1364.03.31
| روزشمار جنگ سال 1364 1364.03.31 | |
|---|---|
| نام‌های دیگر | سی و یک خرداد |
| تاریخ شمسی | 1364.03.31 |
| تاریخ میلادی | 21 ژوئن 1985 |
| تاریخ قمری | 2 شوال 1405 |
گزارش- 81
يك كشتي كويتي را نيمهشب گذشته نيروي دريايي جمهوري‌اسلامي ايران توقيف كرد. به گزارش خبرگزاري كويت، قايق‌هاي توپدار ايران كشتي باري داراي پرچم كويت را در تنگه هرمز توقيف كردند.[۱] روابط عمومي قرارگاه نوح سپاه نيز اعلام كرد: «يك فروند كشتي تجاري عراق با پرچم كويت حامل محموله براي عراق در آب‌هاي عمان در شرق تنگه هرمز توسط يك ناوشكن نيروي دريايي جمهوري‌اسلامي ايران شناسايي و به آب‌هاي ايران هدايت شد. كشتي مذكور كه از بندر هامبورگ به مقصد كويت حركت مي‌كرد، حامل 5500 تن كالا شامل قطعات لايروبي، وسايل دندانپزشكي و ريل آهن و نيز 100 بسته نامعلوم به مقصد عراق بود. اين كشتي وادار شد در اسكلة شهيد رجايي بندرعباس پهلو بگيرد.»[۲] اين كشتي 23800 تني به نام "المحرق" و متعلق به شركت "عرب يونايتدشيپينگ" مي‌باشد كه با پرچم كويت از اروپا راهي خليج‌فارس بود.[۳]
گزارش- 82
چگونگي پايان يافتن اين دوره از جنگ شهرها، در يك بولتن داخلي - كه امروز منتشر گرديد - جمع‌بندي و برتري ايران در اين جنگ نتيجه‌گيري شده است: «پس از اعلام توقف 15 روزه جنگ شهرها توسط عراق [در روز 24/3/1364]، اين نگراني در نزد بسياري از مردم آشكارا قابل درك بود كه مبادا جمهوري‌اسلامي فوراً منفعل شده و بلادرنگ عمليات نظامي خود عليه عراق را قطع كند، اما در عمل چنين نشد. همان شب (در ساعات آخر شب مورخ 24/3/1364) عملياتي با نام "قدس" توسط سپاه و بسيج مازندران در آب‌هاي هور انجام گرفت كه برخلاف ديگر عمليات‌هاي محدود كه عمدتاً اجراي آتش و انهدام نيرو بوده است، نيروي خودي موفق به تسخير مناطق جديدي در هور و چند پاسگاه شده و توانست پاتك‌هاي عراق را خنثي كرده و مواضع به دست آمده را تثبيت كند. البته شروع اين عمليات قبل از ساعات اعلام شده براي آغاز توقف حملات بوده است، ولي به دليل ادامه داشتن آن طي چند روز براي تثبيت كامل و همچنين به دليل شروع آن بعد از پيام صدام، از اهميت بهسزايي در اعلام تصميم جمهوري‌اسلامي ايران مبني بر عدم انفعال برخوردار بود. اقدام ديگر جمهوري‌اسلامي ايران، پرتاب يك موشك زمين به زمين به بغداد بود كه حدود دو ساعت قبل از ساعت اعلام شده، به بغداد اصابت كرده و در دفع آثار تبليغاتي اقدام صدام در داخل عراق، داراي اهميت بود. مسئله سوم، گلوله‌باران برخي شهرهاي مرزي عراق بود كه تا پايان روز 25/3/1364 ادامه يافت و پس از آن كه مشاهده شد عراق اقدامي عليه شهرهاي ايران در عمل و نه بر مبناي پيام صدام، انجام نداده است، دستور قطع آن داده شد.»[۴]
گزارش- 83
آقاي "هاشميرفسنجاني" رئيس مجلس شوراي اسلامي، در دومين روز از سفر رسمي خود به ليبي ظهر امروز وارد شهر "بنغازي" شد و مورد استقبال سرهنگ "قذافي" رهبر جماهيري ليبي، قرار گرفت. در اين ديدار، سرهنگ قذافي گفت: «ما به انقلاب اسلامي ايران با ديدة احترام مي‌نگريم زيرا يك انقلاب مردمي است كه رژيم شاه را ساقط كرد و اكنون موضعي صريح عليه امپرياليسم و صهيونيسم و ارتجاع دارد.» قذافي با اشاره به جنگ ايران و عراق افزود: «ما به خاطر جنگي كه به شما تحميل شده، بسيار متأسفيم ولي اميدواريم شما اين را به حساب صدام و رژيم او بگذاريد و تصور نكنيد برادران عرب با ايران مي‌جنگند. البته مرتجعين تلاش مي‌كنند اين جنگ را در جهت اجراي يك طرح امريكايي - اسرائيلي به جنگ عربي - فارسي تبديل كنند، ولي ما با قرار گرفتن در كنار شما، عليه اين طرح مبارزه كرديم و معتقديم اين جنگي بين نيروهاي انقلاب و نيروهاي ارتجاع است و ما عليه صدام و مرتجعين منطقه با شما هستيم.» سپس آقاي هاشمي با اشاره به حمايت ليبي از ايران در جنگ تحميلي، گفت: «ما در اين جنگ خودمان را با شما در يك جبهه مي‌دانيم. ما تصور داريم اين جنگ را تا ساقط كردن رژيم بعث عراق، ادامه دهيم.»[۵]
گزارش- 84
دربارة مقدورات دفاع موشكي و منابع تسليحاتي ايران، نشريه "فارين ريپورت" نوشته است: «سوريه يك سكوي پرتاب موشك‌هاي ضدهوايي ساخت شوروي را در ماه گذشته در بخش نظامي فرودگاه تهران نصب كرد. اين موشك‌ها كه احتمالاً از نوع "سام6 - اس" است، مي‌تواند هواپيماهاي عراقي "ميگ 23- ب" را هدف قرار دهد. در روز سوم ماه ژوئن يكي از اين موشك‌ها شليك و به يك هواپيماي عراقي كه احتمالاً در بخش عراقي مرز مورد اصابت قرار گرفت، آسيب رساند.»[۶] همچنين نشريه "المجله" وابسته به حكومت عربستان سعودي، نوشته است: «ليبي‌ها تعداد محدودي از موشك‌هاي قديمي زمين به زمين "اسكاد" كه كار آماده ساختن و استقرار آن 18 ساعت به طول مي‌انجامد را به ايران تحويل داده‌اند. سوريه نيز موشك‌هاي قديمي زمين به هوا به ايران داده است كه برخي از آنها در خود تهران سقوط كرد.»[۷]
گزارش- 85
دربارة تحركات نظامي ايران و عملياتي كه در پيش دارد، مجله عربي زبان "الوطن العربي" چاپ پاريس، با قيد "احتمال" پيش‌بيني كرد: «ايران ممكن است در حال بررسي پياده كردن نيرو در كويت به منظور تصرف دو جزيرة استراتژيك در بخش شمالي خليج (جزاير وربه و بوبيان كه همجوار فاو است) باشد.» اين مجله سپس توصيه كرده است: «به نفع كويت خواهد بود كه به منظور خنثي كردن هرگونه حملة ايران، به عراق اجازه دسترسي به اين جزيره را بدهد.»[۸]
گزارش- 86
"ريموند بار" نخست‌وزير اسبق فرانسه، در مصاحبه‌اي با نشريه "سياست بين‌المللي" چاپ پاريس، در پاسخ به اين پرسش كه "چه كسي مسئول جنگ خليج مي‌باشد"؟ گفته است: «اين عراق است كه به ايران حمله نموده و فكر نمي‌كنم كه اين تصميم عاقلانه بوده باشد.» از وي سؤال شده: «با اين حال، شما فكر مي‌كنيد كه دنياي غرب حق دارد كه از رژيم بغداد حمايت كند؟» ريموندبار: «كاملاً، زيرا پيروزي به رژيم خميني آن چنان پرستيژي خواهد داد كه مي‌تواند انقلاب فرهنگي خود را صادر نموده و كشورهاي خليج را متزلزل نمايد.» پرسش ديگر اينكه صرف‌نظر از جنبه منفي خمينيسم، شما فكر نمي‌كنيد كه به نفع دنياي غرب خواهد بود كه روابطش با ايران را حفظ نموده و اهرم‌هايي را در آن‌جا داشته باشد؟ ريموندبار: «من با اين عقيده موافقم. هرگز نبايد يك كشور را به دست شيطان‌هايش رها نموده و آن را در انزوا و خارج از ميدان روابط ديپلماتيك و اقتصادي قرار داد به خصوص هنگامي كه اين كشور در منطقه‌اي قرار دارد كه "به حساب" آورده مي‌شود.» وي سپس بنيادگرايي شيعه را خطر اصلي در منطقه خليج‌فارس معرفي كرده و افزوده است: «روسيه همچون امريكا سعي دارد در اين منطقه نفوذ داشته باشد و هر يك از دو ابرقدرت مي‌توانند روي كشورهاي دوست حساب نمايند، اما روسيه طي سال‌هاي اخير طرز برخورد كاملاً محتاطي را اتخاذ نموده است.»[۹] دربارة رفتار سياسي فرانسه با ايران و عراق، يك روزنامه‌نگار فرانسوي نيز گفته است: «فرانسه نمي‌خواهد ايران سقوط كند؛ ايران كشور مهمي در خاورميانه است و پاريس اميدوار است كه توازن قوا ميان ايران و عراق را ادامه داده و در عين حال روابط خود با تهران را بهبود بخشد. بهبود روابط با ايران، هدف ديپلماتيك مشكلي براي فرانسه خواهد بود زيرا پاريس اميدوار است در همان حال از توسعه انقلاب اسلامي امام‌خميني جلوگيري نمايد.»[۱۰]
گزارش- 87
در خصوص اوضاع اقتصادي عراق، هفتهنامه انگليسي "اكونوميست" نوشته است: «تحمل سنگين بار جنگ، عراق را از پاي افكنده است در حالي كه هيچ نشانه‌اي از پايان اين جنگ - كه تمامي ذخيره نقدي آن كشور را از بين برده است - مشهود نيست، بغداد تلاش مي‌كند كه مهلت بازپرداخت بدهي‌هاي سال 1983 خود را كه تا سال 1985 تمديد شدهبود، بار ديگر تمديد كند. مجموع بدهي‌هاي عراق به كشورهاي خارجي، در حدود چهل ميليارد دلار مي‌باشد ولي لااقل دو سوم اين وام‌ها از كشورهاي عربي بوده است و بازپرداخت آن از طريق فروش نفت عراق كه توسط عربستان سعودي و كويت انجام گرفته است، تأمين مي‌شود. بدهي‌هاي تجارتي عراق هم در حدود ده ميليارد دلار برآورد مي‌شود؛ به اين ترتيب رژيم صدام‌حسين حدود پنجاه ميليارد دلار مقروض است. ناظران اقتصادي غرب معتقدند كه حتي بدون درنظر گرفتن وام‌هاي سال جاري، پيش‌بيني مي‌شود كه در سال 1986 سخت‌ترين سال‌ها از نظر پرداخت وام براي عراق باشد.»[۱۱] در اين باره روزنامه سوئدي "داگنزنيهتر" نيز نوشته است: «صادرات نفت عراق طي پنج سال جنگ با ايران به طور بسيار عجيبي كاهش يافته و همزمان با آن، كليه درآمدهاي نفتي عراق صرف هزينه‌هاي جنگي مي‌گردد. پس از بسته شدن خط انتقال نفت عراق توسط سوريه و همچنين بسته شدن بنادر اين كشور به دست ايران، در حال حاضر تنها راه صادرات نفتي عراق از طريق تركيه مي‌باشد و اين در حالي است كه خط انتقال نفت از طريق بندر عقبه (خط لوله عربستان) هنوز آماده نشده است. بدين جهت عراق براي انتقال دويست هزار بشكه نفت تصميم گرفته است كاميون‌هاي نفت‌كش را جايگزين خـط لوله انتقـال نفت سـازد.»[۱۲] عراق كه مي‌كوشد نفت خود را از طريق عربستان به وسيله خط لوله صادر كند، براي اجراي دومين مرحله از كارهاي ساختماني اين خط با يك كنسرسيوم ژاپني قراردادي امضا كرده است. در دومين مرحله از اين طرح، نصب يك خط لوله به طول 960 كيلومتر به موازات خط لوله سعودي پيش‌بيني شده است كه به نفت خام عراق اختصاص خواهد يافت. احداث اين خط لوله تا سال 1986 به طول خواهد انجاميد.[۱۳]
گزارش- 88
به نظر تحليل‌گران، ماجراي هواپيماربايي در بيروت، وارد مراحل تازه‌اي شده و در واقع آزادسازي زندانيان شيعه از زندان اسرائيل بسيار جدي‌تر شده است. در امريكا، "لاري اسپيكس" سخن‌گوي كاخ سفيد، يك گزارش روزنامة "نيويورك تايمز" درباره اين قضيه را رد كرده است. در اين گزارش آمده بود كه امريكا به چند دولت دوست خود (سوئيس، اتريش و سوئد) وعده داده است كه اگر چهل گروگان امريكايي را بدون قيد و شرط، هواپيماربايان آزاد كنند، تل‌آويو نيز 766 زنداني شيعه را آزاد خواهد كرد. اما اسپيكس گفته است: «احتمال دارد در صورت آزادي گروگان‌ها، اسرائيل هم خود زندانيان را آزاد كند ... تنها موردي كه امريكا با كشورهاي ديگر در تماس است، اعمال نفوذ بر نبيه‌بري است.» در اين اظهارات بر خلاف گذشته نوعي نرمش و انعطاف در مقابل خواسته‌هاي هواپيماربايان نشان داده شده است. اظهارات مقامهاي اسرائيلي نيز در جهت تقويت اين برداشت است؛ از جمله "اسحق شامير" (وزير خارجه اسرائيل) گفته است: «اگر شرايط در جنوب لبنان به ما اجازه دهد، به آزاد كردن زندانيان ادامه خواهيم داد، اما اين ربطي به هواپيماربايي اخير ندارد.» "شيمون پرز" نخست‌وزير اين حكومت نيز گفته است: «مشكل بزرگ اسرائيل آن است كه چگونه بازداشتشدگان را كه پس از عقب‌نشيني نيروها از لبنان به اين‌جا آورده شدند، آزاد كند كه اين طور تلقي نشود كه نوعي سازش با هواپيمارباها صورت مي‌گيرد.»[۱۴] از سوي ديگر، پافشاري ربايندگان بر آزادي زندانيان شيعي در اسرائيل، همچنان با تأكيد ادامه دارد. در اين باره خبرگزاري فرانسه آخرين وضعيت حاكم بر فرودگاه بيروت را چنين گزارش كرده است: «بعدازظهر امروز حدود دو هزار نفر افراد شيعه و حزب‌الله لبناني (بنيادگرايان اسلامي طرفدار ايران) در فرودگاه بيروت و در يك صد متري هواپيماي ربوده شده "تي.دبليو.اي." دست به تظاهرات زدند. سه تن از ربايندگان در حالي كه چهرة خود را پوشانده بودند بر روي پلكان هواپيما آمدند تا براي تظاهركنندگان نطقي ايراد كنند. در همين حال چند شيخ با عباهاي خرمايي و عمامه سفيد رنگ به بالاي پلكان هواپيما رفتند و يكي از ربايندگان با بلندگوي دستي براي تظاهركنندگان سخنراني كرد. وي درحالي كه فرياد مي‌كشيد اعلام داشت: "ما آن مردم مستضعفي هستيم كه ابرقدرت‌هاي زمين را شكست دادند. ما موفق شده‌ايم آن كساني را كه در تحت پوشش نيروهاي چند مليتي مي‌خواستند ما را زير سلطه بكشند، بيرون بريزيم. "در همين حال عده‌اي از زنان در حالي كه چادر به سر داشتند به طور جمعي شعارهاي "مرگ بر امريكا"، "مرگ بر اسرائيل"، "خميني رهبر ماست" و "پيش به سوي بيت‌المقدس" را تكرار مي‌كردند. رباينده سپس اضافه كرد: "ما خواستار يك راه‌حل مسالمت‌آميز هستيم بدون اين كه خون امريكايي‌ها به زمين بريزد، ليكن ما از خواسته‌هاي خود كه يكي از آنها آزادي لبناني‌هاي در بند در فلسطين اشغالي است، صرف‌نظر نخواهيم كرد." "شيخ ظهير كينجه" عضو اتحاديه علماي مسلمان لبنان نيز طي اظهاراتي خطاب به تظاهركنندگان - كه در ميان آنان عده‌اي اعضا جنبش امل ديده مي‌شدند - اعلام داشت: "ريگان بداند لبنان يك نارنجك نيست؛ هر يك از ما در لبنان يك بمب زنده هستيم و تا موقعي كه جنوب لبنان در اشغال نيروهاي صهيونيستي است، آمادة انفجار در برابر دشمن هستيم. "از سوي ديگر، عده‌اي از جوانان ضمن اين كه مشت‌هاي خود را گره كرده و لبخند بر لب داشتند، شعار "الله‌اكبر" را تكرار مي‌كردند. اين جمعيت پس از استماع نيم ساعت سخنراني و به آتش كشيدن پرچم امريكا، متفرق شد. مردان با اتوبوس و سواري در حالي كه عكس‌هاي "امام‌خميني" و آرم "حزب‌الله" بر آنها نصب بود، محل را ترك كردند و زنان با پاي پياده در حالي كه به زبان فارسي شعار مي‌دادند، از آن جا دور شدند. يك شعار پارچه‌اي نيز در اين ميان به چشم مي‌خورد كه بر روي آن نوشته شده بود: "به زودي يك طبس تازه در لبنان" كه كنايه‌اي به ماجراي حملة نيروهاي امريكايي به طبس در سال 1980 براي آزاد ساختن گروگان‌هاي امريكايي از تهران، بود.»[۱۵]
گزارش- 89
در ادامه ماجراي ربوده شدن هواپيماي امريكايي و مطرح شدن استفاده از نبيه‌بري براي رسيدن به يك راه‌حل، امروز خبرگزاري فرانسه از بيروت گزارش داد: «نبيه‌بري رهبر جنبش شيعه امل، تصميم گرفت "جيمي پالمر" يكي ديگر از مسافران گروگان هواپيماي "ترانس‌ورلد ايرلاينز" را كه از بيماري قلب رنج مي‌برد، آزاد كند. تاريخ و ساعت آزاد شدن اين فرد اعلام نشده است. طي چهار روز اين چهارمين حادثه است كه توجه روزنامه‌نگاران را جلب مي‌كند. شنبه "دميس روسوس" خوانندة يوناني، به همراه دو دوستش كه امريكايي بودند، آزاد شدند. يك يوناني نيز در نزديكي خانة نبيه‌بري آزاد شد. چهارشنبه يك اكيپ تلويزيوني امريكا از خدمة هواپيما در خود آن فيلم‌برداري كردند. پنجشنبه پنج تن از گروگان‌ها در سالن فرودگاه در يك كنفرانس مطبوعاتي كه توسط جنبش امل ترتيب داده شده بود، شركت كردند. از منابع نزديك به جنبش امل كسب اطلاع شد كه نبيه‌بري پيشنهاد ميانجيگري سوئيس و اتريش را پذيرفته و اعلام داشته اكنون نوبت امريكا و رژيم صهيونيستي است كه از آنها پيروي كنند.»[۱۶] راديو بي.بي.سي. نيز ضمن تحليلي از گروگان‌گيري هواپيماي امريكايي، دربارة نقش نبيه‌بري (رهبر جنبش امل) در اين ماجرا گفته است: «نبيه‌بري رهبر گروه عمدة شيعيان امل، نقش ميانجي را به عهده گرفته و از طرف امريكا در قبال تضمين جان گروگان‌ها مسئول شناخته شده است، معذالك با وجود آن كه وي عضو كابينه لبنان است، در باب ميزان واقعي اقتدار وي در ميان افراطيون طرفدار خودش ترديد وجود دارد و به همين جهت نمي‌توان نقش حقيقي وي را در تعيين سرنوشت گروگان‌ها تضمين نمود ... در حال حاضر امريكا نبيه‌بري را تحت هر گونه فشاري كه ازدستش برمي‌آيد گذاشته است. امريكا همچنين به احتمالي اسرائيل را نيز به زير منگنه گذارده تا از موضع عمومي سرسخت خود دست بردارد، ولي نكته اينجاست كه هر چه بحران موجود طولاني‌تر شود، كاسة صبر افكار عمومي امريكا لبريزتر مي‌شود و از همين رو احتمال تضعيف موضع رونالد ريگان نيز افزون مي‌گردد؛ موضعي كه هويت خود را بيش از هر چيز مرهون قدرتمداري صريح او مي‌داند.»[۱۷] يك مفسر راديو كلن هم نقش نبيه‌بري در حل اين گروگان‌گيري را بررسي كرده است: «اين موضوع خاطرات گروگان‌گيري تهران در سال 1979 را زنده مي‌سازد، زيرا در لبنان نيز مانند تهران سياستمداران به ظاهر آراسته نقش عروسك‌هايي را بازي مي‌كنند كه به وسيله ديگران بر روي صحنه هدايت شده و به حركت درمي‌آيند، بهويژه نبيه‌بري رهبر شبه نظاميان شيعه امل كه در يك آن دو لباس را بر تن پوشيده دارد كه يكي وي را به‌عنوان وساطت گر مذاكرات معرفي مي‌كند و ديگري نمودي است براي هم قصد شدن بري با تروريست‌ها ... اين كه تا چه حد نبيه‌بري به نام وزير دادگستري دولتي كه در حقيقت در لبنان وجود خارجي ندارد، مي‌تواند در معماي گروگان‌گيري مسافران هواپيماي امريكايي تي.دبليو.اي. كمك نمايد، امري است كه به خوبي مي‌توان از گفته‌هايش استنتاج كرد. بري در ارتباط با مسئله گروگان‌گيري خاطر نشان ساخته است كه اگر من در كار مبادله گروگان‌ها با شيعيان بازداشت شده در اسرائيل موفق شدم كه چه بهتر، در غير اين صورت خداحافظي مي‌كنم و خودم را از ماجرا كنار مي‌كشم بدون آن كه دستم را به گناهي آلوده كرده باشم.»[۱۸] اين راديو در گزارشي ديگر به عدم نفوذ نبيه‌بري در شيعيان تندرو كه خواهان يك كشور اسلامي هستند، اشاره كرد: «چهارمين شب از ماجراي هواپيماربايي در بيروت بود كه نبيه‌بري رهبر سازمان شيعه امل و وزير دادگستري كنوني لبنان، ماهيت خود را نشان داد: بدون توجه به قتل بي‌رحمانه يك سرباز جوان نيروي دريايي امريكا توسط شيعيان عضو سازمان امل، بري خود را بدون هر گونه قيد و شرطي در پشت خواسته‌هاي هواپيماربايان قرار داد و تصريح كرد كه چنانچه اسرائيل هفتصد شيعه لبناني را كه آن كشور در بازداشتگاه "اتليت"(عتليت) در شمال حيفا زنداني كرده است، آزاد نكند، مسافرين و خدمه هواپيماي امريكايي ربوده شده همچنان در اسارت خواهند ماند ... وي در جنبش امل "فعال ما يشاء" نيست، رقبا و مخالفيني دارد و در گروه‌هاي متعدد افراطي شيعه كه در بعلبك و محلات جنوبي و فقيرنشين بيروت سنگر گرفته‌اند نيز نفوذي نـدارد. شيعيـان افـراطي لبنان خواهـان يك كشور اسلامي به نمونه ايران بوده و آن را دنبال مي‌كنند. ...»[۱۹]
منابع و مآخذ روزشمار 1364/03/31
- ↑ خبرگزاري جمهوري‌اسلامي، نشريه گزارش‌هاي ويژه، شماره 95 (2/4/1364)، منامه ـ خبرگزاري كويت، 1/4/1364. ص 7.
- ↑ سند شماره 074523 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: دفتر فرماندهي منطقه نوح، 30/3/1364، اواخر شب.
- ↑ واحد سياسي دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم، نشريه "گزارش" شماره 4، ص 9، (15/4/1364).
- ↑ واحد سياسي دفتر تبليغـات اسـلامي حوزه علـميه قم، نشريه گزارش، شمـاره 3، ص 9، (31/3/64).
- ↑ روزنامه اطلاعات، 1/4/1364، ص4.
- ↑ مأخذ 1، ص 11.
- ↑ مأخذ 4، "المجله"، چاپ عربستان، ص 32.
- ↑ مأخذ 3، مجله "الوطن العربي"، چاپ پاريس، ص 39.
- ↑ مأخذ 3، نشريه "سياست بين‌المللي"، چاپ پاريس، صص 146 و 147.
- ↑ مأخذ 4، روزنامه "آساهي شيمبون"، ص 144.
- ↑ مأخذ 3، هفتهنامه "اكونوميست"، چاپ لندن، صص 83 و 84 .
- ↑ مأخذ 3، روزنامه "داگنزنيهتر"، چاپ سوئد، صص 86 و 87 .
- ↑ مأخذ 3، صص 84 و 85.
- ↑ مأخذ 5، ص آخر.
- ↑ مأخذ 1، صص 22و23، بيروت ـ خبرگزاري فرانسه، 31/4/1364.
- ↑ مأخذ 1، ص 23، خبرگزاري فرانسه، 31/3/1364.
- ↑ خبرگزاري جمهوري‌اسلامي، نشريه گزارش‌هاي ويژه، شماره 94 (1/4/1364)، صص 15و16، راديو بي.بي.سي. ساعت19:45 (31/3/1364).
- ↑ همان، ص 22، راديو كلن، ساعت19:45، (31/3/1364).
- ↑ همان، صص 23و24، راديو كلن، ساعت19:45، (31/3/1364).