1362.05.05

روزشمار جنگ سال 1362 1362.05.05
نام‌های دیگر	پنج مرداد
تاریخ شمسی	1362.05.05
تاریخ میلادی	27 ژوئیه 1983
تاریخ قمری	16 شوال 1403

1360.05.05

1361.05.05

1363.05.05

1364.05.05

1365.05.05

1366.05.05

1367.05.05

1. کشمکش در خطوط مقدم به‎ویژه در محور شمالی (راست)، در خط لشکر۸ نجف و ۱۴ امام حسین(ع) همچنان ادامه دارد. اصرار فرماندهی عراق برای بازپس‌گیری مواضع و مقاومت نیروهای خودی برای حفظ دستاوردها امکان آرامش ولو نسبی را از صحنه نبرد سلب کرده است. براساس گزارشی که سرهنگ علی صیاد شیرازی به محسن رضایی داد امروز، عراقی‌ها برای بازپس‎گیری مواضع دو یگان یادشده سه بار به آنها حمله کردند که هر سه بار به عقب رانده شدند. وی گفت بنا به گزارش نیرو‌ها در این پاتک‌ ۲۰۰ نفر از دشمن کشته شدند. گزارش امروز شنود هم گویای سختی‌ها و مشقاتی است که نیروهای تک‌کننده عراقی‌ متحمل شدند، هرچند که به‎راحتی به عقبه‌های خود وصل بوده و پشتیبانی کامل از آنها انجام می‎شد. در ساعت ۱۳:۳۰ شنود گزارش داد که توپخانه‌های عراقی یکی از مواضع خود را گلوله‌باران کردند که براثر آن چندین سنگر در خط مقدم منهدم و ۱۰ تن از نیروهای عراقی زخمی شدند. در تکمیل این خبر از شنود خبر رسید که ۲ واحد عراقی در یک اقدام اشتباه به‌جای مواضع لشکر۱۴ امام حسین(ع) به مدت یک ساعت مواضع همدیگر را زیر آتش توپخانه قرار دادند و از ۲۵ گلوله‎ای که پرتاب کردند ۱۲ گلوله توپ به محل تجمع خودشان اصابت کرد و تلفاتی به‎بار آورد. حدود ساعت ۱۴، واحد شنود گزارش داد یک فرمانده که مسئول بخشی از خط مقدم عراقی در محور راست بود به فرماندهی خود اعلام کرد که نیروهای جناح راست ما از یک شیار به سمت چپ فرار می‌کنند و هیچ نیرویی نمانده و جناح ما خالی شده است. فرمانده نیز در جواب وی گفت که همه افرادی که درحال فرار هستند را با رگبار تیربار و شلیک خمپاره نابود کنید. شنود همچنین اطلاع داد که خمپاره ۶۰ میلی‎متری نیروهای لشکر۸ نجف آتش بسیار مؤثری علیه عراقی‌ها اجرا کرده است، به‎نحوی‎که بنا به گزارش یک فرمانده گردان به رده بالاتر، ۴۰ تن از عراقی‎ها کشته و ۳۰ نفر زخمی شده‌اند. بر همین اساس فرمانده گردان مذکور درخواست نیروی کمکی کرد و ساعتی بعد خبر داد که یک گروهان از گردان۶۰۴ موضع خود را تخلیه و عقب‌نشینی کرده است. قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع) نیز اعلام کرد که بعدازظهر امروز یک فروند بالگرد عراقی با ورود به مناطق آزادشده در منطقه عملیاتی والفجر۲ قصد اجرای عملیات علیه نیروهای ایرانی را داشت که به‎وسیله پدافند هوایی ایران در جنوب‎غربی منطقه سرنگون شد. این قرارگاه از سرنوشت خلبان بالگرد ساقط‎شده اطلاعاتی نداد. غلامعلی رشید جانشین فرماندهی قرارگاه خاتم‎الانبیا(ص)، برپایه آخرین اخباری که به وی رسیده بود در تکمیل این خبر گفت: قوای خودی یک بالگرد عراقی را که درحال حمل نیرو بود با گلوله‎های ضدهوایی ساقط کردند که همه نفرات آن کشته شدند. وی اضافه کرد ظهر رشید گفت که هواپیماهای عراقی دیروز به‏اشتباه دو بار مواضع خودشان را بمباران کردند و یک بالگرد عراقی را هم که پر از نیرو بود با ضدهوایی هدف قرار دادند که بالگرد سقوط کرد و همه سرنشینان آن کشته شدند. وی همچنین گفت که دو واحد از عراقی‌ها در اقدام برای بازپس‌گیری یک ارتفاع که در دست نیروهای لشکر۱۴ امام حسین(ع) بود با هم درگیر شدند و حدود یک ساعت همدیگر را زیر آتش قرار دادند. از ۲۵ گلوله توپی که توپخانه عراق به این منطقه روانه کرد ۱۲ توپ به محل تجمع نیروهای عراقی اصابت کرد. سرهنگ صیاد شیرازی نیز اعلام کرد افراد گردان۱۲۹ در روی ارتفاع کدو یک بالگرد را ساقط کردند. وی همچنین اظهار کرد که با حجت‎الاسلام هاشمی رفسنجانی صحبت کردم، از نتایج عملیات خوشحال بود و می‌گفت که امام، مردم و مسئولان هم از نتایج عملیات شادمان هستند. یکی از حاضرین در جلسه هم گفت این بالگرد عراق هدف تیربار تانک قرار گرفت و روی پایگاه عراقی‌ سقوط کرد که براثر آن ۵۰ نفر که شامل سرنشینان و افراد پایگاه بودند، کشته شدند. ازطرفی، خبرگزاری جمهوری اسلامی آمار بخشی از سلاح‌های به غنیمت گرفته‎شده عراقی را که تا امروز از منطقه تخلیه شده‌اند بدین‎شرح اعلام کرد: توپ ۱۰۶ میلی‎متری ۴۸ قبضه؛ مسلسل کلاشینکف نو ۱۲ هزار قبضه؛ انواع خودرو ۱۰۰ دستگاه؛ لودر و بولدوزر ۱۸ دستگاه؛ خمپاره‎انداز ۶۰ میلی‎متری ۱۸۰ قبضه؛ نارنجک دستی؛ چندین کامیون و انواع مین ضدتانک، ضدخودرو، ضدنفر. دراین‎حال، عراق در جناح چپ عملیات نیز به نیروهای خودی فشار می‎آورد. براساس نوشته سیدمحمد اسحاقی راوی قرارگاه مالک اشتر، نیروهای گردان۱۲۹ که روی ارتفاع کدو مستقر هستند خبر دادند که عراقی‌ها از صبح روی آنها اجرای آتش کردند. آنها همچنین گزارش دادند که احتمال دارد دشمن برای تصرف ارتفاع کدو اقدام کند، بنابراین تقاضای آتش توپخانه کردند که آتش کافی مورد درخواست آنها روانه نشد، ولی موفق شدند با کاتیوشاهای خود تلفات فراوانی به عراقی‌ها وارد آورند.

________________________________________

2. امروز فرماندهی عملیات و فرماندهان یگان‌های مأمور در منطقه عملیات والفجر۲ در نشستی* آخرین وضعیت عملیات را بررسی کردند. در این جلسه، فرماندهان یگان‎های مأمور وضعیت مربوط به یگان تحت‎امر خود و کلیت خطوط درگیری را توضیح دادند و اخبار حوادث و اتفاقات را به افراد حاضر در جلسه منتقل کردند. احمد کاظمی فرمانده لشکر۸ نجف، مطالبی را درباره اوضاع سخت و بحرانی خطوط مقدم اظهار کرد. وی گفت نیروهای ما حدود هشتاد متری عراقی‌ها موضع گرفته‌اند و وضعیت کاملاً ناامن است، گذشت زمان در اجرای عملیات به‎منظور تشکیل خط مطمئن جایز نیست. وی درمورد عزم دشمن برای مقاومت و بازپس‎گیری مناطق ازدست‎رفته در خط حد لشکر۸ نجف بیان کرد: اوضاع پیچیده و مشکل شده است، در روزهای اول دشمن آتش مؤثری اجرا نمی‎کرد و تحلیلی از اهداف و پیشروی ما نداشت، ولی الآن وضع سخت شده و باید قدم‎به‎قدم اجرای عملیات کنیم. کاظمی اضافه کرد: دشمن تپه جلوی خط ما را با خمپاره صاف کرده، انگار بولدوزر انداخته است. جنازه هر دو طرف روی زمین مانده و دشمن از دو طرف نیروها را با تانک و خمپاره ۶۰ میلی‎متری هدف قرار می‎دهد. نیروهای خط مقدم را هم نمی‌توانیم خوب پشتیبانی کنیم. عراقی‌ها سه بار برای پس‎گرفتن تپه‌ای که دست ما است حمله کرده‎اند، ولی نیروها آنها را عقب رانده‎اند. بااین‎حال، در نظر داریم اگر بتوانیم ۲ گروهان جمع‌وجور کرده و یک عملیات محدود اجرا کنیم، چند تپه را بگیریم و پیکر شهدایی را که بین ما و عراقی‌ها مانده‎اند به عقب بیاوریم. احمد کاظمی معتقد بود که باید نیروهای موجود در خط مقدم را ۷۰۰ متر به عقب آورد و یک خط مطمئن تشکیل داد. حسین خرازی فرمانده لشکر۱۴ امام حسین(ع) نیز در ترسیم وضعیت جدیدی که عراق در خطوط مقدم درحال ایجاد آن است گفت: دشمن پیش از این خط پیوسته نداشت، پاسگاه داشت و بریده‎بریده بود، ولی الآن خط پیوسته دارد و پاسگاه‌ها را به هم وصل کرده و خط ممتد تشکیل داده است. وی همچنین درباره وضعیت نیروهای لشکر۱۴ امام حسین(ع) در خط مقدم ابراز کرد دشمن در ۱۵۰۰ متری ما است، اما در این فاصله ۵/۱ کیلومتری نیروها از سه طرف در محاصره هستند و دشمن با خمپاره و تک‎تیر و... آنها را هدف قرار می‎دهد. باتوجه‎به اخبار و اطلاعاتی که داده شد غلامعلی رشید و سرهنگ صیاد شیرازی اجرای عملیات محدود برای تثبیت خط تماس را به فرماندهان پیشنهاد کردند و فرماندهان باوجودآنکه اجرای عملیات را لازم می‌دانستند اظهار کردند که آمادگی کافی ندارند. سرهنگ صیاد شیرازی گفت: زمان‎دادن به دشمن سبب می‌شود که خودش را پیدا کند و به نقاط آسیب‎پذیر ما ضربه بزند. جعفر اسدی هم باتوجه‎به کمبود نیرو در یگان خود و خستگی نیروهای موجود ابراز کرد که اجرای عملیات در این زمان امکان‎پذیر نیست، ما برای آمادگی، نیاز به زمان داریم، ۲۴ ساعت مهلت بدهید تا ان‎شاءالله پرقدرت عمل کنیم. غلامعلی رشید در جواب وی گفت چه تضمینی است که عراقی‎ها تا یکی دو روز آینده حمله نکنند و اوضاع به هم نریزد. صیاد شیرازی هم در تأیید نظر غلامعلی رشید خاطرنشان کرد اگر امشب عمل نکنیم و عقب بیاییم وضع بدتر می‌شود. در ادامه بحث، غلامعلی رشید از استعداد یگان‌های لشکر۱۴ امام حسین(ع) و ۸ نجف سؤال کرد که در پاسخ‏ها روشن شد لشکر۱۴ امام حسین(ع) ۲ گردان و لشکر۸ نجف یک گردان و یک گروهان دارد. لذا باتوجه‎به نبود آمادگی کافی برای عملیات در امشب یا فردا، غلامعلی رشید به حسین خرازی و احمد کاظمی گفت که شما سعی کنید ۴ گردان آماده شود و تا دو روز دیگر آماده عملیات باشید، تیپ۱۰ سیدالشهدا(ع) هم که فردا به منطقه وارد می‌شود به کمک خواهد آمد. احمد کاظمی ضمن قبول اهمیت اجرای عملیات و اینکه ارتفاع مورد نظر برای تصرف اهمیت ویژه‌ای دارد و به تمام منطقه مسلط است بیان کرد که برای دو روز بعد امکان آمادگی نیست. حسین خرازی هم ضمن تأیید حرف وی اضافه کرد که ما حاضریم خط پدافندی لشکر۸ نجف را تحویل بگیریم و نیروهای آزادشده این یگان با نیروهای دیگری که در عقبه دارند اجرای عملیات کنند و ما پشتیبانی کنیم. احمد کاظمی به‎نوعی این تدبیر را پذیرفت، ولی گفت که برای اجرای عملیات ما خودمان تانک و نفربر می‌آوریم، اما شما هم باید به ما یک گردان تانک و تعداد ۱۰ قبضه توپ ۱۳۰ مأمور کنید. این پیشنهاد مورد قبول سرهنگ صیاد شیرازی قرار گرفت. در ادامه جلسه، حسین خرازی و احمد کاظمی به‎طور خصوصی مشکلات موجود، وضعیت خط مقدم، امکان فروریختن خط مقدم، نحوه استقرار نیروها، و... را با غلامعلی رشید در میان گذاشتند و وی نیز درباره مقدورات و آرایش کلی صحنه نبرد مطالبی را بیان کرد که گزیده‎هایی از این گفت‎وگو بدین‎شرح است: احمد کاظمی با اشاره به اینکه بخشی از نیروهای موجود در خط مقدم تقریباً به حالت محاصره مانده‌اند، گفت به‏علت آنکه جاده‌ای برای رسیدن به آنها وجود ندارد و در دید و تیر دشمن هستند امکان تدارک آنها هم مقدور نیست. وی افزود برادر رشید چون شما فرمانده ما هستید برای شما درددل می‌کنمف، نیروهای ما در محاصره هستند، دیگر نیرو‌ها هم هفت روز است که می‌جنگند. غلامعلی رشید ضمن قبول مشکلات لشکر۸ نجف از فرمانده این لشکر خواست که مدتی صبر و مقاومت کند تا یگان جدید (تیپ۱۰ سیدالشهدا(ع)) به منطقه بیاید. رشید اضافه کرد اگر واقعاً نمی‌توانید، عقب‎نشینی کنید. احمد کاظمی پاسخ داد غیر از نیرو‌های ما کسی نمی‌تواند اینجا ایستادگی کند، ما نمی‌توانیم اینجا را رها کنیم. سپس درخواست کرد که نیروی جدیدی به این یگان داده شود. رشید جواب داد که درحال‎حاضر نیرو نداریم، کمی صبر کنید تا ببینیم چه می‌شود؟ کاظمی مجدد به وضعیت نامناسب نیروها در خط مقدم اشاره کرد و گفت: عراق پشت سر نیروهایش جاده دارد، با ماشین تا پشت تپه پشتیبانی می‌کند. هواپیما و بالگردهایش می‌آید، نیروهایش روحیه می‌گیرند، پشت سر هم نیروی جدید وارد می‌کند، ولی خداوکیلی نیرو‌های ما روی سنگ‌های ارتفاعات ایستاده‌اند پشتشان و سمت چپشان پرتگاه است یک جاده‌ای هم هست که از آن طرف تانک‌ها تیر مستقیم می‌زنند. رشید در پاسخ به وی اظهار کرد چرا بحث می‌کنی، خیلی از عملیات‌های ما از این مشکلات داشته و این‎طور بوده، حالا ما باید در همه محورها عقب‎نشینی کنیم؟ این خوب است؟ در ادامه احمد کاظمی دوباره وضعیت نیروهای افراد لشکر که در موقعیت نامناسب خط مقدم ایستادگی کرده بودند را توضیح داد و از شدت تأثر گریه کرد. غلامعلی رشید ضمن اظهار همدردی با وی بیان کرد: به خدا قسم دل ما هم می‎سوزد، دیشب به دوستان می‌گفتم که پیش وجدان خودم می‌‌گویم خدایا چه کار باید کرد؟ ولی بدان هر کاری مشکلات دارد، شما در عملیات آینده (والفجر۳) پیش‌بینی‌های خودتان را بکنید، شناسایی‌ها و برآوردهای دقیق انجام دهید. وی سپس اضافه کرد: گوش کن، جنگ آدم را پیر می‌کند، جنگ سخت است سخت‎تر از جنگ کاری نیست، جهاد با نفس در درون خود ما است، ولی جنگ کار سختی است، مشکل است، ایثار می‌خواهد، به خدا آدم پیر می‌شود، موهایش سفید می‌شود، آدم زودتر از همه پیر می‌شود، درد دارد، سختی دارد وقتی می‌بیند بندگان خدا، مؤمنین خدا در جلوی چشمش شهید می‌شوند، بی‌غیرت‎ترین آدم‌ها هم ناراحت می‌شوند.

________________________________________

3. باتوجه ‎به نرسیدن نیروهای خودی به تنگه دربند و ناقص‎ماندن اهداف از پیش تعیین‎ شده عملیات والفجر۲، فشار بی‏حد نیروهای عراقی برای بازپس‎گیری ارتفاعات ازدست‎رفته، کمبود نیرو، طولانی‎شدن عملیات و خستگی و فرسودگی نیروها و فرماندهان براثر هشت روز درگیری مداوم، فرماندهی عملیات به این نتیجه رسید که برای تداوم عملیات به یگان‌های جدیدی نیاز است تا با به‏کارگیری این یگان‌ها بتوان به ارتفاعات مشرف به دربند دست یافت و این تنگه را دراختیار گرفت. درپی برآورده‏شدن این امر، محسن رضایی از دو روز پیش عازم باختران شد تا با فرماندهان برخی از یگان‌‌هایی را که خود را برای اجرای عملیات در منطقه بیشگان در شمال قصر شیرین آماده می‌کردند گفت‌وگو کرده و آنها را برای به‎کارگیری در منطقه عملیات والفجر۲ توجیه کند. نتیجه سفر وی مجاب‏کردن کاظم رستگار و حسین همدانی فرماندهان تیپ۱۰ سیدالشهدا(ع) و لشکر۳۲ انصارالحسین برای انتقال نیروهای یگان خود به پیرانشهر و جلدیان و استفاده آنها در ادامه عملیات بود. محسن رضایی امروز به‎محض بازگشت به قرارگاه فرماندهی در پیرانشهر، عوامل ستاد را در جریان انتقال ۲ یگان یادشده به منطقه گذاشت و از آنها خواست برای انتقال این یگان‌ها ضریب امنیتی جاده‌ها را افزایش دهند. باتوجه‎به این تصمیم فرماندهی سپاه برای انتقال ۲ یگان اصلی سپاه - که قرار بود در منطقه بیشگان در شمال قصر شیرین اجرای عملیات کنند - به منطقه پیرانشهر، اجرای عملیات در بیشگان منتفی شد و ازآنجایی‎که که برای فریب عراق قرار بود نیروها در مناطق مختلف فعالیت‌هایی انجام دهند، لذا دستور رسمی برای یگان‌ها و قرارگاه نجف و سایر یگان‌ها برای تقویت اقدامات در بیشگان صادر نشد.

________________________________________

4. امروز دستور عملیاتی والفجر۳ ازطرف فرماندهی مشترک قرارگاه نجف به قرارگاه‌های فرعی و یگان‌ها ابلاغ شد. براساس این دستور نیروی زمینی ارتش و سپاه با فرماندهی قرارگاه نجف در منطقه مهران به‎منظور تأمین خط مرزی، عملیات آفندی اجرا خواهند کرد. در بخش مأموریت این دستور عملیاتی آمده است قرارگاه عملیاتی نجف ضمن پدافند در سایر مناطق، در ساعت (س) روز (ر) با نیروهایی از قرارگاه فتح تک کرده و ارتفاعات نمه‎کلان‌بو - نمه‎کلان‎بوی کوچک و قسمتی از ارتفاعات قلاویزان را در منطقه مهران به تصرف درآورده و دشمن را منهدم و خط سبز را تأمین خواهد کرد. برپایه این طرح، یگان‌های مأمور به اجرای عملیات عبارت‌اند از: تیپ۱ لشکر۲۱ حمزه، عناصری از تیپ۸۴ خرم‎آباد، لشکر۵ نصر با ۵ گردان، لشکر۴۱ ثارالله(ع) با ۸ گردان، تیپ۲۱ امام رضا(ع) با ۵ گردان. توپخانه مأمور به منطقه نیز شامل گروه۴۴ توپخانه، گردان۳۱۱ توپخانه مختلط، ۲ آتشبار ۱۵۵ میلی‌متری، یک آتشبار ۱۳۰ میلی‌متری، گردان۳۳۲ توپخانه ۱۳۰ میلی‌متری، گردان۳۸۹ توپخانه ۲۰۳ میلی‌متری، آتشبار کاتیوشای تقویت‎شده از گردان۳۶۳ توپخانه، گردان۱۳۰ میلی‌متری از قرارگاه نجف سپاه، آتشبار ۱۰۵ میلی‌متری تیپ امام رضا(ع)، آتشبار ۱۲۲ میلی‌متری لشکر۴۱ ثارالله(ع)، آتشبار ۱۵۲ میلی‌متری، لشکر۵ نصر، آتشبار ۱۵۵ میلی‌متری از گردان ۳۰۰ توپخانه خواهند بود. درضمن، قرارگاه فتح متشکل از دو قرارگاه فتح یک و فتح دو است که قرارگاه فتح یک شامل ۴ تیپ، ازجمله تیپ ۲۱ امام رضا(ع) (نصر۱)، تیپ جوادالائمه(ع) (نصر۲)، تیپ امام صادق(ع) (نصر۳) و تیپ موسی‎بن‎جعفر(ع) (نصر۴) از لشکر۵ نصر و گروه رزمی ۲۴۴ از تیپ۸۴ خرم‎آباد.

________________________________________

5. دو روز مانده به اجرای عملیات والفجر۳ در منطقه عمومی مهران آخرین جلسه هماهنگی فرماندهان قرارگاه مشترک نجف، مسئولان نیروی زمینی ارتش و فرماندهان سپاه در قرارگاه تاکتیکی نجف برگزار شد.** موضوع جلسه، تذکرات، رفع نواقص، گزارش برخی فرماندهان از اقدامات انجام‎شده و پاسخ‎گویی به ایرادات بود. در ابتدای جلسه عزیز جعفری گزارش کوتاهی از آمادگی یگان‌های سپاه و بازدید و جلساتی که با فرماندهان یگان‌ها، گردان‌ها و گروهان‌ها و حتی دسته‌ها درباره اجرای عملیات برگزار کرده بود به اطلاع حاضران رساند و اعلام کرد که یگان‌های سپاه مشکل خاصی برای اجرای مأموریت ندارند. وی همچنین آماده‎نشدن کامل بیمارستان صحرایی، ناهماهنگی در استقرار سلاح‌های ضدهوایی، حضور‎نداشتن مسئولان هوانیروز و مستقرنشدن بالگردها در منطقه را از مشکلات پیش رو در اجرای عملیات ذکر کرد. سرهنگ جاودانی در پاسخ به عزیز جعفری اعلام کرد که به‎دلیل آنکه منطقه شلوغ نشود قرار شده است بالگردها صبح روز عملیات در محل پیش‌بینی شده مستقر شوند. درضمن هماهنگی‌های لازم بین نماینده هوانیروز و فرماندهان یگان‌ها انجام شده است. سلاح‌های پدافند هوایی نیز به منطقه رسیده و قرار است در محل‌های پیش‌بینی شده مستقر شوند. پس از وی سرهنگ جمالی اظهار کرد برای پوشش و پشتیبانی هوایی عملیات، ۵ فروند اف۵، تعداد ۸ فروند اف۴ و ۸ فروند هم به‎صورت دو فروندی در نظر گرفته‌ایم و اگر فشار حملات هوایی دشمن زیاد شد از پایگاه ۸ شکاری ۲ فروند اف۱۴ نیز مأمور خواهیم کرد که کمک‎جنگنده‌های اف۴ و کمک‌رادار باشند که از این هواپیماها می‌توان در روز سه ساعت استفاده کرد، البته هواپیماهای اف۴ از طلوع تا غروب آفتاب امکان پرواز دارند. وی اضافه کرد: مسئولان گفته‌اند که تخلیه مجروحان از فرودگاه ایلام انجام شود، اما باتوجه‌به وجود ارتفاعات در اطراف فرودگاه ایلام، نشستن و برخاستن هواپیماها (سی۱۳۰) مشکلاتی دارد، بااین‌حال ما سعی خواهیم کرد این کار انجام شود. البته امکان حمله هواپیماهای عراقی به فرودگاه ایلام نیز هست، چون رادارهای دشمن می‌توانند هواپیماهای ما را به هنگام نشستن در فرودگاه ردیابی کنند. سپس سرهنگ حق‌شناس*** کلیاتی درباره کمبود هواپیما و محدودیت‌های پروازی بیان کرد. وی گفت: ما سعی می‌کنیم در خدمت فرماندهان باشیم و هر موقع بگویند فشار زیاد است، اف۱۴‌ها را به پرواز درمی‌آوریم. البته باید محدودیت‌ها و معذورات به دوستان گفته شود، هواپیمایی که در سطح بالا پرواز می‌کند از خودمان است، ما دو روز پیش یک هواپیما در مقابل یک هواپیمای عراقی از دست دادیم. اگر حتی یک هواپیما در مقابل ۶ هواپیمای دشمن از دست بدهیم بازنده هستیم. برای اینکه برتری مطلق هوایی دشمن را کاهش بدهیم باید هواپیماهای خود را به هر نحوی و با چنگ و دندان حفظ کنیم. باید سعی کنیم وضعمان مثل لبنان نشود که به‌دلیل نداشتن کمترین امکانات، هواپیماهای اسرائیلی به‌راحتی می‌آیند، کارشان را می‌کنند و می‌روند و حتی در خیابان خودروها را هم هدف قرار می‎دهند. در ادامه جلسه، رحیم صفوی درباره تلاش‌های نیروی هوایی در اوایل هجوم دشمن، تلاش فوق‌العاده‌ فرماندهی سپاه و فرماندهی نیروی زمینی ارتش در عملیات والفجر۲، مسئولیت مشترک فرماندهان در اجرای هرچه بهتر مأموریت‌های واگذارشده، نبود دقت در اجرای امور و کندی اجرای آنها مطالبی بیان کرد که بخش‌هایی از آن بدین‎شرح است: «ما از ابتدای جنگ این شجاعت‌های برادرهای واقعاً قهرمان نیروی هوایی را که با هواپیما جلوی تانک‎ها ایستاده بودند هیچ‎وقت فراموش نمی‌کنیم، تانک‌های دشمن تا جسر نادری آمده بود و هواپیمای ما با تانک می‌جنگید. ما با تمام پشتیبانی‌های رزمی، خود را برای توقف نیروهای دشمن اعم از هواپیما گرفته تا توپخانه به‎علت نداشتن نیروهای سطحی و نیروهای زمینی به کار گرفته بودیم. بعد هم بلد نبودیم که خوب بجنگیم واقعاً بلد نبودیم مرتب شهید دادیم تا توانستیم یک چیزهایی یاد بگیریم و بعد از این سه سال جنگیدن و قطع‎کردن دست و پای صدام از مملکت اسلامی در ازای این شهدا و این تلفات جانی و اقتصادی، یک‎سری تجارب به دست آوردیم. ... لازم است من بگویم در عملیات والفجر۲ از فرمانده نیروی زمینی ارتش (سرهنگ صیاد شیرازی) گرفته خودش هلی‌برد [هلی‎برن] می‌کرد تا آن ارتفاعات نزدیک دربند آنجا که نیروهای ما هلی‌برد [هلی‎برن] می‌کردند او هم هلی‌برد [هلی‎برن] می‌کرد شب هم می‌ماند، تا برادر محسن رضایی که از خط مقدم جبهه سنگرش بود، یعنی این‎طوری در نزدیک‎ترین جای ممکن در خط حضور پیدا می‌کردند که البته شاید ازنظر نظامی درست نباشد، ولی آن عشق و آن اعتقادی که ما داریم تا خدا نخواهد کسی شهید نمی‌شود و هیچ برگی از درخت نمی‌افتد و الآن هم در این شرایطی که دشمن دارد فشار می‌آورد اینها محکم ایستادند. صحبت من این است که فرماندهان ما در نظارت بر طرح‌ریزی عملیات، در کنترل چگونگی عملیات، من نمی‌دانم الآن چند جلسه با فرمانده گردان‌ها، گروهان‌ها و دسته‌ها گذاشتیم! آیا آن فرمانده دسته یا فرمانده گردان‌های تیپ۴ توجیه شدند یا نه! و من معتقدم که ما همین‌طوری که برادر عزیز جعفری را مسئول این قرارگاه نجف می‌دانیم جناب سرهنگ جاودانی را هم مسئول می‌دانیم، یعنی واقعاً هم قانوناً و هم شرعاً همین‎طوری که ما به کارهای برادرهای ارتش وارد می‌شویم و بعضاً هم یک دخالت‌هایی می‌کنیم که شاید یک مقدار هم برادرها ناراحت بشوند، ولی دشمن نمی‌گوید ارتش یا سپاه را شکست دادیم، بلکه می‌گوید نیروهای ایرانی را شکست دادیم. ... نظر این است که نیروی احتیاط مناسب در نظر گرفته نشده و مانورها کنترل نشده است. زمین به‌نظر من زمین خوبی است، اگر ما زمین را بگیریم دو جناح از دشمن می‌گیریم و می‌توانیم پدر دشمن را در پاتک‌هایش دربیاوریم. برادرانی که در جلسه قرارگاه حمزه حضور داشتند می‎دانند ما پیش‌بینی کردیم که یک هفته جنگ سخت در منطقه والفجر۲ داریم و حالا دارد یک هفته هم بیشتر می‌شود. در والفجر۳ هم ما یک جنگ سختی داریم، دشمن ول‌کن نیست، می‌آید، ممکن است پل‌ها را بزنند، پیش‌بینی یک پل شده که به‎نظر می‌رسد بیشتر از یک پل احتیاج باشد. من الآن جداً برای مانور تانک‌های تیپ۸۴ و تیپ۴ لشکر۲۱ حمزه نگرانم. اگر این کله‎قندی و آن ارتفاعات ۳۴۳ سقوط نکند این خاکریزی که ما می‌خواهیم تا پاسگاه دراجی بزنیم از پشت تانک‎های ما را می‌زنند، من معتقدم که تانک‌های ما باید داخل شیار پشت بیایند، شیاری که در حدفاصل همین ارتفاعات و نمه‎کلان‎بو هست، ما نباید تانک‌‌ها را دم تیر یا خمپاره دشمن بدهیم، ... ساده‌ترین چیز که مخابرات است واقعاً ما را عذاب داد، حالا یک مقدار از برادرهای نیروی هوایی بود که من از جناب سرهنگ حق‎شناس استدعا می‌کنم که مسئله ستاد نیروی هوایی را دنبال بکنید، اگر آدم‎های ناهماهنگی هستند، آدم‎هایی هستند که در جنگ نبودند، دست چند نفر از آنها را بگیرند و به اینجا بیاورند تا بفهمند اینجا چه خبر است. می‌گفتند اگر این دستگاه رله تلفن را اینجا بگذاریم دشمن اینجا را کشف می‌کند، یعنی اینجا لو می‌رود. واقعاً برادرها خیلی ما را اذیت کردند، ۲ نامه نیروی زمینی و ۳ نامه سپاه نوشته بودند، ستاد مشترک هم اعلام موافقت کرده و نامه کتبی هم نوشته بود که موافق است، ولی همین الآن که شما اینجا نشستید نمی‌توانید یک تلفن بزنید! و بااینکه یک ماه بیشتر است. جناب سرهنگ جاودانی این مکاتبات را داریم. این آقایانی که آنجا هستند همکاری نکردند و به منطقه هم تشریف نیاورند.» در پاسخ به رحیم صفوی، سرهنگ دولت‎آبادی گفت: ما محدودیت نداریم، حالا هم اگر اشکالی پیش بیاید، اینها تعداد محدودی هستند که اسمشان را دادیم. سرهنگ حق‎شناس نیز اظهار کرد: به‎نظر می‌رسد این محدودیت دستورالعملشان است. دراین‎مورد من به آنها حق نمی‌دهم باتوجه‎به اینکه منطقه جنگی است و نیاز جنگی دارد خط تلفن به شما ندهند. رحیم صفوی ادامه داد: «ما بیچاره‌ شدیم. والله امروز از ساعت ۲ بعدازظهر تا آن موقع که خدمت شما رسیدم معطل یک تلفن بودیم، می‌خواستیم با قرارگاه تماس بگیریم. رفتم صالح‎آباد و از تلفن‌های شخصی و از تلفن‌های مخابرات با قرارگاه کربلا تماس گرفتم. اصلاً تهران در جنگ نیست، برادرهایی هم که آنجا هستند در جنگ نیستند، باید یک مقدار در حال‎وهوای جنگ قرار بگیرند ما شرمنده می‌شویم که همیشه شما را در اینجا می‌بینیم.» پس از وی سرهنگ جاودانی ضمن تأیید برخی نارسایی‌ها که ناشی‎از فشار کار فرماندهان برای فراهم‎سازی مقدمات عملیات در زمان اعلام‎شده بود، درباره در نظر گرفتن احتیاط قوی در منطقه ابراز کرد: «طرح‎ریزی‎ای که انجام شده هماهنگ با طرح ظفر (منطقه بیشگان در شمال قصر شیرین) بوده، یعنی اینکه ما در نظر داشتیم بیشگان و مهران را باهم انجام بدهیم، لذا نیرویی که ما برآورد کردیم در راهکارها و در پیشنهادات ما از اول مشخص بوده و هست و موقعی که ما خواستیم در دو منطقه عمل کنیم یک مقدار از نیرویمان را تعدیل کردیم به‎خاطر اینکه نداشتیم، الآن هم من بر این مسئله تأکید می‌کنم که دشمن با نیروی زیادی در مهران ظاهر خواهد شد به‎خاطر اینکه ما در منطقه بیشگان عمل نمی‌کنیم. نیروها در سرتاسر منطقه با اطلاعاتی که ما داریم در جاهایی که حدس می‌زدند که عملیات هست گسترش پیدا کرده است. وقتی‎که در مهران عمل بشود دشمن با تقویت‌های مختلف و با زمان‌های مختلف وارد عمل می‌شود، ما باید این پیش‌بینی را بکنیم و الآن خدمتتان عرض می‌کنم که قرارگاه فتح احتیاط ضعیفی دارد. این مسئله باتوجه‎به اینکه در منطقه بیشگان و هم‎زمان در مهران عملیات انجام شود پیشنهاد من این است یادم هست که همیشه در جلسات به برادر امین شریعتی می‌گفتم احتیاط قوی یکی از شرایط عملیات است، به‎خصوص در منطقه مهران. به‎هرحال هنوز هم دیر نشده و ان‌شاالله پیش‌بینی خواهد شد که ما از امکاناتمان استفاده کرده باشیم.» سپس سرهنگ جمالی با انتقاد از سرکشی‎نکردن فرماندهی به یگان‌ها و کنترل‎نکردن مانور گردان‌ها بیان کرد: «در همه عملیات‌های قبلی بازدید از یگان‌ها که برادر رحیم اشاره کردند چیزی است که کاملاً منطقی بوده و باید سعی کنیم که سرکشی بکنیم حتی امروز هم که من در قرارگاه نجف بودم گفتم برویم تیپ۴ لشکر۲۱ حمزه را بازدید کنیم. ولی اینکه اینجا در سطح قرارگاه این‎طوری نشده است همیشه در هر عملیاتی که بود تیپ‌های شرکت‌کننده، چند جلسه می‌آمدند صحبت می‌کردند و طرح را اجرا می‌کردند حتی در رده کوچک که هم یک تمرینی برای خودشان بود و هم اینکه ما مطمئن بودیم که اینها وظایفشان را می‌دانند و اشکالات هم ازطرف مسئولین گوشزد می‌شد و بحث می‌کردیم، ولی تاکنون در این عملیات من در این برنامه‌ها شرکت نکردم که ببینم.» سرهنگ جاودانی در جواب وی گفت: «خب شما تشریف نداشتید. جلسات مختلفی در قرارگاه ظفر و در قرارگاه فتح و در تیپ۸۴ تشکیل شده است و درمورد نحوه مانور صحبت شده است. درضمن جلسات مکرری در اسلام ‎آباد بوده و آقایان تشریف آوردند. مطلب دیگر اینکه آیا ما حتماً باید طرح مانور را به دسته بدهیم، اگر قرارگاه نیروی زمینی ارتش و قرارگاه نجف در رده سپاه عمل می‌کند که ما در کالک‌ها علامت سپاه را برای یگان‌های زیردست خودمان در فتح می‌گذاریم، یعنی ما در رده ارتش داریم این کار را می‌کنیم، اگر ما در رده ارتش هستیم چطور می‌توانیم خودمان در رده دسته برویم.» سرهنگ جمالی گفت: «مطمئن باشیم که آنها می‌دانند، خیلی بهتر است بدانند که آن فرمانده دسته هم واقعاً می‌داند.» سرهنگ جاودانی دراین‎باره پاسخ داد: «وقت نیست، شما زمان را در نظر بگیرید، ما واقعاً دلمان می‌خواست که زمان داشتیم و دنبال برنامه بودیم تا رده گروه هم ما می‌فهمیم، به ‎هر‎حال بچه‌ها با ما بودند و می‌دانند که ما یک دقیقه وقت نداشتیم که به خودمان برسیم و نمی‌توانستیم به استراحت بپردازیم. ولی باید وقت باشد، ما همین وقتی که داشتیم تقسیم کردیم و جلسات را تشکیل دادیم و به فکر تدارک بودیم. جلسات مختلفی با معاونت‎ها - خودتان تشریف داشتید - با استانداری و مخابرات و برق و غیره داشتیم، اینها همه کارهایی بود که ما انجام دادیم.» در ادامه جلسه سرهنگ دولت‎ آبادی درباره لزوم بررسی مانور در رده‌ها و واحدهای مختلف خاطرنشان کرد: «اصولاً وقتی این مانور یگان‎ها دارد طرح‎ریزی و بحث می‌شود من نظرم این است که یگان‌ ارتشی با برادرهای سپاه باید یک جا بنشینند و طرح‎ریزی بکنند. حالا برادرهای سپاه روی برنامه‌های کار خود شروع به طرح‌ریزی، بحث و صحبت‌‎کردن می‌کنند و ماحصل و نتیجه کارشان را در جلسه بعدی که مشترک هست ارائه می‌دهند و آن زمان لازم برای فرمانده گردان ارتشی که باید آن‎هم اظهارنظر بکند و محدودیت‌های یگانش را عنوان بکند و تلفیقی از این نظریات باعث بشود که در طرح مانور گنجانده بشود و راهکار انتخاب بشود کمتر به عمل آمد. همین گردان‌های تانک که الآن برادر رحیم هم فرمودند، در آخرین لحظات باتوجه‎به صحبت‌هایی که شد توانستیم شبانه فرمانده گردان تانک سرگرد انوری را نزد برادر مرتضی قربانی بفرستیم که بنشینند با همدیگر یک راه‎حلی را انتخاب بکنند. من به‌‎عنوان یک پیشنهاد اصلاحی که در آینده با این مشکلات روبه‌رو نشویم، [می‎گویم که] برادران سپاه با مسئولین ارتشی حتی در رده گروهان درمورد راهکارها بحث و گفت‌وگو کنند، وقتی با ماحصل، هم فرماندهان ارتش و هم فرماندهان سپاه موافقت کردند، به‎عنوان راهکار انتخابی قبول کنیم. اگر بخواهیم راهکارها اثر داشته باشد باید به این ترتیب باشد.» وی سپس با طرح یک ایراد اساسی از مانور و اهداف عملیات پیشنهاد کرد که عملیات فعلی متوقف شود و بعدها با فراهم‎آوردن ۶ لشکر، مانور جدید و گسترده‌ای طراحی کرده**** و تا عمق دشمن و دسترسی به عقبه‌های آن پیشروی کنیم. سرهنگ دولت‎آبادی افزود: «پیشنهاد من این است که ما واقعاً بیاییم یک مقدار نیرو از نیروی زمینی را عقب بیاوریم و برادران سپاه و نیروهای بسیج در خط پدافندی هم با ما شریک باشند تا ما بتوانیم یکی دو لشکر از خط بیاوریم آزاد و بازسازی و تکمیل کنیم اگر ما بتوانیم یک چنین نیرویی را فراهم کنیم به‎طور مثال یکی دو لشکر ارتشی و دو سه لشکر از سپاه دراختیار یک قرارگاه بگذاریم و از قبل هم طرح‌ریزی‌ کرده باشیم و مسائل همه برآورد شود من، با اطمینان می‌گویم [می‌توانیم] موفقیت‌هایی داشته باشیم که واقعاً باعث سقوط صدام می‌شود، ولی تا زمانی‎که باز محدود هست و دو سه کیلومتر بخواهیم برویم برای ما نتیجه مطلوب نخواهد داد. همین‌طور که الآن برادر رحیم فرمودند و جناب سرهنگ جاودانی اشاره فرمودند دشمن در محور مهران شدیدترین پاتک‌ را به ما خواهد کرد، زمین برای تانکش مناسب است، امان ما را خواهد برید، این تنها محوری است که در اینجا داریم، یک باریکه بیشتر نیست، نیروها هم بالاجبار در آن متمرکز شدند، بمباران هوایی‌اش خواهد بود، در دشت مهران با موشک و توپخانه از ما تلفات و ضایعات زیادی خواهد گرفت و در آخر باز برادرها فرمودند که جای گله نیست، ولی حرف را باید زد. پیشنهاد بنده این است که اگر عملیات را در همین‎جا هم که هست متوقف کنیم، ضرر نکردیم دشمن را الآن در حالت اضطراب قرار دادیم و هر آن مترصد است، نمی‌داند منطقه اصلی ما واقعاً مهران یا بیشگان یا نفت‎شهر است، نیروی هوایی و نیروی زمینی خود را آماده‎باش داده و درحال اضطراب هست. دوباره باید یک طرح‎ریزی بکنیم و عده‌ای جمع‌آوری بشود و یک طرح گسترده‌ای را پای کار بیاوریم که ان‌شاءالله موفقیت‌آمیز باشد.» پس از سخنان وی، باتوجه‎به پیش‌بینی طولانی‎ترشدن عملیات و نیاز منطقه به نیروی جدید قرار شد رحیم صفوی هماهنگی‌های لازم برای مطلع‎کردن فرماندهان لشکرهای ۲۷ حضرت رسول(ص)، ۱۷ علی‌بن‎ابی‎طالب(ع) و ۷ ولی‌عصر(عج) را به‎منظور اجرای مأموریت احتمالی در منطقه مهران، انجام دهد.

________________________________________

6. در ادامه سرکشی رحیم صفوی به یگان‌های مأمور به اجرای عملیات والفجر۳ در منطقه مهران، وی امروز به مقر فرماندهی لشکر۴۱ ثارالله(ع) در دهلران رفت و با علیرضا رزم حسینی معاون این لشکر و کلیه فرماندهان گردان‌ها، گروهان‌ها و دسته‌های یگان مزبور جلسه‌ای برگزار کرد. در این جلسه، فرماندهان گردان‌ها، گروهان‎ها و دسته‌ها درباره سابقه حضورشان در عملیات، آمادگی نیروها، شناسایی، میزان توجیه رده‌های مختلف، طرح مانور، شناخت اهداف، نحوه شکستن خط، چگونگی الحاق و هماهنگی با واحدهای هم‎جوار، شناخت زمین، چگونگی عبور از موانع، تدابیر ویژه در نظر گرفته‎شده، گروه‌بندی نیروهای واحد برای هجوم، سازمان رزم و نوع و سازمان سلاح‌ها توضیحاتی دادند. در این جلسه که حدود دو ساعت طول کشید، رحیم صفوی از فرماندهان رده‌های مختلف حاضر سؤالاتی کرد و تذکراتی را داد که به‎نظر می‌رسید هدف وی متوجه‎کردن آنها به ابعاد و زوایای حساس مأموریتشان از مرحله آمادگی تا تثبیت عملیات بود. درضمن صفوی مجدد بر استفاده‎نکردن از افراد داوطلب کمتر از هفده سال در عملیات تأکید کرد و گفت که اگر افراد هفده‎ساله و کمتر از آن یا افراد با جثه ضعیف در عملیات به کار گرفته شوند و به شهادت برسند خون آن شهید به گردن فرمانده مربوط است. وی اضافه کرد با افراد داوطلب با سن بالا هم صحبت کنید و به نحوی آنها را راضی کنید که در عملیات شرکت داده نشوند، ولی با نوجوانان به‎شدت برخورد کنید و نگذارید وارد عملیات شوند. رحیم صفوی سپس به حساسیت اجرای عملیات در منطقه فیروزآباد اشاره کرد و افزود: «از همه محورها حساس‎تر محور فیروزآباد است. انجام مأموریت محور فیروزآباد مشکل و حساس است. حساسیت مأموریت آن این است که باید عقبه دشمن را ببندید. برای اینکه این جاده‌های دشمن بسته نشود، این جاده را که از این‎طرف دارد و احتمالاً جاده‌ای که از پشت سر دارد دشمن حواسش به این موضوع هست این را ببینید شکل یک کیسه می‌ماند که سر کیسه اینجا است، اگر سر کیسه را محکم بگیرند این نیروها نمی‌توانند فرار بکنند و از سر کیسه بیرون بیایند، یعنی فرار و پاتک‌های آینده اینها بیشتر در این مسیر است. دشمن از این مسیرها می‌تواند پاتک بکند، تیر مستقیم و توپخانه را هم از اینجا و هم از پشت سر می‌تواند بریزد، ولی مسیر پاتک‌های پیاده‌اش همین شیارهای پشت سر می‌باشد و امتداد جاده‌ها است که می‌تواند به‎صورت پیاده و مکانیزه حمله بکند و این منطقه را باید خیلی حساس بگیرید. لذا شما این منطقه را محکم بگیرید و خوب عملیات انجام بدهید که منهدم بشود، اگر این موفق شود اینها مواجه با مشکلات می‌شوند.» وی در ادامه در ترسیم کلی خصوصیات فرماندهان، ازجمله توانایی عملیاتی، اخلاق و رفتار با افراد زیردست و... مطالبی بیان کرد که بخش‌هایی از آن بدین‎شرح است: «هفتاد هشتاد درصد پیروزی‎ها و شکست‌ها به فرمانده دسته‌ها و گروهان‌ها بستگی دارد، آن کسی که نیروها را جلو می‌برد باید شخصی با این مشخصات باشد. من فقط مشخصات کلی را می‌گویم ان‌شاء‌الله اگر بودیم و خداوند ما را به نزد خودش نبر که آرزو داریم زودتر برویم اولین چیزی که یک فرمانده باید داشته باشد اعلم‎بودن آن است. اعلم ازنظر چه؟ ازنظر قوت ایمان، آشنایی به احکام الله و تقوی می‌باشد. مثلاً اگر در دسته ۲۲ نفر هستید، فرمانده آن دسته باید ازنظر اعتقاد، ایمان و تقوی بر دیگران اعلم باشد، یعنی دیگران به او اقتدا بکنند و او را قبول داشته باشند که این شخص باایمان و بااخلاقی است. مشخص است که می‌شود پشت سر آن نماز خواند، عدالت دارد، اسلام را می‌شناسد، بلد است قرآن بخواند، لذا اول از همه اعلم‎بودنش ازنظر قوت ایمان و اعتقاد می‌باشد. قلبش هم باید روشن باشد. پس ایمان، تقوا و اخلاقش ملاک است. امان از وقتی‎که فرمانده دسته‌ها اشخاصی عصبانی و بداخلاق باشند. بدترین فرمانده فرمانده‌ای است که بداخلاق باشد. شخصی که اخلاق حسنه داشته باشد مثل کسی است که دائم نماز شب می‌خواند و روزه‎دار است، لذا فرمانده باید حسن اخلاق داشته باشد. رسول‌الله صلی‎الله علیه و آله فرمودند: "کسی که اخلاق خوب داشته باشد مثل شخصی می‌ماند که دائم روزه‎دار است و نماز شب می‌خواند.” حالا نمی‌گوییم اخلاقتان خوب است پس نماز شب نخوانید، اگر نماز شب بخوانید اخلاقتان خوب می‌شود. این ازنظر ایمان و تقوی. ازنظر عملیاتی هم باید تجربه داشته باشد و در جنگ اعلم باشد. اگر کسی متقی و باایمان و نمازخوان باشد، ولی جنگی و عملیاتی نباشد این را نباید در عملیات گذاشت، باید گفت شما مثلاً در گروهان باش و بچه‌ها را تعلیم قرآن بده. آن کسی که می‌خواهد فرمانده بشود باید از دیگران ازنظر تجربه، سابقه، بینش عملیاتی و شجاعت اعلم باشد. لذا فرماندهان باید شجاع باشند بد به حال آن فرمانده‌ که کپ کند و بترسد. برادران، ۲۲ (دسته) یا ۱۰۰ (گروهان) یا ۳۰۰ (گردان) نفری که به شما دادند درواقع جان آنها را به دست شما سپردند و خداوند هم یقه همه ما را می‌چسبد. فرمانده خودش نباید عقب و پشت خاکریز بماند و به نیروهایش بگوید جلو بروید. کسانی بودند که خودشان در خط و جنگ بزرگ شدند، دنبال شهادت، مرگ و عزرائیل می‌دوند، ولی خدا به ایشان دستور گرفتن جان اینها را نداده. فرمانده باید علم به عملیات داشته باشد، اگر گروهانش محاصره شد، یکی از تیربارها خاموش نشد و بچه‌ها در میدان مین گیر کردند باید بداند که چطوری نیروهایش را از محاصره نجات دهد، چطوری این تیربار را خاموش کند و به میدان مین برود و بچه‌ها را نجات بدهد. اگر خدای‎نکرده دستور عقب‌نشینی دادند که ان‌شاءالله در این عملیات‌ها دستور عقب‌نشینی نداریم، بداند چطوری نیروها، شهدا و مجروحین را عقب بکشد. خودش اول از همه فرار نکند عقب بیاید و زخمی‌ها و نیروهایش را بگذارد بمانند. یک فرمانده باید ازنظر دلسوزی مثل یک پدر باشد، حتی باید مسائل شخصی دسته‌ها و نیروهایش را بداند. مثلاً اگر کسی به نزد او بیاید و بگوید بچه‌ها یا زنم مریض است به او نگوید که تو ترسیدی حالا که عملیات است، وحشت کردی، می‌ترسی، قصد فرار داری، ممکن است واقعاً مشکلات داشته باشد، شما باید به درددل بچه‌هایتان برسید، با بچه‌ها بنشینید و غذا بخورید، یک جا بخوابید. نباید فرمانده دسته یا گروهان یک چادر جدا یا از آن یخدان‌های جدا داشته باشد، کنسرو ماهی بخورد و آن بچه‌ها کنسرو لوبیا بخورند. اینها چیزهای طاغوتی است. نباید انتظار داشته باشید که بچه‌ها به شما سلام بکنند. این فرمانده دسته‌هایی که سن‎وسال کمی دارند به کسانی که سن‎وسالشان زیاد است بسیار امر و نهی می‌کنند.»

________________________________________

7. برخی از فرماندهان نظامی عراق پیش‌بینی کردند که ایران به‌زودی عملیاتی را در منطقه میانی اجرا خواهد کرد. دراین‎زمینه، رادیو بغداد به نقل از یک سخنگوی نظامی عراق اعلام کرد ایران قصد دارد با سرگرم‎کردن نیروهای عراقی در منطقه کردستان***** به‎زودی در منطقه سپاه دوم (جبهه میانی) اقدام به اجرای عملیات کند. این سخنگوی نظامی گفت براساس آخرین اطلاعات رسیده، تهاجم جدید ایران به‎زودی انجام خواهد شد. سخنگوی مزبور افزود: نیروهای عراقی آماده سرکوب هجوم قوای ایرانی در این منطقه هستند. خبرگزاری تانیوگ (یوگسلاوی) نیز به نقل از یک فرمانده عالی عراقی هدف اصلی ایران را اجرای عملیات در منطقه میانی سپاه دوم و تصرف شهر مندلی اعلام کرد. به گزارش این خبرگزاری «فرماندهی عالی عراق گفت که هدف واقعی ایران گشودن یک جبهه جدید به‎سوی مندلی است و تلاش‌های کنونی آن در بخش شمالی جبهه در ناحیه حاج‎عمران فقط مانوری به‎قصد عزیمت‎دادن نیروهای عراقی است. منطقه حاج‎عمران که از حمله شب گذشته، جنگ در آنجا جریان دارد یک منطقه کوهستانی در ناحیه مرزی کردستان در ۵۶۰ کیلومتری شمال‎شرقی بغداد است. فرمانده عراقی گفت: حتی اگر نیروهای ایرانی قصد داشته باشند در این ناحیه وارد خاک عراق شوند - که آنها ادعا می‌کنند وارد شده‌اند - آنها دررابطه‎با یک راه‎حل نظامی برای جنگ طولانی در خلیج‎فارس به موقعیت عمده‌ای دست نخواهند یافت. این هدفی است که ایران آشکارا برای رسیدن به آن تلاش می‌کند. بیانیه فرماندهی عالی عراق با انتظارات کلی در عراق مطابقت دارد که ایران می‌تواند با یک تهاجم جدید در برخی نقاط دیگر در طول مرز، عملیات خود را در شمال گسترش دهد. سخنگوی فرماندهی عالی عراق گفت: حمله مورد انتظار ایران در منطقه سپاه دوم مندلی همانند دیگر تلاش‌های قبلی ایرانی‌ها به شکست خواهد انجامید.»

________________________________________

8. تحرکات و فعالیت‎های عناصر مسلح غیرقانونی علیه قوای خود امروز نیز در مناطق کردنشین غرب کشور ادامه داشت. بر همین اساس، عوامل ضدانقلاب در جنوب محور مهاباد - میاندوآب به یک کامیون ذیل متعلق به تیپ۲ لشکر۲۸ کردستان، در نزدیکی روستای کل‎اسماعیل حمله کردند. در این اقدام، یک گلوله آر.پی.جی۷ مهاجمان به کامیون حامل افراد این یگان اصابت کرد. براثر این حادثه، کامیون منهدم شد، ۳ تن از افراد خودی به شهادت رسیدند، یک نفر زخمی شد و ۴ تن مفقود شدند. علاه‎براین، در شمال‎غرب کامیاران، افراد حزب دمکرات کردستان در حوالی روستای گشکی به نیروهای سپاه حمله کردند که درنتیجه این حمله ۵ تن از نیروهای خودی شهید یا زخمی شدند. از مهاجمان نیز ۲ تن کشته شدند. همچنین در همین منطقه یک مین ضدتانک کشف و خنثی شد. از سوی دیگر، در دو اقدام مین‌گذاری افراد مسلح شورشی در غرب محور بوکان - میاندوآب، در حوالی روستای حاجی‌کندی، یک مینی‎بوس حامل ۳۰ تن از اهالی بومی به یک مین که به‎دست افراد مسلح شورشی کار گذاشته شده بود، برخورد کرد. براثر انفجار مین خودروی مزبور به‎شدت آسیب دید و ۷ تن از سرنشینان آن مصدوم شدند. درضمن، در همین محور، در نزدیکی پایگاه پیرمحمد براثر انفجار یک مین ضدنفر یکی از سربازان پایگاه به‎شدت مصدوم شد و پای راست خود را از دست داد. ازطرفی در منطقه ترگور در ارومیه، عناصر مسلح غیرقانونی ۲ بمب در زیر یک تراکتور و یک وانت‎بار خواربار کار گذاشته بودند که هر دو منفجر شدند، ولی به کسی آسیبی نرسید. درهمین‏حال، افراد مسلح سازمان کومه‌له با ورود به یکی از روستاهای اطراف سقز، ۱۴ نفر از اهالی روستا را به گروگان گرفته و با خود بردند. همچنین مهاجمان تعداد ۱۰۰ رأس گاو و گوسفند اهالی بومی را به تهدید اسلحه سرقت کردند.

________________________________________

9. دستگیری ۶ تن از افراد ضدانقلاب، اجرای حکم اعدام ۲ تن از آنها و ربودن هواپیمای ایرانی ازجمله اخباری است که درپی می‎آید. امروز در گرگان، لنگرود، انزلی و رودبار ۶ تن از اعضای سازمان چریک‌های فدایی خلق (شاخه اقلیت)****** دستگیر شدند که از مخفیگاه افراد دستگیرشده در رودبار ۳ قبضه تفنگ ژ۳ به دست آمد. در شهر رشت و اهواز هم ۲ تن از افراد وابسته به سازمان مجاهدین خلق (منافقین) محکوم به اعدام شدند و حکم درباره آنها اجرا شد. فرد اعدام‎شده در رشت در قتل یک روحانی به نام حبیب‌زاده دست داشته است. همچنین در ساعت ۱۷ امروز یک فروند هواپیمای دوموتوره کوچک از نوع فرانشیب متعلق به نیروی دریایی، با ۴ نفر سرنشین از پایگاه بوشهر به مقصد جزیره سیری به پرواز درآمد که پس از بلندشدن از فرودگاه با تهدید یکی از افسران تغییر مسیر داد و به‌طور اضطراری در فرودگاه دوبی فرود آمد. این هواپیما پس از مدتی توقف به بحرین رفت و در فرودگاه منامه به زمین نشست و بعد از ساعتی مجدد به‎سمت ایران پرواز کرد. هواپیمای مذکور در ساعت ۲۳ در فرودگاه ایران به زمین نشست. هرچند در منابع خبری درباره علت ربوده‎شدن و شخص پناهنده اشاره‌ای نشده است، ولی به‎نظر می‌رسد این حادثه ادامه سلسله اتفاقات هواپیماربایی است که در دو ماه گذشته رخ داد و در آنها یک بوئینگ ۷۴۷ و یک هواپیمای مسافربری به عربستان سعودی و یک بالگرد به عمان ربوده شدند.

________________________________________

10. چاره‎ جویی و تدبیر برای کنترل و مقابله با افزایش قیمت‌ها و توزیع کالاهای ضروری در جلسه شورای‎عالی اقتصاد و بازتاب اظهارات حجت‎الاسلام هاشمی رفسنجانی و علی‎اکبر ولایتی وزیر امور خارجه، درباره تهدید به مسدودکردن صدور نفت از خلیج‏فارس درصورت امکان‎پذیر نبودن صدور نفت ایران از این منطقه، ازجمله موضوعاتی است که حجت‏الاسلام هاشمی رفسنجانی در یادداشت‎های روزانه خود مطالب کوتاهی درباره آنها آورده است. به نوشته رئیس مجلس شورای اسلامی: در دفتر رئیس‌جمهور با امضای شورای‌عالی اقتصاد درباره کنترل قیمت‌ها و توزیع عادلانه کالا جلسه داشتیم، برای فهرست کالاهایی که لازم است کنترل قیمت شود تصمیم‌گیری و کانال توزیع معین شد. مسئولیت‌هایی به چند نفر به‎منظور تعیین قیمت، کیفیت کنترل و مجازات‌ها واگذار کردیم ... در جبهه تحرکاتی داشتیم. فیلمی از غنایم جنگی در عملیات والفجر۲ را دیدم که جالب بود. نیروهای ما مرکز نظامی جدیدی را امروز تصرف کرده‎‏اند. رسانه‌های غربی هیاهوی زیادی راجع به اظهارات من و وزیر امور خارجه درمورد ناامن‎کردن خلیج‌فارس در‎صورت هدف قراردادن سکوهای نفتی خارک و قطع صدور نفت ایران به راه انداخته‌اند.

________________________________________

11. به‌دنبال موضع‌گیری روز گذشته سخنگوی وزارت امور خارجه امریکا درخصوص اینکه امریکا قصد حفظ امنیت کشتیرانی در خلیج‎فارس را دارد، امروز سخنگوی وزارت امور خارجه ایران دراین‎باره واکنش نشان داد. وی گفت: تهدید تازه امریکا تأییدی است بر موضع قبلی جمهوری اسلامی ایران درمورد اینکه آثار تهدیدهای نظامی عراق علیه ایران در سراسر منطقه گسترش خواهد یافت و این کشور به‎دنبال کشاندن ابرقدرت‌ها به منطقه است. سخنگوی وزارت امور خارجه ایران همچنین درباره جایگاه ژئوپولتیکی ایران در منطقه و گره‌خوردن امنیت خلیج‎فارس با امنیت ایران و بلاوجه‎بودن موضع اخیر امریکا درباره امنیت کشتیرانی در خلیج‎فارس ابراز کرد: «تهدید مستقیم امریکا با عنوان احساس تعهد درزمینه تأمین کشتیرانی آزاد در خلیج‎فارس به بهانه منابع حیاتی امریکا، توهینی آشکار به همه کشورهای منطقه و تجاوز به حاکمیت و استقلال ملت‎ها است و جا دارد که ازطرف همه کشورهای منطقه محکوم شود. منابع حیاتی امریکا درحال‎حاضر از منابع حیاتی آن قبل از سقوط شاه معدوم و پیروزی انقلاب اسلامی بیشتر نیست. دخالت احتمالی امریکا در منطقه یقیناً شکست فاحش دیگری را بر سیاست توسعه‎طلبانه و دکترین رسوای نیکسون و کارتر عمل خواهد کرد.»

________________________________________

12. امروز حجت‌الاسلام محمدباقر حکیم سخنگوی مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق با اهالی کرد روستاهای منطقه آزادشده حاج‎عمران، زینو، میوتان و... که به‎علت گلوله‌باران توپخانه‌های عراقی به منطقه‌ای در شمال پیرانشهر منتقل شده‌اند بازدید و در جمع آنان سخنرانی کرد. به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران، در این مراسم اهالی این روستاها از ایشان با شعارهای عربی و کردی و قربانی‎کردن گوسفند از وی استقبال کردند. برپایه همین گزارش «حجت‌الاسلام حکیم در اجتماع مردم مسلمان منطقه مرزی استان اربیل عراق با اشاره به‎ضرورت ایجاد و یکپارچگی بین اقشار مختلف مردم مسلمان عراق ازجمله طوایف کرد و عرب خطاب به آنان اظهار داشت امیدوارم بتوانیم به‎زودی آسایش و امنیتی را که جنگ‎افروزان صدامی از شما گرفته‌اند با تلاش‌های رزمندگان در جبهه‌های جنگ و نابودی کامل رژیم بعث عراق تا برقراری حکومت اسلامی در این کشور به شما مردم مسلمان بازگردانیم و شما بتوانید در سایه حکومت اسلامی زندگی آزاد و مستقلی را در پیش گیرید. حجت‌الاسلام حکیم در قسمتی از سخنانش از همکاری اکراد مسلمان با رزمندگان اسلام و ابراز تمایل آنان نسبت به برخورداری از حمایت جمهوری اسلامی ایران قدردانی کرد و از آنان خواست که برای برپایی جمهوری اسلامی در عراق تلاش کنند.» یادآوری می‌شود که فرماندار پیرانشهر کار انتقال خانواده‌های عراقی به شمال پیرانشهر و اسکان آنان را برعهده دارد و از سه روز پیش تاکنون ۵۰ خانواده روستایی عراقی از محدوده منطقه عملیاتی به مناطق امن منتقل شده و انتقال بقیه افراد و وسایل زندگی و احشام آنها ادامه دارد.

________________________________________

13. روزنامه آلمانی زوددویچه زایتونگ در مقاله‌ای تجهیزات و تسلیحات دو کشور ایران و عراق را ازنظر کمی و کیفی مقایسه کرد و به نقش کشورهای روسیه، امریکا و فرانسه در تجهیز ارتش عراق پرداخت. در این مقاله با اشاره به بنیه و توان اقتصادی ایران و عراق، تاب‌آوری اقتصادی دو کشور در ادامه جنگ بررسی شده و تداوم تحمل مخارج جنگی عراق باتوجه‎به هزینه‌های سنگین نظامی مورد سؤال قرار گرفته است. در بخش دیگری از مقاله تهدید مقامات عراق برای محروم‎کردن ایران از صدور نفت به‎نوعی خوش‎بینانه ارزیابی شده و آمده است: «تجهیزات نظامی ایرانی‌ها به نسبت عراقی‌ها بسیار کمتر است و خلبان‌های خمینی فقط دیگر ۲۰ تا ۳۰ جنگنده برای دفاع از سرزمین خود دراختیار دارند، ولی در مقابل، عراقی‌ها ۱۲۰ تا ۱۴۰ فروند جنگنده دارند که مجموع قدرت هوایی عراق ۳۰۰ هواپیما و ۳۰۰ هلیکوپتر است. روس‎ها که هنوز هم ۷۰ درصد نیاز تسلیحاتی عراق را تأمین می‌کنند میگ‌های ۲۳ و ۲۵ و ۲۷ به عراق داده‌اند. فرانسوی‌ها نیز تاکنون ۳۸ میراژ تحویل عراق داده و تا پایان سال ۳۲ میراژ اف - ۱ یک دیگر هم به این کشور خواهند داد. کارشناسان نظامی غربی می‌گویند که ورود صدها هلیکوپتر اسپانیایی به عراق را نیز مشاهده کرده‌اند. امریکا هم به‎نوبه خود به عراق هواپیماهای باری و نیز ۶۰ هلیکوپتر بل فروخته است، البته آنها را به‎عنوان هواپیماهای غیرنظامی فروخته است، ولی همه می‌دانند که آنها می‌توانند موشک‌های فرانسوی و روسی را با خود حمل و عمل نمایند. قدرت جنگی عراق که در آغاز جنگ ۱۰ لشکر بود اینک به ۱۸ لشکر با ۱۵۰۰۰۰ سرباز افزایش یافته است. مربیان نظامی هندی، پاکستانی و چکسلواکی اکنون به عراقی‌ها تعلیم می‌دهند. ولی درحالی‎که ایرانی‌ها می‌توانند باوجود سرباز بیشتر خود درصورت تشدیدنکردن جنگ سال‎ها آن را تحمل کنند، عراقی‌ها تا خرخره مسلح و ازنظر مالی به تنگی نفس افتاده‌اند. ... بنا به منابع مطمئن مخارج جنگی برای عراق ماهی یک‎میلیارد دلار است که این کشور همیشه نمی‌تواند این پول را خرج کند. ذخایر ارزی عراق که در آغاز جنگ ۳۵ میلیارد دلار بود در آغاز امسال به شش‎میلیارد دلار کاهش یافته و ظاهراً اکنون به صفر رسیده است. کمک‎های عربی دیگر هم که مجموعاً سی‎میلیارد دلار بود در سال ۸۲ فقط حدود ۷/۶ میلیون تن بوده است.» این روزنامه سپس با اشاره به ادعاهای طارق عزیز مبنی‎بر واردآوردن خسارت بیشتر به اقتصاد ایران ازطریق حمله هوایی به قلب ایران و خلیج‎فارس افزوده است: «البته منظورش از این تهدیدها تحویل ۵ هواپیمای سوپراتاندارد فرانسوی به عراق و نیز خرید موشک‌های بیشتر اگزوست می‌باشد که وی ادعا کرده است عراق از آرژانتین هم نتایج بهتری از اگزوست خواهد گرفت. البته هنوز هم در طرف دیگر، سیستم ضدهوایی هاوک، که زمان شاه خریداری شده بود کار می‌کندن و به‎این‎دلیل است که عراقی‌ها مجبورند در ارتفاع ۵۰۰۰ تا ۶۰۰۰ متری پرواز کنند و عملیات انجام دهند و هدف خود را دقیقاً نتوانند بزنند. آنها می‌خواهند وقتی که خلبان‌هایشان تعلیمات خود را در برتانگ تمام کردند، یعنی در ماه سپتامبر امسال مرکز صدور نفت ایرانی‎ها در خلیج‎فارس؛ خارک را با موشک‌های اگزوست از چهل کیلومتری منهدم کنند تا رژیم خمینی به‎ناچار مجبور به خاتمه جنگ شود. ... البته هنوز هم ازنظر نظامی آن‏چنان نشده است و تاکنون ۲ موشک اگزوست به قیمت هرکدام دو میلیون مارک، تنها توسط هلیکوپترهای عراقی به یک کشتی باری اسقاطی ۸۰۰۰ تنی ایرانی‌ها شلیک شده است، باتوجه‎به اینکه هیچ‎کس نمی‌دانست اصلاً کشتی بار دارد یا نه؟»

________________________________________

14. بررسی کلی وضعیت ارتش عراق پس از عملیات بیت‌المقدس، مشکلات آموزشی نیروی زمینی و هوایی آن، استعداد نیروی هوایی این کشور، علت شکست عراق در مقابل نفوذ ایران به منطقه حاج‎عمران، مشکلات به ‎وجودآمده در نیروی زمینی ارتش بعث پس از توسعه یگان‌ها از ۱۰ لشکر به ۱۸ لشکر، وضعیت کلی نیروی دریایی و محدودیت‌های موجود در این نیرو، موضوع مقاله رادیویی خبرنگار بی‌بی‌سی در بغداد است. بخش‌هایی از این مقاله بدین‏ شرح است: «وابسته‌های نظامی سفارتخانه‌های خارجی در بغداد معتقدند که عراق از یک سال پیش که مجبور به عقب‎نشینی از بیشتر اراضی تحت‎اشغال خود در خاک ایران شد، موفق به بهبود قابلیت رزمی ارتش خود شده است. بااین‎حال وابسته‌های نظامی مزبور معتقدند که عراق هنوز نتوانسته است برتری کیفی و کمی قدرت آتش و نیروی زمینی و هوایی خود را به بهترین وجه مورد استفاده قرار دهد. دراین‎مورد اشاره مخصوص آنها به برتری هوایی عراق است. بنا به تخمین وابستگان نظامی مزبور، درحالی‎که توانایی ایران در گروه‌بندی به بین ۳۰ تا ۴۰ فروند جنگنده محدود می‌شود عراق دارای نزدیک به ۱۴۰ فروند هواپیمای شکاری بمب‎افکن است که شامل جنگنده‌های میگ ساخت شوروی از انواع ۲۳، ۲۵، ۲۷ و همچنین میراژهای فرانسوی از نوع اف۱ هست و بااین‎حال این نیروی قابل‎توجه را مطابق با توانایی آن مورد استفاده قرار نداده است. به‎طور مثال علی‎رغم گزارش واحدهای تجسسی و شناسایی عراق دایر بر تجمع نیروهای ایرانی در حوالی مرز در مقابل منطقه حاج‎ عمران، ارتش عراق نتوانست با حملات خود این تجمع نیروهای ایرانی را در هم بشکند. وابسته‌های نظامی سفارتخانه‌های خارجی دلیل این ضعف نیروی هوایی عراق را یکی کمبود متخصص و کارشناس تعمیر و سرویس هواپیما ذکر می‌کنند و همچنین معتقدند که نیروهای مسلح عراق هنوز دارای یک سیستم مشترک و هماهنگ ‎شده رزمی نیستند. وابسته‌های نظامی مزبور می‌گویند عراق با آگاهی از این کمبودها دوره‌های کارآموزی با کمک کارشناسان شوروی، فرانسوی و هندی ترتیب داده است. نیروی زمینی عراق نیز به‏واسطه استفاده از سلاح‌های معتنابهی که از شوروی و کشورهای اروپای شرقی و اروپای غربی خریداری کرده است با مشکل تنظیم یک سیستم پشتیبانی و مهمات‎ رسانی دقیق روبه‌رو است. بااین‎حال وابسته‌های نظامی خارجی در بغداد مهم‎ترین مشکل ارتش این کشور را توسعه نیروی زمینی از ۱۰ لشکر در زمان آغاز جنگ با ایران به ۱۸ لشکر و تعداد قابل‎توجه تلفات و به اسارت درآمدن سربازان عراقی می‌دانند که ارتش این کشور را با کمبود فرمانده در رسته‌های کوچک‎تر روبه‌رو کرده است. وابسته‌های نظامی خارجی موفقیت اصلی عراق را در انتقال واحدهای هلیکوپتر از نیروی هوایی به نیروی زمینی این کشور و ایجاد عملیات مشترک بین آن دو ذکر می‌کنند. نیروی دریایی عراق نیز به‎علت کنترل نیروی دریایی ایران بر دهانه شط‎العرب در آبراه حبس شده است و علی‎رغم موفقیت محدود تعدادی از ناوچه‌های سریع ساخت شوروی، نیروی دریایی عراق نمی‌تواند رقیبی جدی برای نیروی دریایی ایران محسوب گردد. عراق تعدادی ناو جنگی به ایتالیا سفارش داده است که تا پایان سال جاری آماده تحویل خواهد شد، ولی هنوز معلوم نیست که این ناوها بتوانند از تنگه هرمز که تحت‎مراقبت نیروی دریایی ایران قرار دارد عبور کنند و بالاخره وابسته‌های نظامی سفارتخانه‌های خارجی در بغداد می‌گویند باتوجه‏به ارتش یک‎میلیون نفری عراق و طرح‌های گسترده و پرهزینه احداث استحکامات نظامی این کشور، نیروهای مسلح عراق توانایی مقابله با هر نوع حمله ایران را پیدا کرده‌اند، البته شرایط موجود درصورت بهبود تشکیلات فرماندهی ارتش ایران و رفع مشکلات تدارکاتی و پشتیبانی آن و همچنین به‎ویژه بهبود قابلیت رزمی نیروی هوایی ایران می‌تواند تغییر کند.»

________________________________________

• فرماندهان حاضر در این جلسه عبارت بودند از: غلامعلی رشید، سرهنگ علی صیاد شیرازی، احمد کاظمی، حسین خرازی، جعفر اسدی، جواد استکی و سیدمحمد اسحاقی راوی قرارگاه مالک اشتر.
  • شرکت‌کنندگان در جلسه عبارت بودند از: سیدرحیم صفوی، عزیز جعفری، سرهنگ جاودانی فرمانده قرارگاه نجف ارتش، سرهنگ کامبیز جمالی جانشین فرماندهی نیروی زمینی ارتش، سرهنگ حق‎شناس از مسئولان نیروی هوایی، سرهنگ دولت‌آبادی مسئول ستاد قرارگاه نجف ارتش، امین شریعتی جانشین فرماندهی قرارگاه نجف سپاه، علیرضا عندلیب مسئول مهندسی قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص) و سرهنگ موسوی قویدل مسئول رکن۲ نیروی زمینی ارتش.
    • سرهنگ حق‌شناس هماهنگ‌کننده نیروی هوایی بود که در عملیات خیبر به شهادت رسید.
      • به‌علت آنکه فرماندهان از وضعیت عمومی نیروها، امکانات و... اطلاع کامل داشتند و توقف عملیات و آوردن ۶ لشکر برای اجرای عملیات با طرح جدید را مقدور نمی‌دانستند، این پیشنهاد پذیرفته نشد.
        • منظور اجرای عملیات والفجر۲ است.
          • شاخه اقلیت چریک‎های فدایی خلق معتقد به مبارزه مسلحانه با نظام جمهوری اسلامی ایران بودند.

پاورقی‌ها

منابع و مآخذ روزشمار 1362/05/05