1363.03.09

از دانشنامه روز شمار دفاع مقدس
پرش به ناوبری پرش به جستجو
روزشمار جنگ سال 1363
1363.03.09
نام‌های دیگر نه خرداد
تاریخ شمسی 1363.03.09
تاریخ میلادی 30 مه 1984
تاریخ قمری 28 شعبان 1404
1360.03.09
1361.03.09
1362.03.09
1364.03.09
1365.03.09
1366.03.09
1367.03.09


گزارش - 1

1. امروز ارتش عراق چند هدف نظامی را در منطقه مهران و دهلران بمباران کرد و ایستگاه حسینیه و مناطق مسکونی آبادان را با آتش توپخانه هدف قرار داد. بهدنبال پرواز شناسایی روز گذشته هواپیماهای عراقی بر فراز منطقه دهلران و مهران، امروز 4 فروند هواپیمای رژیم صدام با تجاوز به حریم هوایی این مناطق، در دو نوبت درحدود ساعت 13، جنوبشرقی و شمالشرقی دهلران[۱] و چند نقطه در حوالی کلهقندی و دوراجی را در شمال مهران، بمباران کردند. [۲] همچنین هواپیماهای عراقی پاسگاه زالوآب عراق را که در دست نیروهای ایرانی است و سه نقطه از دشت رضاآباد و ارتفاعات سد کنجانچم در حوالی نخجیر را بمباران کردند. در این بمبارانها یک زاغه مهمات گردان 1913 هدف قرار گرفت و دچار آتشسوزی شد و تعدادی از نیروهای خودی شهید یا مجروح شدند. آمار دقیقی از میزان تلفات و خسارات این بمبارانها گزارش نشده است.[۳] در منطقه جنوب نیز در ساعت 8 صبح، سه فروند هواپیمای عراقی با سقف پرواز 35 هزار پا از منطقه خرمشهر بهسمت ایستگاه حسینیه و کوشک پرواز کرده و پس از عکسبرداری از این منطقه به طرف فرودگاه العماره در داخل عراق رفتند.[۴] بعد از این شناسایی هوایی، ایستگاه راهآهن حسینیه از ساعت 12:45 دقیقه ظهر امروز، زیر آتش توپخانه دوربرد ارتش عراق قرار گرفت و علاوهبر خساراتی که به ساختمان این ایستگاه وارد آمد، موتور برق آن براثر اصابت گلوله از کار افتاد. این گلولهباران تلفات جانی نداشت.[۵] شهر آبادان نیز همانند روزهای گذشته بهطور پراکنده هدف آتش سلاحهای سنگین و دوربرد ارتش عراق قرار داشت که در جریان آن 8 باب منزل مسکونی در این شهر خسارت دید. در منطقه عملیاتی آبادان نیز براثر تبادل آتش سلاحهای سنگین و نیمهسنگین 15 نفر از نیروهای نظامی مجروح شدند و یک نفر به شهادت رسید.[۶] درهمینحال، ارتش عراق در اطلاعیه نظامی امروز خود ضمن اعلام خبر حملات هوایی عراق در جبهه میانی، مدعی شد که توپخانه ایران اطراف قصبه زرباطیه را گلولهباران کرده و خساراتی به تأسیسات غیرنظامی این شهر وارد آورده است.[۷]

گزارش - 2

2. نیروهای عملکننده در مرحله پنجم عملیات قائم آلمحمد(عج) (با نام شهید هادوی) که از روز گذشته از سه محور بهسوی منطقه سرشیو واقع در شمال دره شیلر بین شهرهای بانه، سقز و مریوان حرکت کرده بودند، با رسیدن به منطقه هرمیدل و حاجعبدل بهطور کامل با عناصر گروههای مسلح غیرقانونی درگیر شدند. در این عملیات تیپ ویژه شهدا بههمراه گردان حزبالله سپاه، یک گردان از تیپ2 لشکر23 نوهد ارتش، گردانهای جندالله مریوان، کامیاران، سنندج، بوکان و سقز و گردان حمزه سپاه مریوان شرکت داشتند. نیروها در ارتفاعات غرب هرمیدل، با عناصر مسلح ضدانقلاب درگیر شدند و با پیشروی بهسمت هدف در ساعت 10 صبح به روستای هرمیدل رسیدند. درگیری تا پاسی از شب ادامه داشت. با تاریکشدن هوا و پس از یک شور اطلاعاتی 40 تن از نیروهای یگان حزبالله سپاه گشتزنی در منطقه را شروع کردند. در محور شمالشرقی عملیات، بهغیراز دو نقطه که درگیری بهشدت در آنها ادامه دارد، بقیه اهداف تأمین شد. در محور سوم نیز کلیه اهداف تأمین و روستاهای میشاو و سیفالدین از وجود گروههای مسلح غیرقانونی پاکسازی شدند. مقر اصلی ضدانقلابیون در روستاهای هرمیدل و حاجعبدل نیز به تصرف نیروهای خودی درآمد و آنها ناگزیر بیمارستان و مرکز آموزش خود را رها کرده و متواری شدند.[۸] در کلیه محورهای عملیاتی، نیروهای خودی از آتش پشتیبانی ارتش و سپاه برخوردار بودند و هوانیروز نقش مهمی در پشتیبانی از نیروها و انتقال آنها داشت. برای نمونه با تشدید درگیری در محور توسی، بالگردهای هوانیروز بهسرعت وارد عمل شده و نیروهای کمکی را به ارتفاعات منطقه درگیری منتقل کردند و درنتیجه نیروهای عملکننده توانستند با قدرت بیشتری اهداف خود را تأمین کنند.[۹] نیروهای ژاندارمری نیز با تشکیل 17 گروه کمین در کلیه محورهای اطراف منطقه، مستقر و اجرای کمین کردند. شامگاه امروز، در دو کمین درگیری به وجود آمد و در کمین داخل روستای داروخان در دره شیلر، تعدادی از عناصر ضدانقلاب کشته یا زخمی و بقیه آنها متواری شدند. گردان مرزی مریوان هم از ساعت 18:30، بهمدت دو ساعت با افراد مسلح غیرقانونی درگیر شد. علاوهبراین، نیروهای پایگاه شماره 2 چناره بیش از دو ساعت با عوامل ضدانقلاب درگیر بودند که این درگیری بدون تلفات نیروهای خودی پایان یافت.[۱۰] درمجموع، شدت و سرعت عمل نیروهای خودی به حدی بود که به نوشته فرماندهی عملیات، تلفات قابلتوجهی به گروههای مسلح غیرقانونی وارد آمد؛ در این عملیات 53 تن از افراد حزب دمکرات، کومهله و سازمان مجاهدین خلق (منافقین) کشته شدند که جنازه 20 تن از آنها ازجمله مشاور نظامی هیز عزیز یوسفی در منطقه بر جای ماند. همچنین تعداد زیادی از آنها زخمی و 12 تن نیز دستگیر شدند. 2 تن از دستگیرشدگان عضو سازمان مجاهدین خلق (منافقین) بودند و هنگام دستگیری با خوردن قرص سیانور قصد خودکشی داشتند، اما نیروهای بهداری با اقدام بهموقع مانع از این کار شدند. در این عملیات چندین زاغه مهمات، تعدادی اسلحه انفرادی و خمپاره، 2 دستگاه بیسیم بزرگ و کوچک و حدود 10 گونی مدارک ارزشمند گروههای ضدانقلاب به دست نیروهای خودی افتاد. یادآوری میشود 2 نفر از نیروهای خودی که در اسارت این گروهها بودند، در جریان این عملیات آزاد شدند، ولی گروههای مسلح غیرقانونی 4 نفر دیگر از اسیران را اعدام کرده و به شهادت رسانده بودند.[۱۱]

گزارش - 3

3. در جریان اقدامات نیروهای خودی و گروههای مسلح ضدانقلاب در مناطق کردنشین یک نفر از نیروهای سپاه به شهادت رسید و از عناصر مسلح غیرقانونی نیز یک نفر دستگیر شد و 22 تن کشته و 4 نفر هم تسلیم شدند. در محور اسلامدشت - مریوان، افراد گروههای مسلح غیرقانونی یکی از نیروهای سپاه را به اسارت گرفته و سپس او را به شهادت رساندند. نیروهای گردان جندالله نیز با اجرای کمین در حوالی روستای قلتر مریوان، یکی از افراد گروه غیرقانونی خبات به نام رسول عزیزی را با تجهیزات کامل دستگیر کردند.[۱۲] در شهرستان مهاباد، نیروهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در مسیر حرکت افراد لک یک هیز پیشوا کمین گذاشته و هنگام ورود آنها به منطقه بر روی آنها آتش گشودند. در این کمین موفقیتآمیز، 21 تن از عناصر حزب دمکرات کشته و بقیه آنها به روستاهای کالش بالا و کالش پائین متواری شدند.[۱۳] سپاه پاسداران مهاباد اعلام کرد ساعت 3 بامداد امروز، یک نفر از عناصر کومهله به نام امیر ویسی که در شهر به عبدالله ویسی مشهور است، در کمین نیروهای خودی قرار گرفته و کشته شد. از این فرد که یکی از افراد فعال حزب کومهله بود تعدادی سند به دست آمد.[۱۴] همچنین درپی عملیات روز گذشته سپاه سلماس در پاکسازی روستای شیروانی در 43 کیلومتری جنوبغربی سلماس، 4 نفر از افراد سنار مامدی با 2 قبضه اسلحه به نیروهای خودی تسلیم شدند.[۱۵] از سوی دیگر، سپاه پیرانشهر اعلام کرد که 2 نفر از افراد بسیج که هرکدام دارای یک قبضه اسلحه کلاشینکف بودند فرار کرده و به حزب دمکرات پیوستهاند.[۱۶]

گزارش - 4

4. ستاد سپاه منطقه 11 (استانهای آذربایجانغربی و کردستان) امروز در نامهای به پایگاههای سپاه در این منطقه درخصوص تجمع عناصر گروههای مسلح غیرقانونی در مناطق کردنشین و بهکارگیری شیوههای جدید علیه نیروهای تأمین و افراد بسیجی و سپاهی حاضر در منطقه هشدار داد. این ستاد در نامهای به کلیه پایگاهها و ناحیه کردستان هشدار داد که حزب منحله دمکرات در نظر دارد در سنگر نیروهای تأمین جادهها و کیسههای شن بهکاررفته در این سنگرها، مواد منفجره و بمب ساعتی جاسازی کند یا با بهجایگذاردن تعدادی جعبه و وسایل در منطقه خساراتی را به نیروهای خودی وارد آورد.[۱۷] علاوهبراین عناصر ضدانقلاب میکوشند با برقراری روابط دوستانه با افراد بسیج و سپاه، آنها را به محلهای امن خود دعوت و سپس اقدام به دستگیری و خلع سلاح این نیروها کنند. ستاد سپاه منطقه 11 ضمن بیان این موارد از نیروهای نظامی و انتظامی مسلح خواست از گرفتن هر نوع هدیه، مواد غذایی، اشیاء و دوستی با افراد ناشناس خودداری کرده و موارد مشکوک را به مسئولان اطلاع دهند.[۱۸]

گزارش - 5

5. سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بهمنظور ایجاد هماهنگی بیشتر بین نیروهای عملکننده در داخل عراق و اجرای عملیاتهای برونمرزی موفقتر، ستادی به نام "ستاد قرارگاه رمضان" ایجاد و کلیه تشکیلات برونمرزی را در آن ادغام کرد.[۱۹] در نشستی که امروز در قرارگاه مرکزی قدس با حضور علی شمخانی قائممقام فرماندهی کل سپاه، مرتضی رضایی، مسئولان ستاد عراق (رمضان) در ستاد مرکزی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و فرماندهان و مسئولان واحدهای اطلاعات مناطق 1، 3، 4، 7، 8، 10 و 11 سپاه برگزار شد، تشکیل قرارگاه رمضان بهطور رسمی اعلام و در نامهای از فرماندهی کل سپاه پاسداران به مناطق و یگانها ابلاغ شد. در بخشی از این نامه آمده است: «بهمنظور فعالیتهای اطلاعاتی و عملیات ویژه انهدامی در مرزهای جنگ تحمیلی و کمک به اکراد و عشایر مسلمان و سایر مبارزین علیه رژیم بعثی و آموزش آنها و عملیات ایذایی روی ارتش ورشکسته عراق، قرارگاه رمضان زیر نظر فرماندهی کل تشکیل میشود.»* [۲۰] فرماندهی کل سپاه در نامهای به مناطق و یگانهای سپاه اعلام کرد که از این تاریخ به بعد «کلیه اقدامات درمورد عراق ازطریق این ستاد انجام خواهد شد و قسمتهای دیگری که روی این مسئله کار میکردند، مثل روابط بینالملل بعد از تشکیل این ستاد دیگر هیچ اقدامی انجام نخواهند داد.» در این نامه تصریح شده است: ازاینپس، آموزشهای تخصصی و فنی مورد نیاز قرارگاه رمضان در مرکز و آموزشهای عمومی در مناطق انجام خواهد شد. نیروهای این ستاد نیز متشکل از نیروهای سپاهی، مشمول و افراد مورد اعتماد عراقی است که جزئیات آن بعداً ابلاغ میشود. براساس این نامه، نیاز ستاد قرارگاه رمضان به نیروهای تدارکاتی و غیرفنی نیز ازطریق تدارکات منطقه و اقلام فنی و تخصصی و بودجه آنها ازطریق مرکز تأمین خواهد شد.[۲۱] درهمینحال، فرماندهی قرارگاه منطقه 11 سپاه در نامهای به علی شمخانی بر ضرورت داشتن رادیویی به زبان کردی زیر نظر قرارگاه حمزه، تأکید کرده و خواستار طرح موضوع در شورای امنیت کشور و ارائه امکانات لازم برای راهاندازی آن شد. در بخشی از این نامه با تأکید بر جایگاه قرارگاه حمزه در برقراری امنیت در منطقه و لزوم توجه به ابعاد غیرنظامی این مسئله آمده است: «همانطورکه بارها اعلام شده، راهحل مسئله کردستان تنها ازطریق نظامی میسر نیست. لزوم برقراری یک رابطه تنگاتنگ و عمیق با مردم ازطریق یک برنامه رادیویی به زبان کردی و فارسی ... احساس میشود. ... لذا لازم است ... روزانه حداقل نیمساعت برنامه با مسئولیت اجرایی قرارگاه و تحت نظارت مسئولین صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران در نظر گرفته شود.»[۲۲]

گزارش - 6

6. امام خمینی در آستانه حلول ماه رمضان در جمع نمایندگان دوره اول و دوم مجلس شورای اسلامی درمورد بروز و صدور اختلاف هشدار داده و بر لزوم مقابله با تفرقهافکنیها تأکید کردند. ایشان با اشاره به اختلافات پیشآمده در انتخابات اخیر مجلس شورای اسلامی و پیام خود درخصوص شورای نگهبان تصریح کردند: «آن چيزى كه من را نگران مى‏كند اين است كه دنبال هر مطلبى يك شيطان هم پيدا مى‏شود كه مى‏خواهد آن را منحرف كند. ... كليه چيزهايى كه در آن بوى اختلاف مى‏آيد اين بلااشكال از شيطان است كه دشمن قسم خورده است كه ما را منحرف كند.» بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران سخنرانان مجالس، اهل منبر، علما، خطباى جمعه و كسانى كه قبل از خطبه صحبت مى‏كنند را از بیان مطالب اختلافانگیز برحذر داشتند و خطاب به نمایندگانی که در انتخابات دور دوم مجلس شورای اسلامی موفق به کسب آرای مردم نشدهاند، اظهار کردند: «فرض مى‏كنيم كه يك مقام بسيار عالى‏اى هم از شما گرفته شده است - فرض مى‏كنيم و حال اينكه نيست اينجور - اين موجب اين نمى‏شود كه شما خداى تبارك و تعالى را ناراضى كنيد از خودتان، ... وقتى بنا شد كه همه ما مى‏خواهيم كه خدمت كنيم به اين كشور، مى‏خواهيم كه آن مسائل سابق برنگردد، مى‏خواهيم كه اسير نباشيم در دست مستشارهاى امريكايى يا قلدرهاى روسى، ما كه بنا داريم اينطور باشيم، راهش اين است كه ما با هم باشيم.» امام خمینی به سوءاستفاده دشمن از این اختلافات اشاره کرده و افزودند: «مجلس گمان نكند كه در يك مجلس صحبت مى‏كند، ائمه جمعه گمان نكنند كه در يك جاى محدود صحبت مى‏كنند، امروز ديگر حدود برداشته شده است، ديوارها ريخته شده است. ... دشمنها پشت درهاى ايران ايستاده‏اند، مراقباند آنها.» رهبر انقلاب با بیاهمیتخواندن احتمال اعزام نیروهای امریکایی به خلیجفارس، بر حفظ وحدت در داخل کشور تأکید و تصریح کردند: «تمام اين هياهوها ترس ندارد. اينها چيزى نيست، امريكا چه مى‏فرستد به كجا و چه مى‏فرستد به كجا، اينها صحبت است، آنى كه آنها نقشه اصلى‏شان اين است كه در داخل يك كارى انجام بدهند. امريكا مى‏داند كه عرضه اين را ندارد كه در ايران وارد بشود يك كارى انجام بدهد، خودش هم مى‏داند، اين را، خودشان هم گفتند كه ما نمى‏خواهيم كه سربازهاى امريكا در خليج [فارس] از بين بروند، آقايان هم گفتند اين را. آنها اين مسئله را ظاهر مى‏كنند كه با هو و جنجال ما را از ميدان بيرون كنند، آنها خوفى ندارد. آنى كه خوف دارد اين است كه با اين شيطنتها ... بين علماى بلاد اختلاف ايجاد كنند، دو دسته بشوند. ... اختلاف علما اختلاف ملت است، نه اختلاف افراد.»[۲۳] در ابتدای این دیدار، حجتالاسلاموالمسلیمن هاشمی رفسنجانی رئیس مجلس شورای اسلامی، در سخنانی ضمن تشکر از امام خمینی بهدلیل پیام اخیرشان درخصوص مجالس اول و دوم اظهار کرد: مجلس اول بسیار خوب و سرافراز در پیشگاه خداوند متعال به پایان رسید و یک مجلس نمونه بود و فصلی نوین از تاریخ مجلسهای دنیا ارائه داد. نمایندگانی که موفق شدهاند در دور دوم مجلس انتخاب شوند با استفاده از تجربه دوره اول، مؤثر خواهند بود و کسان دیگر در پستهای دیگر خدمت خواهند کرد و معدودی هم که طور دیگری فکر کردهاند به راه خودشان میروند. رئیس مجلس شورای اسلامی درخصوص دوره دوم مجلس گفت: «ما امید زیادی به دور دوم مجلس شورای اسلامی داریم. در دو روز گذشته نیز مشخص شد که دوره دوم بسیار هماهنگ و فعال خواهد بود و نشانهای از آن کارشکنیها نخواهد بود.» وی اظهار امیدواری کرد که مجلس دوم شورای اسلامی بتواند با استفاده از تجارب مجلس اول در حل مسئله تورم، مشکلات طبقات محروم، کشاورزی، وضع ادارات و نظام اداری، قانون محاسبات، مسئله تعاونیها، نظام نوین ارتش جمهوری اسلامی و بسیاری مسائل دیگر - که در مجلس اول ناتمام ماند - با هدایت مؤثر رهبر انقلاب موفقیت چشمگیر داشته باشد. رئیس مجلس شورای اسلامی با اشاره به پیام امام خمینی درخصوص شورای نگهبان و آغاز به کار مجلس دوم شورای اسلامی افزود: توصیههای جنابعالی درمورد مجلس بهصورت آئیننامه درخواهد آمد و سرلوحهای برای حرکات بعدی مجلس خواهد بود تا با همکاری شورای نگهبان مشکلات اساسی مملکت ازجمله مشکلات اقتصادی بر مبنای اسلام حل شود.[۲۴]

گزارش - 7

7. امروز همزمان با سفر طارق عزیز وزیر امور خارجه عراق، به عربستان سعودی و انتشار مصاحبه تهدیدآمیز وزیر اطلاعات عراق مبنیبر شروع مجدد حملات به کشتیها در خلیجفارس، مقامات این کشور مدعی شدند که یک فروند کشتی در آبهای جنوب جزیره خارک هدف حمله جنگندههای عراق قرار گرفته است. یک مقام نظامی عراق مدعی شد امروز هواپیماهای این کشور یک هدف بزرگ دریایی را در جنوب پایانه نفتی خارک، مورد حمله مستقیم و دقیق قرار دادهاند. منابع کشتیرانی نیز اعلام کردند که اظهارات تأییدنشدهای از حمله به یک فروند نفتکش با پرچم لیبریا بیان شده است، اما هیچگونه تقاضای کمکی دریافت نکردهاند.[۲۵] بااینحال، یکی از فرماندهان نیروی دریایی ایران در منطقه ادعای عراق را تکذیب کرد و گفت: از شب گذشته، هیچ درخواست کمکی صورت نگرفته است و بالگردهای ما از صبح امروز، منطقه مورد ادعا را شناسایی کردهاند، اما کوچکترین اثری از حمله و کشتی آسیبدیده نیافتهاند.[۲۶] این درحالی است که لطیف نصیف جاسم وزیر اطلاعات عراق، در مصاحبه با خبرنگاران ترکیه تأکید کرد که کشورش بهمنظور ازبینبردن اقتصاد ایران حمله به کشتیها در خلیجفارس را ادامه خواهد داد. وی با بیان اینکه جنگ فعلی امکان دارد به نقاط دیگر سرایت کند، گفت: «برای کشورش احتراز از حمله به کشتیهای بیطرف غیرممکن است.» وزیر اطلاعات عراق به کشورهایی که در جنگ درگیر نیستند اخطار کرد از فرستادن کشتیهای خود به آبهای خلیجفارس خودداری کنند، زیرا «هر کشتیای که وارد آبهای خلیجفارس شود، مورد حمله قرار خواهد گرفت.» همزمان با این ادعاها و تهدیدات، وزیر امور خارجه عراق که حامل پیامی برای ملک فهد پادشاه عربستان سعودی است، رهسپار این کشور شد. هرچند محتوای پیام اعلام نشده است و دلیل این سفر غیرمترقبه معلوم نیست، اما بحران خلیجفارس مهمترین موضوع دیدارها و گفتوگوهای دیپلماتیک روزهای اخیر در سطح منطقه و جهان بوده است و اخبار روزهای اخیر رسانهها حاکی است عربستان سعودی از رژیم عراق خواسته است تا از حمله به کشتیها در خلیجفارس خودداری کند.[۲۷] رادیو بیبیسی در گزارشی با اشاره به تهدید مقامات عراق مبنیبر اینکه درصورت حمله زمینی ایران پایانه نفتی خارک را نابود خواهند کرد، درمورد توانایی عراق برای عملیکردن این تهدید ابراز تردید کرده و گفت: چنین تهدیدی لزوماً مبین توانایی عراق در جامه عمل پوشاندن به آن نیست. پیش از این هم عراق تهدید کرده بود که تأسیسات نفتی خارک را از بین خواهد برد. اما این واقعیت که حملات گذشته عراق به تأسیسات مذکور موجب خسارات ناچیزی شده است، بسیاری از آگاهان را به این باور رسانده است که عراق نمیتواند این تهدید را عملی کند. خلبانان عراقی حتی با برخورداری از سلاحهای پیشرفتهای همچون موشکهای اگزوسه و هواپیماهای سوپراتاندارد، معمولاً برای احتراز از آتش ضدهوایی ایرانیان در ارتفاع بالای 5 هزار پا از سطح دریا حرکت میکنند و در چنین ارتفاعی بمباران دقیق تأسیسات خارک غیرممکن است.[۲۸]

گزارش - 8

8. نمایندگان دائمی ایران و عراق در سازمان ملل متحد در گفتوگو با شبکههای تلویزیونی ای.بی.سی و آموزش امریکا و سی.بی.سی کانادا مواضع و سیاست کشور خود را درمورد جنگ و حمله به کشتیها در خلیجفارس تشریح کردند. سعید رجایی خراسانی نماینده دائمی ایران در سازمان ملل متحد، در گفتوگو با شبکههای مذکور درخصوص هشدار ایران به کشورهای عرب منطقه مبنیبر حفظ بیطرفی خود گفت: «این موضوع کاملاً روشن است و هشداری است به کشورهای عرب که به صدام حسین کمک نرسانند و کمکهای مالی و نظامی گستردهشان را که طی سه سال و نیم جنگ ادامه دادهاند، متوقف سازند.» وی با اشاره به قطعنامههای شورای امنیت که بهصراحت از کشورهای منطقه میخواهد از هرگونه اقدامی که به گسترش جنگ کمک کند، خودداری ورزند، افزود: «موقعیت حساس جنگ درحالحاضر، به کشورهای دیگر اجازه نمیدهد که با رئیسجمهور عراق همکاری کنند.» رجایی خراسانی در پاسخ به این پرسش که آیا دریافت موشکهای استینگر از امریکا موجب ازبینرفتن بیطرفی عربستان میشود، گفت: «من تصور نمیکنم که این موضوع بهخودیخود باعث نقض بیطرفی عربستان باشد. این اقدام بیشتر نشاندهنده حمایت امریکا است.» نماینده ایران درمورد تعیین منطقه حفاظتشده در خلیجفارس ازسوی دولت عربستان نیز اظهار کرد: «مشخصکردن چنین منطقهای در آبهای خلیجفارس معنا و مفهومی ندارد و مانند اعلام یکجانبه صدام حسین درمورد منطقه جنگی است که ازنظر ایران غیرقابل قبول است.» وی درمورد سیاست جمهوری اسلامی ایران در منطقه تصریح کرد: «سیاست ایران این است که اگر ما نتوانیم نفتمان را صادر کنیم، آنها نباید حق صادرکردن نفتشان را داشته باشند.» سعید رجایی خراسانی درمورد آمادگی ایران برای اجرای عملیات نظامی جدید در جزایر مجنون گفت: «ما سه سال و نیم است که از خود دفاع میکنیم و میجنگیم تا این جنگ را به نتیجه برسانیم.»[۲۹] نماینده ایران در سازمان ملل در پاسخ به سؤال شبکه ای.بی.سی امریکا درمورد علت اقدام ایران به تحریم جلسات شورای امنیت، گفت: «این تنها جلسه شورای امنیت نبود که ما آن را تحریم کردیم، بلکه از موقعی که من به نیویورک آمدم جلسات شورای امنیت را تحریم کردیم. علت واضح این بود که ما متوجه شدیم که تمامی قطعنامههای ... این شورا عراقی بوده و آنها هیچوقت نمیتوانستند یک نقش بیطرفانه در اختلافات عراق و ایران بازی کنند. بنابراین، فکر کردیم اگر به شورای امنیت برویم بدینترتیب تمام عملکردهای بیمعنای آنها را تأیید کردهایم. ... هروقت آنها تصمیم گرفتند یک موضع بیطرفانه در قبال جنگ ایران و عراق اتخاذ کنند ما با بازگشت به شورا موافقت خواهیم کرد.»[۳۰] ریاض القیسی نماینده عراق در سازمان ملل نیز در مصاحبهای جداگانه با شبکه تلویزیونی آموزش امریکا درخصوص حمله نظامی احتمالی ایران در آینده نزدیک، مدعی شد همه حملات قبلی ایران شکست خورده است. وی بدون بیان دلیل نگرانی عراق از حمله احتمالی ایران گفت: «ما و همه جهانیان میدانیم که از ماه ژوئیه 1982 (خرداد 1361) تاکنون، ایرانیان در نهایت استیصال سعی کردند حمله تهاجمی وسیعی را علیه عراق به انجام برسانند که به معنای اشغال عراق و سرنگونسازی دولت آن و به زیر چنگ و بال [امام] خمینی آوردن دولت عراق بود، ولی تمام این حملات تهاجمی ایران شکست خورد و همچنان نیز شکست خواهد خورد ولو اینکه نفرات بیشتری را جمع بکنند و دست به حمله بزنند. زیرا عراقیها برای بقای ملی خود و مرگ و زندگیشان میجنگند و نمیگذارند که عراق سرنوشت شومی در زیر یوغ ایرانیان پیدا بکند.» ریاض القیسی کمکهای کشورهای عربی به عراق را درقالب همکاری دستهجمعی بهمنظور برقراری صلح و امنیت عنوان کرد و گفت: «شیوه همکاری جمعی شامل همه کشورهای همجوار است و همکاری این کشورها با یک طرف درگیر در جنگ نیز براساس همان شیوه همکاری دستهجمعی است.» وی درمورد انگیزه عراق از حمله به کشتیها و گسترش دامنه جنگ نیز مدعی شد: «این موضوع بههیچوجه صحت ندارد. عراق تنها میخواهد به این طریق رژیم ایران را به خود آورد که بر سر میز مذاکره بنشیند و دو طرف با گفتوگو و ازطریق قانون و احترام به حقوق طرفین مسئله را حل کنند.»[۳۱]

گزارش - 9

9. باوجود تشدید حملات عراق به نفتکشها و افزایش نرخ حق بیمه کشتیها در خلیجفارس، جمهوری اسلامی ایران با اتخاذ تدابیری سعی دارد مشتریان نفتی خود را حفظ کند. خبرگزاری کویت به نقل از منابع نفتی لندن، امروز اعلام کرد: ایران در تلاش برای جبران افزایش نرخهای بیمه، نفت خام سبک خود را، که از کیفیت بهتری برخوردار است، با 5 /2 دلار تخفیف در هر بشکه به فروش میرساند. هماکنون ایران نفت خود را به قیمت 5/25 دلار در هر بشکه به مشتریان منتخب خود میفروشد. باتوجهبه نرخ بیمه 5/1 دلاری در هر بشکه، میزان تخفیف واقعی ایران برای خریداران کمتر از یک دلار از نرخ رسمی است که 28 دلار در هر بشکه میباشد. این خبرگزاری اضافه کرد: «علیرغم حملات عراق علیه نفتکشهای مشغول بارگیری در ترمینال جزیره خارک ایران، این کشور هنوز قریب 50 درصد صادرات خود را که بالغبر 25/1 میلیون بشکه در روز است، به خارج از خلیجفارس ارسال میکند. همچنین علیرغم افزایش شدید نرخ بیمه و خطرات جدی علیه کشتیها، هنوز بسیاری از نفتکشها به بنادر ایران در شمال خلیج [فارس] وارد میشوند.» باوجوداین، در سه سال گذشته، بهدلیل افزایش حملات به کشتیها، میزان صادرات نفت ایران از این منطقه از 5 میلیون بشکه در روز به نصف کاهش یافته و قیمت نفت افزایش زیادی نداشته است که این امر نشاندهنده وجود ذخایر بزرگ در نزد کشورهای مصرفکننده است.[۳۲] رادیو بیبیسی نیز در تحلیلی از سیاست نفتی ایران مدعی شد که ایران برای تشویق ژاپن به تداوم خرید نفت مورد نیاز خود از ایران، قیمت فروش نفت خام خود به این کشور را به میزان قابلتوجهی کاهش داده است. این رادیو با اشاره به تشدید حملات عراق به کشتیها و افزایش نرخ بیمه لویدز لندن برای کشتیهای عازم خلیجفارس گفت: ژاپن که 65 درصد نفت خام مورد نیاز خود را از منطقه خلیجفارس تأمین میکند و یکی از مشتریان عمده نفت ایران است، ورود کشتیهای خود به خلیجفارس را ممنوع کرده است و این اقدام ژاپن عملاً مانع بارگیری نفت خام ایران و کویت بهوسیله کشتیهایی میشود که خدمه ژاپنی دارند. این رادیو با اشاره به دیدار سفیر ایران با وزیر امور خارجه ژاپن اضافه کرد: پس از درخواست ایران از ژاپن مبنیبر خرید نفت خام مورد نیاز خود از ایران و همچنین اقدام اخیر این کشور در قائلشدن تخفیف در قیمت نفت خام، ظاهراً خریداران ژاپنی انگیزههای جدیدی برای خرید نفت از ایران یافتهاند. ژاپن در سال گذشته و قبل از اعلام ممنوعیت ورود کشتیهای این کشور به خلیجفارس میزان واردات روزانه خود را از 400 هزار بشکه به 200 هزار بشکه کاهش داده بود. با وضع جدید، ژاپن میتواند بالاترین سود را از نفت ارزان ایران ببرد و به نظر میرسد ژاپن از این فرصت برای پایینآوردن قیمت جهانی نفت استفاده کند. درصورت عرضه نفت ارزان ایران، خریداران کوچکتر نفت تشویق خواهند شد تا خطرهای احتمالی بارگیری نفت از جزیره خارک را بپذیرند و این کار را انجام دهند.[۳۳]

گزارش - 10

10. با پایان دیدار چهارروزه تورگوت اوزال نخستوزیر ترکیه، از عراق دو نشریه وال استریت ژورنال و کریستین ساینس مانیتور به بررسی موضع این کشور در قبال جنگ ایران و عراق پرداختند. به گزارش خبرگزاری عراق، در دیدار تورگوت اوزال با صدام حسین، جنگ ایران و عراق یکی از محورهای اصلی مذاکرات دو طرف بود. در این دیدار که با حضور طه یاسین رمضان برگزار شد، عراق و ترکیه بر تحکیم همکاری میان دو کشور تأکید کردند.[۳۴] تورگوت اوزال پس از این دیدار در مصاحبه با خبرگزاری آناتولی ترکیه درخصوص موضع آنکارا مبنیبر میانجیگری در جنگ گفت: ترکیه بالقوه از بهترین موقعیت برای میانجیگری برخوردار است، اما هنوز زمان برای میانجیگری مساعد نیست. وی اضافه کرد: عراق خواستار پایان این جنگ است و چنانچه شرایط برای دو طرف عادلانه و رضایتبخش باشد، این امر محقق خواهد شد. من در گفتوگوهایم در بغداد متوجه شدم که عراق از موضع کاملاً بیطرفانه ترکیه در قبال جنگ بین دو کشور همسایه رضایت دارد.[۳۵] روزنامه وال استریت ژورنال در مقالهای به نقش ترکیه در جنگ ایران و عراق پرداخت و نوشت: «ترکیه میکوشد تا خود را بهعنوان تنها کشوری که میتواند بین ایران و عراق صلح برقرار کند، نشان دهد. حملات اخیر به کشتیهای نفتی، سران ترکیه را در تأکید بر نقش صلحآفرینی آن کشور مصممتر نموده است.» این مقاله با اشاره به موقعیت جغرافیایی ترکیه و مرز مشترک این کشور با ایران و عراق افزوده است: ترکیه از ابتدای جنگ، موضع بیطرفانه خود را حفظ کرده و روابط بازرگانی خود را با هر دو کشور گسترش داده است که برایش منافع سرشاری بههمراه داشته است. وال استریت ژورنال با اشاره به سفر یک ماه پیش اوزال به تهران اضافه کرد: «هرچند مقامات ترکیه این سفر را تنها بهمنظور گفتوگو پیرامون مسائل اقتصادی اعلام نمودهاند، لیکن هدف اصلی آنها میانجیگری بین طرفین درگیر جنگ است.» در این سفرها ظاهراً نخستوزیر ترکیه در متقاعدکردن مقامات ایران در پایاندادن به جنگ موفقیت چندانی نداشت، ولی به نظر میرسد صدام حسین علاقهمند به این امر میباشد، وی چندی پیش بهطورعلنی گفت که ترکیه میبایست نقش فعالی در پایاندادن به جنگ بازی کند.[۳۶] روزنامه کریستین ساینس مانیتور نیز با اشاره به سفر نخستوزیر ترکیه به چهار کشور ایران، پاکستان، لیبی و عراق و تلاش آن کشور برای برقراری صلح میان ایران و عراق نوشت: «تصادفی نیست که سفرهای خارجی اخیر تورگوت اوزال فقط به کشورهای اسلامی بوده است. بلکه این امر نشانه تغییر مسیر در سیاست خارجی آن دولت [از اروپا به جهان اسلام] است.» ترکیه باوجود نارضایتی غرب از گسترش روابط با ایران و بهویژه لیبی، به دنبال بهبود روابط خود با کشورهای اسلامی است و قصد دارد درمورد کشورهای غرب آسیا سیاست مستقلتری در پیش گیرد.[۳۷]

گزارش - 11

11. همزمان با ارائه متن اصلاحشده پیشنویس قطعنامه پیشنهادی کشورهای عضو شورای همکاری خلیجفارس به شورای امنیت، دولت کویت سفرای هشت کشور عضو شورای امنیت را به وزارت امور خارجه این کشور احضار کرد و دولت عربستان هم ایجاد یک منطقه حفاظتشده را راهحلی برای تأمین امنیت کشتیرانی در خلیجفارس عنوان کرد. متن بازبینیشده قطعنامه پیشنهادی اعضای شورای همکاری خلیجفارس درخصوص حمله به کشتیها در این منطقه بدون ذکر نام ایران و عراق، ضمن محکومیت حملات اخیر به نفتکشهای سعودی و کویتی بر حق دریانوردی آزاد در آبهای بینالمللی و مسیرهای دریایی تـأکید و از کلیه کشورها خواسته است با توقف هرگونه حمله به کشتیها، حاکمیت ارضی کشورهایی که طرف جنگ نیستند را محترم شمارند. در یکی از بندهای این پیشنویس آمده است درصورت رعایتنکردن این قطعنامه موضوع مجدداً بررسی و تصمیمات لازم برای تضمین آزادی دریانوردی اتخاذ شود.[۳۸] دولت کویت بهمنظور جلب حمایت کشورهای عضو شورای امنیت از متن قطعنامه پیشنهادی، سفرای هشت کشور عضو شورای امنیت را به وزارت امور خارجه این کشور احضار کرد و با آنها به گفتوگو پرداخت. گزارش خبرگزاری کویت دراینباره حاکی است: وزارت امور خارجه کویت در چهارچوب تلاشهای کشورهای حاشیه خلیجفارس برای تکمیل مشورتها و تماسهای شیخ صباح الاحمد الصباح در سازمان ملل، سفرای هشت کشور عضو شورای امنیت را به وزارت امور خارجه احضار و با آنها درخصوص طرح کشورهای عضو شورای همکاری خلیجفارس گفتوگو کرد تا طرح اعراب از حمایت این دولتها در شورای امنیت برخوردار باشد. مدیرکل دفتر سیاسی وزارت امور خارجه کویت در این جلسات موضع کویت و طرح پیشنهادی شورای همکاری خلیجفارس را برای سفرای کشورهای مذکور تشریح کرد و از آنها خواست که این موضوع را به اطلاع دولتهای خود برسانند. این مقام کویتی مدعی شد که کویت یکی از طرفهای درگیر در جنگ ایران و عراق نیست و حمله به کشتیهای کویتی که حامل مواد خام مورد نیاز جهانی است، عملاً تجاوز به یک کشور بیطرف به شمار میآید.[۳۹] خبرگزاری فرانسه با اشاره به فعالیتهای کشورهای عرب منطقه خلیجفارس و ناکامی آنها در متقاعدکردن اعضای شورای امنیت سازمان ملل، درمورد تغییرات انجامشده در پیشنویس قطعنامه پیشنهادی شورای همکاری خلیجفارس اعلام کرد: باوجود تماسهای دوجانبه نمایندگان کشورهای عضو شورای همکاری خلیجفارس با مقامات دولتهای عضو شورای امنیت، آنها نتوانستند تمامی اعضای این شورا را متقاعد کنند که حملات ایران به نفتکشهای کویتی و سعودی را بدون درنظرگرفتن زمینه وسیع جنگ محکوم سازند. بههمیندلیل، کشورهای عضو شورای همکاری خلیجفارس با حذف اشارات خود به ایران و همچنین کاهش تأکید بر توسل به مجازات احتمالی، لحن پیشنویس قطعنامه خود را ملایم کردهاند.[۴۰] از سوی دیگر، به گزارش یونایتدپرس عربستان سعودی ایجاد یک منطقه حفاظتشده را بهترین راهحل برای برقراری امنیت کشتیها در خلیجفارس دانسته و اعلام کرد: کشورهای حاشیه جنوبی خلیجفارس باید در طول سواحل خود با استقرار بیش از 400 فروند موشک ضدهوایی استینگر، از آسمان منطقه حفاظت کرده و به کشورهای دیگر اجازه ندهند که به کشتیهای آنها در مسیر حمله کنند. این بهترین راه برای تضمین امنیت مسیر عبور نفت از منطقه است. خبرگزاری یونایتدپرس با اشاره به ابتکار عربستان، آن را یک خبر بسیار مسرتبخش برای دولتهای صنعتی اعلام کرد و از آنها خواست که به عربستان برای اجرای این طرح کمک کنند.[۴۱] خبرگزاری کویت نیز به نقل از منابع رسمی امارات متحده عربی اعلام کرد که یوگسلاوی در هفته جاری با بسیاری از دولتهای عرب منطقه خلیجفارس تماس گرفته و ابتکار جدیدی را برای پایاندادن به جنگ ایران و عراق و برقراری صلح مطرح کرده است. منابع وزارت امور خارجه امارات متحده عربی اعلام کردند ابتکار جدید یوگسلاوی بر بنیانهای جدیدی استوار است و در چهارچوب تلاشهای جنبش عدمتعهد برای متوقفکردن جنگ در خلیجفارس قرار داد.[۴۲]

گزارش - 12

12. امروز در بغداد اعلام شد که نیروهای نظامی عراق ظرف سه ماه گذشته، در جریان جنگ در خلیجفارس 40 فروند کشتی و نفتکش را در این منطقه منهدم کردهاند. خبرگزاری آلمانغربی اعلام کرد: «کشتیهای یادشده در جریان 12 عملیات بمباران هوایی و دریایی در بخش شمالی خلیج [فارس] در نزدیکی پایانه نفتی خارک منهدم شدهاند.» گزارش مزبور فاش کرده است که در برخی از این حملات، هواپیماهای پیشرفته سوپراتاندارد که فرانسه اخیراً در اختیار دولت عراق قرار داده است، شرکت داشتهاند.[۴۳] درهمینحال امروز در بازار بیمه لندن مشخص شد که بیمهکنندگان، نفتکش بزرگ عربستان سعودی به نام "سفینه العرب" را که در روز 5 اردیبهشتماه، پس از بارگیری از پایانه نفتی خارک هدف اصابت موشکهای عراقی قرار گرفته بود، به مبلغ 2/4 میلیون دلار به یک مؤسسه خریدار کشتیهای ازکارافتاده در تایوان فروختند. این نفتکش غولپیکر 357 هزار تنی غیرقابلتعمیر تشخیص داده شد و بیمهکنندگان آن را پس از پرداخت مبلغ نفتکش به صاحبان سعودیاش برای اوراق فروختند. خریداران باید نفتکش را از سواحل بحرین تا تایوان یدک بکشند.[۴۴]

گزارش - 13

13. به دنبال پخش اعترافات احسان طبری تئوریسین حزب توده ایران از شبکه تلویزیون سراسری ایران** حزب کمونیست ایران (توده) در بیانیهای که امروز در روزنامه پراودا (ارگان رسمی حزب کمونیست شوروی) انتشار یافت به شدت از جمهوری اسلامی ایران انتقاد کرد و مدعی شد رژیم ایران از یک بحران عمیق سیاسی، اجتماعی و اقتصادی ناشیاز جنگ ویرانگر ایران و عراق رنج میبرد. روزنامه پراودا بدون هیچ تفسیری بیانیه حزب توده ایران را چاپ کرده و نوشت: این بیانیه که در روزنامه طوفان توده آلمانشرقی نیز منتشر شده، مدعی است تهران از اداره امور کشور ناتوان است و در جریان انتخابات اخیر مجلس شورای اسلامی با مخالفت توده مردم روبهرو شده است. بیانیه حزب توده اعترافات احسان طبری را محکوم و آن را توطئه جمهوری اسلامی ایران علیه حزب عنوان کرده و درخصوص اجرای حکم اعدام چندین تن از اعضای حزب توده هشدار داده است.[۴۵] ضمیمه گزارش412: توضیحات مسئول واحد اطلاعات منطقه3 سپاه از اقدامات و هماهنگیهای انجامگرفته درپی تشکیل قرارگاه رمضان فرماندهان مناطق و یگانهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بعد از ابلاغ تشکیل قرارگاه رمضان، به فراخور مسئولیت و جایگاه خود اقدامات لازم را برای هماهنگی امور و فراهمکردن زمینه عملیاتیشدن این قرارگاه شروع کردند. مسئول واحد اطلاعات منطقه 3 سپاه در گزارشی ضمن تشریح اقدامات انجامگرفته افزود: بلافاصله پس از ابلاغ تشکیل قرارگاه رمضان، هریک از مناطق هیئتی را مأمور هماهنگی کردند. سه روز بعد، از منطقه 3 هیئتی به مقصد قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع) حرکت و در ارومیه ضمن تشکیل جلسات متعدد با مسئولان قرارگاه، هماهنگیهای لازم را به عمل آورد. «در این جلسات مشخص شد که خود قرارگاه حمزه دراینزمینه غیر از یک رشته کارهای پراکنده در قالبهای مختلف حرکت متشکلی نداشته و از طرفی بعضی از این حرکات و مراکز عملیاتی یا اطلاعاتی با منطقه 11 نبوده و خط و حد کاری آنان مستقیماً از مرکز (اطلاعات یا فرماندهی کل) اعمال و ابلاغ میشده است.» در بخش دیگری از این گزارش آمده است: پس از جلسه در ارومیه، عازم مریوان شدیم و در آنجا با مسئولان منطقه جلساتی را تشکیل دادیم که موضوع محوری آنها ایجاد هماهنگی میان گروههای مخالف صدام در منطقه بود. استعدادهای بالقوه و بالفعل آنها بررسی شد. همچنین در این منطقه بهدنبال شناسایی محلی برای استقرار ستاد قرارگاه رمضان بودیم که درنهایت یک ساختمان پنجطبقه در پادگان شهید عبادت مریوان شناسایی و مورد توافق عمومی قرار گرفت. در منطقه کوهستانی دزلی نیز از ساختمانی بازدید کردیم که هنوز تکمیل نشده بود و مقرر شد برای تکمیل آن اقدام شود. پس از اجرای یک سلسله اقدامات پشتیبانی و انتخاب نیرو در منطقه، در 29 خرداد، جلسهای با شرکت اعضای منتخب برای شورای قرارگاه به سرپرستی برادر محمدی جانشین فرماندهی منطقه 3، تشکیل شد. در روزهای بعد جلساتی با مسئولان بسیج عراق داشتیم و در آن اقدامات انجامشده تشریح و نیازها و موانع کار بیان شد. همچنین اقدامات لازم برای فراهمآوردن اقلام و تجهیزات مورد نیاز ستاد قرارگاه رمضان ادامه یافت و مشخص شد که احتمالاً تا دو ماه آینده ساختمان مورد نظر قرارگاه کامل میشود. پادگان مریوان ظرفیت پذیرایی از استعدادی در حد یک گردان اطلاعاتی و عملیاتی داشت و نیروهای آن متشکل از نیروهای ایرانی و عراقی بودند و بههمیندلیل برای آن نام "آیتالله شهید محمدباقر صدر" انتخاب شد و در جلسهای که در 12/4/1363 تشکیل شد مقرر شد این اقدامات انجام شود: ترسیم نقشه دقیق منطقه دزلی و ستاد مریوان توسط حفاظت فیزیکی؛ مطالعه و بررسی آداب و سنن، زندگی و نحوه جنگ و تاکتیکهای اکراد و گروههای مخالف صدام در منطقه کردنشین عراق و ایران؛ سرکشی و دیدار از مناطق و نوارهای مرزی و مشاهده شهرهای پنجوین، سیدصادق، حلبچه، خرمال و دریاچه دربندیخان؛ اعزام 4 نفر از برادران اطلاعات و حفاظت به پایگاههای برونمرزی. در این گزارش همکارینکردن قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع)، بسیج عراق و اطلاعات و عملیات سپاه مریوان ازجمله موانع کار برشمرده و اضافه شده است: بدون هماهنگی و همکاری آنها کارها نمیتواند انجام شود. در بخشی از این گزارش درخصوص وضعیت ارتباطی آمده است: «ازنظر ارتباطی بهکلی فلج بودیم و در طی مدتی که در مریوان بودیم فقط یک خط [تلفن] داخلی داشتیم که برای گرفتن یک شماره باید مدتها صبر میکردیم.» گزارش مزبور درنهایت پیشنهاد کرده است که قرارگاه حمزه، مرکزی را برای هماهنگی میان مناطق ایجاد و توان آنها را برای شکلدادن به قرارگاه رمضان هدایت کند.[۴۶]


منابع و مآخذ روزشمار 1363/03/09

  1. ↑ سند شماره 81438 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از مرکز فرماندهی سماجا3 به نزاجا (معاونت اطلاعات عملیات)، 10/3/1363.
  2. ↑ سند شماره 406456 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از فرماندهی ناحیه ژاندارمری باختران (رکن3)، 9/3/1363.
  3. ↑ سند شماره 81438 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از مرکز فرماندهی سماجا3 به نزاجا (معاونت اطلاعات عملیات)، 10/3/1363.
  4. ↑ سند شماره 8172 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از بخش فنی قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص) به قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص) (اطلاعات عملیات)، 11/3/1363، صص 1 و 2.
  5. ↑ سند شماره 81445 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از اداره اطلاعات شاجا به دفتر اطلاعات و تحقیقات نخست‌وزیری، 9/3/1363.
  6. ↑ سند شماره 300110 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از شهربانی خوزستان به استانداری خورستان، 10/3/1363.
  7. ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 72، 10/3/1363، ص1، تهران - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 9/3/1363؛ و - واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 9/3/1363، صص 1 و 2، رادیو بغداد.
  8. ↑ سند شماره 433473 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از قرارگاه مشترک شهید شهرام‌فر به قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع)، 10/3/1363، صص 2 و 3؛ و - سند شماره 392355 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از قرارگاه عملیاتی شمال‌غرب ژاجا (رکن3) به فرماندهی ژاجا (رکن3 - مرکز فرماندهی)، 10/3/1363؛ و - سند شماره 406871 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از فرماندهی منطقه11 قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع)، 12/3/1363، صص 3 و 4.
  9. ↑ سند شماره 433473 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، صص 2 و 3؛ و - سند شماره 392349 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از قرارگاه عملیاتی شمال‌غرب ژاجا (رکن3) به فرماندهی ژاجا (رکن3 - مرکز فرماندهی) 10/3/1363.
  10. ↑ سند شماره 433473 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، صص 2 و 3؛ و - سند شماره 302514 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از ناحیه ژاندارمری کردستان (رکن3) به استانداری کردستان، 10/3/1363.
  11. ↑ سند شماره 433473 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، صص 2 و 3؛ و - سند شماره 392355 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین؛ و - سند شماره 406871 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، صص 3 و 4؛ و - سند شماره 169652 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش نوبه‌ای از واحد اطلاعات نظامی، شماره 3، 20/3/1363، ص4.
  12. ↑ سند شماره 431695 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از دفتر فرماندهی سپاه ناحیه کردستان (مرکز فرماندهی) به دفتر فرماندهی منطقه11 (مرکز فرماندهی)، 12/3/1363.
  13. ↑ سند شماره 81404 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از اداره اطلاعات شاجا به دفتر اطلاعات و تحقیقات نخست‌وزیری، 14/3/1363.
  14. ↑ سند شماره 402143 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از اطلاعات سپاه پاسداران مهاباد به اطلاعات ستاد منطقه11، 11/3/1363.
  15. ↑ سند شماره 402140 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از پایگاه سپاه سلماس (اطلاعات) به ستاد منطقه11 (اطلاعات)، 10/3/1363.
  16. ↑ سند شماره 402141 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از سپاه پیرانشهر به قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع)، 10/3/1363.
  17. ↑ سند شماره 406990 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از ستاد سپاه منطقه11، 9/3/1363، ص1.
  18. ↑ سند شماره 392691 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از ستاد سپاه منطقه11، 22/2/1363، ص1؛ و - سند شماره 406990 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، ص1.
  19. ↑ سند شماره 406866 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از ستاد قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع)، 13/3/1363.
  20. ↑ سند شماره 186442 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از منطقه3 سپاه پاسداران، 11/4/1363، ص1؛ و - سند شماره 449033 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از فرماندهی کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، 23/3/1363.
  21. ↑ سند شماره 38125 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از فرماندهی کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، 16/3/1363، ص1؛ و - سند شماره 38126 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از فرماندهی کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، 16/3/1363.
  22. ↑ سند شماره 81427 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از فرماندهی قرارگاه منطقه11 به فرماندهی کل، 11/3/1363.
  23. ↑ مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، صحیفه امام (مجموعه آثار امام خمینی(ره))، جلد 18، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1386، صص 481 - 475.
  24. ↑ روزنامه کیهان، 10/3/1363، ص3.
  25. ↑ واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 9/3/1363، ص13، رادیو لندن، 9/3/1363؛ و - خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 73، 11/3/1363، ص19، تهران - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 10/3/1363.
  26. ↑ همان، ص20، تهران - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 10/3/1363.
  27. ↑ واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 9/3/1363، ص10، رادیو لندن، 9/3/1363.
  28. ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 73، 11/3/1363، ص45، رادیو بی‌بی‌سی، 10/3/1363.
  29. ↑ واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 10/3/1363، صص 18 - 16، به نقل از رادیو صدای امریکا.
  30. ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 73، 11/3/1363، صص 3 و 4، واشنگتن - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 10/3/1363.
  31. ↑ واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 10/3/1363، صص 18 - 16، به نقل از رادیو صدای امریکا، 8/3/1363.
  32. ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 72، 10/3/1363، صص 29 و 30، لندن - خبرگزاری کویت، 9/3/1363.
  33. ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 73، 11/3/1363، صص 49 و 50، رادیو بی‌بی‌سی، 10/3/1363.
  34. ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 72، 10/3/1363، ص10، منامه - خبرگزاری فرانسه، 9/3/1363.
  35. ↑ همان، ص2، آنکارا - خبرگزاری تانیوگ، 9/3/1363.
  36. ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 73، 11/3/1363، ص17، واشنگتن - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 10/3/1363.
  37. ↑ همان، ص43، رادیو صدای امریکا، 10/3/1363.
  38. ↑ همان، ص26، تهران - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 10/3/1363.
  39. ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 72، 10/3/1363، ص49، رادیو کویت، 9/3/1363.
  40. ↑ همان، ص16، نیویورک - خبرگزاری فرانسه، 9/3/1363.
  41. ↑ همان، ص27، سنگاپور - خبرگزاری یونایتدپرس، 9/3/1363.
  42. ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 73، 11/3/1363، ص11، ابوظبی - خبرگزاری کویت، 10/3/1363.
  43. ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 72، 10/3/1363، ص8، منامه - خبرگزاری آلمان‌غربی، 9/3/1363.
  44. ↑ همان، صص 33 و 34، لندن - خبرگزاری فرانسه، 9/3/1363.
  45. ↑ همان، ص23، مسکو - خبرگزاری فرانسه، 9/3/1363.
  46. ↑ سند شماره 186442 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، صص 7 - 1.






برگرفته از «https://rozshomaredefamoghaddas.ir/index.php?title=1363.03.09&oldid=4572»