه‌های حاشیه این رودخانه به قلعه‌هایی کوچک تبدیل شد که نیروهای عراقی با سوراخ‌کردن دیوارهای داخلی آنها می‌توانستند بدون آنکه دیده شوند از نقطه‌ای به نقطه دیگر رفت‌وآمد کنند. بولدوزرها در طول رود کارون سه سنگر دالانی به طول 3 کیلومتر و عرض 500 متر در میان میدان‌های مین احداث کرده بودند. فضاهای باز را نیز با میله‌های آهنی پوشانده بودند تا از فرود چترباز جلوگیری کنند. در اطراف انبارهای گمرک صحنه‌ای عجیب دیده می‌شد که همچون یک کابوس فوق واقعیت می‌نمود، حدود 100 دستگاه اتومبیل ازجمله چند دستگاه آمبولانس جدید را از قسمت جلو در خاک فرو کرده بودند تا ایرانی‌ها نتوانند ازطریق هوا در این قسمت نیرو پیاده نمایند. آن‌طرف‌تر در طول جاده‌ای که ازطریق مرز به عراق منتهی می‌شود، زنجیری از کامیون‌های ایرانی مشغول حمل آذوقه و وسایل کمکی هستند.»[۲۵]
گزارش- 11
11. رئیس‌جمهور و معاون نخست‌وزیر عراق بر ضرورت افزایش میزان آمادگی نیروهای مسلح این کشور برای ادامه نبرد با ایران تأکید کردند. رادیو امریکا در اخبار شامگاهی خود گفت: «گفته می‌شود رئیس‌جمهوری عراق به فرماندهان نیروهای آن کشور گفته است میزان آمادگی نظامی افراد تحت فرمان خود را در تمامی بخش‌های منطقه جنگ افزایش دهند.»[۲۶] به گزارش خبرگزاری خلیج از بغداد صدام حسین در سلسله ملاقات‌هایی که با فرماندهان و افسران جبهه‌ها داشته، تأکید کرده است: «تحولات جدید جبهه‌های نبرد بین عراق و ایران مستلزم آمادگی بسیار زیاد برای جنگ با رژیم ایران است و این آمادگی باید در جبهه‌های جنگ به مرحله اجرا درآید.»[۲۷] در همین حال، طه یاسین رمضان معاون نخست‌وزیر و فرمانده ارتش خلقی (جیش الشعبی) عراق، هنگام دیدار از اردوی آموزشی نیروهای خارجی برای حضور در جنگ با ایران «بر ضرورت اجرای برنامه‌های تعلیمی و آماده‌سازی آنها برای نبرد عادلانه علیه دشمن ایرانی تأکید کرد.» خبرگزاری عراق با اعلام این خبر افزود: «در این اردو داوطلبین از مصر، تونس، سومالی، جیبوتی، فلسطین، سوریه، لبنان و مراکش حضور دارند.»[۲۸]
گزارش- 12
12. در ادامه ناآرامی اوضاع مناطقی از شمال عراق، گروه بارزانی چند عملیات چریکی علیه نیروهای ارتش عراق اجرا کرد و عوامل حکومتی نیز عده‌ای از مردم را دستگیر کرده و تعدادی را به شهادت رساندند. به گزارش اداره دوم (اطلاعات) ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی، امروز، گروه‌هایی از پیشمرگان حزب دمکرات عراق (بارزانی‌ها) با جنگ‌افزارهای سبک و سنگین به مواضع نیروهای عراق در منطقه زاوتیه و اردوگاه دیره هوک حمله کرده و خسارات و تلفاتی را به آنها وارد کردند. یک واحد گشتی عراق نیز در منطقه سیدکان مورد حمله تعدادی از بارزانی‌ها قرار گرفت که پس از دو ساعت درگیری، 7 سرباز عراقی کشته و 2 تن از گروه بارزانی مجروح شدند. همچنین، براثر انفجار مین‌هایی که بارزانی‌ها در دو جاده دهوک و شیخان عقره، کار گذاشته بودند، یک خودروی نظامی منهدم و تعدادی از نیروهای نظامی عراق کشته یا مجروح شدند.[۲۹] در همین حال، روزنامه اطلاعات در شماره امروز خود در گزارشی از اوضاع داخلی عراق آورده است: شهرهای سلیمانیه، خانقین، حلبچه و سامرا ناآرام است و حدود 300 تن از اهالی این شهرها به‌دست مأموران عراقی بازداشت شده‌اند. در این گزارش همچنین آمده است: به‌تازگی گروه‌هایی از مردم قصد برگزاری تظاهرات و اعتراض به حکومت صدام را داشتند که عوامل حکومتی به قتل‌عام تظاهرکنندگان پرداخته و حدود 200 تن از اهالی، ازجمله چند روحانی را به شهادت رساندند. از سوی دیگر، 15 تن از مأموران امنیتی صدام نیز براثر حملات نیروهای مسلمان و انقلابی عراق کشته شدند.[۳۰] همچنین خبرگزاری جمهوری اسلامی از سنندج اعلام کرد که امروز، 3 دانشجوی اهل سلیمانیه ازطریق یکی از مناطق مرزی استان کردستان وارد خاک ایران شده و تقاضای پناهندگی کرده‌اند. آنان گفتند حکومت صدام خفقانی شدید را در عراق حاکم کرده است.[۳۱]
گزارش- 13
13. سفیر ایران در کویت از دولت این کشور خواست تا در سیاست منطقه‌ای و روابط خود با ایران تجدیدنظر کند. علی شمس اردکانی سفیر جمهوری اسلامی ایران در کویت، امروز، با راشد الراشد معاون وزیر امور خارجه این کشور، دیدار و گفت‌وگو کرد. در پایان این دیدار دو ساعته، شمس اردکانی به خبرنگار خبرگزاری جمهوری اسلامی گفت: «در این ملاقات از دولت کویت خواسته شد به‌دقت به فرمایشات اخیر امام خمینی، ریاست‌جمهوری، ریاست مجلس شورای اسلامی، نخست‌وزیر و وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران توجه داشته و در سیاست خود در منطقه تجدیدنظر کند، چون ازاین‌پس هر اقدام غیردوستانه در روابط دو کشور قابل‌توجیه نخواهد بود.»[۳۲]
گزارش- 14
14. وزرای امور خارجه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس با نگرانی از ادامه پیروزی‌های ایران در جنگ با عراق، شامگاه امروز، در ریاض پایتخت عربستان، گرد هم آمدند تا دربرابر ایران به موضعی مشترک دست یابند، اما بدون اتخاذ تصمیمی، ادامه مذاکرات را به فردا موکول کردند. خبرگزاری فرانسه با اعلام خبر برگزاری این جلسه به نقل از خبرگزاری عربستان سعودی گزارش داد: «این جلسه که وزیران امور خارجه عربستان سعودی، کویت، بحرین، قطر، امارات متحده عربی و عمان در آن شرکت کردند، تکمیل‌کننده جلسه نخستین این وزیران است که پانزده روز قبل برای بررسی تحولات جنگ ایران و عراق در ریاض تشکیل شده بود.»[۳۳] گفتنی است در آستانه برگزاری این جلسه، رادیو ریاض به‌صراحت از کشورهای عرب دعوت کرد سیاستی عاقلانه و منطقی در پیش گیرند و از کشورهای افراطی عرب دور شوند. این رادیو توضیح داد که سیاست عاقلانه سیاستی است که از یک‌سو موجب پایان‌گرفتن جنگ ایران و عراق شود و از سوی دیگر، ایجاد آرامش و تأمین پیشرفت ملت‌های منطقه غرب آسیا را ممکن سازد.[۳۴] خبرگزاری یونایتدپرس نیز اعلام کرد که این مذاکرات پس از چندین ساعت بدون اتخاذ تصمیم به حالت تعلیق درآمد. به گزارش خبرگزاری امارات متحده عربی، وزرای شرکت‌کننده در این جلسه تصمیم گرفتند مذاکرات خود را فردا ادامه دهند.[۳۵] هرچند از محتوای مذاکرات این جلسه محرمانه گزارشی منتشر نشده است، اما رادیو بی‌بی‌سی گفت: «مهم‌ترین موضوعی که فضای این جلسه را پر کرد، نگرانی از آن بود که پیروزی قاطع ایران در جنگ به شورش اقلیت‌های شیعه این کشورها بینجامد.» بی‌بی‌سی همچنین با اظهار اینکه «شش کشور حوزه خلیج‌فارس به رهبری عربستان سعودی بر لزوم همبستگی اعراب در قبال پیروزی‌های ایران علیه عراق تأکید کردند» به نقل از شماره امروز هفته‌نامه ساندی تایمز افزود: «اولین گرفتاری کشورهای میانه‌رو عرب این است که ببینند انقلاب اسلامی نه‌تنها در این منطقه همچنان پابرجاست، بلکه آن را به‌عنوان قدرتی منطقه‌ای نیز باید به شمار آورند.» بی‌بی‌سی به نقل از این هفته‌نامه انگلیسی ادامه داد: «پس از ملاقات‌هایی که عربستان سعودی با سران عرب انجام داده است و به‌خصوص در دیدار وزیر خارجه عربستان سعودی از سوریه و الجزایر از این دو کشور خواسته شد که ایرانیان را برای پایان‌دادن به جنگ و عدم اجرای هرگونه طرح موذیانه برای تغییر مرام و حکومت‌های شبه‌جزیره عربستان متقاعد سازند. ساندی تایمز افزوده حتی اگر سوریه نیز علاقه‌مند باشد که به این تقاضای عربستان سعودی تن در دهد که البته دراین‌مورد تردید وجود دارد، بیشتر وزیران شرکت‌کننده در جلسه ریاض نیز معتقدند ایرانیان سرشار از پیروزی به‌قدری مصمم به گرفتن انتقام و صدور انقلاب خود هستند که به تقاضای هیچ‌یک از دولت‌های عرب گوش نخواهند داد.» رادیو بی‌بی‌سی در ادامه گفتار خود به نقل از شماره امروز هفته‌نامه آبزرور نیز افزود: «مسائل امنیتی و اینکه از کجا باید کمک گرفت، در دستور کار اجلاس وزیران خارجه کشورهای منطقه خلیج [فارس] که امروز در ریاض برگزار شد، قرار داشته است. نگرانی عربستان سعودی و همسایگانش دراین‌مورد که سربازان پیروز ایرانی در مرزهای عراق به کمین نشسته‌اند، رابطه پیدا می‌کند بااینکه ایران حال به چه اقدامی دست خواهد زد و آیا در مرزهای عراق متوقف خواهد شد یا سربازان خود را به خاک عراق گسیل خواهد داشت که این شق دوم ممکن است تراز قدرت در منطقه را بر هم زند.» بی‌بی‌سی به نقل از این هفته‌نامه چاپ لندن افزود: «کشورهای نفت‌خیز عربی در منطقه خلیج [فارس] محتاطانه آشکار ساخته‌اند که آماده‌اند غرامت خسارت وارده بر ایران را که از عراق مطالبه می‌شود، بپردازند.»[۳۶] روزنامه الخلیج (چاپ شارجه) نیز در شماره امروز خود در مقاله‌ای به ناتوانی کشورهای عضو این شورا برای اتخاذ یک موضع واحد در قبال جنگ ایران و عراق اذعان کرده است. در بخشی از این مقاله آمده است: «طی هشت ماه اول جنگ، کشورهای عربی منطقه هیچ اقدام واحدی به عمل نیاوردند و هیچ کشوری نیز شانس کافی نداشت تا جنگ را به پایان برساند. هنگامی‌که شورای همکاری خلیج‌فارس سال گذشته، تشکیل شد این امید پدیدار گشت که کشورهای عضو این شورا می‌توانند یک موضع واحد جهت پایان‌دادن به این جنگ و استقرار مجدد صلح بین دو کشور مسلمان اتخاذ نمایند و همچنین به ایجاد یک سیاست متوازن منطقی و مورد تأیید در منطقه مبادرت ورزند، لکن متأسفانه آنچه که اتفاق افتاد این است که یک سال از تشکیل این شورا می‌گذرد و جنگ همچنان ادامه دارد و کشورهای عضو شورای همکاری نیز بدون دستیابی به یک اقدام واقعی که منطقه را از دخالت خارجی مصون نگه دارد و به استقرار مجدد صلح بین دو کشور کمک نماید، همچنان به تشکیل کنفرانس‌ها و جلسات اجرایی خود ادامه می‌دهند.»[۳۷]
گزارش- 15
15. در ادامه رایزنی‌های دیپلماتیک به‌منظور یافتن راه‌حلی برای پایان‌دادن به جنگ ایران و عراق، وزیر امور خارجه فرانسه با مقامات عربستان سعودی دیدار کرد؛ دبیرکل سازمان کنفرانس اسلامی از تشکیل جلسه‌ای در هفته آینده خبر داد و مشاور رئیس‌جمهور الجزایر نیز قرار است برای ابلاغ پیامی درباره جنگ ایران و عراق به چهار کشور عربی حوزه خلیج‌فارس سفر کند. امروز، درحالی‌که فرانسوا میتران رئیس‌جمهور فرانسه، در گفت‌وگو با شیمون پرز رهبر حزب کارگر رژیم صهیونیستی، نگرانی عمیق خود را از تأثیرات جنگ ایران و عراق بر ثبات منطقه غرب آسیا ابراز داشت،[۳۸] کلود شسون وزیر امور خارجه فرانسه که در عربستان سعودی به سر می‌برد در دیدار با ملک خالد پادشاه عربستان سعودی و سعود الفیصل وزیر امور خارجه این کشور، راه‌های پایان‌دادن به این جنگ را بررسی کردند. در همین حال، حبیب شطی دبیرکل سازمان کنفرانس اسلامی، گفت: «کمیسیونی که برای یافتن راه‌حلی به‌منظور پایان‌دادن به جنگ ایران و عراق تشکیل شده است، هفته آینده در جده تشکیل جلسه می‌دهد.» [۳۹] امروز، همچنین اعلام شد که شاذلی بن جدید رئیس‌جمهور الجزایر، در نظر دارد اخضر ابراهیمی مشاور خود را راهی عربستان سعودی، کویت، بحرین و امارات عربی متحده کند تا پیام وی درمورد جنگ ایران و عراق را به سران این کشورها ابلاغ کند.[۴۰]
گزارش- 16
16. یک مقام مصری در پاسخ به تقاضای عراق گفت که مصر قصد ندارد به خارج از مرزهای خود نیرو بفرستد، در همین حال نیویورک تایمز از کمک‌های گسترده تسلیحاتی مصر به عراق و اظهارات حسنی مبارک درباره حضور داوطلبان مصری در ارتش عراق خبر داد. پطروس غالی وزیر مشاور در امور خارجی مصر، که به اسرائیل سفر کرده است، امروز، در مصاحبه‌ای گفت: «ما قصد نداریم سربازان مصری را به خارج از مرزهای خود اعزام کنیم. ما تقاضای کمک عراق را رد نمی‌کنیم، اما برای یافتن یک راه‌حل مسالمت‌آمیز تلاش می‌کنیم.»[۴۱] در همین حال، روزنامه نیویورک تایمز امروز در مقاله‌ای نوشت: «به‌رغم این واقعیت که صدام حسین رئیس‌جمهوری عراق، مبتکر قطع مناسبات سیاسی جهان عرب با مصر به‌خاطر امضای قرارداد صلح با اسرائیل بود، مصر بیش از یک سال سلاح و مهمات مورد نیاز عراق را تأمین کرده است، اما دربرابر درخواست عراق برای اعزام واحدهای نظامی مقاومت نشان داده است. باوجوداین، مبارک [رئیس‌جمهور مصر] در مصاحبه اخیرش [با روزنامه کویتی السیاسه] برای نخستین‌بار گفت که برخی از یک‌میلیون مصری که در عراق سکونت دارند، ممکن است به‌عنوان داوطلب در ارتش عراق خدمت کنند. در گذشته درمورد اعزام خلبانان و مشاوران نظامی مصر به عراق گزارش‌هایی منتشر شده بود، اما مقام‌های دولت مصر آنها را تکذیب کردند.»[۴۲]
گزارش- 17
17. دو روزنامه پاکستانی و الجزایری از تبلیغات و واکنش عربستان سعودی و دیگر کشورهای مرتجع عربی علیه ایران و حامیان آن انتقاد کردند و سه روزنامه سوری ضمن حمایت از ایران، مردم را به قیام علیه صدام حسین فراخواندند. روزنامه انگلیسی‌زبان مسلم (چاپ اسلام‌آباد) در سرمقاله امروز خود، تبلیغات اخیر عربستان سعودی علیه ایران را به‌شدت مورد انتقاد قرار داده و نوشته است: «پیروزی‌های اخیر نیروهای جمهوری اسلامی ایران و آزادسازی خرمشهر انگیزه اصلی تبلیغات سوء رژیم سعودی است و این اقدامات، هم‌زمان با ابراز نگرانی امریکا و مصر از ادامه جنگ تحمیلی عراق علیه ایران می‌باشد، زیرا با پیروزی ایران یک جبهه متحد اسلامی برای مبارزه با اسرائیل به وجود خواهد آمد.» این روزنامه در پایان سرمقاله خود به کشورهای عربی توصیه کرده است که دست از توطئه علیه انقلاب اسلامی ایران بردارند و زیر پرچم اسلام متحد شوند و با استفاده از سلاح نفت جهاد علیه رژیم صهیونیستی را آغاز کنند. روزنامه الشعب (چاپ الجزیره) نیز در سرمقاله خود با انتقاد از واکنش منفی کشورهای مرتجع عربی به قطعنامه اخیر وزیران امور خارجه جبهه پایداری عرب در طرف‌داری از انقلاب اسلامی ایران آورده است: «جبهه پایداری عواقب ناخوشایند عربی‌کردن جنگ عراق با ایران را یادآور شد و آن را به نفع امپریالیسم و صهیونیسم و به زیان اعراب دانست.» الشعب افزوده است: «بر ماست که این رژیم‌ها را از اشتباهشان که خود را به انقلاب اسلامی ایران از خطرهای صهیونیستی مشغول کرده‌اند، آگاه سازیم.»[۴۳] از سوی دیگر، روزنامه الثوره (چاپ دمشق) ضمن انعکاس نگرانی امریکا از پیروزی اخیر ایران در آزادسازی خرمشهر، از مردم عراق خواسته است رژیم صدام را سرنگون کنند. روزنامه البعث ارگان حزب بعث سوریه نیز آزادسازی خرمشهر را شروعی برای سرنگونی صدام دانسته و از همه احزاب ملی و مترقی عراق خواسته است تا مبارزات خود را هماهنگ و این حکومت را سرنگون کنند. تشرین دیگر روزنامه چاپ دمشق نیز امروز، در مقاله‌ای با عنوان «چه کسی جای صدام را خواهد گرفت» نوشته است: «مردم عراق جانشینی می‌خواهند که با فداکاری برای عراق تلاش کند و در راه ایجاد رابطه با اعراب و مسئله عرب و همچنین به‌منظور ایجاد روابط محکم و صادقانه با ملت ایران و انقلاب اسلامی کوشش نماید، تا اینکه همه با هم دربرابر دشمن اصلی یعنی اسرائیل غاصب متحد شویم.»[۴۴]
گزارش- 18
18. درحالی‌که ارسال پیام‌های تبریک گروه‌های مختلف مردم لبنان برای مقامات ایران به مناسبت آزادی خرمشهر ادامه دارد، طرف‌داران ایران و عراق در غرب بیروت با یکدیگر درگیر شدند. امروز خبرگزاری جمهوری اسلامی در گزارشی از بیروت با اعلام اینکه ارسال تلگرام‌های تبریک شخصیت‌ها، احزاب و گروه‌های مختلف مردم لبنان به مناسبت آزادی خرمشهر برای امام خمینی، رئیس‌جمهور، رئیس مجلس وآیت‌الله منتظری همچنان ادامه دارد، افزود: «طی این تلگرام مردم محروم لبنان ضمن آرزوی استمرار پیروزی‌های قوای اسلام و پیشروی به‌سوی آزادسازی قدس و مسجدالاقصی و صدور انقلاب اسلامی به کشورهای زیر سلطه استعمارگران، آمادگی خود را برای دراختیارگذاشتن تمامی امکاناتشان جهت پیروزی رزمندگان اسلام اعلام کردند.»[۴۵] در همین حال، یونایتدپرس از بیروت با اعلام اینکه «امشب، افراد مسلح طرف‌دار عراق با چریک‌های طرف‌دار ایران در مرکز منطقه مسلمان‌نشین غرب بیروت به زدوخورد پرداختند»، گزارش داد: «گروه‌های طرف‌دار عراق و ایران با تأثیرگیری از جنگ میان دو کشور به‌طور مکرر در لبنان با یکدیگر درگیر شده‌اند.»[۴۶]
منابع و مآخذ روزشمار 1361/03/09
- ↑ سند شماره 7867 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش نوبه‌ای اطلاعاتی رکن2 (اطلاعات) قرارگاه قدس، شماره 586، 10/3/1361؛ و روزنامه جمهوری اسلامی، 11/3/1361، ص2.
- ↑ سند شماره 7867 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش نوبه‌ای اطلاعاتی رکن2 (اطلاعات) قرارگاه قدس، شماره 586، 10/3/1361؛ و روزنامه جمهوری اسلامی، 11/3/1361، ص2.
- ↑ روزنامه کیهان، 10/3/1361، ص2.
- ↑ سند شماره 435664 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: مدیریت عملیات نیروی هوایی ارتش، 10/3/1361.
- ↑ روزنامه جمهوری اسلامی، 11/3/1361، ص2.
- ↑ سند شماره 52736 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از فرماندهی سپاه منطقه9 (شیراز) به فرماندهی مرکز، 12/3/1361؛ و خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 72، 10/3/1361، ص3، تهران - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 9/3/1361.
- ↑ واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 9/3/1361، صص 1 و 2، رادیو بغداد، 9/3/1361.
- ↑ همان، ص11، رادیو بی‌بی‌سی، 9/3/1361.
- ↑ همان، ص7، رادیو امریکا، 9/3/1361.
- ↑ روزنامه کیهان، 11/3/1361، ص13.
- ↑ سند شماره 57789 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: تلفن‌گرام فرماندهی سپاه منطقه5 به فرماندهی کل سپاه، 10/3/1361.
- ↑ روزنامه کیهان، 9/3/1361، ص13.
- ↑ روزنامه کیهان، 11/3/1361، ص13.
- ↑ اکبر هاشمی رفسنجانی، پس از بحران (کارنامه و خاطرات سال 1361)، به اهتمام فاطمه هاشمی، تهران: نشر معارف انقلاب، چاپ سوم 1386، ص92.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 73، 11/3/1361، ص6، تهران - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 10/3/1361.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 72، 10/3/1361، ص14، رشت - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 9/3/1361.
- ↑ روزنامه اطلاعات، 9/3/1361، ص14.
- ↑ مؤسسه تنظیم و نثر آثار امام خمینی(ره)، صحیفه امام (مجموعه آثار امام خمینی(ره))، جلد 16، تهران: مؤسسه تنظیم و نثر آثار امام خمینی(ره)، صص 276 272.
- ↑ روزنامه جمهوری اسلامی، 9/3/1361، صص 2 و 4؛ و روزنامه جمهوری اسلامی، 10/3/1361، ص4؛ و روزنامه اطلاعات، 9/3/1361، صص 2 و 4؛ و روزنامه اطلاعات، 10/3/1361، ص4.
- ↑ روزنامه جمهوری اسلامی، 10/3/1361، ص4.
- ↑ روزنامه اطلاعات، 9/3/1361، ص3.
- ↑ همان، ص4.
- ↑ روزنامه جمهوری اسلامی، 9/3/1361، ص3.
- ↑ روزنامه جمهوری اسلامی، 10/3/1361، ص2.
- ↑ روزنامه کیهان، 11/3/1361، ص14؛ و واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 10/3/1361، ص6، رادیو بی‌بی‌سی، 10/3/1361.
- ↑ واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 9/3/1361، ص5، رادیو صدای امریکا، 9/3/1361.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 73، 11/3/1361، ص4، بغداد - خبرگزاری خلیج، 10/3/1361.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 72، 10/3/1361، ص10، بغداد - خبرگزاری عراق، 9/3/1361.
- ↑ سند شماره 7905 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش نوبه‌ای اطلاعاتی اداره دوم ستاد مشترک ارتش، شماره 76، 14/3/1361، صص 3 و 4.
- ↑ روزنامه اطلاعات، 9/3/1361، ص3.
- ↑ روزنامه جمهوری اسلامی، 10/3/1361، ص2.
- ↑ روزنامه کیهان، 10/3/1361، ص4.
- ↑ روزنامه جمهوری اسلامی، 10/3/1361، ص3.
- ↑ واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 10/3/1361، ص10، رادیو اسرائیل، 10/3/1361.
- ↑ روزنامه کیهان، 10/3/1361، ص16.
- ↑ واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 9/3/1361، صص 9 و 10، رادیو بی‌بی‌سی، 9/3/1361.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 72، 10/3/1361، صص 6 و 7، ابوظبی - خبرگزاری امارات عربی متحده، 9/3/1361.
- ↑ روزنامه کیهان، 9/3/1361، ص16.
- ↑ واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 9/3/1361، صص 8 و 11 و 15، رادیو بی‌بی‌سی و رادیو اسرائیل، 9/3/1361.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 72، 10/3/1361، ص12، الجزایر - خبرگزاری فرانسه، 9/3/1361.
- ↑ روزنامه اطلاعات، 10/3/1361، ص16.
- ↑ واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 9/3/1361، ص3، رادیو صدای امریکا، 9/3/1361.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه خبرها و گزارش‌ها (جهان در 24 ساعت گذشته)، شماره 55، 10/3/1361، صص 20 و 21، اسلام‌آباد و الجزیره - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 9/3/1361.
- ↑ روزنامه اطلاعات، 10/3/1361، ص15.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه خبرها و گزارش‌ها (جهان در 24 ساعت گذشته)، شماره 55، 10/3/1361، ص3، بیروت - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 9/3/1361.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 74، 12/3/1361، ص26، بیروت - خبرگزاری یونایتدپرس، 11/3/1361.