1366.04.05
روزشمار جنگ سال 1366 1366.04.05 | |
---|---|
نامهای دیگر | پنج تیر |
تاریخ شمسی | 1366.04.05 |
تاریخ میلادی | 26 ژوئن 1987 |
تاریخ قمری | 29 شوال 1407 |
گزارش - 368
در حالی که 5 روز از آغاز عملیات نصر4 میگذشت و منطقه عملیاتی رو به آرامش و ثبات میرفت، در ساعت 1 بامداد امروز نیروهای عراقی با اجرای پاتک در سه محور دشت ماؤوت، ارتفاعات قشن و ارتفاعات دوقلو وضعیت جدیدی را در منطقه به وجود آوردند. دشمن در محور قشن از دو سمت شرق و جنوب توانست در ساعات اولیة حمله، نیروهای خودی را از قسمت انتهایی یال قشن تا قلة2 درگیر سازد و تقریباً آنها را محاصره کند. نیروهای لشکر155 مستقر در قلههای 2 و 3 قشن پس از سه ساعت درگیری مجبور به عقبنشینی شدند. فرمانده لشکر41 ثارالله با مشاهدة این وضع اندک نیروی باقیمانده لشکر خود را به قله1 اعزام کرد و با این ابتکار مانع سقوط آن شد. کیانی معاون قرارگاه نجف، دراینباره میگوید: «فشار دشمن مستمر بود؛ اگر حاج قاسم سلیمانی خودش نمیرفت خط، دشمن همة قشن را میگرفت. دشمن فشار زیادی را گذاشته بود. این بنده خدا قاسم پا برهنه رفته بود و ایستاده بود آنجا تا خط را سر و سامان داد.» در دشت ماؤوت نیز نیروهای دشمن پادگان قشن، تپه 864 و تپه بالوسه را به تصرف خود درآوردند و نیروهای خودی به ناچار با عقبنشینی در پشت خاکریز دوم مستقر شدند. با روشن شدن هوا و درک بهتر فرماندهی لشکر41 از وضعیت جدید، وی اقدام به یک ضدحمله علیه نیروهای عراقی مستقر در قله2 کرد. در مرحلة اول نیروهای عملکننده که از پشتیبانی آتش تانک برخوردار بودند، بهرغم فشار دشمن به خوبی پیش رفتند، ولی با انهدام این تانک که تأثیر بسزایی در پیشروی نیروهای خودی داشت، نیروها از پیشروی بازماندند و به ناچار در بین قله1 و قله2 مستقر شدند. حمله وسیع و شدید دشمن موجی از نگرانی را در میان مسئولان به وجود آورد. تصمیم جدی دشمن برای بازپسگیری مناطق آزاد شده و کمبود شدید نیرو در جبهه خودی، از عوامل اصلی این نگرانی بود. تقویت خاکریزها و احداث چند رده خاکریز از جمله تدابیری است که رحیم صفوی اجرای آن را به مسئولان مربوطه ابلاغ میکند. همچنین وارد کردن یگان جدید از جمله راهکارهایی است که مد نظر فرماندهان عملیات است و این در حالی است که دشمن مبادرت به اعزام نیرو کرده است.[۱] طبق گزارش اطلاعات قرارگاه نجف ستونهای خودرویی دشمن در حال ورود به منطقه هستند و تجمع دشمن در بخش یال شرقی قشن و روی یال قشن زیاد است و لحظه به لحظه به تعدادشان افزوده میشود. نامه مهدی کیانی از اوضاع عمومی نیروها و خط خودی نیز که ساعت 5 به دست نورعلی شوشتری که در قرارگاه نیروی زمینی حضور داشت، رسید، بر نگرانیها میافزود: بخشهایی از این نامه چنین است: «خداوند خیلی تفضل کرده که بدون نیرو خط فعلی تاکنون نگهداری شده است. اگر چه به دشمن تلفات سنگینی وارد آمده است، لکن امکان نگهداری خط با فشار دشمن دیگر میسر نیست. ... خط در حال حاضر با حرف و شعار نگهداری شده است. آتش خودی نامرتب و غیرمؤثر است. ... استعدادی که دشمن وارد منطقه کرده حدود 2 تیپ است و از ما کاری ساخته نیست؛ البته لطف خدا چیز دیگری است. نیروی جدیدی همین امشب وارد منطقه کنید، اگر شده شبانه و با هلیکوپتر.» جواب نامه را رحیم صفوی نوشت که توصیه به اقدامات پدافندی و مهندسی و استفاده از تانک و همچنین تعیین فرماندهی موقت برای دشت ماؤوت و تأکید بر حفظ این شهر با تمام توان، از جمله مفاد این نامه بود. با توجه به نگرانیهای موجود دراینباره که دشمن در شب، عملیات گستردهای را آغاز خواهد کرد، مسئولان یگانهای مستقر در قشن، در قرارگاه نجف حضور یافتند تا با همفکری یکدیگر راهکاری برای مقابله با حملات دشمن تا رسیدن یگان جدید به منطقه، دست پیدا کنند. در گفتوگوها و بررسیها این نتیجه حاصل شد که لشکرهای 41، 155 و 25 هر کدام با یک دسته نیرو به قله2 قشن حمله کنند. مطالب زیر بخشی از گفتوگوهایی است که به دلیل کمبود نیرو از یک طرف و اجبار برای اجرای عملیات از سوی دیگر، تنها برای به کار گرفتن چند دسته نیرو در بین فرماندهان یگانها صورت گرفته است. محمدجعفر اسدی فرمانده لشکر33 المهدی: «اگر ما در شاخ قشن پدافند کنیم دشمن آن را از ما خواهد گرفت و پس از گرفتن آن، از دشت میآید و کار ما را تمام میکند.» نورعلی شوشتری: «ما باید با این توان نیروهایمان را بچینیم تا نیروهای لشکر7 به منطقه برسند.» اسدی: «تا فردا نمیشود شاخ قشن را نگه داشت.» قاسم سلیمانی فرمانده لشکر41 ثارالله: «دشمن الان فشار آورده و میخواهد تا شب نشده (کار را) تمام کند. ما باید به دشمن حمله کنیم. اگر حمله کنیم احتمال گرفتن قله2 هست. اگر این کار را بکنیم بقیه را میگذاریم برای لشکر7 که فردا شب عمل کند.» در حالی که نیروهای عملکننده ساعت 10 شب آماده حرکت به خط درگیری بودند، خبر حضور 300 نیروی عراقی زیر قلة دوم گزارش شد و به پیشبینی حمله دشمن در این شب قوت بخشید. حدود ساعت 23:30 نیروهای خودی با دشمن درگیر و بعد از حدود 5/1 ساعت درگیری شدید، روی قلة دوم قشن مستقر شدند ولی به علت خستگی شدید و تلفات، تمامی مواضع تصرف شده را تخلیه کردند و به عقب بازگشتند. اما در دشت ماؤوت اوضاع نیروهای عملکننده بهتر بود؛ در این محور نیروهای لشکر105 قدس ارتفاع 864 و پادگان قشن را بازپس گرفتند و با نیروهای لشکر33 الحاق کردند و مجدداً در خط سابق مستقر شدند.[۲]
گزارش - 369
یک نشریه داخلی سپاه آخرین وضعیت منطقه عملیاتی نصر4 را این چنین تشریح کرده است: «فشار دشمن تا جمعه شب (امشب) ادامه داشت ولی از آنجایی که نیروهای خودی روی پایگاه اول قشن حضور دارند، تأمین دشت ماؤوت همچنان برقرار است. دشمن تاکنون هفت بار پاتک کرده است و تلفات فراوانی را متحمل شده است بهطوری که در امتداد قشن و شاخآمدین، جنازههای بسیاری از دشمن بر روی هم انباشته شده است. بنا به اقرار اسرا و مشاهدات برادران، حداقل سه هزار نفر از افراد دشمن در پاتکهای چند روز اخیر کشته یا مجروح شدهاند.»[۳] خبرگزاری عراق نیز از پاتک امروز نیروهای عراقی علیه نیروهای ایران خبر داد. در این گزارش بدون اشاره به نام منطقة عملیاتی و با اغراق در شمار تلفات ایران، آمده است: «واحدهایی از سپاه اول عراق که در جبهههای شمال فعالیت دارند، موفق شدهاند حدود چهل گردان نیروهای ایران را که در نبردهای کردستان عراق شرکت داشتند، نابود [کنند] و ارتفاعات استراتژیک واقع در شمال عراق را آزاد سازند. نیروهای عراقی شرکتکننده در این نبردها، تحت فرماندهی ژنرال حسین رشید محمد فرمانده نیروهای الفارس گارد زرهی شخصی صدام حسین، به این پیروزیها دست یافتهاند.» خبرگزاری عراق میافزاید: «در پایان این نبردهای سرسختانه، قوای عراق در این ارتفاعات مستقر شده است.»[۴]
گزارش - 370
در ساعت 23 امشب عملیات انهدامی فتح7 به فرماندهی قرارگاه رمضان و با شرکت تیپ75 ظفر و پیشمرگان حزب دمکرات کردستان عراق در منطقه حلبچه به اجرا درآمد. این عملیات در 40 کیلومترمربع از اراضی دشمن و در 10 محور اجرا شد. منطقه عملیاتی، از شمال به منطقه شاندری و از شرق به شهر عربت منتهی میشد. در این عملیات بیش از 1500 تن از نیروهای دشمن کشته یا زخمی شدند و 45 تن از آنان به اسارت درآمدند. همچنین 60 دستگاه انواع خودرو، 30 دستگاه تانک، 6 قبضه توپصحرایی، 4 قبضه توپ ضدهوایی و مقادیری انواع سلاح و مهمات نیز در این حمله منهدم شد.
در این عملیات نیروهای خودی شهر سیدصادق را به مدت 4 ساعت به تصرف درآوردند و طی این مدت برخی از مراکز دولتی و قسمتی از پادگان شهر را منهدم کردند. شهر حلبچه نیز به مدت 5 ساعت در دست نیروهای خودی بود که طی آن به برخی از مراکز دولتی و امنیتی و پادگان این شهر - به نام زمقی - خساراتی وارد شد و ساختمان مرکزی پارازیت عراق در این شهر به میزان 50 درصد تخریب شد و مرکز برق چناقچیان به کلی از بین رفت. نیروهای خودی همچنین با تخریب 50 درصد از پادگان دفاع الوطنی - بین شهر سیدصادق و عربت - انبارهای مهمات، پادگان کانی پانکه در شرق شهر عربت را نیز منهدم کردند. در این عملیات به مقر تاکتیکی پادگان آموزش لشکر27 ارتش عراق و مقر این لشکر در شرق سلیمانیه و مرکز لجستیک و آمادگاه این یگان در جنوب عربت آسیبهایی وارد شد. انهدام مرکز گردان توپخانه دولیست در شرق سلیمانیه - که مأموریت اجرای آتش روی شهر مریوان و منطقه شهر زور را بر عهده داشت - و تصرف کامل مقر گردان پیادة کوهستانی در شرق شهر سیدصادق از دیگر نتایج این عملیات بود.[۵]
گزارش - 371
دربارة حملات هوایی امروز عراق، خبرگزاری جمهوری اسلامی گزارش داد: «عراق که احتمالاً از جریان تشکیل شورای تأمین شهر مریوان مطلع بود، با 6 فروند هواپیما یک مقر ارتش را که محل تشکیل این جلسه بود، بمباران کرد که طی آن تعدادی شهید و مجروح شدند. در این بمباران دوهزار گلولـه توپ نیز از بین رفت.»[۶] همچنین امروز دشمن به تقاطع پل شکسته (داخل خاک عراق) در منطقه عملیاتی نصر4 حملة شیمیایی کرد که در این حمله 60 تن مجروح شدند. هواپیماهای عراقی در این حمله، 14 راکت حاوی گاز اعصاب پرتاب کردند و 24 گلولة توپ حاوی گاز خردل نیز پرتاب شد.[۷]
گزارش - 372
مانور دریایی ذوالفقار که از سه روز پیش در آبهای خلیجفارس آغاز شده است، امروز نیز ادامه یافت. روزنامه کیهان دراینباره گزارش داده است: «اجرای مانور بزرگ دریایی ذوالفقار در آبهای دریای عمان تا بخش میانی خلیجفارس همچنان ادامه دارد. در این مانور که واحدهایی از نیروهای هوایی و دریایی ارتش جمهوری اسلامی شرکت دارند، مراحل مختلف مانور برای نمایش نحوه مقابله با تهاجم احتمالی دشمن در خلیجفارس، به اجرا درمیآید.»[۸] خبرگزاری جمهوری اسلامی نیز گزارش داد: «مانور ذوالفقار که تا سهشنبه (9/4/1366) ادامه خواهد داشت، از این نظر اهمیت فوقالعادهای یافته است که با ورود ناوهای امریکایی که قرار است کشتیهای نفتی کویت را با پرچم امریکا اسکورت کنند، مقارن میباشد. از سوی دیگر، محسن رضایی فرمانده سپاه پاسداران و فرماندهان نیروهای سهگانه سپاه و همچنین علیرضا افشار سخنگوی سپاه پاسداران، محمد بشارتی قائممقام وزیر امورخارجه، فروزش فرمانده پشتیبانی جنگ جهاد سازندگی و برخی مقامات مسئول از خطوط پدافندی، سنگرهای بتونی، جادههای مواصلاتی و انبارهای مهمات در جزیره بوموسی و جزایر همجوار بازدید کردند.»[۹]
گزارش - 373
فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که برای بازدید از تجهیزات نیروی دریایی سپاه و امکانات دفاعی مناطق ساحلی و جزایر خلیجفارس، در این منطقه به سر میبرد، در یکی از پایگاههای نیروی دریایی سپاه درباره وضعیت نیروهای ایران در خلیجفارس گفت: «اگر دشمن همه نیروهایش را وارد خلیجفارس کند ما آن قدر نیروی شهادتطلب داریم که میتوانیم علاوه بر وارد آوردن ضرباتی به وسایل مدرن آنها، تعدادی از ناوهای امریکایی را نیز به غنیمت بگیریم.» وی امسال را سال ورود رزمندگان اسلام به مرحله تعیین آینده عراق دانست. آقای رضایی همچنین اعلام کرد که رزمندگان اسلام با بهرهگیری از امکانات موشکی و شناورها و عملیات پدافندی قادر هستند اگر دشمن مخفیانه هم از چنگمان فرار کند، در چند نقطه از خلیجفارس او را بیابند و ضربات خود را وارد کنند. فرمانده کل سپاه پاسداران همه کسانی را که امکاناتی چون لنج و قایق دارند، دعوت به همکاری کرد.[۱۰] وی اضافه کرد: اینک سلاحهای رزمندگان اسلام در خلیجفارس آماده نشانهروی به سوی متجاوزین است. وی تأکید کرد: رزمندگان ما تصمیم گرفتهاند در ادامه این پیروزیها با ورود به مرحله حساس تاریخی جنگ، آینده عراق را در میدانهای نبرد تعیین کنند. وی همچنین خطاب به مردم مرزنشین سلحشور هرمزگان گفت: همانگونه که گذشته نیز ثابت کرده است مردم کرانههای خلیجفارس آماده نبرد با دشمنان بوده و اینک نیز نیروهای بسیجی خود را در جزایر مختلف و منطقه استراتژیک تنگه هرمز مستقر کردهاند.[۱۱]
گزارش - 374
در ادامه بازرسی کشتیها در خلیجفارس، ناوهای نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران امروز چهار فروند کشتی بازرگانی و نفتکش خارجی را در تنگه هرمز شناسایی کردند و پس از بررسی محمولههای آنها و اطمینان از نوع کالا و مقصد کشتیها، به آنها اجازه دادند به حرکت در مسیر خود ادامه دهند.[۱۲]
گزارش - 375
افراد هیز پیشوا از حزب دمکرات کردستان، امروز به پایگاه آغوطمان از توابع بوکان حمله کردند. در این حمله نیروهای مهاجم ابتدا با غافلگیر کردن نیروهای خودی، بخشی از این پایگاه را تصرف کردند، ولی با مقاومت نیروهای خودی، مهاجمان مجبور به عقبنشینی شدند. در این عملیات، سه تن از مهاجمان کشته و شماری از آنان زخمی شدند. از نیروهای خودی نیز یک تن به شهادت رسید و پنج تن زخمی شدند.[۱۳] از سوی دیگر، عناصر سازمان کومهله با حمله به پایگاه مقاومت الیبیتک در محور صلواتآباد سنندج، این پایگاه را ساعاتی در اختیار خود گرفتند. از میزان تلفات و خسارات احتمالی در این حمله گزارشی مخابره نشده است.[۱۴] در این حال، رادیو کومهله درباره انگیزه این سازمان برای اجرای عملیات در محورهای مختلف منطقه گفت: «امسال رژیم کوشید تا از یک طرف با گسترش جنگ در مرزهای کردستان و از طرفی با جمعآوری نیرو و ازدیاد ضربت در داخل کردستان، از نفوذ و حضور پیشمرگان در اطراف و داخل شهرها جلوگیری کرده و با تحت فشار قرار دادن نیروهای پیشمرگ، آنها را از این نقاط دور نگه دارد. با این عملیاتها، پیشمرگان کومهله نشان دادند که نه تنها آمادگی خنثی کردن را داشته، بلکه قادرند تا در محلهای مورد نظر استقرار یابند.»[۱۵] روزنامه هرالد تریبیون دربارة اقدامات حزب دمکرات کردستان ایران و همسویی این حزب با رژیم عراق نوشته است: «در حالی که ایران و عراق در باتلاق خلیجفارس به جان یکدیگر افتادهاند، جنگ دیگری در کوهستانهای شمال جریان دارد. در منطقهای که در آن پیشمرگان حزب دمکرات کردستان توانستهاند طی دو سال گذشته، پاسداران انقلاب را در یک حالت دفاعی نگاه دارند.» این روزنامه میافزاید: «عبدالرحمن قاسملو رهبر پیشمرگها که در فرانسه و در رشته اقتصاد تحصیل کرده است، تعداد افراد خود را بین ده تا دوازده هزار نفر میداند. پیشمرگها از سال 1980 که ارتش ایران آنان را از شهرهای اصلی کردستان بیرون راند، با استفاده از تاکتیکهای چریکی به جنگ و گریزهای بیامان پرداختهاند؛ با این هدف که کردستان را عملاً به یک ناکجاآباد تبدیل سازند.»[۱۶]
گزارش - 376
در ادامة نارضایتی مردم مناطق کردنشین عراق و پناهنده شدن آنان به جمهوری اسلامی ایران، امروز نیز هفتصد تن از آنان در دو گروه، وارد ایران شدند. علیرضا افشار سخنگوی سپاه با اعلام این خبر افزود: «پناهندگان از ما میخواهند آنان را مجهز به سلاح کنیم تا به خاک عراق برگردند و به مبارزاتشان ادامه دهند.»[۱۷]
گزارش - 377
رادیو امریکا دربارة اقدامات دفاعی ایران برای استقرار موشکهای کرم ابریشم، به نقل از وزارت دفاع امریکا گفت: «ایران ممکن است امکان استفاده خود از موشکهای کرم ابریشم را برای حمله به کشتیهای حامل پرچم امریکا مورد تجدید نظر قرار داده باشد. مقامات وزارت دفاع امریکا میگویند عملیات ساختمانی سیلوهای بتونآرمه ایران برای حفاظت از موشکهای کرم ابریشم، رو به کندی گذاشته است. کاربرد سیلوها و سنگرهای حفاظتی مورد بحث، برای زمانی است که ایران بخواهد موشکهای خود را از عملیات انتقامی امریکا - در صورت حمله به کشتیهای امریکایی و نفتکشهای کویتی با پرچم امریکا که به وسیله نیروی دریایی این کشور اسکورت میشوند - مصون بدارد. کار ساختمانی هیچیک از سیلوها به پایان نرسیده است و عملیات ساختمانی سنگرهای محافظ، به هیچ صورت در حال پیشرفت سریع نیست. با توجه به این رویداد، مقامات دولتی این کشور میاندیشند ایران ممکن است در اندیشه تجدید نظر در حمله خود به کشتیهای امریکایی با استفاده از موشکهای کرم ابریشم باشد.» رادیو امریکا میافزاید: «ایران بین بیست تا پنجاه موشک متحرک کرم ابریشم از چین خریداری کرده است، ولی هنوز موشکهای خود را در سواحل تنگه هرمز مستقر نساخته است. با این همه، مقامات وزارت دفاع میگویند ایران میتواند موشکهای خود را در ظرف چند ساعت برای شلیک آماده سازد.»[۱۸]
گزارش - 378
حجتالاسلام هاشمی رفسنجانی نماینده امام در شورای عالی دفاع، در خطبههای نماز جمعه تهران با اشاره به تناقضات موجود در سیاستهای اعلام شدة امریکا با عملکرد این کشور در برخورد با جمهوری اسلامی ایران، اقدامات جاری امریکا را تلاشی برای کسب وجهه در میان کشورهای عربی خواند و با توجه به مقدمهسازی این کشور برای حضور نظامی در خلیجفارس، اعلام کرد ایران برای رویارویی با هرگونه برخورد نظامی آمادگی دارد. هاشمی رفسنجانی با تأکید بر عدم تمایل ایران برای آغاز درگیری نظامی با امریکا، پیامدهای بحران نظامی در خلیجفارس را برای دنیای عرب غیرقابل تحمل خواند: «امریکاییها روی اصولی که رویش تکیه کرده بودند، پا گذاشتند و همراهان اروپاییشان در صداقت امریکاییها شک کردند. امریکا به آنها میگفت اسلحه به ایران ندهید، یک روز کشف شد که خودش به ایران اسلحه میدهد. میگفت به گروگانگیرها باج ندهید، یک دفعه دیدند که خودش دارد باج میدهد. به عربها میگفت من طرفدار شما هستم و بود، ولی یک دفعه دیدند که از پشت پرده دستش را به سوی جمهوری اسلامی ایران دراز کرده است، که دل عربها لرزید. همه این چیزهایی که ادعا میکردند محور سیاست امریکاست مخدوش شد. یک آدمی که این جوری است، حالا میخواهد آب رفته را به جوی باز گرداند. آب که نمیشود سربالا برگردد. آنها گفتند: ما ایران را قبول داریم و در جنگ بیطرف هستیم. چطور میشود امریکای آنچنینی، یک دفعه کارش به اینجا برسد. به بهانه اینکه روی یازده کشتی میخواهند پرچم بگذارند، بیاید در خلیجفارس نیروهای هوایی و ناوها و رزمناوها را بیاورد، تقاضای پایگاه هوایی در کشورهای جنوب خلیج(فارس) بکند و فشار بیاورد روی کشورهای دیگر که بیایند شریک بشوند، و بعید نیست که با او شریک بشوند. این وضع چرا این جوری پیش میآید؟ برای اینکه اینها احساس کردهاند عراق شکننده است. در شرایطی که تهاجم تبلیغاتی و تهدید و ارعاب علیه ما بود، عملیات نصر4 و نصر5 آنچنان به دهان اینها زد و آنچنان اینها را سرجایشان میخکوب کرده که اینها متحیرند و از برون گرفتار تحیر و سرگیجی هستند و لذا این اقدامات نامعقول را دارند انجام میدهند.» هاشمی رفسنجانی افزود: «الان امریکا و شخص آقای ریگان، گرگ تیرخوردهای هستند. از گرگ تیرخورده نمیشود انتظار داشت که عاقلانه حرکت کند؛ دندان و پنجهاش به هرچه بند باشد، خواهد زد و هرگونه تهدیدی که به زبانش بیاید، میکند ولو اینکه بدانند نمیتوانند انجام بدهند. خلیجفارس یک جایی نیست که در آن بشود زیاد جنگید. ما که نمیخواهیم بجنگیم. ما میخواهیم در آنجا جنگ نشود. آنهایی که میخواهند در خلیجفارس که بهعنوان شریان حیات دنیای صنعتی غرب است امنیت باشد، در خلیجفارس جنگ طولانی برایشان قابل تحمل نیست. در آنجا اگر سه ماه چهار ماه جنگ باشد، قیمت نفت در دنیا به بشکهای پنجاه، شصت دلار کشیده خواهد شد و کشورهای جنوب خلیجفارس که نوکر آنها هستند، به خاطر آنکه متکی به بنادرشان هستند، متکی به منابع نفت هستند. کشورهای جنوب خلیجفارس اگر فقط آبشیرینکنهایشان از کار بیفتد، مردم از تشنگی میمیرند و اگر اسکلههای انتقال دهنده نفتشان منهدم بشود، کشتی نمیتواند به آنجا بیاید و اینها فاصله کمی با ما دارند. در میدان جنگ اسکلههای نفتی و چاه نفت و لولـه نفت و این چیزها را نمیشود حفظ کرد. بنابراین اگر در خلیجفارس جنگ شود، این جنگ طولانی خواهد بود، زیرا یک طرفش ایران است. ایران ثابت کرده که از میدان بهدرنمیرود. دشمنان ما بدانند حساب ما فقط روی پیروزی نیست. پیروزی در تحلیل ما این است که وظیفهمان را انجام دهیم، اگر موفق شدیم پیروز هستیم. مردم اگر در میدان باشند، پیروز هستند، وقتی تحلیل ما از پیروزی این است، ما که این جوری فکر نمیکنیم که حتماً بهدست ما برای همیشه دین اسلام باید رواج پیدا کند، خیلی از ما بهترها بودند، حضرت علی(ع) بود، امام حسین(ع) بود، شخص پیغمبر(ص) بودند، انبیاء دیگر بودند. ما راهی را میرویم که جهاد برای ما انجام وظیفه است و پیروزی مال خداست. اگر خداوند بخواهد دینش در ظرف یک روز بر کل عالم احاطه کند، از خداوند ساخته است. دشمنان ما که با ما طرف هستند، اول بفهمند که با چه مردمی طرف هستند! جنگی را که میخواهند با ما شروع کنند، با کی وارد جنگ میخواهند بشوند! طرفشان در جنگ چه چیزی را تعقیب میکند! طرفشان پیروزی را در چه چیزی میبیند! شکست را در چه میبیند! و بعد وارد جنگ شوند. دلیل ما هم همین تاریخ هفت ساله جنگ است که بهترین دلیل برای ماست.» امام جمعه موقت تهران ادامه داد: «ما فکر میکنیم اگر جنگی در خلیجفارس درگیر بشود، به این زودی خاتمه نیابد. مردم دنیا بدانند! امریکا و شرق بدانند! اگر یک گلولـه از طرف امریکا در خلیجفارس شلیک بشود، شروعش در اختیار آنهاست، ولی پایان جنگ در اختیار آنها نیست. پایان جنگ با آنها نیست. واقعاً میگوییم. حتی با رفتنشان، با فرارشان تمام نمیشود. ما تعقیبشان خواهیم کرد. دوستان ما در کل دنیا تعقیبشان خواهند کرد. اگر یک قطره خون در خلیجفارس بهدست امریکا ریخته شود، در مقابلش جوی خون در دنیا به راه خواهد افتاد. بنابراین، اگر فکر میکنند که به مصلحتشان است، وارد این ماجرا شوند ولی من عرض کردم، آنها الآن آن قدر تیر خورده و عصبانی هستند و آن قدر گیج هستند، ممکن است که دست به همین کار خطرناک بزنند. ما هم مایل نیستیم چنین اتفاقی بیفتد. ما از یک چنین جنگی گریزان هستیم ولی اگر چنانچه پیش بیاید، قطعاً میایستیم و قطعاً مقابله میکنیم، و قطعاً پیروز خواهیم بود. البته آنها الآن تهاجمشان را شروع کردهاند.»[۱۹]
گزارش - 379
در پی تحرکات اخیر دولت کویت، سعید محمد العصیمی وزیر مشاور در امورخارجه این کشور، امروز اعلام کرد که کویت اقداماتی را برای کاهش تنش موجود در منطقه، در دست اجرا دارد. وی گفت: سفر شیخ صباح الاحمد معاون نخستوزیر و وزیرخارجه کویت، به پنج کشور عضو شورای همکاری خلیجفارس و همچنین دیدار وی از امان و دمشق، بخشی از این تحرکات است که امیر کویت دستور آن را صادر کرده است. این مقام کویتی افزود: «امیر کویت فرستادگان ویژهای را با پیامهایی به تعدادی از کشورهای عرب و اسلامی اعزام خواهد کرد. خالد احمد الجمار وزیر اوقاف و امور اسلامی، امروز عازم مراکش و موریتانی میشود. راشد عبدالعزیز الرشید وزیر مشاور در امور کابینه نیز امروز راهی تونس، الجزایر و جماهیر لیبی خواهد شد.» العصیمی گفت: «پایتختهای عرب دیگری، علاوه بر ترکیه و پاکستان نیز از اوایل هفته آینده، مورد دیدار برخی وزرا و عبدالرحمن سالم العتیقی مشاور دیوان امیری خواهد بود.»[۲۰] در این حال، آقای خرازی با اشاره به حمایت کویت از عراق در مناقشات منطقه، از این کشور خواست تا منافع ملی و منطقهای را بر منافع دولت عراق مقدم بدارد. وی گفت: «کویت اینک یکی از عوامل عمده گسترش تشنج در خلیجفارس شناخته میشود و جمهوری اسلامی ایران همانگونه که بارها اعلام کرده، خواهان حفظ ثبات و آرامش در خلیجفارس است و در این راستا، به کرّات از کویت خواسته که از عراق در حمله به شناورهای دریایی حمایت نکند؛ لیکن زمامداران این کشور، بیتوجه به مصالح خود و منطقه، حتی فضای هوایی کویت را نیز در اختیار هواپیماهای مهاجم عراقی قرار دادند تا ارتش بعث با سهولت بیشتری به زدن کشتی و نفتکشها در خلیجفارس ادامه دهد.»[۲۱]
گزارش - 380
ملک حسین پادشاه اردن که در حال دیدار رسمی چهار روزه از ترکیه است، در ضیافت شامی که کنعان اورن رئیسجمهور ترکیه، ترتیب داده بود، خواهان پافشاری ترکیه برای راضی کردن جمهوری اسلامی ایران به منظور پایان دادن به جنگ با رژیم عراق شد. وی گفت: «حکومت عراق به کلیه اقداماتی که در جهت تضمین حقوق مشروع طرفین میباشد، پاسخ داده است و ما امیدواریم ترکیه در زمینه قبولاندن نظرات خود به ایران در جهت پایان بخشیدن به این جنگ که یک تراژدی بوده و ضمن تضعیف و نابودی منابع دو کشور اسلامی، منطقه را با خطرات خارجی نیز مواجه ساخته است، اصرار ورزد و ایران نیز به قوانین الهی گوش فرا دهد.» به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی از آنکارا، در این مراسم ابتدا کنعان اورن رئیسجمهور ترکیه، در سخنانی ضمن ابراز تأثر و نگرانی از ادامه جنگ ایران و عراق، خواهان خاتمه هرچه سریعتر جنگ و برقراری صلحی شرافتمندانه و پایدار در منطقه شد. وی سپس خطاب به دو طرف درگیر جنگ گفت: ترکیه آماده است تا برای برقراری صلح، هرگونه کمکی که لازم باشد ارائه کند.[۲۲] روزنامه جمهوریت (چاپ آنکارا) با اشاره به دیدار شاه حسین از ترکیه نوشته است: «این دیدار، آخرین حلقه از زنجیره پیشنهادات پیدرپی کشورهای عربی مبنیبر اعمال فشار ترکیه علیه جمهوری اسلامی ایران میباشد.»[۲۳] رادیو بیبیسی نیز دربارة اهداف سفر ملک حسین به ترکیه گفت: «درباره موضوعات مورد بحثِ وی با مقامات ترکیه، جزئیاتی در دست نیست ولی قویاً گمان میرود که این دیدار، با جنگ ایران و عراق بیارتباط نباشد. در این میان، سفارتخانة اردن در آنکارا، این را هم افشا کرده است که ملک حسین پس از بازگشت به اردن، میزبان کورت والدهایم رئیسجمهور اتریش، خواهد بود. سفر ملک حسین تنها ده روز پس از سفر میرحسین موسوی نخستوزیر ایران، به ترکیه صورت میگیرد.»[۲۴]
گزارش - 381
سردبیر روزنامه وال استریت ژورنال در مقالهای حضور نظامی امریکا در منطقه را ناموفق و همراه با شکست ارزیابی کرده است. کارن هاوس نویسنده این مقاله، با توجه به خروج امریکا از ایران و لبنان، عقبنشینی از منطقه خلیجفارس را نیز بعید نمیداند: «هدف ریگان برای دفاع از آزادی کشتیرانی در خلیجفارس، بدون توافق عام اعضای دولت متفرق وی، عملی نخواهد شد. دلایل بسیاری بر این باور وجود دارد که تلاش قابل توجه و آشکار امریکا برای نشان دادن قدرتش در خلیجفارس، نتیجه معکوس خواهد داد و به عقبنشینی از این آبراه و واگذاشتن آن به زورمندان منطقه و شوروی خواهد انجامید. این کشور یکبار دیگر در حالی پرچم خود را با هیجان تکان میدهد که احتمال زیادی وجود دارد چندی بعد، آن را پایین بکشد و از میدان بیرون برود. در صورتی که آیتالله خمینی موفق بشود امریکا را به وحشت اندازد و از خلیجفارس بیرون کند، وی در بیرون راندن امریکا از ایران و لبنان و اکنون از منطقهای که به خاطر ذخائر عظیم نفت، احتمالاً حیاتیترین منافع ملی امریکا را در خارج از مرزهایش در بر میگیرد، توفیق بهدست آورده است و البته هدف ایران دقیقاً همین است.»کارن هاوس در پایان مقاله خود، تغییر رفتار ریگان در خروج نیروهای امریکایی از لبنان را بهعنوان شاهد مدعای خود ارائه میکند: «بد نیست جملات پرزیدنت ریگان در رابطه با تفنگداران امریکایی در لبنان را به خاطر بیاوریم؛ وی گفت: "شاید رئیس مجلس نمایندگان امریکا حاضر به تسلیم باشد، اما من نیستم." (ولی) روز بعد، ریگان دستور عقبنشینی از لبنان را صادر کرد.»[۲۵]
گزارش - 382
روزنامة کیهان دربارة نشست امروز وزیران نفت عضو اوپک گزارش داد: «مذاکرات خصوصی دو یا چند جانبة وزیران نفت سیزده کشور اوپک همچنان در محل اقامت آنان در جریان است. برخی از گزارشهای تأیید نشده حاکی از دستیابی به نوعی توافق بین آنان در زمینه میزان سقف تولید برای دو سه ماهه آینده از سال جاری میباشد.» این گزارش میافزاید: «بهدنبال اظهارات وزرای نفت عضو اوپک که سازنده تلقی شده است، بازار جهانی نفت ثبات یافته است.»[۲۶] خبرگزاری جمهوری اسلامی نیز درباره موضوعات بحث شده در دومین روز نشست وزیران نفت کشورهای عضو اوپک گزارش داد: «محور اصلی گفتوگوهای امروز وزرای نفت سیزده کشور عضو اوپک در وین، به بررسی دقیق میزان عرضه و تقاضای واقعی در طول سال جاری و بهویژه مدت باقیمانده از آن اختصاص خواهد داشت. نشست امروز در پشت درهای بسته و فقط با شرکت وزرای نفت به همراه یک مشاور، برگزار خواهد شد. نیاز وزرا به مطالعه مقدار عرضه و تقاضای جهانی نفت، بیش از همه، از اختلافنظر بین آنان پیرامون نیاز به تعدیل سقف تولیدِ پیشبینی شده در اجلاس گذشته برای سه ماه سوم و چهارم سال جاری، ناشی شده است.»[۲۷](ضمیمه دارد)
گزارش - 383
در پی اظهارات دو روز گذشته عصام عبدالرحمان الچلبی وزیر نفت عراق، درباره افزایش تولید نفت عراق و با توجه به پایان یافتن احداث دومین خط لولـه نفتی این کشور به ترکیه، روزنامه امریکایی وال استریت ژورنال درباره تأثیر افزایش صدور نفت عراق در بازار جهانی نوشته است: «تصمیم رژیم عراق مبنیبر افزایش سهمیه تولید نفت خود نزدیک به سه میلیون بشکه در روز، تلاش اوپک جهت تثبیت بهای نفت از قرار بشکهای هجده دلار را به مخاطره خواهد انداخت.» این نشریه افزوده است: «رژیم عراق در پی افزایش حجم صادرات نفت خود از 2/2 میلیون بشکه فعلی به 7/2 میلیون بشکه در روز میباشد. این طرح در صورت عملی شدن، رژیم عراق را بعد از عربستان سعودی، دومین صادر کننده نفت در جهان خواهد ساخت.» این روزنامه خاطرنشان کرد که سهمیه صادراتی ایران طبق توافق اوپک، 2/2 میلیون بشکه و سهمیه عراق 6/1 میلیون بشکه در روز میباشد.[۲۸]
گزارش - 384
روزنامه پاکستانی مسلم، درباره تأثیر جنگ در اقتصاد عراق مینویسد: «عملیات نظامی ایران، عراقیها را در جنگ خود علیه ایران، بیش از پیش به ضعف کشانده است و این در حالی است که هیچ نشانهای مبنیبر اینکه در تصمیم ایران برای کسب پیروزی تغییری پیدا شده باشد مشاهده نمیشود.» مسلم میافزاید: «مسکو و پاریس که تأمین کنندگان اصلی [تسلیحات] عراق هستند، از وضع وحشتناک مالی عراق نگراناند.» این روزنامه ادامه میدهد: «ذخیره ارز خارجی 35 میلیارد دلاری عراق که تا سال 1980 (1359) در اختیار داشت، تمام شده و با وجود اینکه حدود 35 میلیارد دلار دیگر از کشورهای همسایه عرب خود بهویژه عربستان سعودی و کویت دریافت داشته است، عراق به مجمع بدهکاران جهان که بالاترین بدهیها را دارند پیوسته است.»[۲۹]
گزارش - 385
میشل نوار وزیر بازرگانی فرانسه، امروز وارد بغداد شد تا دربارة گسترش تبادلات بازرگانی با مقامات عراقی گفتوگو کند. خبرگزاری آسوشیتدپرس، با نقل این خبر دربارة همکاریهای تسلیحاتی فرانسه با عراق میافزاید: «فرانسه، بزرگترین تأمینکننده تسلیحات عراق پس از شوروی میباشد. از هنگام شروع جنگ در سپتامبر 1980 (شهریور 1359)، فرانسه حدوداً شش میلیارد دلار از تسلیحات پیچیده از جمله، میراژهای 1- F، موشکهای ضد کشتی اگزوسه و بمبهای لیزری در اختیار عراق گذاشته است. اعتقاد بر این است که عراق اکنون خواهان خرید میراژهای پیشرفتة 2000 از فرانسه میباشد. عراقیها در بازپرداخت قروض خود به فرانسه به شکل وخامتباری عقب ماندهاند. برآورد میشود که عراق بین سی تا پنجاه میلیارد دلار بدهی خارجی داشته باشد و علاوه بر این از کمبود ارزی شدیدی رنج میبرد. اما با افزایش صادرات نفت عراق، به نظر میرسد که اقتصاد این کشور دورنمای رو به بهبودی در پیش داشته باشد.»[۳۰]
گزارش - 386
درباره روابط سوریه با ایران و موضعگیری این کشور در قبال جنگ، خبرگزاری آلمان غربی گزارش داده است: «حافظ اسد در پاسخ به نامة محرمانه ریگان که روز گذشته انتشار یافت در مورد گفتوگو پیرامون مسئله گروگانها و چگونگی بهبود روابط بین دو کشور، موافقت کرده است. مقامات حکومت امریکا میگویند در نامه مذکور از گروگانهای امریکایی که به وسیله گروههای مختلف در لبنان نگهداری میشوند نام برده نشده است.» این خبرگزاری میافزاید: «امریکا سوریه را بهعنوان یک کلید اصلی در تلاشهای خود جهت آزادسازی ده گروگان امریکایی در لبنان میداند.»[۳۱] روزنامه تایمز (چاپ لندن) نیز دربارة تیرگی روابط سیاسی ایران و سوریه نوشته است: «ادامه بازداشت امریکاییها در لبنان که به نظر میرسد توسط گروههای طرفدار ایران صورت گرفته است، موجب ایجاد تیرگیهای جدید در روابط متزلزل بین سوریه و ایران گردیده است.» روزنامه تایمز میافزاید: «گزارشها حاکی است که تهدید سوریه برای استفاده از زور علیه ربایندگان گروگانها، بحران تازهای در روابط بین دمشق و تهران - که در حال حاضر به دنبال دیدار غیرمنتظره حسین شاه اردن با حافظ اسد در روز چهارشنبه، تیره شده - بهوجود آورده است.» در گزارشی که خبرنگار این روزنامه در پایتخت لبنان تهیه کرده، آمده است: «حافظ اسد در دمشق خشم خود را نسبت به ادامه بازداشت گروگانها در لبنان به اطلاع دیپلماتها رسانده است.» این روزنامه مینویسد: «اینک، دمشق معتقد است که گروگانگیرهای بنیادگرا در حومه جنوبی بیروت که از سوی ایران حمایت میشوند مسئول این بازداشتها در بیروت میباشند.»[۳۲] در این حال علامه سید محمدحسین فضلالله از علمای با نفوذ شیعیان لبنان در نمازجمعة امروز بیروت اعلام کرد: ربودن چارلز گلاس روزنامهنگار امریکایی، به هیچ وجه در آرمان اسلامی نیست. به نوشته روزنامه کیهان وی در خطبه نماز جمعه خود در حومه جنوبی بیروت بار دیگر ربودن افراد بیگناه را به شدت محکوم کرد و از رسانههای گروهی که بهطور نادرست جنبشهای اسلامی را متهم میکنند، انتقاد کرد. به گزارش خبرگزاری فرانسه وی سپس افزود: عملیات آدمربایی آثار و نشانههای یک اتحاد نامقدس و پلید بینالمللی علیه جنبش اسلامی است. علامه فضلالله همچنین از دولت فرانسه به خاطر انحلال اتحادیه اسلامی اهلالبیت به شدت انتقاد کرد و افزود این انجمن صرفاً عقاید اسلامی را نشر میداد و هیچ نوع خصلت سیاسی ندارد. فرانس پرس یادآور شد دولت فرانسه روز چهارشنبه این انجمن را با این دلیل که بعضی اعضای آن در ماجراهای تروریستی شرکت داشتهاند منحل کرد. به نوشته روزنامه الخلیج (چاپ شارجه)، چارلز گلاس روزنامهنگار امریکایی که هفته گذشته در بیروت ربوده شد در منطقه مادی در حومه جنوبی بیروت نگهداری میشود و تا زمانی که محاکمه محمدعلی حمادی در آلمان خاتمه نیافته است، وی نیز آزاد نخواهد شد. لازم به یادآوری است که حمادی به اتهام شرکت در ربودن یک هواپیمای خطوط هوایی امریکا در سال 1985 در آلمان غربی تحت محاکمه قرار دارد. محافل غرب سعی کردهاند حزبالله را مسئول ربودن گلاس قلمداد کنند حال آنکه حزبالله مکرراً دخالت خود را در این ماجرا انکار و هرگونه آدمربایی را محکوم کرده است.[۳۳]
ضمیمه گزارش 382: موضوعات مطرحشده در هشتادمین اجلاس اوپک در ژنو خبرگزاری جمهوری اسلامی درباره وضعیت تولید نفت، تأثیر میزان تولید بر قیمت نفت، علل بروز اختلاف در سران اعضای اوپک، تأثیر کشورهای تولیدکننده نفت غیر اوپک بر بازار نفت و... گزارشی تهیه کرده است: «اجلاس هشتاد اوپک در ژنو، سقف تولید برای سال جاری را معادل روزانه 632/16 میلیون بشکه پیشبینی کرد. سقف تولید سه ماه اول و دوم سال، هر یک 8/15 میلیون و سه ماه سوم 6/16 و سه ماهه چهارم معادل 3/18 میلیون بشکه در روز در نظر گرفته شد. بنابر توافق بهدست آمده در اجلاس مذکور، در شرایطی که اوضاع بازار نفت در پایان نیمه اول سال از ثبات لازم برای دفاع از قیمت رسمی حداقل هجده دلار برای هر بشکه سبد شاخص اوپک برخوردار نگردید، در آن صورت مقدار سهمیههای تولیدی پیشبینی شده برای مدت باقیمانده از سال، باید مورد تجدید نظر قرار گیرد. سبد شاخص نفتی اوپک متشکل از هفت نوع نفت خام سنگین و سبک میباشد. بسیاری از کشورهای عضو اوپک بر این عقیدهاند که علیرغم نتایج مثبت به دست آمده از توافق اجلاس گذشته، خطر بازگشت بیثباتی به بازار نفت و کاهش مجدد قیمت آن در نیمه دوم سال، همچنان به قوت خود باقی مانده است. لذا به نظر کشورهای مذکور، فراتر رفتن سقف تولید اوپک از 8/15 میلیون بشکه در روز طی نیمه اول سال، امکان افزایش سقف تولید در سه ماهه سوم و چهارم از سال که سقوط قیمت نفت را به دنبال نداشته باشد، از بین برده است. علاوه بر تخلفات آشکار و پنهان تعدادی از اعضای اوپک در رعایت سهمیههای تولید خود، بسیاری از کشورهای تولیدکننده نفت غیر عضو اوپک نیز به مقدار تولیدات خود طی نیمه اول سال افزودهاند. افزایش عرضه نفت در نیمه اول سال، موجب کاهش تقاضا برای مدت باقیمانده و در نتیجه، ضرورت تعدیل در سقف تولید پیشبینی شده بهویژه برای سهماهه چهارم سال میگردد. در همین حال بنا بر محاسبه کمیته اقتصادی اوپک، تقاضای جهانی نفت در سال جاری، معادل روزانه 33/47 میلیون بشکه تخمین زده شده است. این مقدار حدود 96 درصد نسبت به میزان تقاضا در سال گذشته میلادی افزایش نشان میدهد. مقدار تقاضای جهانی بنابر همین محاسبه، برای سه ماه اول و دوم سال، به ترتیب 95/47 و 10/46 میلیون بشکه در روز بوده است. در همین حال، میزان عرضه جهانی نفت با افزایش مقدار عرضه نفت از سوی کشورهای غیر اوپک، از 71/29 میلیون بشکه در روز طی سال گذشته به روزانه 77/29 میلیون بشکه ترقی خواهد داشت. تخمین اوپک از تولید کشورهای غیر عضو طی سه ماهه اول و دوم سال جاری، به ترتیب معادل 10/29 و 83/29 میلیون بشکه در روز میباشد. با احتساب ارقام مذکور مقدار عرضه نفت اوپک و نیز برداشت از انبارهای نفتی طی سهماهه اول و دوم به ترتیب برابر با 85/18 و 27/16 میلیون بشکه در روز بوده است. در صورت قابل قبول بودن آمار فوق و پذیرش گزارش دبیرخانه [اوپک] مبنیبر تولید روزانه 79/15 و 33/16 میلیون بشکهای اوپک در سه ماهه اول و دوم، بنابراین مقدار برداشت از انبارهای نفتی برای سه ماهه اول، معادل 06/3 میلیون بشکه در روز بوده در حالی که در سه ماهه دوم، حدود روزانه 60 هزار بشکه بر میزان انبارهای نفتی اضافه گردیده است. تعدادی از اعضای اوپک با استناد به همین منابع و مآخذ ثانوی، صحت آمار سازمان در زمینه تولیدات واقعی اعضا بهویژه در سه ماهه دوم سال را مورد سؤال قرار داده و معتقد به بیشتر بودن مقدار تولیدات واقعی اوپک از ارقام ارائه شده میباشند. براساس محاسبه اوپک، مقدار تقاضای نفت کشورهای جهان (بدون احتساب کشورهای کمونیستی) برای سه ماهه سوم و چهارم سال جاری، به ترتیب معادل 99/49 و 30/48 میلیون بشکه در روز خواهد بود. تولید نفتی کشورهای غیر عضو اوپک طی دو دوره یاد شده، برابر با 17/30 و 97/29 میلیون بشکه در روز تخمین زده شده است. با احتساب ارقام فوق و سپس کسر سقف تولید پیشبینی شده در اجلاس گذشته از آن، مقدار برداشت از انبارهای نفتی معادل 22/0 و 03/0 میلیون بشکه در روز طی دو دوره سه ماهه پایانی سال خواهد بود که در نهایت مقدار متوسط برداشت از انبارهای نفتی طی سال جاری را با 8/. میلیون بشکه در روز برابر میسازد. کشورهای صنعتی مصرف کننده نفت و شرکتهای بزرگ نفتی چندملیتی، به منظور جلوگیری از افزایش قیمت نفت نسبت به ارزش واقعی آن، با انبار نمودن مقادیر زیادی نفت و عرضه آن به بازار در مواقع آغاز روند بهبود بازار نفت، همواره اوپک را تحت فشار قرار دادهاند.»[۳۴]
منابع و مآخذ روزشمار 1366/04/05
- ↑ سند شماره 417/گ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: عملیات نصر 4، گزارش راوی قرارگاه نجف، احمد نیکروش، 27/10/1366، صص 247 - 235.
- ↑ همان.
- ↑ معاونت سیاسی سپاه پاسداران، نشریه بررسی، شماره 13، 12/4/1366، صص 5 و 6.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارشهای ویژه، شماره 99، 6/4/1366، صص 7 و 8، بغداد - خبرگزاری فرانسه، 5/4/1366.
- ↑ سند شماره 417/گ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: عملیات نصر 4، گزارش راوی قرارگاه نجف، احمد نیکروش، 27/10/1366، صص 247 - 235.
- ↑ معاونت سیاسی سپاه پاسداران، نشریه بررسی، شماره 13، 12/4/1366، صص 5 و 6.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارشهای ویژه، شماره 100، 7/4/1366، ص3، باختران - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 6/4/1366؛ و - واحد اطلاعات سپاه پاسداران، نشریه گزارش روزانه، شماره 240، 10/4/1366، ص1.
- ↑ روزنامه کیهان، 6/4/1366، ص1.
- ↑ معاونت سیاسی سپاه پاسداران، نشریه بررسی، شماره 13، 12/4/1366، ص6.
- ↑ روزنامه کیهان، 6/4/1366، صص 1 و 2.
- ↑ روزنامه جمهوری اسلامی، 6/4/1366، ص2.
- ↑ روزنامه جمهوری اسلامی، 7/4/1366، ص2.
- ↑ دفتر سیاسی نمایندگی امام در سپاه پاسداران، نشریه رویدادها، شماره 151، 10/4/1366، ص14؛ و - دفتر سیاسی نمایندگی امام در سپاه پاسداران، نشریه رویدادها، شماره 152، 18/4/1366، ص11.
- ↑ دفتر سیاسی نمایندگی امام در سپاه پاسداران، نشریه رویدادها، شماره 152، 18/4/1366، ص10.
- ↑ دفتر سیاسی نمایندگی امام در سپاه پاسداران، نشریه رویدادها، شماره 153، 24/4/1366، ص15.
- ↑ معاونت سیاسی سپاه پاسداران، نشریه بررسی، شماره 13، 12/4/1366، ص43.
- ↑ روزنامه اطلاعات، 6/4/1366، ص14.
- ↑ واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران، بولتن رادیوهای بیگانه، 6/4/1366، صص 19 و 20، رادیو امریکا، 5/4/1366.
- ↑ روزنامه جمهوری اسلامی، 6/4/1366، صص 10 و 11.
- ↑ معاونت سیاسی سپاه پاسداران، نشریه بررسی، شماره 13، 12/4/1366، ص11.
- ↑ روزنامه رسالت، 5/4/1366.
- ↑ معاونت سیاسی سپاه پاسداران، نشریه بررسی، شماره 13، 12/4/1366، صص 16 و 17.
- ↑ دفتر سیاسی نمایندگی امام در سپاه پاسداران، نشریه رویدادها، شماره 152، 18/4/1366، ص46.
- ↑ معاونت سیاسی سپاه پاسداران، نشریه بررسی، شماره 13، 12/4/1366، ص15.
- ↑ روزنامه اطلاعات، 6/4/1366، ص16.
- ↑ روزنامه کیهان، 6/4/1366، ص17.
- ↑ معاونت سیاسی سپاه پاسداران، نشریه بررسی، شماره 13، 12/4/1366، صص 39 و 40.
- ↑ روزنامه رسالت، 7/4/1366، ص11.
- ↑ روزنامه رسالت، 5/4/1366.
- ↑ معاونت سیاسی سپاه پاسداران، نشریه بررسی، شماره 13، 12/4/1366، ص46.
- ↑ همان، صص 49 و 50.
- ↑ همان، ص45.
- ↑ روزنامه کیهان، 6/4/1366، صفحه آخر.
- ↑ معاونت سیاسی سپاه پاسداران، نشریه بررسی، شماره 13، 12/4/1366، صص 40 و 41.