1365.05.22

از دانشنامه روز شمار دفاع مقدس
پرش به ناوبری پرش به جستجو
روزشمار جنگ سال 1365
1365.05.22
نام‌های دیگر بیست و دو مرداد
تاریخ شمسی 1365.05.22
تاریخ میلادی 13 اوت 1986
تاریخ قمری 7 ذیحجه 1406



گزارش - 482

بنا به‌ گزارش‌ ستاد مشترك‌ ارتش‌ جمهوري‌اسلامي‌، جنگنده‌هاي‌ نيروي‌هوايي‌ امروز در ساعت‌ 12:15 مركز ذخيره‌سازي‌ نفتي‌ كركوك‌ عراق‌ را به‌شدت‌ بمباران‌ كردند.[۱] يك‌ افسر ارشد عملياتي‌ در ستاد نيروي‌هوايي‌ در تماس‌ با خبرگزاري‌ جمهوري‌اسلامي‌ ضمن‌ تأييد اين‌ حمله‌ تأكيد كرد كه‌ مركز بهره‌برداري‌ نفت‌ قديم‌ كركوك‌ با يك‌ سيستم‌ پدافندي‌ قوي‌ حمايت‌ مي‌شود و علي‌رغم‌ اين‌ پدافند محكم‌، جت‌هاي‌ عمل‌كننده‌ پس‌ از اجراي‌ عمليات‌ همگي‌ سالم‌ به‌ پايگاه‌هاي‌ خود بازگشتند. تأسيسات‌ نفتي‌ِ مورد تهاجم‌ در اين‌ عمليات‌ در سه‌ كيلومتري‌ شمال‌ شرق‌ كركوك‌ قرار دارد.[۲] يكي‌ از خلبانان‌ نيروي‌هوايي‌ ارتش‌ جمهوري‌اسلامي‌ ايران‌ كه‌ در اين‌ عمليات‌ شركت‌ داشت‌ در مصاحبه‌اي‌ با واحد مركزي‌ خبر گفت‌: «ما قادريم‌ هر مأموريتي‌ كه‌ در هر نقطه‌ عراق‌ به‌ ما واگذار شود، انجام‌ دهيم‌ و اين‌ را با عمل‌ خود ثابت‌ خواهيم‌ كرد ... من‌ قبل‌ از پرواز غسل‌ شهادت‌ كردم‌ و با لباس‌ نو و آراسته‌ به‌ استقبال‌ شهادت‌ رفتم‌.»[۳] روزنامه‌ كويتي‌ "القبس‌" با اشاره‌ به‌ تهاجم‌ يادشده‌، نوشت‌: «در نتيجه‌ اين‌ حمله‌، به‌ دستگاه‌هاي‌ تنظيم‌ پمپ اتوماتيك‌ كه‌ فعاليت‌هاي‌ نفتي‌ تأسيسات‌ نفت‌ كركوك‌ را اداره‌ مي‌كرد، خسارات‌ قابل‌ توجهي‌ وارد آمده‌است‌.»[۴]

گزارش - 483

فرمانده‌ نيروي‌هوايي‌ عراق‌ به‌دنبال‌ حمله‌ موشكي‌ اخير ايران‌، طي‌ گفت‌وگويي‌ با روزنامه‌ "الثوره‌"، تهديد كرد: «چنانچه‌ حكام‌ تهران‌ بر استمرار تجاوز عليه‌ عراق‌ همچنان‌ اصرار بورزند، ضربات‌ آينده‌ نيروي‌هوايي‌ عراق‌ بسيار كوبنده‌تر از انهدام‌ جزيره‌ سيري‌ خواهد بود.»[۵] همچنين‌ به‌ گزارش‌ خبرگزاري‌ فرانسه‌، راديو بغداد بعدازظهر امروز اعلام‌ كرد كه‌ عراق‌ در پاسخ‌ به‌ شليك‌ موشك‌ ايران‌ به‌ بغداد، به‌ بمباران‌ مناطق‌ غيرنظامي‌ ايران‌ متوسل‌ خواهد شد. بر اساس‌ اين‌ گزارش‌، راديو بغداد افزود كه‌ با وجود اين‌ اگر ايران‌ بمباران‌ مناطق‌ غيرنظامي‌ در عراق‌ را دنبال‌ كند عراق‌ به‌ كمك‌ هواپيماهايش‌ همچنان‌ به‌ وارد كردن‌ ضربات‌ شديد به‌ اهداف‌ اقتصادي‌ ايران‌ ادامه‌ خواهدداد.[۶] خبرگزاري‌ فرانسه‌ افزود «با توجه‌ به‌ اين‌كه‌ برنامه‌هاي‌ راديو بغداد تنها براي‌ داخل‌ عراق‌ پخش‌ مي‌شود و دريافت‌ آن‌ در تهران‌ ميسر نيست‌، به‌نظر مي‌رسد كه‌ انتشار آن‌ به‌منظور جلوگيري‌ از مهاجرت‌ اهالي‌ شهرهاي‌ بزرگ‌ به‌ ويژه‌ بغداد و همچنين‌ اطمينان‌ دادن‌ به‌ شهروندان‌ عراقي‌ از عدم‌ تشديد جنگ‌ شهرها مي‌باشد.»[۷]

گزارش - 484

به‌دنبال‌ حمله‌ عراق‌ به‌ جزيره‌ سيري‌، سخن‌گوي‌ شوراي‌ عالي‌ دفاع‌ (حجت‌الاسلام‌ رفسنجاني‌) در پايان‌ جلسه‌ اين‌ شورا گفت‌: «اسناد و مداركي‌ در اختيار داريم‌ كه‌ نشان‌ مي‌دهد هواپيماهاي‌ عراقي‌ براي‌ حمله‌ به‌ جزيره‌ سيري‌ از امكانات‌ كشورهاي‌ منطقه‌ استفاده‌ كرده‌اند.»[۸] آقاي‌ هاشمي‌ حمله‌ جنگنده‌هاي‌ عراق‌ به‌ پايانه‌ نفتي‌ ايران‌ در جزيره‌ سيري‌ را يك‌ مسئله‌ مبهم‌ از لحاظ نحوة‌ دسترسي‌ جنگنده‌هاي‌ عراقي‌ به‌ آن‌ مكان‌ توصيف‌ كرد و گفت‌: «بر اساس‌ مدارك‌ موجود، نظير متن‌ ضبط شده‌ از مكالمات‌ خلبانان‌ عراقي‌ توسط شنود دريايي‌ و نيز گزارش‌هاي واحدهاي‌ رادار نشان‌ مي‌دهد كه‌ عراق‌ براي‌ حمله‌ به‌ سيري‌ از امكانات‌ و تسهيلات‌ كشورهاي‌ منطقه‌ سود جسته‌است‌.» سخن‌گوي‌ شوراي‌ عالي‌ دفاع‌ خسارات‌ وارده‌ به‌ پايانه‌ نفتي‌ سيري‌ را اندك‌ توصيف‌ كرد و يادآوري‌ كرد كه‌ جمهوري‌اسلامي‌ در خليج‌فارس‌ داراي‌ ساحلي‌ وسيع‌ و امكانات‌ فراواني‌ است‌ و قادر است‌ در هر جاي‌ خليج‌فارس‌ كه‌ بخواهد براي‌ صدور نفت‌ خود پايانه‌ صادراتي‌ ايجاد كند. آقاي‌ هاشمي‌رفسنجاني‌ افزود: «حمله‌ عراق‌ به‌ سيري‌ نمايش‌ِ كوچكي‌ بود كه‌ بنگاه‌هاي‌ تبليغاتي‌ وابسته‌ آن‌را خيلي‌ بزرگ‌ كردند ... عراقي‌ها از اين‌ اقدام‌ خود نتيجه‌اي‌ نخواهند گرفت‌، جز اين‌ كه‌ خيلي‌ها ضرر كنند.»[۹] سخن‌گوي‌ شوراي‌ عالي‌ دفاع‌ همچنين‌ درباره‌ اقدامات‌ اخير عراق‌ و شرايط ايران‌ براي‌ پايان‌ دادن‌ به‌ مقابله‌ به‌ مثل‌ گفت‌: ما تا به‌ حال‌ مقابله‌ به‌ مثل‌ را به‌ عنوان‌ يك‌ عامل‌ بازدارنده‌ به‌ كار گرفته‌ايم‌، اكنون‌ نيز حاضريم‌ همانند گذشته‌ در صورتي‌ كه‌ عراق‌ تضمين‌ بدهد كه‌ از حمله‌ به‌ مراكز اقتصادي‌ و شهرهاي‌ ما خودداري‌ كند، از مقابله‌ به‌ مثل‌ خودداري‌ كنيم‌ و تذكر مي‌دهيم‌ كه‌ اگر عراق‌ اين‌ پيشنهاد را نپذيرد و يا اگر بپذيرد و به‌ آن‌ عمل‌ نكند با توجه‌ به‌ تداركات‌ وسيعي‌ كه‌ براي‌ مقابله‌ با شرارت‌هاي‌ رژيم‌ جنگ‌افروز بعثي‌ آماده‌ كرده‌ايم‌، تمامي‌ هدف‌هاي‌ تعيين‌شده‌ در خاك‌ عراق‌ را با موشك‌ و توپ‌هاي‌ دوربرد و بمب‌هاي‌ جنگنده‌هاي‌ خود هدف‌ قرار خواهيم‌ داد.»[۱۰]

گزارش - 485

در حالي‌كه‌ بحث‌ اصلي‌ سخن‌گوي‌ شوراي‌ عالي‌ دفاع‌ ،آقاي‌ هاشمي‌، در امكان‌ حمله‌ هواپيماهاي‌ عراقي‌ و استفاده‌ اين‌ كشور از امكانات‌ و فضاي‌ كشورهاي‌ همسايه‌ بوده‌است‌، برخي‌ منابع‌ غربي‌ اين‌ موضوع‌ را به‌ تقويت‌ نيروي‌هوايي‌ عراق‌ و تحويل‌ گرفتن‌ برخي‌ اقلام‌ از شوروي‌ مرتبط كرده‌اند كه‌ به‌ دو مورد اشاره‌ مي‌شود: هفته‌نامه‌ "جينزديفنس‌" در اين‌ مورد نوشت‌: «بغداد ظاهراً در بعضي‌ از ناوگان‌هاي‌ حمل‌ونقل‌ هوايي‌ روسي‌ خود تحولاتي‌ ايجاد كرده‌ كه‌ با حمل‌ يك‌ سيستم‌ سوخت‌گيري‌ هوا به‌ هوا، حملات‌ جت‌ها به‌ مسافت‌هاي‌ طولاني‌تر را ميسر مي‌سازد.» منبع‌ مذكور خاطرنشان‌ ساخت‌ كه‌ منابع‌ نظامي‌ اردني‌ در آموزش‌ خدمه‌ هواپيماهاي‌ عراقي‌ دخالت‌ داشته‌اند. اين‌ هفته‌نامه‌ سپس‌ افزوده‌است‌: «نيروي‌هوايي‌ عراق‌ اكنون‌ قادر است‌ تسهيلات‌ صادرات‌ نفت‌ ايران‌ در منتهي‌اليه‌ جنوبي‌ خليج‌فارس‌ را با استفاده‌ از سوخت‌گيري‌ ناوگان‌ ميراژهاي‌ اف‌ ـ1(1ـF) در آسمان‌، مورد اصابت‌ قرار دهد.»[۱۱] همچنين‌ آسوشيتدپرس‌ در اين‌باره‌ گزارش‌ داد: «حمله‌ به‌ سيري‌ نشان‌دهنده‌ آن‌ است‌ كه‌ نيروي‌هوايي‌ عراق‌ ـ كه‌ از مدت‌ها قبل‌ به‌ لحاظ حملات‌ هوايي‌ برتري‌ خود را حفظ كرده‌است‌ ـ اكنون‌ قادر است‌ با سوخت‌گيري‌ هوايي‌، قلب‌ ايران‌ را نيز در تيررس‌ حملات‌ هوايي‌ خود قرار دهد. منابع‌ ديپلماتيك‌ "نيكوزيا" كه‌ خواستند نامشان‌ فاش‌ نشود گفتند كه‌ عراق‌ اخيراً چند فروند هواپيماي‌ حمل‌ونقل‌ ساخت‌ شوروي‌ موسوم‌ به‌ "انتونوف‌ آن‌ ـ 12ـ كوب‌" (Antonov.Anـ12, Cub) به‌ عنوان‌ هواپيماهاي‌ ويژه‌ سوخت‌رساني‌ دريافت‌ كرده‌است‌. عراق‌ پيش‌ از اين‌ نيز اين‌ چنين‌ هواپيماهايي‌ را در اختيار داشته‌است‌.»[۱۲]

گزارش - 486

به‌ گزارش‌ خبرگزاري‌ جمهوري‌اسلامي‌، راديوهاي‌ بيگانه‌ با واقعة‌ شليك‌ موشك‌ به‌ پالايشگاه‌ "الدوره‌" بغداد با كم‌اعتنايي‌ برخورد كردند و در مقابل‌ به‌ انعكاس‌ وسيع‌ حمله‌ هوايي‌ عراق‌ به‌ نفت‌كش‌ها در پايانه‌ نفتي‌ سيري‌ پرداختند. راديو بين‌المللي‌ فرانسه‌ از جمله‌ نخستين‌ ايستگاه‌هاي‌ راديويي‌ بود كه‌ در برنامه‌ خود به‌ زبان‌ فرانسه‌ گفت‌: «شب‌ سه‌شنبه‌ گذشته‌ صداي‌ مهيبي‌ در بغداد شنيده‌ شد.» ولي‌ اين‌ راديو از انتشار اين‌ خبر در بخش‌هاي‌ ديگر خبري‌ خودداري‌ كرد. راديو بي‌.بي‌.سي‌ در بخش‌ انگليسي‌ صبح‌ روز سه‌شنبه‌ خود ابتدا با اين‌ خبر به‌ مثابه‌ يك‌ حادثه‌ مهيج‌ برخورد كرد ولي‌ در برنامه‌هاي‌ بعدي‌، درباره‌ آن‌ سكوت‌ كرد. راديو دولتي‌ انگليس‌ نيز سه‌شنبه‌ شب‌ ضمن‌ محور قراردادن‌ خبر حمله‌ به‌ نفت‌كش‌ها در سيري‌، اشاره‌اي‌ گذرا به‌ شليك‌ موشك‌ به‌ بغداد كرد و پرتاب‌ اين‌ موشك‌ را ناموفق‌ خواند. راديو امريكا نيز در اولين‌ خبر خود ابتدا به‌طور مفصل‌ به‌ حمله‌ عراق‌ به‌ جزيره‌ سيري‌ پرداخت‌، سپس‌ به‌صورت‌ گذرا دربارة‌ شليك‌ موشك‌ ايراني‌ چنين‌ اظهار نظر كرد: «تهران‌ گزارش‌ داد كه‌ يك‌ موشك‌ زمين‌ به‌ زمين‌ ايران‌ به‌ يك‌ پالايشگاه‌ نفت‌ بغداد برخورد كرده‌است‌ و عراق‌ گزارش‌ داد تنها خسارات‌ اندكي‌ به‌ بار آورده‌است‌.»[۱۳] دراين‌حال‌، وزيرسپاه‌ امروز در مصاحبه‌اي‌ اعلام‌كرد كه‌ كليه‌ يگان‌هاي‌ موشكي‌ سپاه‌ در آمادگي‌ كامل‌ و آماده‌باش‌ به‌سر مي‌برند. رفيق‌دوست افزود: «ما اين‌ آمادگي‌ راداريم‌ تا هرزمان‌ عراق‌ به‌مناطق‌ مسكوني‌ واقتصادي‌كشوراسلامي‌ حمله‌نمايد، جواب‌ او را دو چندان‌ بدهيم‌.»[۱۴]

گزارش - 487

خبرگزاري‌ فرانسه‌ به‌ نقل‌ از بيمه‌ "لويدز لندن‌" گزارش‌ داد: علي‌رغم‌ حمله‌ روز گذشته‌، به‌نظر مي‌رسد كه‌ پايانه‌ نفتي‌ سيري‌ از امروز فعاليت‌ خود را از سرگرفته‌ باشد.[۱۵] خبرنگار بي‌.بي‌.سي‌ در نيكوزيا نيز گزارش‌ داد: شركت‌ ملي‌ نفت‌ ايران‌ به‌ مشتري‌هاي‌ نفت‌ خود اعلام‌ كرده‌است‌ كه‌ عمليات‌ خود را در جزيره‌ سيري‌ از سرگرفته‌است‌. اما منابع‌ كشتي‌راني‌ و نفتي‌ گفته‌اند كه‌ شركت‌هاي‌ كشتي‌راني‌ از فرستادن‌ كشتي‌هاي‌ خود به‌ سيري‌ نگران‌ هستند. بيمه‌ لويدز اعلام‌ كرده‌است‌ كه‌ حق‌ بيمه‌ كشتي‌هايي‌ را كه‌ عازم‌ سيري‌ هستند، دو برابر كرده‌است‌ و اين‌ نشان‌ دهنده‌ نگراني‌ عمومي‌ از امكان‌ ادامه‌ حملات‌ هوايي‌ عراق‌ عليه‌ سيري‌ است‌. همچنين‌ بازرگانان‌ نفت‌، نگران‌ هستند كه‌ احتمالاً ايران‌ براي‌ عمل‌ تلافي‌جويانه‌، نفت‌كش‌هايي‌ را كه‌ در آب‌هاي‌ نزديك‌ به‌ سواحل‌ عربستان‌سعودي‌ حركت‌ مي‌كنند، مورد حمله‌ قرار دهد.[۱۶] روزنامه‌ امريكايي‌ "وال‌ استريت‌ ژورنال‌" نيز به‌ نقل‌ از منابع‌ صنعت‌ نفت‌ در لندن‌ و دوبي‌ نوشت‌: «دو تانكر نفتي‌ امروز از جزيره‌ سيري‌ نفت‌گيري‌ كردند.» اين‌ منبع‌ افزود: «ايران‌ نفت‌ خود را از يك‌ پايانه‌ شناور واقع‌ در 24 كيلومتري‌ شمال‌ شرق‌ جزيره‌ سيري‌ به‌ تانكرها منتقل‌ كرده‌ و عمليات‌ نفت‌گيري‌ به‌طور عادي‌ صورت‌ مي‌گيرد.» طبق‌ اين‌ گزارش‌، منبع‌ مزبور همچنين‌ گفت‌: «ايران‌ براي‌ تعمير پايانه‌ آسيب‌ديده‌ خود، بسيار سريع‌ عمل‌ مي‌كند. به‌نظر مي‌رسد كه‌ هرگونه‌ اقدامي‌ براي‌ مختل‌ كردن‌ موقت‌ و يا هميشگي‌ صادرات‌ نفتي‌ ايران‌ غيرممكن‌ مي‌باشد.[۱۷] صداي‌ امريكا نيز در بخش‌ انگليسي‌ خود گفت‌: علي‌رغم‌ اين‌كه‌ متخصصان‌ صنعت‌ نفت‌ معتقدند كه‌ حمله‌ عراق‌ عليه‌ جزيره‌ سيري‌ مي‌تواند صادرات‌ نفت‌ ايران‌ را فلج‌ كند و به‌ توانايي‌ ايران‌ براي‌ تأمين‌ هزينه‌هاي‌ عمليات‌ نظامي‌ لطمه‌ بزند، اما مقامات‌ پنتاگون‌ با اين‌ نظر موافق‌ نيستند؛ آنها مي‌گويند شك‌ دارند كه‌ صادرات‌ نفت‌ ايران‌ به‌طور جدي‌ تحت‌ تأثير قرارگيرد. آنها همچنين‌ قابليت‌ سوخت‌گيري‌ مجدد هواپيماهاي‌ عراقي‌ را داراي‌ ارزش‌ نظامي‌ مهمي‌ نمي‌بينند.[۱۸]

گزارش - 488

در كنار فضاي‌ سياسي‌ ـ تبليغاتي‌ خاص‌ برخاسته‌ از جنگ‌ شهرها و جنگ‌ كشتي‌ها، امور مربوط به‌ رزم‌ و عمليات‌ زميني‌، به‌ عنوان‌ راه‌حل‌ اصلي‌ مسائل‌ و مصائب‌ مزبور، در دستور كار فرماندهان‌ سپاه‌ قرار دارد. در اين‌ چارچوب‌، امروز نيز امور مربوط به‌ عمليات‌ بزرگ‌ آتي‌ و نيز عمليات‌ محدود در مناطق‌ مختلف‌، در قرارگاه‌هاي‌ سپاه‌پاسداران‌ انقلاب‌اسلامي‌ پي‌گيري‌ شد. دربارة‌ عمليات‌ بزرگ‌ آتي‌ در حالي‌ كه‌ مباحث‌ طراحي‌ و نحوه‌ اجراي‌ اين‌ عمليات‌ در جريان‌ است‌، فعاليت‌ شديد مهندسي‌ دشمن‌ در منطقه‌ عملياتي‌ مزبور مورد توجه‌ مي‌باشد. به‌ گزارش‌ واحد اطلاعات‌ لشكر5 نصر سپاه‌، عراق‌ پل‌هاي‌ ارتباطي‌ جزاير "ام‌البابي‌"، "ام‌الرصاص‌"، "ام‌الطويله‌" و "بوارين‌" را تعمير و در نوك‌ "ام‌الرصاص‌" مين‌گذاري‌ كرده‌است‌. همچنين‌ جادة‌ تأمين‌ نيروهاي‌ خود را در آب‌گرفتگي‌ بوبيان‌ حدود 60 متر افزايش‌ داده‌است‌.[۱۹] در گزارش‌ ديگري‌ نيز آمده‌است‌ كه‌ دشمن‌ خاك‌ريزي‌ رادر شرق‌ كانال‌ ماهي‌ در جنوب‌ پاسگاه‌ مرزي‌ بوبيان‌ در دست‌ احداث‌ دارد.[۲۰] همچنين‌ در آستانه‌ عمليات‌ نيروهاي‌ خودي‌ در منطقه‌ حاج‌عمران‌، تحركات‌ دشمن‌ در اين‌ منطقه‌ زير نظر نيروهاي‌ خودي‌ به‌ دقت‌ دنبال‌ مي‌شود. نتايج‌ حاصل‌ حاكي‌ از آن‌ است‌ كه‌ اين‌ تحركات‌ از منطقه‌ مهران‌ تا حاج‌عمران‌ تشديد شده‌است‌. بر اساس‌ گزارش‌ رسيده‌، عراق‌ نيروهاي‌ خود را ـ كه‌ احتمالاً به‌ شش‌ هزار نفر رسيده‌است‌ ـ از مهران‌ و قلعه‌ ديزه‌ جمع‌آوري‌ و با تجهيزات‌ كامل‌ در منطقه‌ مرزي‌ حاج‌عمران‌ مستقر نموده‌است‌.[۲۱] در كنار امور فوق‌، در ساعت‌ َ21:40 امروز جلسه‌ فرماندهان‌ نيروي‌زميني‌ سپاه‌ در قرارگاه‌ نجف‌ (باختران‌) در خصوص‌ عمليات‌ دربنديخان‌ با حضور فرمانده‌ كل‌ سپاه‌ تشكيل‌ شد و در مورد پيشرفت‌ كار و مشكلات‌ يگان‌ها در آماده‌سازي‌ عقبه‌ و ديگر موارد بحث‌ شد. همچنين‌ خط حد يگان‌هاي‌ عمل‌كننده‌ در منطقه‌ عمومي‌ دربنديخان‌ به‌ اطلاع‌ فرمانده‌ آنها رسيد.[۲۲]

گزارش - 489

يك‌ نشريه‌ داخلي‌ سپاه‌پاسداران‌ گزارش‌ داد كه‌ طي‌ چند روز گذشته‌ درگيري‌هاي‌ متعددي‌ بين‌ نيروهاي‌ ضدانقلاب‌ با نيروهاي‌ خودي‌ در منطقه‌ پيرانشهر تا اشنويه‌ رخ‌ داده‌ است‌ كه‌ در نتيجه‌ آن‌، 39تن‌ از نيروهاي‌ خودي‌ به‌ شهادت‌ رسيده‌اند. طبق‌ گزارش‌ مزبور، بر اثر درگيري‌ امروز نيروهاي‌ ضربت‌ سپاه‌ با چته‌هاي‌ دمكرات‌ در ارتفاعات‌ "سرشاخان‌" (در 30 كيلومتري‌ پيرانشهر) و دو روستاي‌ "خوشين‌" و "دلته‌" (در حوالي‌ پيرانشهر)، 21 تن‌ از نيروهاي‌ خودي‌ شهيد و 8 تن‌ مجروح‌ شدند. همچنين‌ ضدانقلاب‌ در حمله‌ به‌ پايگاه‌ حمزه‌آباد (در 21 كيلومتري‌ پيرانشهر) 15 تن‌ از رزمندگان‌ اسلام‌ را شهيد كرد و پيكرهاي‌ مطهرشان‌ را به‌ آتش‌ كشيد. در درگيري‌ ديگري‌ كه‌ در مسير جاده‌ نقده‌ به‌ پيرانشهر رخ‌ داد فرمانده‌ عشاير منطقه‌ كردستان‌ (محمد قادري‌) و دو تن‌ از همراهانش‌ بر اثر برخورد با كمين‌ ضدانقلاب‌ به‌ شهادت‌ رسيدند.[۲۳] در اين‌ نشريه‌، همچنين‌ نتيجه‌گيري‌ شده‌است‌ كه‌ در روزهاي‌ اخير، تحركات‌ ضدانقلابيون‌ وابسته‌ به‌ حزب‌ دمكرات‌ بيشتر در نوارهاي‌ مرزي‌ ايران‌ و عراق‌ در حد فاصل‌ پيرانشهر تا اشنويه‌ و سٍر‘و (در نزديكي‌ اروميه‌) متمركز بوده‌است‌.[۲۴]

گزارش - 490

در ادامه‌ اعزام‌ نيروهاي‌ داوطلب‌ بسيجي‌، ششمين‌ كاروان‌ راهيان‌ كربلا امروز از تهران‌ به‌ جبهه‌هاي‌ نبرد اعزام‌ شد.[۲۵] وزير سپاه‌ در اجتماع‌ عزيمت‌كنندگان‌ گفت‌: «امروز ارتش‌ عراق‌ گرفتار است‌ و دنيا مثل‌ گذشته‌ به‌ آنها اسلحه‌ نمي‌دهد و ما بايد با حملات‌ پي‌درپي‌ و هجوم‌ گسترده‌ جنگ‌ را به‌ آن‌جا كه‌ خداوند مي‌خواهد برسانيم‌.» وي‌ در پايان‌ تأكيد كرد: «ما به‌ فرمان‌ امام‌ مصمم‌ هستيم‌ جنگ‌ را در ميدان‌ جنگ‌ تمام‌ كنيم‌ و اين‌ كار را خواهيم‌ كرد و ما بايد خيل‌ عظيم‌ راهيان‌ به‌ جبهه‌ را سازمان‌ داده‌ و تجهيز كنيم‌ و به‌ شرارت‌هاي‌ دشمن‌ قاطعانه‌ پاسخ‌ دهيم‌.»[۲۶] بر اساس‌ اين‌ گزارش‌، آن‌گاه‌ نيروهاي‌ رزمنده‌ متشكل‌ در ششمين‌ كاروان‌ راهيان‌ كربلاي‌ استان‌ تهران‌ در حالي‌كه‌ لباس‌ رزم‌ بر تن‌ كرده‌ بودند و تعداد بسياري‌ پرچم‌ جمهوري‌اسلامي‌، و پرچم‌هاي‌ مزين‌ به‌ لااله‌الاالله‌ را در دست‌ داشتند در صفوف‌ منظم‌ با اجراي‌ يك‌ راهپيمايي‌ در مسير خيابان‌هاي‌ تهران‌، ره‌سپار جبهه‌هاي‌ نبرد شدند. در مسير حركت‌ اين‌ كاروان‌ بزرگ‌ كه‌ طول‌ آن‌ به‌ كيلومترها مي‌رسيد، مردم‌ مسلمان‌ تهران‌ با شعار رزمندگان‌ اسلام‌، خدا نگه‌دارتان‌، نيروهاي‌ اعزامي‌ به‌ جبهه‌ها را بدرقه‌ كردند.[۲۷] همچنين‌، امروز هزاران‌ نيروي‌ رزمي‌ و تخصصي‌ داوطلب‌ از 20 منطقه‌ كشور از جمله‌: سروستان‌، ارسنجان‌، اسلام‌شهر، گچساران‌، ياسوج‌، دهدشت‌، بابلسر، سوادكوه‌، شهركرد، بروجن‌، لردگان‌، فارسان‌، قوچان‌، شاهرود، آبدانان‌، ساري‌، بجنورد و ... به‌ نيروهاي‌ رزمنده‌ در جبهه‌ها پيوستند.[۲۸] نيروهاي‌ ديگري‌ نيز از ساوجبلاغ‌، شاهرود، لاهيجان‌، قم‌، خرم‌آباد، اروميه‌، گيلان‌غرب‌، برازجان‌، مشهد، ميبد، زاهدان‌ و شهر ري‌ عازم‌ جبهه‌ها شدند.[۲۹] در همين‌ حال‌، وزارت‌ فرهنگ‌ و آموزش‌ عالي‌ نيز امروز در اطلاعيه‌اي‌ اعلام‌ كرد كه‌ به‌ منظور جبران‌ بخشي‌ از عقب‌ماندگي‌ درسي‌ دانشجويان‌ رزمنده‌ كه‌ حداقل‌ سه‌ ماه‌ در جبهه‌هاي‌ نبرد حق‌ عليه‌ باطل‌ بوده‌اند و به‌ علت‌ اعزام‌ سراسري‌، در ترم‌ دوم‌ سال‌ تحصيلي‌ 64ـ65 در كلاس‌هاي‌ درس‌ حضور نداشته‌اند، ترم‌ فشرده‌اي‌ به‌ مدت‌ يك‌ ماه‌ به‌صورت‌ متمركز برگزار خواهد كرد.[۳۰] در كنار اعزام‌ نيروهاي‌ داوطلب‌ به‌ جبهه‌، كمك‌هاي‌ مردمي‌ به‌ رزمندگان‌ اسلام‌ همچنان‌ ادامه‌ دارد. روزنامه‌ جمهوري‌اسلامي‌ امروز طي‌ گزارش‌ مفصلي‌ به‌ بررسي‌ كمك‌هاي‌ ارسالي‌ بيش‌ از 30 شهر كشور به‌ جبهه‌ها پرداخته‌است‌. در اين‌باره‌ پايگاه‌هاي‌ انتقال‌ خون‌ در شهرهاي‌ مختلف‌ اعلام‌ كردند كه‌ مردم‌ كرج‌ در سال‌ گذشته‌ بيش‌ از 6731 واحد خون‌، مردم‌ ايلام‌ 1312 واحد خون‌ و جهرم‌ 4313 واحد خون‌ و مردم‌ آبادان‌ در سه‌ ماهه‌ اول‌ سال‌ جاري‌ 75 واحد خون‌ و مردم‌ اهواز در خرداد ماه‌ سال‌ جاري‌ 4326 واحد خون‌ به‌ رزمندگان‌ مجروح‌ جبهه‌هاي‌ نبرد اهدا كرده‌اند.[۳۱]

گزارش - 491

به‌ گزارش‌ راديو اسرائيل‌، وزير خارجه‌ ايالات‌ متحده‌(جورج‌ شولتز) پس‌ فردا درباره‌ جنگ‌ ايران‌ و عراق‌ به‌ كميسيون‌ فرعي‌ مجلس‌ نمايندگان‌ امريكا گزارش‌ خواهدداد. اين‌ راديو افزود: «برخي‌ ناظران‌ سياسي‌ واشنگتن‌ در روزهاي‌ اخير گفتند: موقعيت‌ عراق‌ در جنگ‌ با ايران‌ به‌ تدريج‌ متزلزل‌ مي‌شود و اگر در ماه‌هاي‌ آينده‌ تغيير اساسي‌ به‌وجود نيايد، عراق‌ احتمالاً در آستانة‌ شكست‌ قرار خواهد گرفت‌.» وزير خارجه‌ ايالات‌ متحده‌ چند روز پيش‌ فاش‌ ساخت‌ كه‌ امريكا و شوروي‌ اخيراً، جنگ‌ ايران‌ و عراق‌ را مورد بحث‌ قرار داده‌اند.[۳۲] در همين‌ مورد هفته‌نامه‌ "يو.اس‌.نيوز" طي‌ گزارشي‌ نوشت‌: «بسياري‌ از دوستان‌ خاورميانه‌اي‌ صدام‌ وحشت‌ دارند كه‌ مسائل‌ خاورميانه‌ و شكست‌ عراق‌ در جنگ‌ با ايران‌، زمينه‌ را براي‌ يك‌ كودتاي‌ نظامي‌ در عراق‌ فراهم‌ كند. اين‌ دوستان‌ عراق‌ مخفيانه‌ براي‌ جلوگيري‌ از شكست‌ عراق‌ و سقوط حكومت‌ بغداد ـ كه‌ نتيجه‌ آن‌ گسترش‌ نفوذ ايران‌ در منطقه‌ است‌ ـ به‌ امريكا متوسل‌ شده‌ و درخواست‌ كمك‌ فوري‌ كرده‌اند.»[۳۳]

گزارش - 492

وزير دفاع‌ سوريه‌ در مصاحبه‌اي‌ با روزنامه‌ فرانسوي‌ "لوموند" ضمن‌ مخالفت‌ با انقلاب‌هاي‌ مذهبي‌، تمايل‌ سوريه‌ براي‌ ختم‌ جنگ‌ و جلوگيري‌ از تبديل‌ شدن‌ جنگ‌ به‌ "جنگ‌ اعراب‌ و ايرانيان‌" تأكيد كرد و روابط ايران‌ و سوريه‌ را يك‌ دوستي‌ واقعي‌ ناميد اما در عين‌ حال‌ گوشزد نمود كه‌ اين‌ به‌ معناي‌ عدم‌ اختلاف‌ در مواضع‌ دو كشور نمي‌باشد. ژنرال‌ "مصطفي‌ طلاس‌" وزير دفاع‌ سوريه‌ در اين‌ مصاحبه‌ در پاسخ‌ به‌ اين‌ سؤال‌ كه‌ روابط سوريه‌ با حزب‌الله‌ چگونه‌ است‌؟ گفت‌: «سوريه‌ به‌ طور كلي‌ با انقلاب‌ مذهبي‌ از هر كجا كه‌ ناشي‌ شود مخالف‌ است‌ و افراط‌گرايي‌ را نمي‌پذيرد و مدافع‌ يك‌ خط ملي‌ عربي‌ مي‌باشد.» خبرنگار لوموند از وي‌ پرسيد: «پس‌ به‌ اين‌ ترتيب‌ حمايت‌ خودتان‌ را از ايران‌ عليه‌ عراق‌ چگونه‌ توجيه‌ مي‌كنيد؟» ژنرال‌ طلاس‌ در پاسخ‌ گفت‌: «حافظ اسد از همان‌ ابتدا گفته‌ بود كه‌ اين‌ جنگ‌ را بايد تمام‌ كرد و اين‌ امر در ابتدا بسيار آسان‌تر بود.» وي‌ افزود: «سوريه‌ متجاوز را محكوم‌ كرد و اجازه‌ نداد كه‌ اين‌جنگ‌ به‌ مناقشه‌اي‌ بين‌ اعراب‌ و ايرانيان‌ تبديل‌ شود و در سايه‌ همت‌ سوريه‌ بود كه‌ ايران‌ كشورهاي‌ خليج‌فارس‌ را اشغال‌ نكرد.» طلاس‌ افزود: «ما نفعي‌ نداريم‌ كه‌ ايرانيان‌ را عليه‌ اعراب‌ بسيج‌ كنيم‌ زيرا فقط يك‌ دشمن‌(اسرائيل‌) براي‌ ما كافي‌ است‌ و ايرانيان‌ همسايگان‌ متحد استراتژيك‌ ما هستند، چرا بايد آنان‌ را با خود دشمن‌ سازيم‌.» وزير دفاع‌ سوريه‌ سپس‌ در پاسخ‌ به‌ سؤالي‌ دربارة‌ روابط سوريه‌ و ايران‌ پس‌ از يك‌ دوره‌ تشنج‌، گفت‌: «روابطمان‌ خوب‌ است‌، قبلاً هم‌ خوب‌ بود و در آينده‌ نيز همين‌طور خواهد بود ولي‌ ما دو كشور هستيم‌ و ديدگاه‌هاي‌ مستقلي‌ داريم‌ و يك‌ دوستي‌ واقعي‌ ما را به‌ يكديگر پيوند مي‌دهد؛ مانند روابطي‌ كه‌ ما با فرانسه‌ داريم‌ و اين‌ بدان‌ معني‌ نيست‌ كه‌ ديدگاه‌هاي‌ ما، همواره‌ يك‌سان‌ باشد.» گفتني‌ است‌ كه‌ ژنرال‌ مصطفي‌ طلاس‌ اين‌ مطالب‌ را در مصاحبه‌ با خبرنگار لوموند بر اساس‌ رساله‌ دكتري‌ خود درباره‌ روش‌ استراتژيك‌ "ژنرال‌ زوكو" كه‌ قرار است‌ در ژوئيه‌ سال‌ آينده‌ (تيرماه‌ 1366) در دانشگاه‌ سوربن‌ (پاريس‌) از آن‌ دفاع‌ كند، بيان‌ كرد.[۳۴]

گزارش - 493

در گفت‌وگوي‌ وزير مشاور در امور اقتصادي‌ تركيه‌ با وزيرنفت‌ ايران‌ در تهران‌، قرارداد احداث‌ خط لوله‌ نفت‌ و گاز ايران‌ به‌ اروپا از طريق‌ تركيه‌، مورد بررسي‌ قرارگرفت‌ و مقرر شد طي‌ شش‌ ماه‌ آينده‌ هيئت‌هاي‌ كارشناسي‌ دو كشور در مذاكرات‌ خود، بازده‌ اقتصادي‌ اين‌ طرح‌ها را بررسي‌ كنند.[۳۵] به‌موجب‌ توافق‌هاي‌ به‌عمل‌ آمده‌ و بر اساس‌ درخواست‌ هيئت‌ تركيه‌ در كميته‌ بررسي‌ احداث‌ خط لوله‌ نفت‌، مقرر گرديد هيئت‌ ترك‌ در طرح‌ها و روش‌هاي‌ محاسباتي‌ طرح‌شده‌ در گزارش‌ نهايي‌ِ بررسي‌ اقتصادي‌ اين‌ خط لوله‌ ـ كه‌ در 24 تيرماه‌ 1365 به‌ امضا رسيد ـ تجديد نظر نمايند. همچنين‌ هيئت‌ ترك‌ متعهد شد كه‌ تغييرات‌ پيشنهادي‌ خود را تا 9 شهريور 1365 به‌طور مستند و كتبي‌ براي‌ طرف‌ ايراني‌ بفرستد.[۳۶] راديو بي‌.بي‌.سي‌ در اين‌ مورد گفت‌: «به‌ نظر مي‌رسد كه‌ علي‌رغم‌ علاقه‌ دوطرف‌، طرح‌ مذكور ـ كه‌ صادرات‌ نفتي‌ ايران‌ را از خطر بمباران‌ ارتش‌ عراق‌ در خليج‌فارس‌ حفظ مي‌كند ـ هنوز مراحل‌ نهايي‌ خود را طي‌ نكرده‌است‌.»[۳۷]

گزارش - 494

به‌ گزارش‌ روزنامه‌ كيهان‌، پروژه‌ پتروشيمي‌ ايران‌ و ژاپن‌ كه‌ به‌دليل‌ خودداراي‌ ژاپني‌ها از ادامه كار به‌ اتمام‌ نرسيده‌است‌، زيان‌هاي‌ جبران‌ناپذير اقتصادي‌ را به‌ كشور وارد آورده‌است‌. اين‌ منبع‌ افزود: «در اين‌ پروژه‌ به‌ دليل‌ غيرمسئولانه‌ برخورد كردن‌ شريك‌ ژاپني‌ خساراتي‌ كه‌ از اين‌ بابت‌ به‌ پروژه‌ وارد شده‌ بسيار سنگين‌تر از جنگ‌ است‌. ژاپن‌ به‌دليل‌ به‌ درازا كشيده‌ شدن‌ جنگ‌ و از دست‌ دادن‌ بازارهاي‌ پيش‌بيني‌شده‌ خارجي‌ و اشباع‌ بازار محصولات‌ پتروشيمي‌ در منطقه‌، مسئله‌ جنگ‌ را بهانه‌ قرار داده‌ و از ادامه‌ كار امتناع‌ مي‌كند.»[۳۸]

گزارش - 495

وزير صنايع‌ سنگين‌ (بهزاد نبوي‌) در تشريح‌ وضعيت‌ جديد اقتصادي‌ كشور گفت‌: «شرايط خاص‌ اقتصادي‌ كشور تأثير خود را روي‌ كار كليه‌ واحدهاي‌ صنعتي‌ و توليدي‌ و اقتصادي‌ به‌جاي‌ خواهد گذاشت‌ و بايد با درك‌ شرايط موجود، آمادگي‌ شرايط سخت‌تر و مشكلات‌ آتي‌ را داشته‌ باشيم‌ و بايد براي‌ حل‌ اين‌ مشكلات‌ تلاش‌ كنيم‌ ... ما نبايد روي‌ نفت‌، هم‌ به‌دليل‌ كاهش‌ و نوسان‌ قيمت‌ آن‌ و هم‌ به‌خاطر فشارهايي‌ كه‌ بر روي‌ صادرات‌ آن‌ است‌، حساب‌ باز كنيم‌ بلكه‌ بايد منابع‌ ديگري‌ را جايگزين‌ صادرات‌ نفت‌ كنيم‌، اما اين‌ كار زمان‌ مي‌برد، لذا در اين‌ شرايط جديد، توقف‌ها و ركودهايي‌ در خطوط توليد و فعاليت‌هاي‌ اقتصادي‌ خواهيم‌ داشت‌.»[۳۹] با توجه‌ به‌ سخنان‌ فوق‌، شدت‌ فشارهاي‌ اقتصادي‌ بر ايران‌ هنگامي‌ بيشتر قابل‌ درك‌ است‌ كه‌ مشخص‌ گردد صادرات‌ غيرنفتي‌ ايران‌ در مقايسه‌ با واردات‌ تا چه‌ اندازه‌ رقم‌ ناچيزي‌ است‌. در اين‌باره‌ يك‌ مقايسه‌ در گزارش‌ امروز خبرگزاري‌ "اوپكنا" (وابسته‌ به‌ سازمان‌ كشورهاي‌ توليد كننده‌ نفت‌ موسوم‌ به‌ اوپك‌) قابل‌ ملاحظه‌ است‌. براساس‌ اين‌ گزارش‌، صادرات‌ غيرنفتي‌ ايران‌ در سه‌ ماه‌ اول‌ سال‌ جاري‌ به‌ حدود 172 ميليون‌ دلار رسيد. اين‌ خبرگزاري‌ به‌نقل‌ از مقامات‌ گمركي‌ ايران‌ اعلام‌ كرد كه‌ واردات‌ ايران‌ در همين‌ مدت‌ دو ميليارد و هفتصد ميليون‌ دلار بوده‌ كه‌ هشت‌ درصد نسبت‌ به‌ سال‌ گذشته‌ در همين‌ مدت‌ افزايش‌ داشته‌ است‌.[۴۰]

گزارش - 496

رئيس‌ مجلس‌ اعلاي‌ انقلاب‌اسلامي‌ عراق‌ (حجت‌الاسلام‌ محمدباقر حكيم‌) امروز در بيانيه‌اي‌ گلوله‌باران‌ اخير منطقه‌ سيروان‌ عراق‌ را كه‌ دولت‌ آن‌ كشور به‌ ايران‌ نسبت‌ داده‌ بود، از اقدامات‌ ارتش‌ عراق‌خواند. در اين‌ بيانيه‌ آمده‌است‌: «رژيم‌ جنايت‌كار صدام‌ اخيراً عليه‌ مردم‌ مسلمان‌ كرد ما در عراق‌ و ساكنان‌ مجتمع‌ مسكوني‌ منطقه‌ سيروان‌ در جنوب‌ شهر حلبچه‌ دست‌ به‌ يك‌ جنايت‌ فجيع‌ ديگري‌ زده‌ و گلوله‌باران‌ مجتمع‌ مذكور توسط توپخانه‌ دوربرد، قريب‌ 104 تن‌ از هموطنان‌ كرد ما را شهيد و بيش‌ از 100 تن‌ از آنان‌ را زخمي‌ نمود. رژيم‌ صدام‌ با اين‌ عمل‌ جنايت‌كارانه‌ خود قصد داشت‌ از طريق‌ نسبت‌ دادن‌ اين‌ بمباران‌ به‌ جمهوري‌اسلامي‌ ايران‌ آبرو و حيثيت‌ آن‌را خدشه‌دار نمايد. اغلب‌ ساكنين‌ اين‌ مجتمع‌ همان‌ كساني‌ هستند كه‌ رژيم‌ بعثي‌ قبلاً روستاهاي‌ آنها را تخريب‌كرده‌ و آنان‌ را با اجبار در مجتمع‌ يادشده‌ اسكان‌ داده‌ و به‌دليل‌ رابطه‌ ساكنين‌ اين‌ مجتمع‌ با نيروهاي‌ مخالف‌ رژيم‌، مزدوران‌ بعثي‌ دور تا دور مجتمع‌ را با سيم‌هاي‌ خاردار محاصره‌ كرده‌ بودند. اين‌ رژيم‌ بيشتر اقدام‌ به‌ بمباران‌ روستاهاي‌ اطراف‌ شهر "قرني‌" در جنوب‌ عراق‌ و مناطق‌ "جيزان‌ الچول‌"، "بلد" و "الدجيل‌" و بسياري‌ از مناطق‌ استان‌هاي‌ شمالي‌ كرده‌ بود.» رئيس‌ مجلس‌ اعلاي‌ عراق‌ در پايان‌ افزوده‌است‌: ما از محافل‌ بين‌المللي‌ و سازمان‌هاي‌ انسان‌ دوست‌ مي‌خواهيم‌ به‌منظور پايان‌ دادن‌ به‌ اين‌ اعمال‌ وحشيانه‌، رژيم‌ صدام‌ را تحت‌ فشار قرار دهند.[۴۱] آقاي‌ حكيم‌ همچنين‌ امروز شايعات‌ اخير، دربارة‌ وقوع‌ كودتا در عراق‌ را به‌ نحوي‌ تأييد و دربارة‌ آن‌ اظهارنظر كرد. وي‌ در بازديد از اردوگاه‌ اسيران‌ عراقي‌ در تبريز به‌ وقوع‌ كودتايي‌ ناموفق‌ اشاره‌ كرد و درباره‌ تبعات‌ آن‌ گفت‌: «به‌دنبال‌ اين‌ كودتا، به‌ دستور صدام‌ حسين‌، سرلشكر "عمرمحمد هزاع‌" عامل‌ كودتا به‌ همراه‌ تعدادي‌ از افسران‌ عالي‌رتبه‌ ارتش‌ عراق‌ اعدام‌ شدند. همچنين‌ مأمورين‌ صدام‌ خانه‌ مسكوني‌ وي‌ را در شهرك‌ افسران‌، تخريب‌ و اعضاي‌ خانواده‌ و بستگان‌ او را دست‌گير كردند كه‌ بر اساس‌ اخبار واصله‌، تاكنون‌ تعدادي‌ از آنها اعدام‌ شده‌اند.»[۴۲]



منابع و مآخذ روزشمار 1365/05/22

  1. روزنامه‌ جمهوري‌اسلامي‌، 23/5/1365، ص‌2، اطلاعيه‌ شماره‌ 2562، ستاد مشترك‌ ارتش‌.
  2. روزنامه‌ كيهان‌، 23/5/1365، ص‌3.
  3. مأخذ شماره‌1، ص‌2.
  4. روزنامه‌ كيهان‌، 3/6/1365، ص‌20، به‌ نقل‌ از روزنامه‌ كويتي‌ القبس‌.
  5. خبرگزاري‌ جمهوري‌اسلامي‌، "گزارش‌هاي‌ ويژه‌"، نشريه‌ شماره‌ 147، 23/5/1365، ص‌1، به‌ نقل‌ از روزنامه‌ الثوره‌.
  6. خبرگزاري‌ جمهوري‌اسلامي‌، "گزارش‌هاي‌ ويژه‌"، نشريه‌ شماره‌ 146، 22/5/1365، ص‌20، بغداد، خبرگزاري‌ فرانسه‌، 22/5/1365.
  7. مأخذ شماره‌ 5، ص‌15.
  8. شركت‌ مطبوعاتي‌ و تحقيقاتي‌ فرانديش‌، رويدادهاي‌ سال‌ 1365 (تهران‌: 1366)، ص‌94.
  9. مأخذ شماره‌ 1، ص‌12.
  10. مأخذ شماره‌ 1.
  11. مأخذ شماره‌ 6، ص‌7، لندن‌، خبرگزاري‌ يونايتدپرس‌، 21/5/1365.
  12. مأخذ شماره‌ 6، ص‌11، نيكوزيا، خبرگزاري‌ آسوشيتدپرس‌.
  13. مأخذ شماره‌ 1، ص‌2.
  14. مأخذ شماره‌ 1، ص‌12.
  15. مأخذ شماره‌ 5، ص‌11، لندن‌، خبرگزاري‌ فرانسه‌.
  16. مأخذ شماره‌ 5، ص‌30.
  17. خبرگزاري‌ جمهوري‌اسلامي‌، "گزارش‌هاي‌ ويژه‌"، نشريه‌ شماره‌ 149، 25/5/1365، ص‌7.
  18. خبرگزاري‌ جمهوري‌اسلامي‌، "گزارش‌هاي‌ ويژه‌"، نشريه‌ شماره‌ 148، 24/5/1365، ص‌24، راديو امريكا.
  19. سند شماره‌ 015152 مركز مطالعات‌ و تحقيقات‌ جنگ‌: "گزارش‌ نوبه‌اي‌ و اطلاعاتي‌ شماره‌ 68"، اطلاعات‌ عمليات‌ لشكر5 نصر، "موقعيت‌ شهيد بنفشه‌"، 21 و 22/5/1365.
  20. سند شماره‌ 015174 مركز مطالعات‌ و تحقيقات‌ جنگ‌: "گزارش‌ نوبه‌اي‌ و اطلاعاتي‌ شماره‌ 1490"، قرارگاه‌ عمليات‌ جنوب‌ (ركن‌2)، 21/5 تا 23/5/1365، ص‌3.
  21. سند شماره‌ 74903، مركز مطالعات‌ و تحقيقات‌ جنگ‌: تلكس‌ مركز فرماندهي‌ كل‌ سپاه‌، 25/5/1365.
  22. پيشين‌.
  23. سند شماره‌ 226115، مركز مطالعات‌ و تحقيقات‌ جنگ‌: منابع‌ سياسي‌ داخلي‌ سپاه‌، 4/6/1365، ص‌15.
  24. پيشين‌.
  25. روزنامه‌ جمهوري‌اسلامي‌، 22/5/1365، ص‌2.
  26. مأخذ شماره‌ 1، ص‌ 11.
  27. مأخذ شماره‌ 1، ص‌ 11.
  28. مأخذ شماره‌ 1، ص‌ 11.
  29. روزنامه‌ كيهان‌، 22/5/1365، ص‌1.
  30. مأخذ شماره‌25 ص‌5، اطلاعيه‌ وزارت‌ فرهنگ‌ و آموزش‌عالي‌.
  31. پيشين‌.
  32. واحد مركزي‌ خبر صدا و سيماي‌ جمهوري‌اسلامي‌ ايران‌، بولتن‌ "راديوهاي‌ بيگانه‌" 25/5/1365، ص‌ 7، به‌ نقل‌ از راديو اسرائيل‌
  33. روزنامه‌ كيهان‌، 22/5/1365، ص‌ 20، نيويورك‌، خبرنگار كيهان‌، به‌ نقل‌ از هفته‌نامه‌ "يو.اس‌.نيوز"
  34. مأخذ شماره‌ 5، ص‌44.
  35. مأخذ شماره‌ 1، ص‌12.
  36. مأخذ شماره‌ 29، ص‌18.
  37. مأخذ شماره‌ 18، ص‌37، به‌ نقل‌ از راديو بي‌.بي‌.سي‌.
  38. مأخذ شماره‌ 29، ص‌18.
  39. مأخذ شماره‌ 29، ص‌2.
  40. روزنامه‌ كيهان‌(چاپ لندن‌)، 13/6/1365، به‌ نقل‌ از خبرگزاري‌ اوپكنا.
  41. مأخذ شماره‌ 1، ص‌11.
  42. مأخذ شماره‌ 1، ص‌2.