1363.05.04
روزشمار جنگ سال 1363 1363.05.04 | |
---|---|
نامهای دیگر | چهار مرداد |
تاریخ شمسی | 1363.05.04 |
تاریخ میلادی | 26 ژوئیه 1984 |
تاریخ قمری | 26 شوال 1404 |
گزارش- 1
1. مباحث مربوط به طراحی و اجرای عملیات در جنوب جزیره مینو درحالی ادامه دارد که تعداد مخالفان بیشتر از موافقان است و احتمال منتفیشدن اجرای عملیات قوت گرفته است. هاشمی رفسنجانی نماینده امام در شورایعالی دفاع، دراینباره آورده است: «ساعت سه نیم و عصر، آقای صیاد شیرازی آمد و توضیحاتی درباره طرح اروند داد که مطلب تازهای نداشت؛ منظورش آمادهکردن من، برای برخورد با مخالفان طرح، در جلسه امروز بود. ساعت پنج، جلسهای با حضور فرماندهان لشکرهای عملکننده عملیات آینده و مسئولان قرارگاهها داشتیم. دو سه نفر موافق و اکثریت مخالف بودند [آیت الله خامنهای] رئیسجمهور که قرار بود در جلسه باشد، شرکت نداشتند. هدف جلسه، مشورت بیشتر برای قانعشدن یک طرف [موافق یا مخالف طرح] بود. مخالفان بیشتر بر روی مشکل [نبود] مدارک [از نیروهای عراقی] و عبور [از آب] و عدم آشنایی با زمین [دشمن] و عدم تمرین نبرد در نخلستان و... تکیه میکردند و مخصوصاً عدم رعایت حفاظت؛ تا ساعت ده شب بحث کردیم.»[۱]
گزارش- 2
2. نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران یک هواپیمای سوپراتاندارد عراقی را در نزدیکی بوشهر سرنگون ساخت. درهمینحال، جنگندههای عراقی امروز نیز به حریم هوایی برخی از شهرهای غرب کشور تجاوز کردند. به گزارش قرارگاه نوح نبی(ع) در ساعت ١٣:٥٠ امروز، سه فروند هواپیمای سوپراتاندارد عراق - که ظاهراً قصد حمله به جزیره خارک را داشتند - وارد حریم هوایی ایران در منطقه خلیجفارس شدند. یکی از این هواپیماها ساعت ١٤:١٥، بهوسیله یک جنگنده اف١٤ نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در فاصله ٢٩ مایلی از سایت رادار بوشهر، هدف قرار گرفت و در آب سقوط کرد. دو فروند دیگر نیز ساعت ١٤:٢١ از منطقه خارج شدند.[۲] گفتنی است درحالیکه اطلاعیه شماره ١٨٠٠ ارتش جمهوری اسلامی ایران خبر سقوط این جنگنده سوپراتاندارد عراقی را تأیید کرده است،[۳] فرماندهی کل نیروهای مسلح عراق در اطلاعیه امروز خود نهتنها اشارهای به سقوط این هواپیمای عراقی نکرده، بلکه خبری مبنیبر تجاوز هوایی به آسمان خلیجفارس را هم منتشر نساخته است.[۴] امروز همچنین، چند فروند جنگنده عراقی در ساعتهای ٩:١٥ و ١٠ به حریم هوایی دهلران تجاوز کرده و دیوار صوتی را شکستند، اما قبل از هرگونه اقدامی با اجرای آتش پدافند هوایی نیروهای خودی متواری شدند.[۵] در حادثه مشابهی دو فروند جنگنده دشمن که ساعت ٣:٣٠ به حریم هوایی پیرانشهر تجاوز کرده بودند، براثر آتش پدافند هوایی نیروهای خودی مجبور به فرار شدند.[۶]
گزارش- 3
3. امروز نیز درگیری میان نیروهای خودی و عناصر مسلح غیرقانونی در مناطق بحرانی غرب و شمالغرب ادامه یافت که درنتیجه تلفات و خساراتی به دو طرف وارد شد. گردان ویژه پیشمرگان مسلمان کرد بوکان همراه گروهی از نیروهای سپاه و بسیج بهمنظور ضربهزدن به افراد ضدانقلاب مستقر در روستای کالوشیخان (از توابع مهاباد) به این روستا وارد و با آنان درگیر شدند. در این درگیری تعدادی از عناصر مسلح غیرقانونی کشته و ١٥ نفر نیز زخمی شدند. از نیروهای خودی هم ٣ نفر شهید و ٤ نفر مجروح شدند.[۷] در روستای تازهآباد (از توابع کامیاران) نیز یک درگیری بین رزمندگان و عناصر ضدانقلاب رخ داد و ٧ نفر از مهاجمان کشته و ٢ تن اسیر شدند.[۸] در حمله عناصر ضدانقلاب به پایگاه مستقر در روستای باباریز (شمالشرقی سنندج)، ١٠ نفر از نیروهای دو طرف کشته شدند.[۹] درگیری نیروهای پایگاه شهید نظامزاده سنندج با عناصر ضدانقلاب که از ساعت ١١ دیروز آغاز شده بود، امروز خاتمه یافت. در این درگیری ١٥ نفر از افراد مسلح غیرقانونی کشته شدند و ٢ تن از پاسداران نیز به شهادت رسیدند.[۱۰] در مهاباد نیز یک درگیری بین نیروهای جندالله این شهر با عناصر ضدانقلاب به وقوع پیوست. در این درگیری که از ساعت ١٢ تا ١٣ ادامه داشت، آسیبی به نیروهای خودی نرسید.[۱۱] عناصر ضدانقلاب یک دستگاه تراکتور جهاد سازندگی را در روستای فیضآباد (از توابع تکاب) به آتش کشیدند.[۱۲]
گزارش- 4
4. در ادامه تلاشها و اظهارنظرها درمورد پایاندادن به جنگ عراق و ایران، امروز نماینده ویژه سازمان ملل در امور جنگ ایران و عراق اعلام کرد به پیشرفتهایی دراین زمینه نایل شده است. وزیر امور خارجه ژاپن نیز خواستار جلوگیری از ارسال اسلحه به عراق و ایران شد و وزیر امور خارجه مالزی از تمام مسلمانان جهان برای حمایت از کوششهای هیئتهای میانجی دعوت کرد. اولاف پالمه نخستوزیر سوئد، که ازسوی سازمان ملل متحد مأموریت میانجیگری میان عراق و ایران را برعهده دارد، در سخنانی در جزیره گوتلند سوئد گفت: «من در این اواخر به پیشرفتهایی نایل آمدهام، من موفق شدم قراردادی را مبنیبر متوقفکردن بمباران مناطق غیرنظامی به اجرا درآورم و تصور میکنم طرفین جنگ بهزودی پیشنهاد سازمان ملل برای عدم استفاده از سلاح شیمیایی را بپذیرند.» وی ضمن اشاره به موافقت ایران با درخواست خودداری از بهکارگیری سلاحهای شیمیایی، افزود: «من منتظر پاسخ عراق میباشم.» به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی، این اظهارات درحالی مطرح میشود که با گذشت بیش از یک ماه از درخواست دبیرکل سازمان ملل درمورد خودداری دوطرف از کاربرد سلاح شیمیایی، عراق هنوز به این درخواست پاسخ نداده و نماینده سازمان ملل نیز در سخنان خود هیچ اشارهای به ازسرگیری بمباران مناطق مسکونی ایران ازسوی رژیم عراق نکرده است.[۱۳] درهمینحال، شینتارو آبه وزیر امور خارجه ژاپن، در دیدار با دیگو کوردووز معاون دبیرکل سازمان ملل - که در ژاپن به سر میبرد - ضمن یادآوری تلاشهای ژاپن برای پایاندادن به جنگ عراق و ایران و با قدردانی از اقدام سازمان ملل مبنیبر درخواست از دوطرف جنگ برای خودداری از بمباران مناطق غیرنظامی یکدیگر،[۱۴] بهمنظور جلوگیری از گسترش جنگ و خاتمهدادن به نزاع میان عراق و ایران، خواستار توقف ارسال اسلحه به دو کشور شد. وی تأکید کرد ژاپن در اجلاس آینده مجمع عمومی سازمان ملل متحد این خواسته را مطرح خواهد کرد.[۱۵] احمد ریاضالدین وزیر امور خارجه مالزی، نیز در مصاحبهای که در شماره امروز روزنامه الشرقالاوسط چاپ شده است ضمن درخواست از تمامی مسلمانان جهان برای حمایت از کوششهای هیئتهای میانجی برای پایاندادن به جنگ عراق و ایران گفت: «جنگ فرسایشی عراق و ایران ضمن بیتفاوت کردن ملتهای اسلامی جهت تحمل مسئولیتهای خود برای آزادی سرزمینهای مقدس به دشمنان فرصت داده به مقدسات اسلامی هرچه بیشتر تجاوز کنند و در سرزمینهای فلسطین شرکتها بسازند و مردم آن را بیرون کنند.»[۱۶]
گزارش- 5
5. علاوه بر کمکهای مردمی که از شهرها و استانهای مختلف ایران به جبهه ها ارسال میشود، در برخی موارد مسلمانان سایر کشورها یا ایرانیان مقیم خارج از کشور نیز مبالغ و اقلامی را برای کمک به جبهههای جنگ اهدا میکنند. روزنامه جمهوری اسلامی در شماره امروز خود با اشاره به بخشی از این کمکها آورده است: «مسلمانان جنوب برزیل ... که در سال گذشته بیش از ١٥هزار دلار به جبهه های جنگ حق علیه رژیم صهیونیستی عراق کمک کردهاند امسال نیز به کمکهای خود به این منظور ادامه میدهند. زنان مسلمان این منطقه نزدیک به ٣٠هزار دلار طلا و جواهر جهت کمک به جبهه های جنگ دراختیار مسئولان جمهوری اسلامی ایران در برزیل گذاشتهاند. همچنین براساس گزارش رسیده از برزیل، مسلمانان این کشور ٢٠ دستگاه جیپ لندرور به جبهه های جنگ هدیه کردهاند. همچنین تاکنون عدهای از مردم برزیل به دین حنیف اسلام مشرف و آمادگی خود را برای پیروی از دستورات الهی قرآن کریم و رهبری امام خمینی اعلام کردند.»[۱۷]
گزارش- 6
6. نمایندگان مجلس شورای اسلامی درپی درخواست دولت مبنیبر اخذ رأی اعتماد از مجلس، باتوجهبه بیسابقه بودن چنین درخواستی و نیز خلاء آییننامهای مجلس، امروز کلیات طرح چگونگی اخذ رأی اعتماد دولت از مجلس را تصویب کردند. متن مصوبات مجلس شورای اسلامی که به آییننامه داخلی مجلس الحاق خواهد شد به این شرح است: «ماده ١- در آغاز هر دوره مجلس شورای اسلامی پس از تصویب اعتبارنامه دو سوم کل نمایندگان مجلس شورای اسلامی، نخستوزیر موظف است از مجلس رأی اعتماد بگیرد. تبصره ١- تقاضای فوق توسط رئیس مجلس در اولین جلسه علنی قرائت و ظرف مدت دو الی چهار روز، در جلسه علنی مجلس به شور گذاشته میشود. تبصره ٢- نخستوزیر میتواند در جلسه رأی اعتماد به مدت دو ساعت دررابطهبا عملکرد گذشته و برنامههای آینده خویش صحبت نماید. تبصره ٣- نخستوزیر میتواند درصورت تمایل، مقداری از وقت خود را در اختیار نمایندگان قرار دهد. تبصره ٤- نمایندگان مخالف و موافق میتوانند مجموعاً سه ساعت درباره موضوع فوق به تساوی صحبت نمایند. تبصره ٥ - پس از مذاکرات نخستوزیر و نمایندگان رأیگیری با ورقه و مخفی به عمل خواهد آمد. تبصره ٦- میزان رأی اعتماد اکثریت موافق حاضرین در مجلس خواهد بود. ماده ٢- درصورتیکه مجلس به نخستوزیر رأی اعتماد داد، وی موظف است ظرف یک هفته برای وزرای کابینه درخواست رأی اعتماد کند. تبصره ١- دولت میتواند در ظرف این مدت، برای آشنایی نمایندگان شرح حال و عملکرد هریک از وزرا و برنامههای آینده آنها را تکثیر و در اختیار نمایندگان قرار دهد. تبصره ٢- نمایندگان موافق و مخالف مجموعاً میتوانند به مدت چهار ساعت، دررابطهبا اعضای هیئت دولت صحبت نمایند. تبصره ٣- هریک از وزرا میتوانند دو برابر مدتی که مخالفین آنها صحبت کردهاند در دفاع از خود و عملکرد و برنامههای خویش صحبت کنند. تبصره٤- پس از مذاکرات نمایندگان مخالف و موافق و وزرا، برای هریک از وزرا رأی اعتماد بهطور جداگانه با ورقه و غیرعلنی اخذ میشود. ماده٣- درصورتیکه مجلس به یک یا چند وزیر رأی اعتماد نداد، نخستوزیر موظف است ظرف مدت پانزده روز فرد یا افراد دیگری را برای اخذ رأی اعتماد به مجلس معرفی نماید. ماده٤- درصورت عدم رأی اعتماد مجلس به نخستوزیر، رئیسجمهور در مدت مقرر در آییننامه مجلس شورای اسلامی، فرد دیگری را جهت اخذ رأی تمایل به مجلس معرفی مینماید.»[۱۸]
گزارش- 7
7. معاون وزیر امور خارجه هند امروز در پایان سفر خود به تهران، در مصاحبهای ضمن ابراز نگرانی از ادامه جنگ عراق و ایران، درمورد مذاکرات و ملاقاتهای خود با مقامات ایرانی مطالبی را بیان کرد. رامش بندری معاون وزیر امور خارجه هند، که در این سفر پیام ایندیرا گاندی نخستوزیر هند و رئیس جنبش عدمتعهد را به رئیسجمهور ایران تقدیم کرد، هنگام ترک تهران در مصاحبهای در فرودگاه مهرآباد گفت: «خانم گاندی بهعنوان نخستوزیر هند و رئیس جنبش عدمتعهد، بارها نظرات خود را علیه استفاده از سلاحهای شیمیایی در جنگ ابراز داشته و این مطلب را چندین بار یادآور شده که استفاده از سلاحهای شیمیایی را نفرتانگیز میشمارد.» وی همچنین درمورد جنگ عراق و ایران افزود: «جنگ عراق و ایران موجب نگرانی ماست و ما صمیمانه امیدواریم که این جنگ به یک خاتمه عادلانه برسد.»[۱۹] معاون وزیر امور خارجه هند با اشاره به مذاکرات خود با مسئولان ایرانی اظهار کرد: «در طی اقامتم در تهران، روابط دوجانبه ایران و هند در زمینههای سیاسی و اقتصادی مورد بحث و بررسی قرار گرفت و امیدوارم در اجلاس بعدی کمیسیون دوجانبه در دهلینو، این مذاکرات دنبال شود و بتوانیم جوانب مختلف گسترش همکاری دو کشور را مورد بررسی قرار دهیم.» رامش بندری همچنین راجع به ملاقات خود با آیتالله خامنهای رئیسجمهور، گفت: «در ملاقات با رئیسجمهوری اسلامی ایران، ایشان گفتند امکانات همکاری بین دو کشور نامحدود است و امیدوارم این سفر برای همکاری آینده زمینههای بهتری را فراهم کند.»[۲۰]
گزارش- 8
8. فرانسه یکی از شرکای نزدیک تجاری عراق است که در جنگ این کشور علیه ایران همواره با حمایتهای تسلیحاتی و مالی به این کشور یاری رسانده است؛ در همین راستا و بهمنظور گسترش روابط دو کشور امروز وزیر بازرگانی فرانسه به بغداد رفت و پیام نخستوزیر جدید این کشور نیز تسلیم معاون نخستوزیر عراق شد. به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی، ادیت کرسون وزیر بازرگانی و نقل و انتقال فرانسه، برای دیدار با مقامات عراقی امروز وارد بغداد شد. وی قرار است در این دیدار با طه یاسین رمضان معاون نخستوزیر و طارق عزیز وزیر امور خارجه عراق، دیدار کند. یادآوری میشود کرسون در ماه مارس (فروردینماه) سال جاری، در پاریس برای سومین بار - در طول یک سال - قراردادی را برای تسهیل بازپرداخت وامهای عراق به فرانسه امضا کرد.[۲۱] امروز همچنین پیام لوران فابیوس نخستوزیر جدید فرانسه، تسلیم طه یاسین رمضان معاون نخستوزیر عراق شد. در این پیام که سفیر فرانسه در عراق آن را تسلیم رمضان کرد، بر توسعه روابط دو کشور در زمینههای مختلف تأکید شده است.[۲۲]
گزارش- 9
9. هماندیشی بینالمللی حج که با شرکت برخی از شخصیتهای مذهبی جهان اسلام در سیرالئون برگزار شده است امروز با انتشار قطعنامهای پایان یافت. بررسی مسائل جهان اسلام بهویژه جنگ عراق و ایران و مسئله رژیم صهیونیستی ازجمله مواردی است که در سخنان سخنرانان و قطعنامه این گردهمایی برآن تأکید شد. در این هماندیشی که دیروز در فریتاون پایتخت سیرالئون آغاز شد، سخنرانانی از کشورهای مختلف به بررسی مسائل جهان اسلام پرداختند. گزارش واحد مرکزی خبر از سخنان مطرحشده در این مراسم به این شرح است: «... برادر عبدالله امجد از روحانیون لیبریا بهعنوان اولین سخنران جلسه، به دلایل درگیری استکبار جهانی با جمهوری اسلامی ایران اشاره و اعلام داشت که تنها علت آن بهخاطر اسلامی بودن خط امام خمینی میباشد. وی به تجاوزات و توسعهطلبی اسرائیل غاصب حمله نمود و تنها راه نجات مسلمین را پیروی از رهبریت امام خمینی ذکر کرد. ... سخنران بعدی عبدالله سعکو از روحانیون سیرالئون بود که ضمن تجلیل از امام خمینی و آیتالله منتظری بهخاطر توجهشان به وحدت اسلامی، به مشکلات جهانی مسلمین اشاره نمود و در قسمتی از سخنانش اعلام کرد که صدام حسین بهخاطر خوشخدمتی به امریکا به ایران تجاوز کرده است و حمایت دول مرتجع عربی از عراق را محکوم کرد. شیخ تامیم ادم از علمای مشهور کشور بنین نیز با دعا و نیایش برای سرنگونی رژیم صدام حسین سخنان خود را آغاز کرد و در قسمتی از سخنانش خواستار برقراری رابطه نزدیک ایران با ملت بنین شد. ... وی در پایان سخنانش برای سلامتی رزمندگان اسلام و امام خمینی رهبر جهانی مسلمین دعا کرد. سخنران بعدی برادر کوسو ابراهیم از نیجریه به تشریح فلسفه حج در ابعاد سیاسی و اقتصادی و اجتماعی و نظامی پرداخت و در هر بعد بهطور مفصل سخنرانی نمود و به توطئههای اسرائیل و دول مرتجع جهت بیمحتوا کردن آن اشاره کرد. سخنران بعدی علیاکبر حسین از جماعت شیعه موریس طی سخنانی گفت که وحدت فقط در پرتو قبول رهبریت واحد امکان دارد و با رهبری دوگانه یا چندگانه نمیشود جهان اسلام را متحد نمود. لذا لازم است تمام مسلمین از رهبریت امام خمینی پیروی کنند. سپس دکتر ابوعلی از مجاهدین عراق ... اعلام کرد که رژیم عراق همانند غده سرطانی در داخل کشورهای اسلامی است و اگر از بین برود تمام وابستگان امریکا در منطقه نابود خواهند شد. ...»[۲۳] در بخشی از قطعنامه پایانی این هماندیشی که امروز صادر شد درباره جنگ عراق و ایران آمده است: «... ما رژیم کافر عراق و جنگ نامقدسی که این کشور بر دولت نوپای اسلامی در ایران تحمیل کرد و نیز جنایات زشتی که علیه مردم مسلمان ایران انجام داد را یکی از بزرگترین و خطرناکترین موانع علیه وحدت اسلامی میدانیم. بنابراین ما باید درجهت از میان برداشتن امپریالیسم و پیروان آن در میان کشورهای عرب و مسلمین تلاش کنیم.» در آخرین بند این قطعنامه نیز آمده است: «ما حمله صهیونیستها به جنوب لبنان و اقدامات نژادپرستانه در افریقای جنوبی و تلاش برای نابودساختن جنبشهای اسلامی در مراکش، تونس، مصر، اریتره، اوگاندا، چاد و حملات صلیبیون امپریالیست در فیلیپین و کشتار مسلمانان در هند و زندانیکردن هزاران مبارز در ترکیه و تحریک آشوب فرقهای در پاکستان و استفاده از سلاحهای شیمیایی علیه ایران و ایجاد عقبماندگی اقتصادی برای مسلمانان افریقا را تماماً بهعنوان حلقههایی از زنجیری میبینیم که هدف آن جلوگیری از اثرات تجدید حیات اسلامی معاصر به رهبری امام خمینی میباشد. لذا ما از تمامی مسلمانان میخواهیم که در کنفرانسها و دیدارهایشان - که حج بهترین نمونه آن است - مشکلات واقعی خود را که پیامد رهاکردن قرآن کریم و سنت پیامبر(ص) در زندگی روز آنهاست، طرح و بررسی کنند.»[۲۴]
گزارش- 10
10. «عراق بهزودی صاحب سلاحهای تهاجمی خواهد شد که قادر است هدفهای داخل ایران را تا قم مورد حمله قرار دهد.» وزیر دفاع عراق ضمن بیان این مطلب مدعی شد ارتش عراق با آگاهی از حمله آتی ایران از آمادگی لازم برای مقابله با آن برخوردار است. ژنرال عدنان خیرالله وزیر دفاع عراق، در مصاحبهای که در شماره امروز روزنامه الاخبار (چاپ قاهره) منتشر شد، ادعا کرد: عراق بهزودی سلاحهایی را در اختیار خواهد گرفت که برد آنها تا نواحی مرکزی ایران میرسد. وی با خودداری از بیان جزئیات مربوط به این سلاحها، آنها را «بینهایت مؤثر» خواند. وزیر دفاع عراق ضمن طرح این ادعا که نیروهای نظامی عراق برای مقابله با حمله جدید ایران آمادگی لازم را دارند، افزود: «عراق بهزودی به حملات بازدارندهای علیه ایرانیها دست خواهد زد.» وی همچنین راجع به عملیات آتی ایران گفت: «ما حالا میدانیم که این حمله از کدام طرف قرار است انجام گیرد و ایران چه تعداد نیرو متمرکز نموده است. آنها میتوانند برای حمله خود هرقدر که میتوانند صبر کنند آنچه که در انتظار آنها خواهد بود یک گورستان بزرگ است.» عدنان خیرالله در پایان درمورد موافقت اخیر عراق و ایران مبنیبر خودداری از حمله به مناطق مسکونی مدعی شد: «ایران از بیم حملات به شهرهای مرزی خود آتشبس پیشنهادی سازمان ملل مبنیبر قطع گلولهباران هدفهای غیرنظامی را پذیرفت.» گفتنی است خبرگزاری آلمان به نقل از عدنان خیرالله گزارش داده است: «محاصره ترمینال عمده نفتی ایران در جزیره خارک توسط عراق لغو نخواهد شد و چنانچه روش ایران تغییر نکند، خارک کاملاً منهدم خواهد شد چون وسایل و راههای انجام این کار را داریم.»[۲۵]
گزارش- 11
11. وزیر امور خارجه سودان به اعزام مزدوران سودانی به عراق برای شرکت در جنگ علیه ایران اعتراف کرد. هاشم عثمان وزیر امور خارجه سودان، که در کویت به سر میبرد، در مصاحبهای با روزنامه الوطن اعتراف کرد دولت سودان بخشی از نیروهای مسلح خود را برای جنگ با جمهوری اسلامی ایران به عراق اعزام کرده است. علاوهبراین، وی تأکید کرد: «ما آماده هستیم که تمام نیروهای مسلح ارتش سودان را به عراق بفرستیم چون میخواهیم بر تعهد خودمان نسبت به قومیت عرب تأکید کنیم.»[۲۶]
اولاف پالمه نخستوزیر سوئد؛ وی ازسوی سازمان ملل متحد مأموریت میانجیگری میان عراق و ایران را برعهده دارد.
عدنان خیرالله وزیر دفاع عراق: عراق بهزودی سلاحهایی را در اختیار خواهد گرفت که برد آنها تا نواحی مرکزی ایران میرسد.
منابع و مآخذ روزشمار 1363/05/04
- ↑ اکبر هاشمی رفسنجانی، بهسوی سرنوشت (کارنامه و خاطرات سال ١٣٦٣)، به اهتمام محسن هاشمی، تهران: دفتر نشر معارف انقلاب، چاپ پنجم ١٣٨٦، ص٢٠٨.
- ↑ سند شماره ١٥٢١٨٥ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از قرارگاه نوح(ع) به فرماندهی کل سپاه، ٤/٥/١٣٦٣.
- ↑ روزنامه جمهوری اسلامی، ٦/٥/١٣٦٣، ص٢.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارشهای ویژه، شماره ١٢٩، ٥/٥/١٣٦٣، ص١، رادیو صوت الجماهیر، ٤/٥/١٣٦٣.
- ↑ سند شماره ٤٠٤٧٨٠ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از دهلران رکن عملیات به ناحیه رکن٣ عملیات و رونوشت استانداری ایلام، ٤/٥/١٣٦٣.
- ↑ سند شماره ٤٢٣٣٧٦ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از واحد اطلاعات سپاه پیرانشهر به قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع)، ٥/٥/١٣٦٣.
- ↑ سند شماره ٩٦٧٩٦ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از اداره اطلاعات شهربانی جمهوری اسلامی ایران به دفتر اطلاعات و تحقیقات نخستوزیری، ٤/٥/١٣٦٣.
- ↑ قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع)، بولتن نوبهای اطلاعاتی، ١/٦/١٣٦٣، ص١٢.
- ↑ سند شماره ٢٩٤٨٨٤ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از رکن٢ لشکر٢٨ به رکن٢ ناحیه٤، ٧/٥/١٣٦٣.
- ↑ سند شماره ٢٩٥٥٢٦ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از رکن٣ ناحیه ژاندارمری کردستان به استانداری کردستان، ٥/٥/١٣٦٣.
- ↑ سند شماره ٤٢٣٢٣٣ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از پایگاه مهاباد به ستاد منطقه١١، ٤/٥/١٣٦٣.
- ↑ سند شماره ٣٦٢٨٥٤ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از واحد عملیات سپاه تکاب به واحد طرح و عملیات قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع)، ٦/٥/١٣٦٣.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارشهای ویژه، شماره ١٣٠، ٦/٥/١٣٦٣، ص٢، استکهلم - خبرگزاری جمهوری اسلامی، ٥/٥/١٣٦٣.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارشهای ویژه، شماره ١٢٩، ٥/٥/١٣٦٣، ص٤، توکیو - خبرگزاری جمهوری اسلامی، ٤/٥/١٣٦٣.
- ↑ همان، ص٣٦، رادیو اسرائیل، ٤/٥/١٣٦٣.
- ↑ همان، صص ٥ و ٦، الجزیره - خبرگزاری جمهوری اسلامی، ٤/٥/١٣٦٣.
- ↑ روزنامه جمهوری اسلامی، ٤/٥/١٣٦٣، ص٢.
- ↑ روزنامه کیهان، ٤/٥/١٣٦٣، ص٢.
- ↑ روزنامه جمهوری اسلامی، ٤/٥/١٣٦٣، ص١٢.
- ↑ روزنامه کیهان، ٦/٥/١٣٦٣، ص٢.
- ↑ همان، ص٢٤.
- ↑ همان، ص٢٤.
- ↑ روزنامه کیهان، ٤/٥/١٣٦٣، ص٢١.
- ↑ روزنامه کیهان، ٧/٥/١٣٦٣، ص٣.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارشهای ویژه، شماره ١٢٩، ٥/٥/١٣٦٣، ص٢، قاهره - خبرگزاری آلمان، ٤/٥/١٣٦٣.
- ↑ روزنامه جمهوری اسلامی، ٤/٥/١٣٦٣، ص٣.