1366.08.05
| روزشمار جنگ سال 1366 1366.08.05 | |
|---|---|
| نام‌های دیگر | پنج آبان |
| تاریخ شمسی | 1366.08.05 |
| تاریخ میلادی | 27 اکتبر 1987 |
| تاریخ قمری | 3 ربيع‌الاول 1408 |
گزارش - 617
در جلسه‌اي كه صبح امروز با حضور فرماندهان سپاه: محسن رضايي، علي شمخاني، رحيم صفوي، غلامعلي رشيد، احمد غلامپور، محمدعلي جعفري، مصطفي ايزدي، حسن دانايي، احمد كاظمي، مرتضي قرباني، غلامرضا محرابي، علي زاهدي، جعفر اسدي، اسماعيل قاآني، احمد صياف‌زاده و ... در پادگان گلف اهواز تشكيل شد، پس از گزارشي از وضعيت خودي و دشمن در منطقه جنوب، طرح‌هاي پيشنهادي براي اجراي عمليات در منطقه عملياتي كربلاي5 بررسي گرديد و در ادامه به چگونگي امكان غافل‌گير كردن دشمن، پرداخته شد. در ابتدا مسئول معاونت اطلاعات قرارگاه كربلا، غلامرضا محرابي، گزارش داد كه به طور كلي فعاليت‌هاي مهندسي دشمن در مناطق فكه، هور، شلمچه و فاو، به ويژه در 20 روز اخير افزايش يافته است و اقدامات جاده‌سازي و ترميم جادهها، ايجاد سكوي تانك، ايجاد موانع متعدد و استحكامات مختلف به وسيله نيروهاي عراقي انجام مي‌شود و علاوه بر آن يگان‌هاي دشمن به طور برنامه‌ريزي شده، براي آموزش، بازسازي و آماده‌سازي فرستاده مي‌شوند و پس از اين مراحل جايگزين يگان‌هاي ديگر در خطوط پدافندي مي‌شوند و به تدريج يگان‌هاي كيفي ارتش عراق در منطقه مستقر مي‌شوند. علاوه بر آن، اقدامات شناسايي و توجيه فرماندهان عراقي به منطقه افزايش يافته است و همچنين دشمن به طور مرتب مكالمات يگان‌هاي خودي را شنود مي‌كند و فركانس بي‌سيم‌هاي يگان‌ها و توپخانه‌هاي مستقر در منطقه را كنترل مي‌نمايد. برادر محرابي تأكيد كرد با توجه به فعاليت خيلي شديد مهندسي دشمن در جزيره جنوبي، احتمال تك عراقي‌ها در اين منطقه زياد است. وي بخشي از اين اقدامات دشمن را ناشي از نزديك شدن فصل زمستان، يعني فصل اجراي عمليات خودي در منطقه جنوب اعلام كرد. در ادامة جلسه فرمانده قرارگاه كربلا، احمد غلامپور، گزارشي از وضعيت يگان‌هاي خودي مستقر در منطقه جنوب و وضعيت خطوط خودي در اين منطقه ارائه داد. وي گفت: يگان‌هاي مستقر در منطقه فاو تقريباً يك خط سرتاسري بتوني ايجاد كرده‌اند كه مهم‌ترين دليل آن حضور فعال فرماندهان يگان‌ها بوده است. در منطقه شلمچه نيز كار استحكام خطوط و ايجاد سنگرهاي بتوني شروع شده است. در ادامة جلسه طرح پيشنهادي براي عمليات در منطقه كربلاي5 (شرق بصره) به بحث گذاشته شد. طرح كلي چنين بود: تلاش اصلي از بوبيان به طرف پشت كانال زوجي و از آنجا پيشروي به سمت جنوب. مرحله اول طرح، شكستن خط اول دشمن و پيشروي تا خط سوم و چهارم دشمن بود. مرحله دوم پيشروي به پشت كانال زوجي و حركت به سمت جنوب. مرحله سوم پيشروي به سمت مقرهاي فرماندهي تيپ‌ها، لشكرها و توپخانه‌هاي دشمن در منطقه. در تشريح طرح گفته شد كه اگر اين حركتي سريع و موفق باشد، دشمن در اين منطقه سقوط مي‌كند. نيروي لازم براي اجراي اين مانور 200 تا 300 گردان رزمي برآورد شده بود. چگونگي تأمين نيروي لازم براي اين عمليات و بررسي پيش‌بيني و امكان آماده شدن نيروي برآورد شده و كاهش نيروي داوطلب و كاهش اعزام‌ها نسبت به سال گذشته، بحث بعدي جلسه بود. در پي آن معايب و محاسن طرح پيشنهادي و مشكلاتي كه سر راه اجراي اين طرح وجود داشت، بررسي شد. مهم‌ترين موضوع در بررسي اين طرح، چگونگي غافل‌گير كردن دشمن بود. فرمانده كل سپاه، محسن رضايي، در اين باره گفت: «دشمن متوجه شده كه ما حتماً از غافل‌گيري استفاده مي‌كنيم. دشمن به دنبال ماست. دست ما اينجا لو رفته، يعني دشمن همه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تان را مي‌شناسد، از روش‌ها تا ابتكارهايتان را بعد از هفت سال ميداند. با توجه به اينكه غافل‌گيري براي ما يك اصل قطعي است، از آن نمي‌توانيم بگذريم. از خيلي چيزها مي‌توانيم بگذريم، اما از غافل‌گيري نه. يعني ما حداقل سه چهار روز اول عمليات را مي‌خواهيم وقت كافي داشته باشيم كه دشمن نباشد و بتوانيم كارمان را انجام بدهيم. طوري كه دشمن يا اصلاً باورش نشود و يا نيايد توي منطقه، يا بعد از روز چهارم پنجم بيايد. اگر دشمن بخواهد همان شبِ شروع عمليات عكس‌العمل نشان بدهد كه نمي‌شود كاري كرد. شما دو مشكل بزرگ داريد: يكي دير باور كنيد كه دشمن دستتان را خوانده و ديگر اينكه مثل معمارها و بناها كه عادت مي‌كنند به يك فرم كار كردن، شما هم فرم خاصي كار كرده‌ايد و اين براي ما خطرناك است؛ بايد خودتان را تغيير بدهيد. طرح‌هاي جديدي براي فريب دشمن بدهيد.» در ادامة جلسه پيشنهادهايي براي غافل‌گيري و فريب دشمن ارائه شد. از جمله پيشنهادِ فعاليت و تحرك مستمر مهندسي، شناسايي و نقل و انتقال نيرو در چندين منطقه عملياتي و آماده كردن چندين منطقه عملياتي براي اجراي عمليات بود، طوري كه دشمن نتواند تشخيص دهد كه كدام يك از مناطق، محل اجراي عمليات اصلي است. با اجراي اين شيوه، دشمن علاوه بر غافل‌گير شدن در مورد منطقه عمليات، از نظر زمان نيز غافل‌گير خواهد شد. در اين باره گفته شد كه اين پيشنهاد مستلزم برخورداري از توان و امكانات بسيار است و در وضعيت كنوني اجراي آن امكان‌پذير نيست. فرمانده كل سپاه از جمله شيوه‌هاي ديگر دشمن را براي جلوگيري از غافل‌گير شدن قوايش و فريب دادن خودي چنين مطرح كرد: در عمليات كربلاي4 تمام دكل‌ها ]ديده‌باني‌ها[ حكايت از اين مي‌كرد كه پشت ام‌الرصاص نيروي جديد و تانك جديدي از دشمن نيامده است. اما ديديم كه دشمن هشيار بود. دو نوع آماده‌باش داريم يكي اينكه دشمن همة خط‌هاي دوم و سوم و چهارم و پنجمش را پر مي‌كند و يگان‌هاي احتياطش را مي‌آورد در منطقه مستقر مي‌كند. نوع ديگر اين است كه دشمن ميداند ما در اين منطقه مي‌خواهيم عمل كنيم، امّا مثلاً دو سه ماه ديگر. لذا هشياريش را حفظ مي‌كند در خط اولش تيربارها را مستقر مي‌كند و آماده است. در كربلاي4 همين تيربارها كار ما را تمام كرد. اصلاً ما به عمق دشمن دست نيافتيم كه تيپ‌هاي گارد بيايند، تيپ‌هاي نيرو مخصوص بيايند پاتك كنند. چون هشيار بودند، تيربارها و آتش‌هايش همه روانه بود؛ همان كار ما را تمام كرد. بايد كاري كنيم كه دشمن هم در خط غافل‌گير شود و هم در عمق، مثل كربلاي5. ادامه بررسي درباره طرح‌هاي عمليات در جنوب به جلسه بعدي موكول شد.[۱]
گزارش- 618
در جلسه ديگري كه امروز با حضور محسن رضايي، علي شمخاني، غلامعلي رشيد، رحيم صفوي، محمود احمدپور (معاون وزير سپاه)، اكبر غمخوار(مسئول لجستيك سپاه) و فرماندهان لشكر5 نصر (محمدباقر قاليباف)، لشكر7 ولي‌عصر(عج) (عبدالمحمد رئوفي)، تيپ12 قائم (مهدي مهدوي‌نژاد)، تيپ18 الغدير (اكبر آقابابايي)، لشكر21 امام‌رضا(ع) (اسماعيل قآآني)، لشكر32 انصارالحسين (علي شادماني)، تيپ35 امام حسن(ع) (عبدالرسول استوار)، لشكر52 قدس (علي عبداللهي) تشكيل شد، هر يك از فرماندهان يگان‌ها وضعيت و آمار نيروهاي رزمي و پشتيباني خود را ارائه دادند كه همگي حاكي از كاهش آمار نيروي اعزامي بود. همچنين مشكلات يگان در زمينه پراكندگي و مأموريت در خطوط مختلف پدافندي و همچنين چگونگي استفاده مفيد از نيروهاي رزمي در زمان‌هايي كه يگان‌ها درگير عمليات آفندي نيستند بررسي شد. در اين جلسه برادر غمخوار براي رفع مشكلات يگان‌هايي كه در مناطق مختلف مأموريت دارند و همچنين صرفه‌جويي در نيرو و امكانات پيشنهاد كرد كه براي مناطق و خطوط اصلي پدافندي مثل جزيره مجنون، شلمچه، فاو، بانه، سردشت و … پشتيباني متمركز صورت گيرد و به جاي اينكه هر يگان به طور جداگانه در مناطق مختلف بُنه ايجاد كند و براي نيروهاي خودش غذا تهيه كند، سوخت برساند، تعميرگاه بزند، مهمات و امكانات ديگر به خط برساند، اين پشتيباني‌ها به طور متمركز انجام شود و براي هر منطقه اصلي يك مركز پشتيباني ايجاد شود و مسئوليتش را به عهده افراد مشخصي بگذاريم. وي افزود كه اين شيوة پشتيباني تا حدودي در منطقه فاو ايجاد شده است. در ادامه جلسه برادر اميري (مسئول معاونت نيروي انساني نيروي زميني سپاه) آماري از وضعيت نيروي انساني نيروي زميني سپاه اعم از نيروهاي رسمي، بسيجي و وظيفه ارائه داد[۲]
گزارش- 619
فرمانده كل سپاه امروز در جمع فرماندهان قرارگاه‌ها، يگان‌ها و مسئولان اصلي سپاه‌پاسداران، با توجه به گسترش ميدان‌هاي نبرد علاوه بر جبهه جنوب، به خليج فارس، شمال غرب و داخل عراق و مشكلات و كمبودهايي كه يگان‌ها و واحدهاي پشتيباني كننده جنگ از جنبه نيرو و امكانات و تجهيزات و تسليحات با آن مواجه هستند، تذكرات و سفارش‌هايي را بيان كرد. وي با يادي از شهيدان نامدار، گمنام و مخلصي كه در اين جلسات بودند و يا در ميان رزمندگان بودند، گفت كه از خداوند بخواهيم نيت اوليه ما، انگيزه اصلي و مقاومت‌مان پابرجا بماند و بيش‌تر بشود. وي با بيان آيه‌اي از قرآن كه مي‌فرمايد "اي كساني كه ايمان آورده‌ايد فرمان خدا و رسول او را اطاعت كنيد تا زنده بمانيد"، گفت: اينجا صحبت تنها منظور زندگي مادي نيست بلكه صحبت از يك حيات ابدي است و فراتر از زندگي مادي است، بحث از زنده ماندن و هويت و حيثيت يك جامعه و افراد يك جامعه است. محسن رضايي سپس با اشاره به پيام امام درباره اينكه جهاد در رأس همه احكام و در رأس همه واجبات و در رأس همه امور اجتماعي و كشوري و حكومتي است، گفت: وقتي از جوامع اسلامي جهاد را گرفتند، همه چيزشان را گرفتند و آنها ذليل و تحقير ابرقدرت‌ها شدند. وي ضمن سفارش به تقوي، اخلاق و كسب قدرت روحي تأكيد كرد كه بايد زندگي معنوي‌مان را بنيان بگذاريم تا بتوانيم زندگي مادي را هم به دست آوريم. فرمانده كل سپاه با اشاره به تأثيرات انقلاب در جهان گفت: «آمدن امريكاييها به منطقه و تهديد كردن ما براي شكستن ابهت جمهوري اسلامي و براي جلوگيري از الگو شدن ماست. همه دنيا بسيج شده كه از هويتش در مقابل ما دفاع كند. ما هم در مقابل همه دنيا داريم از هويتمان دفاع مي‌كنيم. به همين سادگي نيست كه فردا همه چيزمان درست شود، ما مي‌خواهيم بر 200، 300 سال عمر قدرت، فكر و تكنولوژي بشر غلبه كنيم. ما مي‌خواهيم بر 200 سال سرمايه‌گذاري صنعتي و علمي دنيا غلبه كنيم. ما در چنين ميدان و هدف و انتخاب بزرگي قرارگرفته‌ايم و بايد متناسب با آن هم مايه بگذاريم. شما امروز شانه به شانه امريكا درگير شديد و به روي هم اسلحه كشيديد. شما سنگرهاي بزرگي و استحكامات بسياري را پشت سر گذاشتيد تا به اينجا رسيده‌ايد. مطمئناً قدرت منطقه‌اي امريكا شكست خورده است كه الان شما مستقيماً با امريكا روبه‌رو شده‌ايد. ... اگر امروز ترديد كنيم، اگر نجنگيم مطمئن باشيد تمام شده هستيم. انقلاب از همان جا سقوط مي‌كند. امريكاييها دوران جديدي را عليه ما آغاز كرده‌اند، در سازمان ملل دنبال تحريم اقتصادي ما هستند. آيا ما دوران جديد را شروع كرده‌ايم. در پيام امام فقط صحبت از مقاومت نيست، صحبت از هجوم است. … ما بايد قدرت به دست بياوريم. از مشكلات نهراسيم، به جنگ مشكلات برويم. برادران بايد در خودتان تغييرات بدهيد. زمان را از دست ندهيد. آموزش دست كمي از نيرو ندارد. پارامتر ديگر بعد از ايمان، آموزش است كه اگر به آن برسيم كيفيت خيلي بيش‌تري خواهيم داشت. ... شما بايد به مردمِ‌تان اعتماد كنيد. خب حالا يك عده ايمانشان كم‌تر و يك عده ايمانشان زيادتر است. يك عده مقاومتشان بيش‌تر و يك عده مقاومتشان كم‌تر است. شما نيروهايي كه بتوانند 2 سال، 3 سال، 4 سال در اختيارتان باشد، پيدا كنيد، روي آنها سرمايه‌گذاري كنيد، آموزش بدهيد كه بتواند به موقع از سلاح استفاده كند، درست به هدف بزند. البته اين شروع شده ولي خيلي كُند است. … پاسدار وظيفه‌ها اين جواناني كه 17، 18 ساله هستند ببينيد چطور مي‌شود در اينها شجاعت به وجود آورد. پاسدار افتخاري بگيريد، آموزش بدهيد، سازمان‌دهي كنيد، تغيير روش بدهيد و گرنه دچار بحران مي‌شويم. … من تعجب مي‌كنم از اينكه روحيات شما كه روحية پيشتازي بود و الان هم هست، چطور شما به فكر اين نيستيد كه در جوانان كشور تحولي به وجود بياوريد؛ بله زحمت دارد. شما سختي بيش‌تر به خودتان بدهيد، چرا ساخته نشوند و در آنها تحول به وجود نيايد؟ روي اينها و روي وظيفه‌ها سرمايه‌گذاري كنيد، تشويقشان كنيد، عزت بهشان بدهيد، آبرو بدهيد. فرمانده گردان‌هايتان را قانع كنيد كه ما چطور مي‌خواهيم بجنگيم. چطور مي‌خواهيم پنج شش ميليون رزمنده داشته باشيم. رزمندگاني كه مهارت داشته باشند، آموزش داشته باشند، از سلاحِ‌شان خوب استفاده كنند، به موقع سنگر بگيرند، تلفاتش كم باشد، … اينها البته سختي دارد، سختي‌اش هم خيلي زياد است ولي مطمئناً بهره بسيار و ثمرات زيادي دارد.»[۳] در ادامه اين جلسه فرمانده كل سپاه درباره تلاش براي تأمين نيازها، صرفه‌جويي، نظارت بر امور يگان و اقدام به كارهاي اقتصادي، به فرماندهان يگان‌ها توصيه‌هايي كرد. وي گفت: «برادران در اقدام براي گرفتن امكانات و لجستيك بايد حد و مرز تلاش و توكل را حفظ كنند. با توكل نمي‌شود جاي تلاش را پركرد و با تلاش هم نمي‌توان جاي توكل را پر كرد. رابطه بسيار دقيقي بين توكل و تلاش هست و بايد تعادل داشته باشيم. ممكن است ما به خاطر اضطرار كاري كنيم كه نبايد اين كار با تكرار كراهتش در نزد ما از بين برود و به صورت يك حسنه درآيد كه اين معنويت را از بين مي‌برد… مسئله ديگر صرفه‌جويي و نظارت است. صرفه‌جويي كنيد و كيفيت را بالا ببريد و از هدر رفتن امكانات جلوگيري كنيد. آدم‌هاي قوي و مديران ثابت بالا سر كار بگذاريد و نظارت كنيد تا از اسراف جلوگيري شود.»[۴] در ادامه جلسه مصطفي ايزدي سؤال كرد كه برخورد با امريكا به چه صورت است و يگان‌ها چه آمادگي‌هايي بايد كسب كنند. محسن رضايي پاسخ داد كه پيروزي ما بر عراق به عنوان پيروزي عليه امريكا تلقي مي‌شود؛ چون امروزه همه به صراحت مي‌گويند امريكاييها آمده‌اند كه جلوي پيروزي ايران را بگيرند. قبلاً امريكاييها موذيانه شعار مي‌دادند كه نه مي‌خواهيم ايران پيروز شود و نه مي‌خواهيم عراق پيروز شود، اما الآن صريح مي‌گويند كه ما آمده‌ايم جلوي پيروزي ايران را بگيريم. و ما كوچك‌ترين موفقيتي كه عليه عراق به دست بياوريم، پيروزي عليه امريكا هم حساب مي‌شود؛ چون خواهند گفت امريكاييها آمدند كه از سقوط صدام جلوگيري كنند ولي ايراني‌ها نترسيدند و پيشروي‌شان را ادامه دادند و تسليم نشدند و سازش نكردند. بهترين وظيفه لشكرهاي نيروي زميني اين است كه معطل نكنند، سريع و جانانه دست‌هايشان را بالا بزنند و به خط دشمن هجوم كنند. منتها به عنوان احتياط نيروي دريايي نيز محسوب مي‌شوند و اگر احساس كرديم بعضي جاها در خليج فارس خطر جدي است از لشكرها استفاده مي‌شود. همچنين طبق برنامه‌ريزي، بخش مهمي از كار نيروي زميني از امسال به بعد مسئله جنگ نامنظم و جنگ داخل عراق است و ما بدون نبرد نامنظم كار چشمگيري در جبهه‌هاي جنگ نمي‌توانيم بكنيم. الان اولويت جنگ منظم و نامنظم يكسان است. نيروي زميني بايد برنامه‌ريزي كند كه يگان‌ها چه كار مي‌توانند بكنند.[۵] پس از آن محمدعلي جعفري فرمانده قرارگاه قدس سؤالي به اين مضمون مطرح كرد كه صِرف پيروزي نظامي چه تأثيري در روند جنگ مي‌گذارد و آيا عمليات‌ها را بايد همين‌طور ادامه بدهيم تا اينكه از پشتيباني عراق نااميد بشوند؟ فرمانده كل سپاه در پاسخ بحث مفصلي را مطرح كرد كه در واقع به نوعي بيان استراتژي و يا پيشنهاد يك استراتژي براي آينده جنگ بود. وي گفت: «ما به چند شكل مي‌توانيم پيروز بشويم: 1- راه نظامي كور كه مثلاً بكوبيم تا بغداد پيش برويم كه هر چه بين ما و ارتش عراق واقع مي‌شود (شهرها، خانه‌ها و …) از بين مي‌رود. اين يك پيروزي نظامي كور است. 2- با كمك ابرقدرت‌ها و كشورهاي ديگر پيروز بشويم. اين پيروزي سياسي ذلت‌باري است. 3- از نظر نظامي، اجتماعي و سياسي يك حمله گازانبري بكنيم و صدام را سقوط بدهيم. از جنبه نظامي به جاي اينكه قدم به قدم برويم، به حملات خود عمق بدهيم. استراتژيست‌هاي بزرگ دنيا مي‌گويند بزرگ‌ترين فاتح آن است كه كشور مقابل را سالم ببلعد. يعني اگر به جاي خيز دو سه كيلومتري، خيز ده بيست كيلومتري برويد، امكانات و نيروهاي دشمن سالم‌تر به دست شما مي‌افتد. هرچه ما قدم‌هاي‌مان بزرگ‌تر باشد، پيروزي‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌مان سريع‌تر و تلفات‌مان كم‌تر مي‌شود. البته اين يك بُعد كار است. البته تا بغداد ما نبايد چنين سرمايه‌گذاري‌هايي بكنيم مگر در شرايطي كه مثلاً تا يك ماه ديگر ما پنج ميليون رزمنده با اسلحه و امكانات داشته باشيم و از پنج فلش برويم مثلاً بغداد را دور بزنيم و همه شهرهاي عراق را سالم بگيريم. اما چون با اين وضعي كه داريم، اين در كوتاه مدت امكان‌پذير نيست و از طرف ديگر هم نمي‌توانيم همين طور قدم به قدم برويم و تا آخر اين طور با دشمن بجنگيم، پس اين خلأ را چطور پر كنيم؟ بُعد دوم اين راه‌حل، بُعد اجتماعي است؛ يعني جنگ داخل عراق. يعني اجتماع عراق را سازمان‌دهي كنيم و به آن تشكيلات بدهيم و آن را وادار كنيم به جنگيدن عليه رژيم عراق … ما اگر بتوانيم شرايط را آماده كنيم شايد بيش از بيست سي‌هزار نفر از مردم و عشايري كه رژيم عراق براي مقابله با ما مسلح كرده است، بيايند تسليم بشوند. پس مشكلِ بُعد نظامي و خلأ نرفتن تا بغداد به صورت سنگر به سنگر را از طريق مردم عراق مي‌توان پُر كرد. اين هم مستقيم و هم غيرمستقيم به پيروزي كمك مي‌كند. كمك غيرمستقيم‌اش اين است كه ارتش عراق را تجزيه مي‌كند و بخشي از نيروها و امكانات آن را به جبهه ديگر مي‌برد. كمك مستقيم‌اش هم اين است كه شما از عمليات نامنظم به سمت جايي كه مي‌خواهيد عمليات منظم بكنيد از نيروهاي داخل عراق استفاده مي‌كنيد و مثلاً به جاي اينكه با دو لشكر از عقب به دشمن بزنيد با ديده‌باني يك آدم شجاع و با سواد و كسي كه بتواند توپخانه را به خوبي هدايت كند، از داخل و از نزديك با دقت آتش توپخانه را روي دشمن هدايت كنيد و او را داغون كنيد و به ذلت بيندازيد؛ با يك توپخانه مختصر اما با يك ديده‌باني قوي. از ديگر كمك‌هاي جنگ نامنظم، جمع‌آوري اخبار و اطلاعات داخل عراق براي جنگ منظم است. اما هدف نهايي و آينده جنگ نامنظم اين است كه ما مردم عراق را سازمان‌دهي كنيم، كادر ساخته شده از مردم عراق داشته باشيم كه بلافاصله بعد از گرفتن بغداد، بدهيم دست خودشان اداره كنند كه اين كار به عهده قرارگاه رمضان است. پس جنگ عراق آيندة عراق را هم تشكيل مي‌دهد، هر كجا كه رسيديد از آنجا به بعد با حلقه‌اي كه از داخل عراق به شما وصل مي‌شود پيش برويد. بُعد يا پاية سوم راهِ حلِ سوم، سياست است. سياست يعني چه؟ كشورها در برخورد با ما سه دسته‌اند: كشورهايي كه با دشمن ما دوست هستند؛ كشورهايي كه ميانه هستند؛ كشورهايي كه با ما دوست هستند. براي هر دسته بايد برنامه داشته باشيم و با برنامه جلو برويم. ما با عمليات منظم و عمليات نامنظم (دو بُعد اول) را كِشت مي‌كنيم، اما آنجا كه بايد از آن ثمر بگيريم ميدان مبارزه سياسي است. ما اگر در جنگ منظم و نامنظم پيروزي نداشته باشيم، در ميدان مبارزه سياسي دست‌مان خالي است. به خارج از كشور برويم ]براي اقدامات ديپلماتيك[ مي‌گويند براي چي اينجا آمده‌ايد، ما را تحويل نمي‌گيرند. اما اگر پيروزي‌هاي نظاميِ پي‌درپي داشتيم، تشكيلات براي آينده عراق درست كرديم، داخل عراق را متزلزل كرديم و … آن موقع ديگر لازم نيست ما برويم، دنيا از ما مي‌خواهد كه در اين باره با آنها صحبت كنيم. چرا ميدان سياست لازم است؟ چون در غير اين صورت شما را متهم مي‌كنند كه اينها يك مشت آدم‌هاي نظامي كوري هستند كه مي‌خواهند همه چيز را از بين ببرند. در ميدان مبارزه سياسي بايد اولاً دوست‌هاي دشمن را كم كنيم و مانع بشويد كه دشمن دوست‌هاي جديدي پيدا كند. ثانياً دوستانمان را از دست ندهيم و سعي كنيم به دوستانمان اضافه كنيم. با ايجاد ترديد در دوست‌هاي دشمن، با كِشت‌هاي مناسب و انواع تدبيرها مي‌توانيم دنيا را نسبت به دشمن‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌مان متزلزل كنيم و دنيا را به دنبال خودمان بكشيم. اما اگر كِشت نكنيم يا كِشت‌مان ضعيف باشد ما را با ذلت تسليم مي‌كنند. همين دوستي ما با سوريه و ليبي و الجزاير موجب مي‌شود كه در كنفرانس سران عرب اينها نگذارند بحث اعراب و اسرائيل به بحث عرب و عجم تبديل شود يا از دوستي با كوبا و هند در كنفرانس غيرمتعهدها عليه حريف‌مان استفاده كنيم. الان مبارزه ما با امريكا حال و هواي جديدي در بسياري از كشورها پديد آورده و از انقلاب اسلامي و جمهوري اسلامي به خاطر درگيري مستقيم با امريكا احساس رضايت مي‌كنند. ما هر چه در جنگ منظم و نامنظم سرمايه‌گذاري بيش‌تري بكنيم، بهره‌اش در ميدان مبارزه [سياسي] به دست مي‌آيد. به ملل مستضعف مي‌گوييم ما داريم با امريكا مي‌جنگيم، ما مستقليم، شما هم مي‌توانيد زنده شويد و به اين ترتيب دوستانمان را روحيه مي‌دهيم، تشكل مي‌دهيم، سازمان‌دهي مي‌كنيم و از آنها استفاده مي‌كنيم. در سازمان ملل مي‌توانيم حرف بزنيم، پيام بدهيم. در دشمنانمان ترديد به وجود بياوريم يا بين آنها اختلاف ايجاد كنيم. با اين راه حل اولاً رژيم عراق سقوط خواهد كرد، ان‌شاءالله. ثانياً خودمان و مردم عراق كم‌تر تلفات مي‌دهيم. ثالثاً با سرعت بيش‌تري موفق مي‌شويم و ضمانت پيروزي زيادتر است. ضمن اينكه كار ما پيام انقلابي دارد يعني يك كار صِرف نظامي و كور نيست و جنگ‌مان هويت انقلابي خودش را حفظ كرده است.»[۶]
گزارش- 620
مشكلات و كمبودهاي يگان‌هاي سپاه و ناهماهنگي و نامشخص بودن تقسيم كار بين فرماندهي يگان‌ها و نواحي و استان‌هاي پشتيباني كننده يگان‌ها، از موضوعات ديگري بود كه در ادامه جلسه فرماندهان سپاه مطرح گرديد و چند تن از فرماندهان لشكرهاي اصلي سپاه به بيان آن پرداختند. مرتضي قرباني، فرمانده لشكر25 كربلا، خواستار مشخص شدن مسئوليت ائمه جمعه، استانداران و فرماندهان لشكرها در زمينه جنگ و پشتيباني از جنگ، برنامه‌ريزي و تقسيم كار بين آنها شد. قاسم سليماني، فرمانده لشكر41 ثارالله، ضمن بيان ناهماهنگي‌هاي موجود گفت كه ما در پي به كارگيري نيروهاي وظيفه هستيم، كه اين كار نياز به كادر دارد ولي ما كادر لازم را در اختيار نداريم. مشكلات ما ريشه‌يابي نشده. بين سپاه شهرها با لشكر در واگذاري نيرويِ كادر هماهنگي وجود ندارد. احمد كاظمي فرمانده لشكر8 نجف، نيز گفت كه با سخنراني كار جلو نمي‌رود و نمي‌شود تشكيلات راه‌اندازي كرد. تشكيلات بايد قانون داشته باشد. تشكيلات بسيجي از تشكيلات نيروي وظيفه بايد جدا باشد. نمي‌توان آنها را ادغام كرد. محمد باقر قاليباف، فرمانده لشكر5 نصر، نيز گفت كه بعد از حكم امام (درباره تشكيل سه نيرو در سپاه)، به سمتي رفتيم كه نيروي زميني، نيروي هوايي و نيروي دريايي در سپاه شكل بگيرد، اما در جهت شكل‌گيري يگان‌ها كاري نشده، الان بهاي بيش‌تري به پايگاه‌ها و نواحي داده مي‌شود. كادر ما كاهش پيدا كرده و به نواحي رفته‌اند، چون در يگان توجه لازم به آنها نمي‌شود. در پايان اين جلسه محسن رضايي براي حل مشكل نيرو و نيروي كادر گفت: اولين مسئله براي حل مسئله نيروي انساني و به كارگيري نيروي مشمول (وظيفه)، مسئله اعتقاد است؛ اگر اعتقاد باشد شما قانونش را هم مي‌نويسيد. شما آدم‌هاي ضعيفي نيستيد؛ از اول تا حالا بسيج را آورديد؛ برايش قانون نوشتيد، تشكيلات درست كرديد. اگر مشكل اول (اعتقاد به استفاده از نيروي وظيفه ) حل بشود، مي‌توانيد تشكيلاتش و قانونش را هم درست كنيد. ما دنبال نيروي ثابت، پاسدار وظيفه، پاسدار افتخاري كه حداقل دو سال، سه سال در جبهه ثابت باشد برويم، روي آن سرمايه‌گذاري كنيم، آموزش بدهيم، تشكيلات و قانون درست كنيم، همه اينها درست مي‌شود.[۷]
گزارش- 621
در جلسه‌اي كه شامگاه امروز در پادگان گلف (پايگاه منتظران شهادت) اهواز به مدت 140 دقيقه به طول انجاميد، محسن رضايي، علي شمخاني، رحيم‌صفوي، غلامعلي رشيد، مصطفي ايزدي، احمد غلامپور و محمدعلي جعفري به بحث درباره عمليات در منطقه ماووت، سمينار سراسري با حضور شخصيت‌هاي كشور براي پشتيباني از جنگ و وضعيت نامناسب پشتيباني يگان‌هاي رزم پرداختند. موضوع اصلي كه بيش‌تر وقت جلسه به آن اختصاص يافت، بررسي طرح مانور پيشنهادي قرارگاه كربلا براي عمليات در منطقه شرق بصره بود. در ابتداي جلسه درباره عمليات روي ارتفاعات منطقه ماووت و گرفتن ارتفاعاتي كه بتواند جاي پايي براي عمليات اصلي در منطقه شمال غرب باشد، يا ارتفاعاتي كه با استقرار در آن بتوان بر دشت‌ها، جادهها و نقاط تردد دشمن تسلط يافت، بحث شد. از جمله درباره عمليات روي ارتفاعات باني‌گدار، تپه منافقين، تپه جنگلي، قاميش،گرده‌رش و الاغلو و محاسن و معايب هر يك بحث گرديد و مشكلات عقبه، وضعيت جاده و اقدامات مهندسي و ميزان نيروي لازم براي آن بررسي شد. محسن رضايي ضمن تأكيد بر ضرورت اجراي عمليات گفت: «اينجا خوبي‌اش اين است كه مي‌شود به سرعت آماده شد. كوچك و جمع و جور است، مي‌شود زود عمل كرد و گرنه مي‌ترسيم ما تا آخر آبان هم بمانيم و باز نيرو كم بيايد يا نيايد، زمستان بشود و ما هيچ عمليات نكنيم.»[۸] در ادامه جلسه موضوع برپايي سميناري براي پشتيباني از جنگ مطرح شد كه فرمانده كل سپاه در اين باره گفت: «قرار است يك سمينار سراسري بگذارند همه شخصيت‌هاي كشور مي‌آيند، لباس رزم مي‌پوشند. در راديو تلويزيون وضع فوق‌العاده اعلام مي‌كنند. سه روز در راديو تلويزيون همه‌اش مارش مي‌زنند، اعلام آمادگي مي‌شود. مسئولين يكي يكي پيام مي‌دهند. شخصيت‌ها پيام مي‌دهند. لباس رزم مي‌پوشند. بعد از اينكه سمينار تمام شد و انعكاس يافت، از فردايش ديگر وضع عوض مي‌شود.» محسن رضايي، درباره نتيجة سمينار مي‌گويد: «مردم از مسئولين جدّيت مي‌خواهند. مردم مشكلي در انگيزه براي جنگ ندارند، فقط بايد در كشور و مسئولين جدّيت را ببينند تا بيايند. يعني ببينند كه مي‌ارزد بچه‌هايشان و وقتشان را بگذارند. اگر بفهمند مسئله جدي است مي‌آيند.» رحيم صفوي نيز درباره چگونگي همكاري دولت گفت: «به وزارتخانة‌ها بايد برنامه داد كه هر وزارتخانه بايد اين قدر امكانات، اين قدر پرسنل و اين كارهاي جنگ به عهده آنهاست.» محسن رضايي نيز افزود: «پول و تسهيلات در اختيارمان بگذارند، در يك همچون موقعيتي خود ما جا داريم كه كار بكنيم.»[۹] موضوع مشكلات يگان‌ها بحث بعدي بود؛ رحيم صفوي در اين باره گفت: «در اين جلسات كه هيچ مشكلي از اين لشكرها حل نمي‌شود، ما نه مشكل پرسنلي‌شان را حل كرديم، نه مشكل تداركاتي‌شان را. موعظه‌شان مي‌كنيم…. اينها واقعاً ماشين ندارند. همة كار لشكرها با وانت‌ها انجام مي‌شود كه دچار كمبود شديد هستند.» مشكل ديگر كمبود لاستيك براي وانت‌ها بود كه عوامل اصلي كمبود لاستيك چنين اعلام شد: افزايش تعداد خودروها، انتقال منطقه عملياتي به جبهه شمال غرب (كه موجب افزايش استهلاك لاستيك‌ها در مناطق ناهموار مي‌شود) و استهلاك خودروها كه خود موجب تشديد استهلاك لاستيك‌ها مي‌شود.[۱۰]
گزارش- 622
در ادامة مباحثي كه صبح امروز در جلسه فرماندهان سپاه درباره طرح‌هاي عملياتي در جبهه جنوب انجام گرفت، شامگاه امروز نيز اين بحث در جلسه‌اي با حضور برادران محسن رضايي، علي شمخاني، رحيم صفوي، غلامعلي رشيد، مصطفي ايزدي، احمد غلامپور، محمدعلي جعفري و غلامرضا محرابي ادامه يافت. در ابتدا فرمانده نيروي زميني سپاه گفت كه در جنوب پيشنهاد براي عمليات در هر سه منطقه فاو، جزاير مجنون و شلمچه مطرح بود ولي بعد همه به اين نتيجه رسيدند كه عمليات در منطقه شلمچه مناسب‌تر است. در اين منطقه هم عبور از كانال زوجي و گرفتن سرپلي در شرق اين كانال و هم پيشروي تا بصره مطرح است. دلايل پيشنهاد اين طرح نيز عبارت است از: 1ـ وضع خطوط دشمن، تك جبهه‌اي يا تك از جناح را امكان پذير مي‌كند. 2ـ داشتن تجربه عمليات كربلاي5، كه گرفتن سرپلي در آن سوي كانال، سبب فرو ريختن اين جبهه از منطقه عمليات مي‌شود. 3ـ گسترده كردن منطقه عملياتي. 4ـ رسيدن به هدف مناسب و چسبيدن به بصره. فرمانده كل سپاه مطرح كرد كه براي اين مانور مي‌توانيم 150 گردان نيرو اختصاص دهيم و اضافه كرد كه اين منطقه همه‌اش پاتك خور است (يعني دشمن از هر سمت مي‌تواند پاتك اجرا كند). فرمانده قرارگاه كربلا نيز تأييد كرد كه البته دشمن از هر سمت فشار مي‌آورد ولي بخشي از منطقه براي دشمن در اولويت است و فشار بيش‌تري خواهد گذاشت. محسن رضايي افزود كه اين طور نيست كه عمليات در اينجا مثل عمليات كربلاي5 باشد؛ چون در اين زمين ما از رو به رو به دشمن مي‌زنيم ولي در كربلاي5 از جناح به دشمن زديم. … اگر دشمن جهت تك ما را نداند اين بهترين طرح است، ولي چون دشمن مانور ما را حدس مي‌زند بايد در مبناي طرح تغييراتي داد. وي از جمله معايب اين طرح را لزوم به كارگيري نيروي زياد، درگير شدن با دشمن در يك خط وسيع و عدم امكان غافل‌گيري دشمن ذكر كرد. وي گفت كه با وجود اين سه موضوع، ميزان موفقيت كم است هر چند هدف، هدفي ارزشمند است. در ادامه جلسه موضوع غافل‌گيري و اهميت آن براي موفقيت و اينكه در اين منطقه امكان غافل‌گيري دشمن بعيد است، مورد بحث قرار گرفت. محسن رضايي معتقد بود در عمليات‌هاي گذشته هر كجا دشمن جهت تلاش اصلي ما را مي‌دانست ما موفق نشديم و عمليات‌هاي والفجرمقدماتي، رمضان و كربلاي4 را از شواهد اين نظر ذكر كرد. از سوي ديگر، غلامعلي رشيد بر اين باور بود كه اگر توان و قدرت بالاتري نسبت به دشمن به كار گيريم، در حين هشياري دشمن هم امكان موفقيت وجود دارد و شواهد آن را موفقيت در عمليات‌هاي ثامن‌الائمه، فتح‌المبين و بيت‌المقدس بيان كرد. وي تأكيدكرد كه در عمليات فتح‌المبين دشمن هم از زمان عمليات و هم از مكان حمله اطلاع داشت ولي توان ما آن قدر بالا بود كه هيچ كاري نتوانست بكند. در اين باره بحثي طولاني درگرفت كه در جريان آن محسن رضايي هشياري دشمن نسبت به تلاش اصليِ قواي خودي را در عمليات‌هاي مذكور رد مي‌كرد و غلامعلي رشيد نيز با ذكر شواهدي بر هشيار بودن دشمن در اين عمليات‌ها پافشاري مي‌كرد. در ادامة جلسه بحث طرح مانور و بررسي محورهاي مختلف در منطقه شلمچه ادامه يافت و پس از آن وضعيت گسترش دشمن در منطقه بررسي گرديد. معاون اطلاعات قرارگاه كربلا گفت كه در اين منطقه لشكر5 مكانيزه با سه تيپ مستقر است و لشكر3 زرهي در احتياط آن قرار دارد. يعني در مجموع شش تيپ زرهي و مكانيزه دشمن در منطقه مستقر است و اين دو لشكر حدود 400 تانك و 200 نفربر در اختيار دارند.[۱۱] فرمانده كل سپاه براي حل مشكل هشياري دشمن در منطقه جنوب گفت: «به قرارگاه رمضان بگوييم جنگ را به اطراف موصل، بغداد و كركوك بكشاند؛ آن موقع اينجا ]منطقه جنوب[ طوري مي‌شود كه با تظاهرات هر جا خواستيد مي‌توانيد عمل كنيد. اگر بشود هشت ماه تا يك سال ديگر جنگ نامنظم را به اطراف موصل، كركوك و بغداد بكشانيم، مطمئناً حدود 50 درصد قواي دشمن به سمت اين مناطق مي‌روند. ما اطراف بغداد برويم و هر دو سه روزي يك ]گلولـه[ ميني‌كاتيوشا بزنيم توي شهر، صحنة درگيري درست كنيم، نه اينكه بغداد را آزاد كنيم. اين كار بستگي به تصميم خودمان دارد، الان شناسايي‌ها تمام شده، ايده‌هايمان تمام شده، ديگر بستگي به سرمايه‌گذاري خودمان دارد… دشمن در جنگ نامنظم هم كه زرهي به دردش نمي‌خورد، مجبور است 50 درصد قوايش را به اين مناطق بياورد و در جنوب مجبور مي‌شود كه براي اولين بار تانك‌هايش را توي خط بياورد.»[۱۲] شيوة اجراي عمليات و چگونگي آماده شدن براي عمليات به گونه‌اي كه حساسيت دشمن برانگيخته نشود، در ادامه جلسه بررسي شد. نظر فرمانده قرارگاه كربلا اين بود كه از هرگونه تغييري در منطقه عملياتي شلمچه كه موجب هشياري دشمن شود، پرهيز گردد. مثلاً يگان‌هايي كه حدود شش ماه است در خط پدافندي شلمچه مستقر هستند - لشكرهاي 17 علي‌ابن‌ابي‌طالب(ع)، 19 فجر و 31 عاشورا - عهده‌دار آغاز عمليات و خط‌شكني شوند و در پي آن بلافاصله يگان‌هاي آماده ديگر وارد منطقه شوند و از هم اكنون تا آغاز عمليات در منطقه اقدامات به صورت عادي و به همان شيوه شش ماهة گذشته ادامه يابد و هيچ تغيير عمده‌اي صورت نگيرد و حتي واحد حفاظت، از اقدامات حفاظتي كه به طور معمول قبل از عمليات‌ها انجام مي‌دهد خودداري كند؛ زيرا همين اقدامات كنترلي، دشمن را حساس مي‌كند. از سوي ديگر، چون در اين منطقه قبلاً كار شده، عقبه‌سازي شده، اورژانس هست و … نياز زيادي به آماده‌سازي منطقه و نقل و انتقالات نيست. حتي ستون‌كشي و انتقال نيرو به خط هم به عنوان تعويض و جايگزيني نيرو انجام شود نه اينكه انتقال نيرو براي عمليات. همچنين بي‌سيم‌ها هم مثل چند ماه گذشته فعال باشند و تغييرات عمده‌اي در مكالمات صورت نگيرد. فرمانده كل سپاه ضمن مفيد شمردن اين شيوه، آن را كافي نمي‌دانست، لذا گفت: اينجا چون ارزشمند است، اگر دشمن احتمال يك هزارم حمله ما را بدهد، هشياري و آماد‌گي‌اش را از دست نمي‌دهد، چون ارزشش خيلي بالاست. در ادامة جلسه با پيگيري بحث طرح مانور در منطقه شلمچه، چگونگي اجراي عمليات با 150 گردان نيروي رزمنده مطرح گرديد. احمد غلامپور بر اين نظر بود كه با اجراي عمليات در منطقه‌اي كه عمليات كربلاي8 اجرا شد (شرق كانال زوجي به سمت غرب)، كل توان صرف مي‌شود تا يكي دو خط دشمن تصرف شود، ولي چيزي به دست نمي‌آيد. در اينجا محسن رضايي از برادران حاضر خواست كه پيشنهاد‌هايشان را براي عمليات با 150 گردان مطرح كنند. در ابتدا علي‌شمخاني و احمد غلامپور بحث دربارة عمليات در منطقه فاو را بي‌فايده ذكر كردند. محورهاي ترابه و عزير در منطقه هور، محورهاي ديگري بود كه براي عمليات مطرح گرديد. محسن رضايي در اين باره گفت: «آنجا براي موقعي خوب است كه ما قواي دشمن را در ]جبهة[ شمال درگير كنيم. چيز عظيمي مي‌شود اگر ما دست پيدا كنيم به منطقه آبگرفتگي‌هاي شمال بصره و جاده را بگيريم، يعني بتوانيم جادة خندق را باز كنيم.» در ادامة جلسه وضعيت اين منطقه، جادهها و آبگرفتگي‌هاي آن بررسي شد. سپس پيشنهاد ديگري مبني بر درگيري دو سه روزه‌اي با دشمن در اين منطقه و كشيدن دشمن به اين منطقه و سپس عمليات در شلمچه مطرح گرديد و در ادامه محورهاي عمليات در منطقه هور به بحث گذاشته شد. در مجموع با وجود بررسي‌هاي مفصلي كه در اين جلسه درباره منطقه‌هاي مختلف عملياتي در جبهة جنوب انجام شد، ولي نتيجه‌اي قطعي براي انتخاب يكي از مناطق جهت اجراي عمليات گسترده به دست نيامد.[۱۳]
گزارش- 623
آخرين جلسه امروز فرماندهان سپاه در پادگان گلف اهواز، از اواخر شب با حضور برادران محسن رضايي، علي شمخاني، رحيم صفوي، غلامعلي رشيد، مصطفي ايزدي، محمدباقر ذوالقدر، ايرج مسجدي و اصغر مقدم برگزار شد. در اين جلسه گزارشي از فعاليت‌هاي قرارگاه رمضان ارائه گرديد و طرح‌هاي اين قرارگاه براي اجراي عمليات‌هاي نامنظم بررسي شد. فرمانده قرارگاه رمضان در گزارشي از فعاليت‌هاي اين قرارگاه در داخل خاك عراق گفت: تيپ هوابرد مأموريت اصلي‌اش اجراي طرح عاشورا است كه امكانات مورد نياز براي اجراي اين طرح در اختيارشان قرار گرفته و در حال انتقال آنها هستند. قرار است ضمن آماده شدن براي اجراي اين مأموريت، طرح‌هاي ديگري آماده كنند و هدف‌هايي را در شهر موصل، پايگاه هوايي و مراكز ديگر شناسايي و روي آن كار كنند. همچنين بخشي از تيپ مالك‌اشتر كه قرار است همراه فرمانده تيپ براي مأموريت به داخل عراق بروند، امكانات مورد نيازشان هم عمدتاً منتقل شده است. اين تيپ قرار است تا آخر زمستان آنجا بمانند. به اينها هدف‌هاي استراتژيك داده‌ايم كه بروند كار كنند. در محور قرارگاه فتح (تحت امر قرارگاه رمضان) نيروهاي لشكر ]تيپ[ پاسداران در "كاني‌تو" و نيروهاي لشكر بدر در "برگلو" هستند؛ چون عمليات (در منطقه ماووت) 20 روز تعويق افتاد، قرار شد آنجا بمانند تا زمان عمليات، همچنين اينها قرار است براي آزادسازي "دوكان" با اتحاديه ميهني به طور مشترك كار كنند. در صورت امكان، تأسيسات سد دوكان را هم قرار است منهدم كنند… دكل‌هاي برق دوكان و اربيل را هم زده‌اند…. همچنين براي عمليات روي تأسيسات باباگورگور (باباگرگر) و پايگاه‌هاي آن قرار است كار شود. اتحاديه هم براي مشاركت در اين كار اعلام آمادگي كرده است. اين منطقه از نزديك شناسايي شده و از تأسيسات آن عكس هم گرفته‌اند. از نيروهاي لشكر بدر حدود200 نفر نيز در قره‌داغ هستند كه منتظرند عمليات كنند. مجموعه‌اي از عمليات‌ها را تا بغداد به آنها پيشنهاد كرده‌ايم كه مشغول شناسايي اهداف هستند و قرار است عمل كنند. تيپ 75 ظفر هم در منطقه قره‌داغ حدود 50 نفر نيرو دارد كه با توجه به سرد شدن هوا و امكان بسته شدن راه به طور كامل، قرار شد تا 15 روز آينده فقط وسايل ببرند. محمدباقر ذوالقدر اضافه كرد: با توجه به تأكيدي كه آقاي هاشمي داشت، روي تأسيسات و مراكز اقتصادي كار مي‌شود و از جمله اهداف مهم اقتصادي در منطقه، تأسيسات سد دربندي‌خان است كه مشغول كار روي آن هستند. الان يك آتشبار خودمان در "دزلي" است كه روزها با آن عمليات مي‌كنند كه گزارش داده‌اند امروز با ديده‌باني پادگاني را نزديك شهر حلبچه زده‌اند كه عقبة يك تيپ است. گفته‌اند كه انبارهاي مهماتش را زده‌اند كه مدت‌ها مي‌سوخته است. امروز همچنين روي محل تجمع مشترك گروه‌هاي دمكرات، كومه‌له و منافقين در نزديكي بياره آتش ريخته‌اند كه گفته شده عده‌اي از ضدانقلابيون كشته و عده‌اي مجروح شده‌اند. همچنين تأسيسات برق پادگان "كاني‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌پانكر" را امروز زده‌اند. علي‌اي‌حال امكان كار ديده‌باني در اينجا هست، تا خانقين براي ما امكان ديده‌باني وجود دارد. محسن رضايي تأكيد كرد: ديده‌باني خيلي مهم است. ديده‌بان بايد يك آدم قوي باشد، در حد فرمانده تيپ. اگر اين كار را بكند فقط كافي است هر جا چهار و پنج قبضه توپ بگذاريم و يك روز در ميان آتش بريزيم؛ اينها چنان انهدام مي‌شوند كه بسياري از جاها را رها كرده و مي‌روند. محمدباقر ذوالقدر: ما وجب به وجب اينجا را مي‌توانيم با آتش بزنيم، منتها مشكلِ آتش داريم.[۱۴] وي ضمن ابراز ناراحتي از وضعيت عملياتي كه قرار بود قرارگاه رمضان و قرارگاه نجف به طور مشترك در منطقه ماووت اجرا كنند، پيچيده‌ترين كار را هماهنگي عمليات منظم و عمليات نامنظم ذكر كرد و گفت كه ديگر وارد كار مشترك نمي‌شويم مگر مطمئن شويم قرار است سرمايه‌گذاري جدي شود. فرمانده كل سپاه پيشنهاد كرد كه عملياتي طراحي شود كه مثلاً سه هزار تن از رزمندگان خودي به منطقه قلعه‌ديزه منتقل شوند و در آنجا به طرف مراكز اصلي نظامي و تسليحات و مهمات عراق در منطقه عمليات كنند و تجهيزات آنها را به غنيمت بگيرند، كه قرار شده روي اين طرح كار شود. همچنين پيشنهاد طرحريزي و اجراي عملياتي روي تپه منافقين - كه موجب تسهيل در اجراي عمليات‌هاي ديگر مي‌شود - در ادامة اين بحث مطرح گرديد. مسئول ستاد قرارگاه رمضان (ايرج مسجدي) نيز گفت كه هماهنگي عمليات منظم و نامنظم بسيار مشكل است؛ چون در عمليات منظم نظرها و طرح‌ها به سرعت عوض مي‌شود و مشكلي هم بروز نمي‌كند، ولي در عمليات نامنظم، كار كُند است و تغيير طرح‌ها به سادگي امكان‌پذير نيست و بسيار دشوار است. وي درباره انتقال نيروي زياد به داخل عراق گفت: وقتي نيروي انبوه داخل عراق برود در آنجا دشمن مي‌بيند، منطقه لو مي‌رود و گراني و قحطي ايجاد مي‌شود. فرمانده كل سپاه در پايان گفت كه آماده شويد نيروي منظم را داخل عراق ببريد و كار منظم را از داخل عراق بكنيد.[۱۵]
گزارش- 624
بعد از آخرين جلسه امشب، نشستي با حضور برادران محسن رضايي، علي شمخاني، رحيم صفوي و غلامعلي رشيد تشكيل گرديد كه در آن مسئله بودجه سپاه، چگونگي تقسيم بودجه نيروي زميني سپاه، و شكل منظم دادن به آن و چگونگي صرفه‌جويي در بودجه‌ها و تأمين كسري بودجه، چگونگي تأمين اقلام مورد نياز و هماهنگي با وزارت سپاه بررسي گرديد.[۱۶]
گزارش- 625
امروز اقدامات قرارگاه تاكتيكي فتح (تابع قرارگاه رمضان) براي هماهنگي عمليات‌هاي نامنظم در شمال عراق ادامه يافت. در گزارش امروز راوي قرارگاه فتح آمده است: صبح امروز افراد معرفي شده از اتحاديه ميهني براي شناسايي تأسيسات دوكان به اتفاق نيروهاي شناسايي خودي به سمت اين تأسيسات و مواضع دشمن حركت كردند. همچنين مقرر شد كه نيروهاي تخريب به گزيله بيايند و امكانات موجود را بررسي كنند. از سوي ديگر، فرمانده قرارگاه فتح در تماسي با فرمانده قرارگاه رمضان درخواست لباس‌گرم، كيسه خواب و پتو كرد كه برادر ذوالقدر مشكل كمبود بودجه را براي تهيه اقلام مورد نياز مطرح كرد. برادر جعفري هم گفت كه اگر امكانات نرسد، توانايي نيروها ضعيف مي‌شود. وي همچنين بر ارسال سريع اطلاعات فني تأسيسات سد دوكان تأكيد كرد. بعدازظهر امروز در جلسه‌اي با حضور فرمانده قرارگاه فتح و رهبر اتحاديه ميهني كردستان عراق (جلال طالباني) و "شيردل" يكي ديگر از مسئولان اين اتحاديه، طرح چند عمليات نامنظم بررسي شد و هماهنگي‌هايي صورت گرفت. ابتدا منطقه دوكان مطرح شد كه جلال طالباني ضمن بيان اينكه احتمال حمله زرهي دشمن هست، گفت: به نظر من موشك ماليوتكا را در سه جا بگذاريم: راه كتل - كاني‌خان، راه خلكان - دوكان، و قره سرت. وي افزود: حمله در همه محورها در يك زمان شروع شود و فقط در مقابل پادگان با نيم ساعت تأخير آغاز شود كه وقتي نيروهاي دشمن از آنجا براي كمك به محورهاي ديگر مي‌روند و پادگان تضعيف مي‌شود، آنجا را بگيريم كه مركز فرماندهي منطقه سقوط مي‌كند. برادر جعفري ضمن بيان اينكه با اين طرح كاملاً موافق هستيم، درباره حمله به مراسم رژيم عراق در سليمانيه گفت اگر مراسم در منطقه مسكوني باشد، براي زدن آن با توپخانه محدوديت داريم؛ چون ممكن است توپ به منازل مردم بخورد. وي گفت كه چند نفر از افراد لشكر بدر آماده‌اند كه در سليمانيه عملياتي نظير عملياتي كه در بعقوبه كردند، اجرا كنند. اگر شما اينها را به شهر برسانيد و اينها بتوانند به جايگاه حمله كنند، رژيم عراق واقعاً مي‌ترسد. جلال طالباني با اين طرح موافقت كرد. فرمانده قرارگاه فتح همچنين گفت كه دو تن از برادران عرب ]از نيروهاي لشكر بدر[ آماده‌اند كه بروند ميشراق (تأسيسات نفت منطقه كركوك) را شناسايي كنند و امكانات لازم را برآورد كنند. جلال طالباني نيز تأكيد كرد كه بايد هر چه سريع‌تر نيرو ببريم و در يك مرحله انجام دهيم، چون دشمن هشيار است و احتمال دارد لو برود. در ادامه جلسه بحث تأمين مهمات و انتقال تجهيزات براي مجاهدين مجلس اعلا و لزوم همكاري اتحاديه در اين زمينه مطرح شد كه اتحاديه اين همكاري را پذيرفت. پس از آن جلال طالباني گفت: «اگر موافق باشيد در مورد عمليات دوكان مي‌خواهيم يك كار سياسي بكنيم و اعلام كنيم كه اين يك كار مشترك است و در مورد قدرت ما ظلم نشود و اسم ما اول آورده شود و اسم خودتان را هر طوري مي‌خواهيد بياوريد. تبليغات بكنيم و حكيم (رئيس مجلس اعلا) و ما مصاحبه كنيم كه اين يك كار مشترك است كه اين اولش است و پايانش در بغداد است. پاية يك كار سياسي را با خون بنا بگذاريم و بعد چندين كار ديگر در دوكان و كركوك با هم بكنيم و در دنيا صدا كند كه كُرد و عرب با هم عمليات مي‌كنند و مي‌توانند شالودة جبهه عراقي باشد.» فرمانده قرارگاه فتح نيز گفت كه اتفاقاً اين طور هم هست. ما يك محور از كار را در كركوك به عهده مجلس اعلا گذاشته‌ايم و اگر هم‌زمان با سفر شما به ايران باشد، خوب است كه بتوان روي آن تبليغات كرد. طالباني افزود كه دشمن از اين خيلي مي‌ترسد كه جمهوري اسلامي، كُرد و عرب را با هم متحد كرده است. برادر جعفري نيز اضافه كرد كه منافع زيادي براي همه دارد. اصل كار ضربة قويِ اقتصادي به رژيم عراق است. از نظر نظامي تصرف يك شهر (كركوك) است. فقط سرعت مهم است. جلال طالباني ضمن اعلام آمادگي تأكيد كرد كه بله، كركوك شهر بزرگ سياسي، اقتصادي و تفريحي است. در جلسة ديگري كه عصر امروز با حضور فرمانده قرارگاه فتح و چند تن از مسئولان نظامي اتحاديه ميهني كردستان (شيردل، فريدون، قادر و ملازم‌عمر) تشكيل شد، چگونگي اجراي عمليات عليه مراسم دولتي عراق كه قرار است در سليمانيه برگزار شود و احتمالاً حسن‌المجيد (از سران رژيم عراق) در آن شركت خواهد كرد و چگونگي انتقال سلاح‌هاي مناسب به نزديكي محل مراسم، بررسي شد. در ادامه جلسه چگونگي تقويت پايگاه‌هاي خودي در داخل عراق، تأمين آذوقه، مهمات و سلاح، چگونگي انتقال نيرو به منطقه به تعداد زياد و همچنين تقويت پايگاه‌ها با سلاح‌هاي سنگين، ادوات، سلاح و سلاح‌هاي ضدزره و پدافند هوايي براي اجراي عمليات، در منطقه كركوك بررسي شد. برادر جعفري تأكيد كرد كه چون مي‌خواهيم به كركوك برسيم، ارتفاعاتي مثل چرماوند، پيرمگرون و آسوس بايد حفظ شود و به دست دشمن نيفتد و حتي در صورت لزوم سنگر زده شود و سيم‌خاردار و مين‌گذاري شود. فريدون نيز گفت ما در وهله اول نياز به تجهيزات زرهي و سپس پدافند هوايي، خمپاره120 ميلي‌متري و ميني‌كاتيوشا داريم و در نهايت نيرو لازم است. فرمانده قرارگاه فتح در پايان جلسه گفت: نظر ما اين است كه كل مركزيت اتحاديه اين عمليات را تقبل كند و دفتر سياسي و كميته مركزي آن نيز وارد كار شوند و مسئوليت انتقالات، تهيه آذوقه و مهمات، اسكان نيروها و … را به عهده بگيرند. فريدون نيز در پايان گفت: تنظيم اين زحمت نيست. ما فردا با برادران صحبت مي‌كنيم و از تجربيات شما هم استفاده مي‌كنيم و به نام خدا شروع مي‌كنيم.[۱۷]
گزارش- 626
در جلسات امروز نيروي دريايي سپاه‌پاسداران موضوع پدافند سواحل و جزاير ايران در خليج فارس و تعهدات نواحي براي تأمين نيروي مورد نياز و همچنين اهداف مناسب براي حملة موشكي به دشمن بررسي شد. جلسه اول با حضور چندتن از مسئولان نيروي دريايي و مسئولان پرسنلي ستاد كل سپاه و بسيج تشكيل گرديد. در اين جلسه مجموع گردان‌هايي كه براي پدافند سواحل و جزاير ايران در خليج فارس مورد نياز است، اعلام شد. همچنين پس از بررسي‌هايي كه در اين جلسه صورت گرفت، در نهايت تعهدات هر ناحية سپاه‌پاسداران براي تأمين نيروي مورد نياز مشخص گرديد و قرار شد استان‌هاي فارس، هرمزگان، مازندران، خراسان، كرمان، اصفهان، خوزستان و لشكرثارالله به تعداد مقرر شده در اين جلسه، براي پدافند منطقه خليج فارس اختصاص دهند.[۱۸] در جلسه ديگري كه بعد از ظهر امروز با حضور جانشينِ فرمانده و معاون اطلاعات نيروي دريايي سپاه و مسئولان يگان موشكي سپاه برگزار شد، اهداف مناسب براي حمله موشكي به دشمن در مقابل تهاجمات دشمن و همچنين چگونگي شناسايي نقاط مناسب بررسي گرديد و مسئولان يگان موشكي براي اجراي عمليات پس از تصويب اهداف، اعلام آمادگي كردند.[۱۹]
گزارش- 627
امروز تأسيسات نفتي آغاجاري و جزيره لاوان هدف حمله هوايي عراق قرار گرفت. در حمله امروز دشمن به تأسيسات نفتي آغاجاري كه در ساعت 12:45 انجام شد، ايستگاه يونيت2 هدف قرار گرفت و خساراتي به آن وارد شد و 4 تن از پرسنل تأسيسات دچار موج گرفتگي شدند.[۲۰] همچنين در ساعت 15:20 سه هواپيماي دشمن به حريم هوايي جزيره لاوان تجاوز كردند. خبرگزاري جمهوري اسلامي به نقل از يك مقام مسئول در ستاد مشترك ارتش جمهوري اسلامي ايران اعلام كرد از مجموع سه هواپيماي مهاجم عراقي كه قصد بمباران تأسيسات جزيره لاوان را داشتند، يك فروند سرنگون شد و يك فروند ديگر با تحمل خساراتي به حريم هوايي عراق گريخت كه از سرنوشت آن اطلاعي در دست نيست.[۲۱] از سوي ديگر، سخنگوي ارتش عراق ادعا كرد كه هواپيماهاي جنگي اين كشور در ساعت 19:30 يك نفتكش را در نزديكي سواحل ايران هدف قراردادند و سالم به پايگاه‌هاي خود بازگشتند.[۲۲]
گزارش- 628
در منطقه سردشت چته‌هاي "هيز اربابا" و "هيز پيشوا" از حزب دمكرات بر سر راه برگشت نيروهاي جندالله سپاه سردشت كمين گذاشته بودند كه در اين كمين 15 تن از رزمندگان شهيد و 2 تن مجروح شدند و 2 خودرو آنها منهدم گرديد. در اين درگيري از عناصر ضدانقلاب يك تن كشته شد.[۲۳] در سقز نيز گروهي از چته‌هاي گروه كومه‌له به طرف پايگاه عملياتي ژاندارمري در نزديكي روستاي "قلعه جقه" واقع در شرق سقز آتش گشودند و پس از ساعتي درگيري و مقابله و مقاومت نيروهاي ژاندارمري متواري شدند.[۲۴]
گزارش- 629
در پي حمله ارتش عراق به مناطق آزاد شده قره‌داغ در جنوب استان سليمانيه و دادن مهلت دو روزه به مردم براي تحويل فرزندان خود به ارتش ]ر.ك.به: روزشمار 28/7/1366[، نيروهاي رژيم بغداد وارد قره‌داغ شدند و با مواد منفجره و بلدوزر به انهدام خانه‌هاي اهالي اين شهر پرداختند. تاكنون روستاهاي تله‌زيت، سويراوه، قاره‌مان، تيمار، ياغي‌سرو، گرزيل، فرجانه و جولانه با خاك يكسان شده‌اند. رژيم عراق همچنين نيروي زيادي را در مناطق كاني پانكه، پادگان تانجه و زارين دربندي‌خان جمع‌آوري كرده و قصد دارد به تعرضات خود در اين منطقه ادامه دهد. از سوي ديگر، نيروهاي معارض عراقي و نيروهاي تيپ75 ظفر سپاه‌پاسداران در عملياتي مشترك به دكل تقويت رادار قره‌داغ واقع در جنوب استان سليمانيه يورش بردند و نيروهاي حفاظتي اين تأسيسات به استعداد يك گردان خفيفه و يك گردان از نيروهاي مخصوص ارتش عراق را متلاشي و تعدادي از اين نيروها را كشته يا زخمي و عده‌اي را اسير كردند. روز بعد از اين عمليات، ارتش عراق با تقويت و جمع‌آوري نيروهاي خود در اين منطقه، وارد شهر قره‌داغ شد و كليه خانه‌هاي مردم را با لودر و بلدوزر و تانك تخريب و شهر را با خاك يكسان كرد.[۲۵]
گزارش- 630
نيروهاي داوطلب مردمي امروز از شهرهاي شيراز، تبريز، اروميه، همدان، زنجان، گرمسار، نيشابور، سمنان و جهرم راهي جبهه‌هاي جنگ شدند. اين نيروهاي رزمي و رزمي - تخصصي كه در قالب كاروان حماسه‌سازان عاشورا سازمان‌دهي شده بودند، با بدرقه مردم شهرهاي فوق به سوي جبهه‌هاي نبرد حركت كردند.[۲۶]
امروز نيروهاي داوطلب با بدرقه مردم از شهرهاي مختلف عازم جبهه‌هاي نبرد شدند. خبرگزاري يونايتدپرس در گزارشي ادعا كرد كه ايران توان بسيج گسترده مردم را ندارد. در اين گزارش آمده است: «ايران اعلام كرده است كه براي مبارزه با شيطنت‌هاي شيطان بزرگ و هم‌پيمانان آن در خليج فارس يك نيروي جديد 500 هزار نفري در طول سواحل جنوبي خود مستقر خواهد كرد، اما تحليل‌گران گفتند تنها در صورتي كه روحانيت ايران اعلام بسيج عمومي كند اين كشور قادر به تدارك يك چنين نيرو و آن هم از طريق جذب خيل نيروهاي بيكار خواهد بود.»[۲۷]
گزارش- 631
به دنبال اعلام تحريم اقتصادي امريكا عليه ايران، رئيس‌جمهور و نخست‌وزير ايران آن را طرحي بي‌اثر خواندند كه با پاسخ قاطع ايران روبه‌رو خواهد شد. رئيس‌جمهوري اسلامي ايران با اشاره به تحريم اقتصادي و تهديدات امريكا عليه ايران گفت: «تهديد امريكا براي تحريم ما مطرح مي‌شود تا احساس رعب و وحشت كنيم، اما ما بسيار قوي‌تر از آن هستيم كه دشمنان فكر مي‌كنند. آن روز كه ما احساس كنيم كه از معبر تنگه هرمز كشتي به مقصد ايران وارد نمي‌شود، اجازه نخواهيم داد كه هيچ كشتي براي هيچ كشوري وارد خليج فارس شود.»[۲۸] نخست‌وزير نيز در يك گفت‌وگوي تلفني با سيماي جمهوري اسلامي گفت: «ريگان بعد از شكست سياست‌هايش در خليج فارس در كنگره و همچنين در رابطه با مسائل اقتصادي، دنبال يك كسب آبرو براي خودش هست و مسئله تحريم اقتصادي ايران را عنوان كرده تا ژست فاتحانه‌اي حداقل در يك مورد براي خودش بگيرد و غافل از اينكه بالاخره واقعيت‌ها روشن مي‌شود و افكار عمومي امريكا بعداً در اين زمينه اطلاعاتي را دريافت خواهد كرد كه آن چيزي كه ريگان ادعا كرده، در حقيقت چيزي نيست كه او گفته باشد؛ به خاطر اينكه از 5 تا 6 سال قبل خود دولت جمهوري اسلامي براساس بخشنامه‌اي خريد هرگونه كالا از امريكا را اعم از تجاري و نظامي ممنوع كرده است. غير از اين ما بر اساس دستور حضرت امام كه فرمودند "ما رابطه با امريكا را مي‌خواهيم چه كنيم"، كلاً ارتباط تجاري و وارداتي با امريكا نداشته‌ايم به جز مقداري اندك و ناچيز.» وي افزود: «براساس تبصره‌اي كه در اين بخشنامه هست ما در حقيقت در ارتباط با تجارت خارجي، امريكا را از ليست كشورهايي كه ما از آنها كالا وارد مي‌كنيم خارج كرديم و اين چيزي كه ريگان ادعا كرده يك حرف پوچ ]است[ و جنبه حيثيتي دارد و هيچ اثري نمي‌تواند در اقتصاد ما بگذارد. در مورد نفت كه گفته‌اند نفت نمي‌خرند، ما مستقيم به امريكا نفت نمي‌فروختيم اما به بازارهاي جهاني مي‌فروختيم كه احتمالاً از اين طريق امريكا بخشي از نفت ]مورد نياز[ خود را تأمين كرده است. ما در رابطه با نفت هيچ‌وقت مشكلي نداشته‌ايم و با بازار جهاني، قوي برخورد مي‌كنيم. گذشته از امريكا كه ما هيچ ارتباطي با آن نداريم با كشورهاي ديگري هم كه خواسته‌اند از ما كم خريد كنند و يا اين چنين حركاتي داشته باشند، به خاطر تسلطي كه روي بازار خودمان داريم بلافاصله محدوديت براي واردات آنها به ايران ايجاد كرده‌ايم كه بنده اين موضع را به عنوان يك موضع رسمي دولت اعلام مي‌كنم، گرچه ما فكر نمي‌كنيم اين ديوانگي‌هاي ريگان مورد اعتنا قراربگيرد و در سطح جهاني اثر داشته باشد. موضع‌گيري ريگان يك موضع‌گيري انفعالي است و تنها جنبه مصرف داخلي براي امريكا دارد.» مهندس‌موسوي اضافه كرد: «موضع‌گيري اخير ريگان با بحران اقتصادي كه چند روز است بر امريكا حاكم شده ارتباط دارد؛ از جمله سقوط ارزش سهام در امريكا كه بزرگ‌ترين بحران‌هايي است كه به خاطر سياست‌هاي تورمي و تورم‌زاي ريگان بر امريكا حاكم شده و صحبت ضررهاي ده‌ها ميلياردي براي سهام‌داران هست و مردم امريكا بايد عواقب اين امر را بچشند. ديگر بحث كم كردن كسري بودجه است كه دست و پاي امريكا را در سراسر جهان براي اعمال سياست‌هايش محدود مي‌كنند.»[۲۹] راديو مونت كارلو درباره سخنان رئيس‌جمهوري اسلامي ايران گفت: «ايران اعلام كرد در صورت توافق بر سر اعمال تحريم اقتصادي اين كشور، تنگه هرمز را خواهد بست. اين تهديد تازه ايران به بستن تنگه‌هرمز درپي اعلان پرزيدنت ريگان داير بر تصميم ايالات متحده به متقاعد ساختن كشورهاي هم‌پيمان جهت پيوستن به تحريم اقتصادي عليه ايران صورت مي‌پذيرد. ايران پيش‌تر نيز تهديد كرده بود در صورتي كه حملات عراق مانع از صدور نفتش بشود، تنگه‌هرمز را كه قسمت عمده نفت جهان غيركمونيستي از آن مي‌گذرد خواهد بست، ليكن تهديد امروز ايران از سوي عالي‌ترين مقام ايران اعلام شده و مسئله بستن تنگه‌هرمز را به تحريم اقتصادي عليه ايران مرتبط دانست.»[۳۰]
گزارش- 632
كشورهاي غربي در قبال درخواست امريكا براي تحريم اقتصادي ايران واكنش محتاطانه‌اي داشتند. مجله دي‌ولت چاپ آلمان نوشت: «در پايتخت‌هاي غربي، نسبت به تحريم تجاري ريگان عليه ايران استقبال نشده است و تنها حمايت اندكي از اين اقدام صورت گرفته است. نظرهاي مقام‌هاي رسمي اروپايي در طيف گسترده‌اي از احساس همدردي كامل كه فرانسه ابراز كرد تا رد كامل اين تصميم كه آلمان غربي اعلام كرد، قرار دارند.»[۳۱] وزيرخارجه ژاپن نيز درباره طرح تحريم ايران گفت: «ژاپن هنوز در زمينه پيشنهاد امريكا مبني بر تحريم اقتصادي عليه ايران فكري نكرده است و كشورش مايل است از طريق مذاكره راهحلي براي جنگ ايران و عراق بيابد.» از سوي ديگر گفته مي‌شود كه مقام‌هاي بلندپايه ژاپني در واكنش به تصميم امريكا درباره اعمال محدوديت‌هاي تجاري عليه ايران با احتياط برخورد كردند. وزيرخارجه ژاپن همچنين گفت كه كشورش مايل است از طريق مذاكره راهحلي براي جنگ ايران و عراق بيابد.[۳۲] وزير تجارت بين‌المللي و صنعت ژاپن هم گفت: «توكيو در مورد اقدام امريكا محتاط باقي خواهد ماند.» وي از كمپاني‌هاي ژاپني خريدار نفت ايران خواست كه در مورد تحريم امريكا، رفتار خيلي محتاطي داشته باشند.[۳۳] وزارت خارجه انگلستان نيز در اين باره اعلام كرد: «اين كشور همواره با تحريم اقتصادي كشورها مخالف بوده و آن را بي‌فايده ميداند.»[۳۴] راديو بي.بي.سي در گزارشي از مواضع كشورهاي غربي در خصوص تحريم اقتصادي ايران گفت: «بعد از اعلام تحريم بازرگاني ايران از سوي امريكا، اينك امريكا از متحدان خود از جمله ژاپن خواسته است كه در اين زمينه با اين كشور همگام شوند. ژاپن از حفظ روابط دوستانه با هر دو طرف متخاصم در جنگ منتفع مي‌شود ولي مقام مطلع در وزارت خارجه ژاپن گفت: ژاپن به ايران هشدار داده است كه اگر با قطعنامه خواستار آتش‌بس شوراي امنيت سازمان ملل مخالفت كند، ممكن است در موضع ديپلماتيك خود در قبال ايران تجديد نظر كند. با اين وصف ناظران در توكيو گفته‌اند كه پذيرفتن درخواست امريكا و صرف‌نظر كردن از خريد نفت ايران براي ژاپن هم از نظر سياسي و هم از نظر اقتصادي دشوار خواهد بود، چرا كه نفت وارد شده از ايران در حال حاضر در حدود هفت درصد از تمامي احتياجات نفتي ژاپن را فراهم مي‌سازد.»[۳۵] راديو كلن نيز در گفتاري پاسخ احتمالي آلمان و ژاپن به درخواست امريكا را منفي اعلام كرد و گفت: «آن گونه كه از ظواهر امر بر مي‌آيد هيچ يك از كشورهاي ديگر درخواست واشنگتن در مورد تحريم بازرگاني عليه ايران را نخواهند پذيرفت. اينكه آلماني‌ها با تحريم اقتصادي ايران مخالف هستند و نمي‌خواهند محدوديت‌هايي براي كالاهاي ايراني تعيين كنند دلايل زيادي دارد. تحريم بازرگاني، همان‌طور كه تجربه به اثبات رسانده است، وسيله درستي براي تحت فشار قراردادن يك دولت وظيفه‌نشناس جهت پيش گرفتن مشي مورد درخواست نيست. در مورد ايران امتناع آلماني‌ها از پيوستن به تدابير امريكا عليه ايران دليل ساده‌اي دارد و آن هم به مناسبات اقتصادي مربوط مي‌شود. گرچه امريكاييها در يك جنگ اعلام نشده‌اي با ايران قراردارند ولي آنها درست در ماه‌هاي گذشته از جمله واردات نفت از ايران را شديداً افزايش دادند. البته بايد گفت كه مخالفت با يك جنگ اقتصادي با تهران دليل سياسي هم دارد. آلمان فدرال در كنار ژاپن تنها كشور صنعتي بزرگ است كه با عراق و ايران مناسبات خوب دارد. اين نوع روابط را بايد پايدار نگه‌داشت تا بتوان اين دو كشور را جهت در پيش گرفتن روشي اعتدال‌آميز مورد تشويق قرار داد.»[۳۶] كاترين اوانز مفسر راديو بي.بي.سي، اقدام امريكا را در فروش نفت ايران بي‌تأثير دانست و گفت: «با توجه به اينكه تا چند روز قبل واردات نفت امريكا از ايران به يك دهم حجم واردات در ماه‌هاي تابستان رسيد، مي‌توان گفت كه تصميم اخير ريگان در حال حاضر تأثير چنداني بر صادرات نفت ايران نخواهد داشت.»[۳۷] كارشناسان نفتي نيز معتقدند اقدام امريكا در جهت تحريم خريد نفت از ايران بيش‌تر جنبه نمايشي دارد؛ زيرا مشكل مي‌توان منبع نفت خريداري شده را تعيين كرد. نفت ايران به راحتي مي‌تواند از طريق جزاير "ويرجين" به امريكا منتقل شود. صادرات نفتي ايران اخيراً اندكي كاهش يافته است و اين بيش‌تر به دليل عدم تمايل مشتريان به خريد نفت در زماني كه پيش‌بيني مي‌شود قيمت نفت كاهش يابد، مي‌باشد و انتظار نمي‌رود صادرات نفت ايران بيش از اين كاهش يابد.»[۳۸]
گزارش- 633
منابع امريكايي ادعا كردند كه ايران امروز در سواحل جزيره ابو‌موسي مانور آبي - خاكي برگزار كرد. خبرگزاري يونايتدپرس به نقل از يك مقام رسمي امريكا گزارش داد: «ايران در نزديكي ساحل جزيره ابو‌موسي واقع در جنوب خليج فارس به مانورهاي آبي - خاكي اقدام كرد در حالي كه كشتي‌هاي امريكايي آنها را زير نظر داشتند. به هنگام مانور، ديگر نيروهاي زميني ايران نيز در طول سواحل ايران در خليج فارس مستقر بودند. مقام مذكور كه خواست نامش فاش نشود، افزود: اين مانورها با شركت كم‌تر از 20 كشتي از روز گذشته آغاز شده است و هنوز ادامه دارد. نيروهاي امريكايي مستقر در خليج فارس شاهد تمركز كشتي‌هاي ايراني از جمله كشتي‌هاي آبي - خاكي ساخت امريكا و كشتي‌هاي تداركاتي بودند، لكن هيچ گونه رويارويي بين كشتي‌هاي امريكايي و ايراني بروز نكرد. اين مانورها در مسافتي كه براي كشتي‌هاي امريكايي قابل رؤيت بود، انجام شد.»[۳۹]
گزارش- 634
كشورهاي عضو اتحاديه اروپاي غربي درصدد افزايش ميزان حضور و همكاري در خليج فارس هستند. "هانس وان دن‌بروك" وزير خارجه هلند در پايان اجلاس شوراي وزيران اتحاديه اروپاي غربي اعلام كرد: «هفت كشور عضو اين اتحاديه: بلژيك، فرانسه، جمهوري فدرال آلمان، ايتاليا، لوگزامبورگ، انگلستان و هلند در تلاشند براي حفظ آزادي رفت و آمد در خليج فارس با هم همكاري كنند و فعالانه مشاركت خواهند كرد.»[۴۰] يك مقام وزارت دفاع هلند نيز گفت: «ما از تشكيل يك نيروي واكنش سريع در خليج فارس سخن نمي‌گوييم ولي حضور اروپا در خليج فارس به حدي رسيده است كه ما قادر نيستيم از هماهنگي‌هاي نظامي و فني بيش‌تر در اين زمينه اجتناب كنيم.»[۴۱] خبرگزاري رويتر به نقل از ديپلمات‌ها گزارش داد: «انگليس، فرانسه، ايتاليا، هلند و بلژيك ماه گذشته در مورد طرح‌هاي هلند براي قراردادن نيروهاي اين كشورها در خليج فارس تحت يك فرماندهي هماهنگ، به توافق نرسيدند.»[۴۲]
گزارش- 635
رئيس رژيم مصر در مصاحبه با روزنامه كويتي السياسه بار ديگر بر حمايت كشورش از كويت در برابر حملات خارجي تأكيد كرد. حسني مبارك گفت: «كويت موقعيت خاصي نزد حاكمان دارد. روابط سياسي ميان مصر و كويت حتي در مرحله بحراني اعراب با مصر قطع نشد. كويت يك كشور بسيار دوست مصر است و موجوديت و حاكميت آن براي ما اهميت فوق‌العاده دارد. اگر كويت مورد حمله قرار گيرد، مصر آن را وضع وحشتناك تلقي خواهد كرد و اگر جهان عرب قادر نيست اوضاع را ارزيابي كند و راهحلي ايجاد نمايد، مصر مي‌تواند ابعاد مسئله را دريابد.»[۴۳] مارشال ابو‌غزاله، وزير دفاع مصر، نيز تلويحاً ايران را تهديد كرد و گفت: «مصر عليه هر كسي كه هر جا كه ميلش باشد حمله كند، شديداً مقابله خواهد كرد. تهديدهايي كه اعراب را در بر گرفته است، خطرناك و ويرانگر است و بايد همواره آماده و هشيار بود و آنچه در منطقه روي مي‌دهد به خوبي ثابت مي‌كند كه بايد قوي بود. مصر همواره سعي دارد تا از ملل عرب حمايت و حفاظت كند.»[۴۴] با اين حال كويت و مصر گزارش‌هاي مربوط به معامله حمايت نظامي مصر از كويت در قبال دريافت كمك‌هاي تجاري، مالي و نظامي از اين كشور را رد كردند.[۴۵] راديو بي.بي.سي در تفسيري از مواضع مصر گفت: «بيانات مكرر مقامات مصر مبني بر حمايت از كويت و عربستان سعودي نه‌تنها نگراني شديد از گسترش دامنه جنگ را منعكس مي‌سازد بلكه با فرارسيدن زمان اجلاس سران عرب در امان، قصد تقويت مقام مصر در جهان عرب نيز از آن احساس مي‌شود. ولي برخي از ناظران در قاهره معتقدند كه وعده‌هاي مصر دليل ديگري نيز دارد و آن ظاهراً آماده ساختن افكار عمومي آن كشور براي روزي است كه مصر تصميم گيرد نيروي هوايي خود را به دفاع از كويت بگمارد. ناظران يادآور مي‌شوند كه مصر قصد دارد هواپيماهاي سوخت‌رساني در حال پرواز تهيه كند، ولي سياست رسمي آن كشور بر آن است كه خلبانان هواپيماهاي جنگي خود را به خارج از مرزهاي مصر اعزام نكند.»[۴۶]
گزارش- 636
آرامش و تشنج در خليج فارس معني‌دار است. صاحب‌نظران و تحليل‌گران هر روز اقدامات انجام شده و اوضاع و شرايط حاكم بر آن را بررسي و تجزيه و تحليل مي‌كنند. خليج فارس و خبرهاي مربوط به آن، قسمت مهمي از مطالب رسانه‌هاي جهاني را به خود اختصاص داده است. پس از اصابت يك موشك كرم ابريشم به پايانه نفتي بندر الاحمدي كويت، درگيري نظامي و حملات متقابل ايران و امريكا كاهش يافته است و خليج فارس در اين چند روز آرام شده و به تعبير ديپلمات‌ها وضعيت "توقف مرموز خشونت‌ها" بر منطقه حكم‌فرما شده است. خبرگزاري رويتر به نقل از يك دپيلمات مستقر در خليج فارس نوشت: «به نظر مي‌رسد زنجيره رويدادهاي هفته گذشته بسته شده است، هيچ‌كس نمي‌تواند مطمئن باشد ولي دو طرف ظاهراً در حال حاضر سعي دارند از دست زدن به فعاليت‌هاي رويارويي‌طلب پرهيز كرده و بدين‌گونه خود را موافق با تعقيب روند صلح نشان دهند. ديپلمات‌هاي غربي در منطقه در عين حال گفتند كه آرامش در خليج فارس ممكن است بدان لحاظ پديد آمده باشد كه ايران و عراق نيروي خود در زمينه حملات در خليج فارس را همطراز مي‌بينند و به همين لحاظ سعي دارند بر افكار عمومي جهان در رابطه با تلاش‌هاي مختلف صلح مربوط به منطقه تأثير بگذارند. يكي از دپيلمات‌ها با اشاره به اينكه تنها چند روز از فرصت ايران و عراق براي پاسخ دادن به پيشنهاد‌هاي اخير دكوئيار براي صلح باقي‌مانده و اجلاس سران عرب نيز در پيش مي‌باشد، گفت: هر دو طرف منافع فراواني را در خراب نكردن اوضاع در زمان قبل از فرا رسيدن موعد براي دو تحول ياد شده مشاهده مي‌كنند. وي تأكيد كرد كه ايران با حمله به كويت به طور غيرمستقيم انتقام خود را از حمله امريكا به سكوهاي نفتي خود گرفت و از اين طريق هم آبروي خود را حفظ كرد و هم از تحمل ضربه‌اي تازه از سوي امريكا پرهيز كرد. اما هنوز نمي‌توان نسبت به ادامه آرامش موجود خوشبين بود. يك منبع كشتي‌راني نيز گفت: جنگ نفتكش‌ها همواره به صورت يك سلسله حملات فشرده منتهي به يك دوره آرامش پس از آن بروز پيدا كرده است و طرفين در طول اين دوره آرامش به تجديد قوا و طرحريزي برنامه‌هاي تازه مي‌پردازند.»[۴۷] "سايروس ونس،" وزيرخارجه دولت كارتر و اليوث ريچاردسون، وزير دفاع پيشين امريكا، خطاب به كنگره امريكا مأموريت نيروي دريايي اين كشور را در جلوگيري از حملات به كشتي‌راني شكست خورده خواندند و خواستار تشكيل نيروي حافظ صلح زير پرچم سازمان ملل متحد شدند. براساس اين پيشنهاد، سازمان ملل بايد يك نيروي حافظ صلح براي پرچم‌گذاري، بازرسي و اسكورت كشتي‌هاي تجاري در خليج فارس ايجاد كند كه از كشورهايي غير از امريكا و شوروي تشكيل شده و مركب از هفت قايق گشتي سبك اسلحه با حدود 90 خدمه باشد كه زير نظر 10 ناظر نظامي اداره مي‌شوند. هزينه اين نيرو يا به وسيله استفاده كنندگان از كشتي‌هاي پرچم گذاري شده و يا با كمك داوطلبانه به يك صندوق ويژه تأمين مي‌شود. در اين پيشنهاد آمده است كه پرسنل سازمان ملل بايد كشتي‌ها را قبل از ورود به خليج فارس و برافراشتن پرچم سازمان ملل بازرسي كنند تا مطمئن شوند كه تجهيزات نظامي حمل نمي‌كنند. كشتي‌ها پس از گذشت از بازرسي، تيمي متشكل از دو ناظر سازمان ملل با خود خواهند داشت و در بعضي از موارد با يك قايق گشتي سازمان ملل اسكورت مي‌شوند. طبق اين پيشنهاد پنج عضو دائمي شوراي امنيت در مورد مجازات‌هاي سياسي، اقتصادي و نظامي مشترك عليه مختل‌كننده ايمني عبور كشتي‌ها مشورت خواهند داشت.[۴۸] سفير كويت در شوروي در گفت‌وگو با روزنامه سعودي الشرق‌الاوسط با بيان اينكه كشورهاي عضو شوراي همكاري خليج فارس تمايلي به برخورد با ايران ندارند، گفت: «درگير شدن با ايران كار مشكلي نيست اما در صورت وقوع برخورد با ايران، پايان دادن درگيري مشكل خواهد بود.» سفير كويت گفت: «كشورهاي شوراي همكاري بايد در قبال اقدامات خصمانه ايران خويشتن‌داري نمايند و طرح‌هاي تدارك ديده شده براي كشاندن آنان به جنگ عليه ايران را ناديده بگيرند. مناسب‌‌‌ترين راه براي مقابله با حملات خصمانه ايران عليه كويت، اتخاذ يك موضع واحد از سوي اعراب در قبال ايران مي‌باشد.» وي درباره حمله امريكا به سكوهاي نفتي ايران گفت: «ما معتقديم اقدام امريكا در حمله به اسكله‌هاي نفتي ايران به افزايش تشنج در منطقه منجر نخواهد شد، اما خطر اين‌گونه اقدامات در اين است كه كويت را در معرض عكس‌العمل ايران قرار خواهد داد. ايران كه جرأت نمي‌كند ضربات خود را به منافع امريكا وارد سازد، به جاي آن كويت را هدف قرار مي‌دهد و در واقع اقدامات ايران عليه كويت تسويه حساب‌هايي است كه ايران آن را با امريكا صورت مي‌دهد.»[۴۹] ايگور بليشنكو، معاون رياست انجمن حقوقدانان شوروي اقدام امريكا در حمله به سكوهاي نفتي ايران را از جنبة حقوقي ارزيابي كرد و نوشت: «اگر هم حدس بزنيم كه موشك‌باران سكوهاي نفتي ايران در حكم اقدام تلافي‌جويانه امريكا بوده كه مطابق ماده51 منشور سازمان ملل متحده درباره حق دفاع مشروع، انجام گرفته است و امريكا هميشه به اين استناد مي‌كند، در اين صورت هم بايد گفت كه عمليات نظامي عليه هدف‌هاي غيرنظامي، همانند سكوهاي نفتي، بر طبق قانون بين‌المللي قدغن است و بدين ترتيب اقدامات امريكا در حكم نقض اين قانون بين‌المللي است.»[۵۰]
گزارش- 637
هفت كشور عضو اتحاديه اروپاي غربي در اجلاس شوراي وزيران اين اتحاديه امروز موافقت كردند كه در صورت نپذيرفتن درخواست سازمان ملل متحد مبني بر برقراري آتش‌بس، طي چند روز آينده، تحريم فروش اسلحه را به اجرا گذارند. نيكولاس چايلد، مفسر بخش عربي راديو بي.بي.سي معتقد است كه با وجود اعلام اين موضوع، هنوز در اين مورد وحدت‌نظر كامل بين كشورهاي اتحاديه اروپا وجود ندارد. آشكار است كه در جلسه كنفرانس اتحاديه كشورهاي اروپاي غربي فرض بر اين بود كه ايران هدف اصلي تحريم صدور اسلحه خواهد بود؛ تحريمي كه به دليل عدم پاسخ مثبت به قطعنامه 598 شوراي امنيت است. اما اگر شوروي و چين تنها در صورتي با برقراري تحريم صدور اسلحه توافق كنند كه شامل عراق نيز بشود، فرانسه بر سر دو راهي قرار خواهد گرفت؛ زيرا بزرگ‌ترين صادر كننده غربي اسلحه به عراق است، اما اين حقيقت همچنان به قوت خود باقي است كه فقط اگر همه طرف‌هاي ذي‌نفع متفقاً دست به عمل بزنند اين امكان وجود خواهد داشت كه ايران و عراق را وادار به قطع جنگ كنند.[۵۱]
گزارش- 638
روزنامه القبس چاپ كويت ادعا كرد شوروي درخواست ايران براي خريد اسلحه را رد كرده است. اين روزنامه به نقل از ديپلمات‌هاي كشورهاي اروپاي شرقي در دمشق نوشت: «ايران با اعزام يك هيئت نظامي عالي‌رتبه به مسكو درخواست خريد موشك‌هاي دوربرد زمين به زمين از نوع "اس.اس.21" و "اس.اس.25" - كه قادرند كلاهك‌‌هاي اتمي حمل كنند - و همچنين موشك‌هاي ضدهوايي(سام) كرده است. اما مقام‌هاي شوروي با اين درخواست مخالفت نموده‌اند. ايران آماده بود نيم ميليارد دلار براي بيعانه خريد سلاح‌هاي يادشده به مسكو بپردازد، اما بلاتكليف بودن روابط تسليحاتي ميان دو كشور سبب شده است مسئله فروش سلاح از شوروي به ايران معلق بماند.» القبس افزود: «در صورتي كه كشورهاي عربي حوزه خليج فارس اقدام به اعطاي تسهيلات نظامي و پايگاه به امريكا نمايند، مسكو در روابط تسليحاتي خود را با ايران تجديد نظر قرار خواهد كرد.»[۵۲]
منابع و مآخذ روزشمار 1366/08/05
- ↑ سند شماره 18876/پ.ن مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: جلسه بررسي طرح‌هاي عملياتي جنوب (5/8/1366، قرارگاه مركزي سپاه - پادگان گلف اهواز، نوار 26741)؛ و - سند شماره 1548 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوي قرارگاه مركزي سپاه (علي‌رضا لطف‌الله‌زادگان)، 5/8 تا 10/8/1366، ص1 تا 6.
- ↑ سند شماره 18877/پ.ن مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: جلسه بررسي وضعيت نيرو و پشتيباني يگان‌هاي رزم سپاه (5/8/1366، قرارگاه مركزي سپاه - پادگان گلف اهواز، نوار 26742)؛ و - مأخذ 1، رديف دوم، ص7 تا 12.
- ↑ سند شماره 18880/پ.ن مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: جلسه فرماندهان سپاه، تذكرات فرماندهي كل سپاه (5/8/1366، قرارگاه مركزي سپاه - پادگان گلف اهواز، نوار 26745)، ص1 تا 59؛ و - مأخذ 1، رديف دوم، ص15.
- ↑ سند شماره 18881/پ.ن مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: جلسه فرماندهان سپاه، تذكرات فرماندهي كل سپاه (5/8/1366، قرارگاه مركزي سپاه - پادگان گلف اهواز، نوار 26746)، ص1 تا 16.
- ↑ همان، ص22 تا 30.
- ↑ همان، ص35 تا 58.
- ↑ همان، ص59 تا 105.
- ↑ سند شماره 18882/پ.ن مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: جلسه فرماندهان سپاه درباره عمليات در منطقه ماووت، سمينار مسئولان كشور، وضعيت پشتيباني جنگ (5/8/1366، قرارگاه مركزي سپاه - پادگان گلف اهواز، نوار 26747)، ص1 تا 21.
- ↑ همان، ص22 تا 26.
- ↑ همان، ص26 تا 56.
- ↑ همان، ص56 تا 159.
- ↑ سند شماره 18883/پ.ن مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: جلسه فرماندهان سپاه درباره طرح‌هاي عملياتي (5/8/1366، قرارگاه مركزي سپاه - پادگان گلف اهواز، نوار 26748)، ص1 تا 13.
- ↑ همان، ص15 تا 77.
- ↑ سند شماره 18884/پ.ن مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: جلسه فرماندهان سپاه درباره عمليات نامنظم (5/8/1366، قرارگاه مركزي سپاه - پادگان گلف اهواز، نوار 26749)، ص1 تا 61؛ و - سند شماره 1548 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوي قرارگاه مركزي سپاه (علي‌رضا لطف‌الله‌زادگان) ص27 تا 30.
- ↑ همان.
- ↑ همان، رديف اول، ص62 تا پايان.
- ↑ سند شماره 1547 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوي قرارگاه رمضان (مسعود سرمدي)، 2/8 تا 17/8/1366، ص70 تا 84.
- ↑ سند شماره 1555 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوي قرارگاه نيروي دريايي سپاه (سعيد سرمدي)، 29/7 تا 10/8/1366، ص168 تا 177.
- ↑ همان، ص178 تا 181.
- ↑ سند شماره 046335 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: سماجا2 - معاونت اطلاعات، 5/8/1366؛ و - خبرگزاري جمهوري اسلامي، نشريه "گزارش‌هاي ويژه"، شماره 222، 6/8/1366، ص2، اهواز - خبرگزاري جمهوري اسلامي، 5/8/1366.
- ↑ روزنامه رسالت، 6/8/1366، ص2، تهران - خبرگزاري جمهوري اسلامي.
- ↑ خبرگزاري جمهوري اسلامي، نشريه "گزارش‌هاي ويژه"، شماره 223، 7/8/1366، ص5.
- ↑ سند شماره 046219 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: تلكس، سپاه يازدهم امام حسن عسكري(ع) (كردستان) - اطلاعات، 18/8/1366.
- ↑ سند شماره 097741 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: تلكس، سپاه يازدهم امام حسن عسكري(ع) (كردستان) - اطلاعات، به ستاد مركزي سپاه پاسداران، معاونت اطلاعات، 9/8/1366.
- ↑ سند شماره 046368 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: روابط عمومي قرارگاه رمضان، 7/8/1366؛ و - روزنامه اطلاعات، 6/8/1366، ص18.
- ↑ روزنامه جمهوري اسلامي، 6/8/1366، ص2.
- ↑ خبرگزاري جمهوري اسلامي، نشريه "گزارش‌هاي ويژه"، شماره 222، 6/8/1366، ص5، منامه - خبرگزاري يونايتدپرس، 5/8/1366.
- ↑ روزنامه اطلاعات، 6/8/1366، ص2.
- ↑ مأخذ 26، ص8.
- ↑ مأخذ 22، ص17، راديو مونت‌كارلو، 6/8/1366.
- ↑ روزنامه كيهان، 6/8/1366، ص‌آخر، يونايتدپرس به نقل از مجله "دي‌ولت" چاپ آلمان.
- ↑ همان، ص‌آخر.
- ↑ مأخذ 21، ص11، توكيو - خبرگزاري جمهوري اسلامي، به نقل از روزنامه كيودو.
- ↑ مأخذ 31، ص‌آخر.
- ↑ مأخذ 22، ص46، راديو بي‌بي‌سي، 6/8/1366.
- ↑ خبرگزاري جمهوري اسلامي، نشريه "گزارش‌هاي ويژه"، شماره 224، 8/8/1366، ص17 و 18، راديو كلن، 7/8/1366.
- ↑ مأخذ 31، ص‌آخر، راديو لندن.
- ↑ مأخذ 27، ص9، بحرين - خبرگزاري رويتر، 5/8/1366.
- ↑ مأخذ 22، ص56 و 57، منامه - خبرگزاري يونايتدپرس، 6/8/1366.
- ↑ مأخذ 21، ص12، لاهه - خبرگزاري فرانسه.
- ↑ مأخذ 26، ص7، خبرگزاري رويتر.
- ↑ روزنامه اطلاعات، 5/8/1366، ص16، لاهه - خبرگزاري رويتر.
- ↑ مأخذ 22، ص61، كويت - خبرگزاري جمهوري اسلامي، 6/8/1366.
- ↑ مأخذ 27، ص17، قاهره - خبرگزاري فرانسه، 5/8/1366.
- ↑ Sreed har KapIl Kaul, Tanker War Aspect of Iraq-Iran War (1980-88) New Delhi: ABC Publishing House, 1989, p. 62.
- ↑ مأخذ 22، ص64، بخش فارسي راديو بي‌بي‌سي، 6/8/1366.
- ↑ مأخذ 27، ص8، بحرين - خبرگزاري رويتر، 5/8/1366.
- ↑ روزنامه كيهان، 7/8/1366، ص‌آخر، واشنگتن - خبرگزاري رويتر.
- ↑ مأخذ 27، ص16 و 17، كويت - خبرگزاري جمهوري اسلامي، 5/8/1366.
- ↑ مأخذ 28، ص20، راديو مسكو.
- ↑ مأخذ 22، ص49 تا 51، راديو بي‌بي‌سي، 6/8/1366.
- ↑ مأخذ 27، ص18، كويت - خبرگزاري جمهوري اسلامي، به نقل از روزنامه القبس، 5/8/1366.