1361.07.04
| روزشمار جنگ سال 1361 1361.07.04 | |
|---|---|
| نام‌های دیگر | چهار مهر |
| تاریخ شمسی | 1361.07.04 |
| تاریخ میلادی | 26 سپتامبر 1982 |
| تاریخ قمری | 8 ذی‌الحجه 1402 |
540
امروز قرارگاه مرکزی نجف مأموریت و محدودۀ عملیاتی هریک از یگان‌های عمل‌کننده در عملیات آینده (مسلم‌بن عقیل) را به فرماندهان این یگان‌ها ابلاغ کرد.
قرارگاه ظفر 2، متشکل از تیپ 31 عاشورا و تیپ 4 از لشکر 81 زرهی باختران، در جناح راست و شمالی‌ترین قسمت منطقۀ عملیات، مأموریت دارد از ارتفاع قوت قوله تا ارتفاع چم‌دام در شمال سلمان‌کشته را که شامل ارتفاعات قوت قوله، تینه بزرگ، تینه کوچک و چم‌دام است، تصرف کند.
قرارگاه ظفر 1، مرکب از تیپ 27 محمد رسول‌الله(ص) و تیپ مستقل 55 هوابرد شیراز، مأموریت دارد از ارتفاع سلمان‌کشته تا ارتفاع کله‌شوان را تصرف و تأمین کند. واگذاری بخش عمده‌ای از منطقۀ عملیاتی به تیپ 27، به‌دلیل تجربه، قدرت، شناخت و آزمایش‌های موفقیت‌آمیزی بود که این تیپ در این منطقه داشت.
قرارگاه ظفر 3، با در اختیار داشتن تیپ 21 امام رضا(ع) مأموریت دارد در جناح چپ و جنوبی‌ترین قسمت منطقۀ عملیاتی گسترش یابد و روی ارتفاعات دروازه تا حیدک و سیدک مستقر شود.
تیپ 18 جواد‌الائمه(ع) نیز به‌عنوان احتیاط کلی منطقه، در اختیار قرارگاه مرکزی نجف خواهد بود و در صورت نیاز در اختیار قرارگاه ظفر قرار می‌گیرد.[۱]
به‌دلیل آنکه نقطۀ رهایی هرکدام از واحدهای عمل‌کننده، نسبت به خطوط درگیری متفاوت است، قرارگاه نجف برای حفظ هماهنگی در شروع عملیات، مقرر می‌کند که با توجه به طولانی بودن مسافت گردان 146 از تیپ مستقل 55 هوابرد، گردان‌های میثم، حمزه و حبیب از تیپ 27 حضرت رسول(ص) و گردان شهید مدنی از تیپ 31 عاشورا، از نقطۀ رهایی تا نقطۀ درگیری، این واحدها یک روز قبل در مناطق چم‌دام و چشمه مکی مستقر شوند تا بتوانند هم‌زمان با دیگر یگان‌ها وارد عمل شوند.[۲]
همچنین امروز قرارگاه نجف پس از ابلاغ مأموریت یگان‌ها، برای هماهنگی و انسجام بیشتر یگان‌های عمل‌کننده، تشریح وظایف، دریافت گزارش‌ها و ارائۀ پیشنهادها، جلسه‌ای را با حضور مسئولان قرارگاه و مسئولان اطلاعات و عملیات تیپ‌های عمل‌کننده تشکیل داد.
در این جلسه ابتدا برادر حسینی مسئول اطلاعات و عملیات قرارگاه ظفر، ضمن ارائه آخرین نتایج شناسایی‌ها و تشریح رده‌های مختلف دفاعی دشمن، به یگان‌های عمل‌کننده توصیه کرد که از امشب برای ایجاد معبر در میدان‌های مین دشمن اقدام کنند. سپس مسئول اطلاعات و عملیات تیپ عاشورا با توضیحاتی دربارۀ شناسایی‌های انجام‌شده از طرف این یگان، به وجود برخی حساسیت‌ها در منطقۀ واگذارشده به این تیپ اشاره کرد و گفت، به‌علت مین‌گذاری وسیع دشمن در تنها جادۀ موجود در منطقه، مانور تیپ عاشورا با مشکل روبه‌رو خواهد شد. بنابراین، یا باید جادۀ جدیدی احداث کرد و یا باید جادۀ مذکور را خیلی سریع پاک‌سازی کرد. در ادامۀ جلسۀ هریک از مسئولین واحدهای اطلاعات و عملیات یگان‌ها درباره وضعیت دشمن در خط حد یگان‌های خود توضیحاتی دادند و در پایان جلسه نیز مسئولان قرارگاه توضیحات و تذکرهایی مورد نیاز را بیان کردند.[۳]
بر اساس اطلاعات به‌دست‌آمده از مدارک و کالک‌های دشمن و بنابر آخرین شناسایی‌های انجام‌شده در منطقۀ عملیاتی مسلم‌بن عقیل، استعداد دشمن در منطقه به این شرح است:
بخش عمده‌ای از منطقۀ عملیاتی در مأموریت لشکر 12 از سپاه دوم عراق قرار دارد، طوری‌که تیپ 3 گارد مرزی از لشکر 2، تیپ 412 مأمور به لشکر 12، تیپ 46 از لشکر 12 و تیپ 418 از لشکر 8 مأمور به لشکر 7 و همچنین گردان‌های 155 از تیپ 3 گارد مرزی و 14 گروهان تکاور از لشکر 12 در منطقه گسترش یافته و مأموریت حفاظت از خطوط مقدم را به عهده دارد. همچنین تیپ 50 زرهی از لشکر 12 و گردان تانک "ابن‌الحیثم" از تیپ 46 در احتیاط کلی منطقه هستند. گفتنی است که لشکر 12 دارای 4500 نفر جیش‌الشعبی است.[۴]
541
یک گروهی گشتی - رزمی از نیروهای ارتش جمهوری اسلامی ایران سحرگاه امروز در یک عملیات نفوذی در منطقه رضاآباد و زالوآب مهران به مواضع و استحکامات ارتش عراق در این مناطق حمله کردند. به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی از ایلام، در این عملیات 50 تن از نیروهای دشمن کشته شدند، ضمن آنکه یک خمپاره‌انداز 81 میلیمتری، یک تانک، 14 سنگر اجتماعی و دفاعی، 3 سنگر آر.پی.جی.7، دو پست دیده‌بانی و یک سنگر تیربار کالیبر75 نیروهای بعثی نیز منهدم شد.[۵]
542
در ادامۀ حملات ارتش عراق به مناطق مسکونی ایران، امروز نیز مناطق مسکونی شهر آبادان زیر آتش شدید توپخانۀ ارتش عراق بود. در نتیجۀ این گلوله‌باران، 4 تن شهید و 7 نفر دیگر مجروح شدند. دو زن خانه‌دار و یک کودک سه‌ماهه از جمله مجروحان این جنایت بودند. بر اثر این حملات همچنین 5 منزل مسکونی در منطقۀ فقیرنشین شهر آتش گرفت و به 2 ساختمان دیگر خسارت‌هایی وارد آمد.[۶]
543
در ادامۀ تحرکات نیروهای تجزیه‌طلب در شمال غرب ایران، نیروهای مسلح غیرقانونی با اجرای کمین علیه نیروهای تأمین گردان 101 پیادۀ هوابرد در منطقۀ میاندوآب، یک تن از نیروهای خودی را شهید، 9 تن را زخمی و 8 تن دیگر را گروگان گرفتند. در این درگیری دو خودرو متعلق به این نیروها منهدم شد.[۷]
همچنین براثر برخورد دو خودرو متعلق به ارتش و ژاندارمری با دو مینی که به دست نیروهای ضدانقلاب در نزدیکی پایگاه "چمیوقه" و پایگاه "شهری‌کند" بوکان کارگذاشته شده بود، علاوه‌‌بر وارد آمدن خسارت به این خودروها، یک تن از نیروهای خودی شهید و
5 تن دیگر نیز مجروح شدند.[۸]
نیروهای ضدانقلاب در پیرانشهر نیز به یک جیپ مجهز به تفنگ 82 میلیمتری، متعلق به تیپ شهدا، بین روستای "ویکولی" و "کوپر" در جنوب غربی مهاباد، حمله کردند. در نتیجۀ این حمله، خودرو مذکور آتش گرفت و دو سرنشین آن نیز گروگان گرفته شدند. سلاح‌های موجود در خودرو نیز به دست نیروهای مهاجم افتاد.[۹]
544
در پاسخ نیروهای مسلح ایران به شرارت‌های گروه‌های مسلح غیرقانونی، امروز در درگیری بین نیروهای سپاه پاسداران با این عناصر در "دره‌بلاغ"، 10 نفر از آنها کشته و 12 تن دیگر دستگیر شدند. از این افراد مقداری مهمات، 6 اسلحۀ کلت و یک کامیون به دست آمد.[۱۰]
در عملیات دیگری، نیروهای سپاه و بسیج، روستاهای "سیاوان" و "سوسن‌آباد" در جنوب غربی سلماس را از عناصر حزب دمکرات پاک‌سازی کردند. در این عملیات یک تن از نیروهای خودی مجروح شد.[۱۱]
همچنین امروز در منطقۀ تکاب، یکی از سران حزب دمکرات در حالی که یک اسلحۀ سبک و یک خمپاره‌انداز 60 میلیمتری به همراه داشت، خود را به سپاه پاسداران تکاب تسلیم کرد.[۱۲]
545
امروز سه بمب نسبتاً قوی شهر فرانکفورت آلمان غربی را لرزاند. این بمب‌ها به ترتیب در نزدیکی ایستگاه راه‌آهن، دفتر سازمان توریستی آلمان و مقابل شرکت هواپیمایی اردن در فرانکفورت منفجر شدند. در نتیجۀ این بمب‌گذاری‌ها، یک تن کشته و یک نفر دیگر مجروح شد. پلیس آلمان اعلام کرد: احتمالاً این انفجارها به مناسبت آغاز سومین سال جنگ ایران و عراق انجام شده و شاید هدف بمب‌گذاران دفتر هواپیمایی ایران بوده است که در نزدیکی ایستگاه راه‌آهن فرانکفورت قرار دارد.[۱۳]
546
دو موتور سوار مسلح در ساعت 20:15، در همدان به دو پاسدار سپاه، حمله کردند. در نتیجۀ این حمله یک تن از پاسداران شهید و یک نفر دیگر مجروح شد.[۱۴]
امروز نیز 5 تن از عناصر وابسته به سازمان مجاهدین خلق در رامسر[۱۵] و 4 تن دیگر نیز در تهران دستگیر شدند.[۱۶]
همچنین یک خانه تیمی سازمان چریک‌های فدایی خلق در بندر ترکمن کشف و 2 نفر دستگیر شدند و مقداری اسناد و نشریات درون‌گروهی نیز به دست آمد.[۱۷]
547
حجت‌الاسلام موسوی تبریزی دادستان کل انقلاب اسلامی، از فعالیت نیروهای سپاه، کمیته، شهربانی و دادستانی در مقابله با اقدامات تروریستی و تأمین امنیت شهروندان تمجید کرد. وی گفت: در دو هفتۀ اخیر با زحمات سپاه، کمیته‌ها، شهربانی و دادستانی بیشتر افرادی که در ترورها شرکت داشته‌اند، دستگیر و تحویل مقامات قضایی شده‌اند. وی افزود: برخی از دستگیر‌شدگان در ترور 16 تا 19 نفر شرکت داشتند که با آنان بر اساس حقوق اسلامی رفتار خواهد شد.[۱۸]
548
امام خمینی امروز در پاسخ به تلگراف‌های تبریک شیخ زاید‌بن سلطان آل نهیان، رئیس دولت امارات، رشید‌بن سعید آل مکتوم نائب رئیس دولت امارات و امیر دبی، شیخ خلیفه‌بن حمد آل ثانی امیر قطر، علی ناصر محمد رئیس‌جمهور و دبیرکل حزب سوسیالیست یمن جنوبی و مأمون عبدالقیوم رئیس‌جمهور مالدیو، به مناسبت عید قربان، پس از تبریک متقابل، به جنایات اسرائیل در لبنان و کشتار مسلمانان آن کشور اشاره کردند و گفتند:
«تأسف‌بارتر آنکه بسیاری از سران کشورهای اسلامی به‌جای مقابله با این اعمال وحشیانه و جلوگیری از این کشتار بی‌رحمانه، به عاملین این جنایت یعنی اسرائیل غاصب، دستمزد داده و او را به رسمیت می‌شناسند و به‌جای قطع رابطه با عامل اصلی یعنی امریکای جهان‌خوار، هر روز روابط خود را با او محکم‌تر و گسترده‌تر می‌کنند و گذشته از اینکه خود در سکوت مرگباری فرورفته‌اند، حتی از شنیدن شعار مرگ بر اسرائیل و مرگ بر امریکا واهمه داشته و به‌شدت از آن جلوگیری می‌کنند. فاناللّه و انا الیه راجعون و سیعلم الذین ظلموا ای منقلب ینقلبون.»[۱۹]
549
آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای رئیس‌جمهور و رئیس شورای عالی دفاع، صبح امروز به همراه سرهنگ صیاد شیرازی برای بازدید از جبهه‌های غرب به سرپل ذهاب سفر کرد و مواضع و استحکامات رزمندگان را مورد بازدید قرار داد. رئیس‌جمهور سپس در یکی از قرارگاه‌های نظامی حضور یافت و در جمع گروهی از رزمندگان سخنرانی کرد. آیت‌الله خامنه‌ای با اشاره به همراهی و همدلی مردم با رزمندگان گفت: «با همیاری و همکاری ملت و نیروهای رزمنده ارتش جمهوری اسلامی ایران و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و سایر نیروها هیچ دشمنی در مقابل این ملت امکان پایداری ندارد. ... شما دشمن را نه تنها از سرزمین‌های خود بیرون خواهید راند، همچنان که تا کنون از مهم‌ترین و بیشترین نقاط بیرون رانده‌اید، بلکه دست تجاوز و دشمنی او را انشاءالله برای همیشه قطع خواهید کرد.»
رئیس شورای عالی دفاع با تأکید بر آمادگی رزمی تمامی مردم جهت مقابله با هرگونه توطئه گفت: «ما جنگ‌افروز نیستیم، ولی در مقابل جنگ‌افروزان بی‌تفاوت نخوهیم بود. به اعتقاد ما نیروی ایمان و روحیه و اطمینان به خدا و لطف او تعیین‌کننده است، نه سلاح‌های به ظاهر پیچیده و غیر‌قابل تصرف. ... روحیة ما سرشار از ایمان به خداست و در مقابل یک چنین روحیه‌ای هیچ سلاحی کارآیی ندارد. ... رزمندگان ما امروز آماده‌اند که دشمن متجاوز را که به حقوق حقه ما تجاوز کرده تنبیه کنند. اگر ما تا کنون در حرکت نهایی به خاطر احترام به تلاش‌هایی که جهت تحقق حقوقمان در جریان بوده است عجله نکرده‌ایم این به معنای آن نیست که همواره در انتظار و صبر و سکوت خواهیم نشست. ما قدم آخر را برخواهیم داشت و دشمن را از تجاوز خود پشیمان خواهیم کرد.»
رئیس‌جمهور افزود: «حامیان جهانی و بزرگ دشمن متجاوز ما باید بدانند که ما همواره در مقابل توطئه آنها به منظور نگهداشتن ما در حالت نه جنگ نه صلح صبر نخواهیم کرد. زیرا این حق ما است و باید از خود و حقوقمان دفاع کنیم. اگر امروز از حقوق خود دفاع نکنیم و دشمن را سرجایش ننشانیم، تاریخ و این ملت بر ما نخواهند بخشید. ... سراسر جبهه‌ها از شمال تا جنوب و از هر نقطه‌ای که دشمن از آنجا حمله کرده است، برای ما میدان نبرد و کارزار خواهد بود و ما از هر نقطه‌ای که اراده کنیم وارد شده و دشمن را سرکوب خواهیم کرد.»
رئیس شورای عالی دفاع همچنین در گفت‌وگویی با اشاره به مواضع جدید دشمن در نقاط استراتژیک و ارتفاعات در خاک ایران گفت: «دشمن باید از بلندی‌های استراتژیک و سرزمین‌های اسلامیمان بیرون رانده شود. البته نفت‌شهر نیز هنوز در اشغال دشمن است که باید بازپس گرفته شود. تمام حرکت ما بازپس‌گیری سرزمین‌های اشغالی خود نیست، بلکه در این جنگ حقوق بسیاری از ما تضییع شده که باید آن را از دشمن بگیریم و چون این دشمن تنها حرف زور را می‌فهمد ـ که اگر غیر از این بود ما مجبور نبودیم با زیان زور با او طرف شویم ـ ما با زور و قدرت ایمان سپاهیان اسلام حقوق خود را از دشمن می گیریم.»[۲۰]
550
میرحسین موسوی نخست‌وزیر ایران، امروز با امام خمینی رهبر جمهوری اسلامی دیدار و گفت‌وگو کرد. وی دربارة مسائل مطرح‌شده در این دیدار و همچنین چشم‌انداز تغییرات استراتژیک در حکومت عراق مطالبی بیان کرد. نخست‌وزیر گفت: «در حضور حضرت امام، مسائل و گزارش‌های کشور را عرض کردم و شرایط اقتصادی فعلی و خنثی شدن توطئه‌های رژیم صدام که با همکاری امریکا به‌منظور فلج کردن بنادر جنوبی کشور صورت می‌گرفت و تحرکی که دولت در این زمینه جهت خنثی کردن توطئه‌ها داشته است و همچنین اسلامی کردن قوانین و اقداماتی که از سوی دولت در این مورد انجام گرفته است را تشریح کردم و حضرت امام نیز در این رابطه رهنمودهایی فرمودند.» موسوی افزود: «خدمت امام عرض شد که دولت برای پیشبرد و حل این مسائل تمام سعی خود را به کار خواهد برد و انشاءالله ما به‌زودی شاهد حرکت‌هایی از طرف دولت خواهیم بود.» مهندس موسوی دربارۀ ارسال پیام تبریک صدام به امین جُمیل به مناسبت انتصاب وی به ریاست جمهوری لبنان گفت: «این مسئله نشان‌دهندة همدستی واقعی رژیم فالانژ [لبنان]، امریکا، اسرائیل و رژیم صدام است که به این صورت جلوه‌گر می‌شود.» وی ادامه داد: «رژیم صهیونیستی در حال حاضر بیش‌ازپیش رسوا شده است. دو سال قبل صدام شعارهای رادیکال و چپ می‌داد و ظاهراً سیاست‌های ضدامریکایی از خود بروز می‌داد، ولی هر روز که از جنگ و شرایط به‌وجود‌آمده توسط انقلاب اسلامی می‌گذرد، چهرۀ رژیم بعثی هرچه بیشتر مشخص می‌شود.» نخست‌وزیر افزود: «خرید شش هواپیمای تدارکاتی امریکایی از سوی عراق و پیوندهای عمیقی که بین صدام و حسنی مبارک به وجود آمده و همچنین روابط نزدیک صدام با اردن و دیگر کشورهای ارتجاعی و اضافه شدن همدستی صدام و امین جمیل که از دل فالانژها برخاسته، نشان‌دهندة چهرة واقعی رژیم بعث عراق است.»
مهندس موسوی دربارۀ انعکاس جهانی واکنش‌ها در برابر جنایت صهیونیست‌ها در لبنان گفت: «یکی از بزرگ‌ترین خصوصیات انقلاب اسلامی نقش افشاگرانۀ آن بوده است. ماهیت اصالت دادن به ملت‌ها، این نقش افشاگرانه را نیز در مقابل آنها ایفا کرده‌ایم و طبعاً این مسئله موجب به وجود آمدن آگاهی گسترده‌ای در میان ملت‌ها شده است و روی بافت حکومت‌ها در جهان اسلام اثر خواهد گذاشت.» نخست‌وزیر افزود: «ما نیرومندترین اهرمی که در دست داریم، همین میل و ارادة مستضعفین جامعه به انقلاب اسلامی است.» نخست‌وزیر دربارۀ ورود هیئتی به ریاست احمد سکوتوره به ایران جهت بررسی جنگ تحمیلی گفت: «ما مکرراً شرایط خود را اعلام کرده‌ایم و احمد سکوتوره
ـ که از رهبران موجه و خوب افریقایی است - به ایران می‌آید تا واقعیت‌های تازه‌ای را در منطقه ببیند. ما نیز همانند گذشته حرف‌ها و شرایط خود را که از ملت مسلمان ایران پنهان نیست، خواهیم گفت.»[۲۱]
551
مهندس میرحسین موسوی نخست‌وزیر ایران، امروز با انتشار پیامی به مناسبت آخرین روز از هفتۀ جنگ ـ که روز بازسازی نامگذاری شده است ـ با اشاره به روش‌های ضدانسانی و ضداسلامی و مغایر با همۀ معاهدات بین‌المللی نیروهای عراق در تخریب و انهدام اماکن شهرها و روستاهای مرزی کشورمان ـ که در نتیجۀ آن سرپناه‌های مردم مسلمان و مستضعف، کودکستان‌ها، دبستان‌ها، بیمارستان‌ها و هرآنچه نشان از آبادی و آبادانی داشت ـ نابود شده و بسیاری از مردم کشورمان آواره شده‌اند، ضمن تشکر از کمک‌های بی‌دریغ مردم در بازسازی قسمتی از این ویرانی‌ها، از آنان خواست در وضعیت کنونی که رزمندگان اسلام، نیروهای متجاوز را از شهرها و روستاهای کشورمان عقب رانده‌اند، دولت را در بازسازی هرچه سریع‌تر این مناطق و آماده ساختن آن برای بازگشت هرچه زودتر آوارگان، یاری کنند.[۲۲]
552
محسن رضایی فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در مصاحبه‌ای اختصاصی با روزنامه جمهوری اسلامی به مناسبت هفتۀ جنگ گفت: «ما در حال حاضر مشغول طراحی عملیات جدیدی در بیرون از مرزها هستیم.» فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با بیان اهداف عراق از تجاوز به خاک ایران، استراتژی هجومی عراق را در سه محور عملیاتی توضیح داد. وی سپس به اقدامات نیروهای خودی از آغاز تهاجم عراق تا زمان حاضر اشاره کرد و شرایط یک نبرد مطلوب را برشمرد. وی در پایان، ادامۀ نبرد برای دستیابی به اهداف جمهوری اسلامی را اجتناب‌ناپذیر خواند و بر تداوم عملیات‌های خودی تأکید کرد. در ادامه گزیده‌ای از این مصاحبه درج می‌شود.
«رژیم بعثی عراق به تحریک امریکا و با پشتیبانی کشورهای مرتجع منطقه، به‌زعم خودشان، برای زدن یک ضربۀ کاری و تعیین‌کننده ـ که ما را از خط اسلام و استقلال‌طلبی به خط سازش با امریکا و غرب برسانند ـ حمله را آغاز کرد. عراق سه جبهۀ کلی با ما به وجود آورد. جبهۀ ضدانقلاب در بالا [شمال غرب ایران]، جبهۀ دفاعی در وسط [مناطق میانی نبرد] و جبهۀ تهاجمی در پایین [جنوب کشور]. جبهۀ ضدانقلاب که شامل حزب دمکرات و کومه‌له و سایر نیروهای دیگر بود، مأموریت داشتند که تنها به کارهای تخریب و ضربه زدن به انقلاب دست بزنند و از ورود نیروهای ما به مرزهای شهرهای آذربایجان غربی از جمله پیرانشهر و سردشت و بانه و مرزی که تا شمال مریوان بود، جلوگیری کنند، تا اگر ما می‌توانستیم در آنجا کاری علیه عراق انجام دهیم، راه ما را سد کنند. جبهۀ میانی که از قصر‌شیرین شروع می‌شد، تا تنگۀ چزابه [ادامه می‌یافت،] یک جبهۀ دفاعی بود، که از رفتن ما به سوی بغداد و به سوی محور شمالی ـ جنوبی عراق جلوگیری بشود. جبهۀ تهاجمی عراق از تنگۀ چزابه تا شلمچه بود و هدف آن اشغال اهواز مرکز اداری خوزستان و خرمشهر و آبادان مرکز اداری نفت کشور بود. این تهاجم گسترده را که عراق با 15 لشکر و 90 تیپ مستقل شروع کرد، با توکل به خدا و ایمان ملّتمان و همچنین به کمک موانع طبیعی خدادادی از جمله رودخانۀ کارون و رودخانۀ کرخه [متوقف کردیم و] دشمن تا یک مرحله‌ای تثبیت شد و بعد عملیات چریکی را آغاز کردیم. ابتدا، فکر می‌کردیم که عملیات چریکی را هم ادامه دهیم، اما بعد از مدتی متوجه شدیم که عملیات چریکی دامنه‌اش خیلی گسترده است و خیلی هم طول می‌کشد و چون ما کارهای زیادی در انقلاب داریم، می‌بایستی مسئله را سریع‌تر حل کنیم. دراین‌رابطه، غیر از ما، برادرانی که به‌طور کلاسیک فکر می‌کردند، طرح‌های کلاسیک ارائه کردند. بنی‌صدر هم اصرار داشت که این طرح‌های کلاسیک بایستی پیاده شود. سه حملۀ به‌اصطلاح کلاسیک که انجام گرفت در محور دزفول، هویزه و محور جادۀ آبادان ـ ماهشهر. هر یک از این عملیات‌ها با شکست مواجه شد و واقعاً هیچ کاری انجام نشد. بعد از اینها [ناکامی در عملیات کلاسیک] ما عملیات چریکی را گسترش دادیم و در نزدیک به 20 عملیات متوسط از 50 اسیر تا 160 اسیر از دشمن گرفتیم که هر سه الی چهار هفته یک‌بار در جنوب انجام دادیم و مهم‌ترین آن عملیات فرمانده کل قوا بود که بسیار عملیات تعیین‌کننده‌ای بود. این عملیات باعث شد عراق که تا جادۀ آبادان ـ ماهشهر پیش رفته بود و می‌خواست از بهمنشیر عبور کند و در آنجا مانده بود، کلیۀ مناطق اشغالی را تا بالای جاده آبادان ـ ماهشهر تخلیه کرد و 8 الی 9 کیلومتر عقب‌نشینی نمود. بعد از این، با همت برادرانمان از جمله شهید کلاهدوز و سایر برادرانی که به شهادت رسیدند و با تجربه‌ای که از عملیات چریکی و عملیات محدود گرفته بودیم، طرح عملیات گسترده را پیاده کردیم و تقریباً می‌توان گفت که در سال اول جنگ، کار ما تثبیت دشمن [با انجام] عملیات چریکی و عملیات محدود و نتیجه‌گیری از عملیات کلاسیک بود. یعنی ما در سال اول جنگ، تمرین کردیم که چگونه با دشمن بجنگیم. سال دوم جنگ را در حالی شروع کردیم که دقیقاً متوجه شده بودیم که بایستی چه کار کرد. سال دوم جنگ را با یک سری عملیات‌های پی‌درپی و گستردۀ حزب‌اللهی در داخل خاک خودمان به نتیجه و ثمر رساندیم. در این عملیات[ها] به تجربه برایمان ضعف‌ها، قوت‌ها و خصوصیات دشمن روشن شد و بر این اساس سعی کردیم استراتژی تهاجمی خودمان را شکل و قوت بدهیم و تکامل ببخشیم. الان هم که در مرحلۀ جدیدی از کل این روند تکاملی جنگ هستیم، به این نتیجه رسیده‌ایم که باز هم عملیات را در بیرون از مرزهایمان با یک تجارب جدیدی ادامه بدهیم و امیدواریم که در سال سوم جنگ، ملت ما شاهد پیروزی‌هایی بزرگ و دستاوردهایی با کیفیت بالا از روند جمع‌بندی و تجارب جنگی باشند که بچههایشان در جبهه‌های جنگ با توکل بر خدا و ایمان و خصوصیاتی که داشته‌اند، انجام داده‌اند. ما الان در مقطع فعلی در حال طراحی عملیات جدیدی در بیرون مرزها هستیم.»
«ما راهی غیر از ادامۀ جنگ نداریم، ابرقدرت‌ها بسیج شده‌اند تا با ما برخورد کنند و ما هم باید از خود، ملت و اسلاممان دفاع کنیم و راهی هم غیر از دفاع نداریم، اصلاً زندگی ما دفاع است، در ادامۀ جنگ همان‌طور که تا به حال تجارب خوبی کسب کرده‌ایم و پیروزی‌های خوبی را به دست آورده‌ایم، با همان خلوصی که قبلاً به مردم می‌گفتیم که ما امیدواریم که جنگ را حل کنیم و مردم هم دیدند که نیروهای حزب‌الله وقتی وارد صحنه شدند، خیلی خوب توانستند تمام توان خود را در طبق اخلاص گذاشته و مسائل را به پیش ببرند. الان هم خالصانه به مردم می‌گوییم که این مرحلۀ جدید، اگرچه یک مقداری عملیات طولانی باشد، اما پیامدها، اثرات و بهره‌‌هایی که دارد، انشاءالله قطعاً ده‌ها برابر از سال دوم جنگ بالاتر خواهد بود.»[۲۳]
553
احمد عزیزی قائم‌مقام وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، در مصاحبه‌ای اختصاصی با روزنامه کیهان نظرات خود را دربارۀ تأثیر جنگ در شناخت کشورها و چگونگی روابط حال و آینده ایران با آنها تشریح کرد. عزیزی با برشمردن اهداف کلی جمهوری اسلامی در سیاست خارجی دربارۀ تاثیر جنگ بر سیاست خارجی ایران گفت: این جنگ همدستی شرق و غرب را برای مستضعفین جهان به عیان مشخص کرد و ثابت شد که اگر کشوری درپی خودکفایی و استقلال و عدم وابستگی به یکی از این دو قطب باشد، مورد تهاجم هردوی آنها قرار خواهد گرفت. از طرفی توانستیم انقلاب اسلامی را به جهان معرفی کنیم. وی همچنین تفکیک دشمنان و دوستان انقلاب را اثر مهم دیگر جنگ دانست. قائم مقام وزارت امور خارجه دربارۀ پایان جنگ نیز گفت: پایان جنگ بدون مجازات متجاوز، پاداش دادن به تجاوزگر و فراهم ساختن زمینه برای تجاوزات بعدی است. عزیزی با اشاره به اینکه تا کنون هم شرق و هم غرب برای سرنگون کردن نظام جمهوری اسلامی با تمام توان از عراق در جنگ علیه ایران حمایت کرده‌اند، به تلاش‌های میانجی‌گرانه در جنگ اشاره کرده و افزود: این تلاش‌ها هنوز هم وجود دارد، ولی کمتر به خواسته‌های ما توجه می‌شود. آنها فقط می‌خواهند جنگ تمام شود و تمام شدن جنگ بدون تعیین دقیق متجاوز، یعنی پاداش دادن به متجاوز که برای ما قابل قبول نیست و تا زمانی که پاسخ مشخص و دقیقی به خواسته‌های ایران داده نشود، عملیات‌های ایران همچنان ادامه خواهد داشت. وی در پایان درباۀ تاثیر نتایج کنفرانس فاس و وضع لبنان در جبهه ها گفت: رزمندگان ما بیش از هر زمان دیگری ضرورت مبارزه با صدام و آزاد کردن مردم عراق را حس می‌کنند، چرا که آنها می‌دانند باید از این طریق مبارزه خود را علیه رژیم اسرائیل و مجریان سیاست‌های صهیونیستی در خاورمیانه ادامه دهند.[۲۴]
554
صباح زنگنه سخن‌گوی هیئت ایرانی شرکت‌کننده در کنفرانس بین‌المجالس ـ که در رم برگزار شد ـ در توقف این هیئت در سوریه، در راه بازگشت به ایران، دربارة اقدامات این هیئت با نمایندگی روزنامة کیهان در دمشق گفت‌وگو کرد. وی گفت: «هئیت در تصویب پیش‌نویس نهایی قطعنامۀ کنفرانس، به‌ویژه مسئلۀ لبنان، قدم عمده‌ای برداشت. ایران امسال عضو کمیتۀ تهیۀ طرح پیش‌نویس معرفی و در آن کمیته شرکت کرد و بهصورت پیشتاز در آن کمیته نسبت به قضایای لبنان و برخورد با صهیونیست‌ها عمل کرد، به‌نحوی که نمایندگان امریکا و رژیم صهیونیستی از کمیتۀ تهیۀ پیش‌نویس خارج و به‌شدت عصبانی و ناراحت شدند. از طرف دیگر، در فعالیت‌های جنبی کنفرانس، تماس با نمایندگان کشورهای دوست و بی‌طرف بهصورت گسترده‌تری نسبت به سال گذشته انجام شد و با ترتیب دادن یک پذیرایی ساده و دعوت از هیئت‌های دوست، برادر و بی‌طرف و بیان پیشرفت‌های انقلاب و رسوا کردن توطئه‌هایی که بر ضد انقلاب صورت می‌گیرد، موقعیت و مواضع جمهوری اسلامی ایران را تشریح کردیم. یکی دیگر از کارهای موفق هیئت این بود که کنفرانس‌های مطبوعاتی [برگزار کرد] و به بیان حقایق و واقعیت‌های امروز جهان دست زد و ملاقات‌های متعددی با وزرا و مسئولین ایتالیایی و همچنین رؤسای کمیسیون‌های مختلف پارلمان ایتالیا و رئیس مجلس سنا و پارلمان آن کشور انجام داد. همچنین ملاقات و گفت‌وگو با شخصیت‌های معروف و طرفدار انقلاب، استادان دانشگاه‌ها، خبرنگاران دوست و بی‌طرف و دانشجویان مسلمان عرب و ایرانی، بخش‌های دیگری از فعالیت‌های ما بوده است.
... متأسفانه بعضی از کشورها سعی کردند خطی را که ما مطرح کردیم، آن را ملایم‌تر کنند، تا بیشتر رأی بیاورد، ولی در واقع اصل و اندیشة این قطعنامه از طرف ایران بوده است. قطعنامۀ مربوط به لبنان را به این شکل مطرح کردند که از امریکا خواسته می‌شود، از حق وتوی خود به نفع اسرائیل استفاده نکند و کمک‌های اقتصادی، سیاسی و نظامی خود را به اسرائیل قطع کند، اما ما اصرار داشتیم که به امریکا فشار بیاوریم و از او درخواست نکنیم. دربارة قطعنامة جنگ تحمیلی در واقع، یک جّو سیاسی خاصی وجود داشت. این جو سیاسی، پیچیده و متشکل از چند عنصر اصلی بود. جو بیشتر معطوف به تهاجم صهیونیست‌ها به لبنان و قتل عام مردم بی‌گناه در غرب بیروت بود و حملة اسرائیل به لبنان دارای تازگی خاصی بود. تجاوز صهیونیست‌ها در واقع پیشامدهای سیاسی جهان را پوشاند و ما برای همه توضیح دادیم که مسئلۀ مهم امروز برای ما، مسئلۀ لبنان و فلسطینی‌هاست. در جنگ دوساله ملت ما می‌تواند و قدرت آن را دارد که تجاوز را دفع کند. البته با جوّی که در کنفرانس حاکم بود، قطعنامة ما در مورد جنگ تحمیلی مطرح نشد. قطعنامة استرالیا مطرح و تقدیم شد. این قطعنامه، همان قطعنامة سازمان ملل بود. ما در برابر قطعنامة کنفرانس به‌عنوان محور کار این کنفرانس مخالف بودیم.»[۲۵]
555
خط آهن اهواز ـ خرمشهر بازسازی و آمادة بهره‌برداری شد. روزنامه کیهان دراین‌باره نوشت: «کار بازسازی خط آهن اهواز ـ خرمشهر که در جریان جنگ تحمیلی از کیلومتر 25 اهواز تا خرمشهر به‌کلی تخریب شده بود، پس از حدود 106 روز فعالیت پیگیر و شبانه‌روزی ایثارگران جهاد سازندگی پایان یافت و آمادة بهره‌برداری شد. برادر احمدی مسئول هماهنگ‌کنندة ستاد بازسازی راه‌آهن اهواز ـ خرمشهر در گفت‌وگویی اختصاصی با خبرگزاری جمهوری اسلامی، مرکز اهواز، ضمن اعلام این مطلب از کمک‌های بانک ماشین‌آلات خوزستان و کمیتۀ اسلامی سندیکای کامیون‌داران اهواز که با در اختیار گذاردن ماشین‌های کمپرسی و راننده، جهادگران راه‌آهن را در حمل 200 هزار متر مکعب سنگ مخصوص خط، یاری داده‌اند، قدردانی کرد.
یادآوری می‌شود کارهای جنبی خط آهن از قبیل احداث مجدد ایستگاه‌های بین راه و واحدهای مسکونی و اداری طول خط اهواز ـ خرمشهر در دست اجرا است.»[۲۶]
556
صدام رئیس‌جمهور عراق و سعدون حمادی وزیر خارجه این کشور در مصاحبه‌های جداگانه‌ای ایران را تهدید به افزایش فشار از طرف کشورهای عربی کردند. صدام رئیس جمهور عراق، در مصاحبه‌ای مطبوعاتی با گروهی از خبرنگاران انگلیسی که دولت عراق آنان را اختصاصاً برای این مصاحبه دعوت کرده بود، ایران را تهدید کرد که چنانچه جنگ را خاتمه ندهد، با همۀ اعراب روبه‌رو خواهد شد. گزارش رادیو بی.بی.سی دراین‌باره چنین است: «پرزیدنت صدام حسین بیش از دو ساعت به سؤالات مختلف خبرنگاران پاسخ داد. وی در مورد احتمال خاتمۀ جنگ ایران و عراق اظهار داشت که این مسئله بر کسی پوشیده نیست که الجزایر هنوز هم سعی دارد بین دو کشور میانجیگری کند. ایران و عراق هر دو با مسئله میانجیگری الجزایر موافق‌اند، اما پرزیدنت صدام حسین گفت، تا کنون نتیجه‌ای که به نظر وی قابل افشا باشد از میانجیگری الجزایر حاصل نشده است. هنگامی‌که از پرزیدنت صدام حسین سؤال شد که آیا عراق حاضر است به درخواست ایران در مورد پرداخت
غرامت جنگی پاسخ مثبت دهد؟ رئیس جمهور عراق جواب داد: عراق نیز در حال حاضر به‌خاطر صدماتی که از جنگ دیده خواهان دریافت غرامت جنگی از ایران است، اما آنرا به‌عنوان شرط پایان جنگ به شمار نمی‌آورد. عراق می‌خواهد که تا یک کمیسیون بین‌المللی برای رسیدگی به این مسئله که چه کسی تجاوزگر و مسؤل آغاز جنگ است تشکیل گردد و پس از بررسی این موضوع تصمیم گیرد که چه کسی باید غرامت بپردازد. رئیس جمهور عراق گفت: کنفرانس سران کشورهای عربی در فاس تأثیر آشکاری بر مسئله جنگ ایران و عراق داشته است، زیرا در این کنفرانس به تمام کشورهای عربی اهمیت منشور جامعه عرب و قرارداد دفاعی مشترک عربی خاطر نشان گردید و اگر ایران کماکان سعی بر آن دارد تا به خاک عراق تجاوز کند، آنگاه تمام دول عربی از نقطه نظر اقتصادی و سیاسی و نظامی به حمایت عراق بر خواهند خواست. ... صدام حسین همچنین گفت که اگر بریتانیا بخواهد می‌تواند نقش مثبتی در تلاش‌هایی که برای خاتمه جنگ به عمل می‌آید داشته باشد. وی گفت: درحال حاضر رابطۀ خوبی میان عراق و بریتانیا برقرار است اما وی مایل است که این رابطه در تمام سطوح کماکان بهتر شود. وی به‌طور ضمنی اظهار داشت که عراق مایل به خرید سلاح از بریتانیا است، اما گفت، به این دلیل نیست که عراق می‌خواهد رابطه بهتری با بریتانیا داشته باشد، چرا که در حال حاضر بار دیگر عراق تمام سلاح‌های مورد نیاز خود را مستقیماً از شوروی دریافت می‌کند و به هیچ وجه مشکلی از این نظر ندارد.»[۲۷]
سعدون حمادی وزیر امور خارجۀ عراق نیز در مصاحبه‌ای مطبوعاتی ایران را به اجرای تصمیم سران عرب در فاس تهدید کرد. وی گفت: اگر ایران عملیات جدیدی را علیه نیروهای عراقی آغاز کند، دولت متبوع وی تماس‌هایی را با دیگر کشورهای عربی برای اجرای تصمیمات گرفت‌شده از طرف کنفرانس سران عرب در فاس دربارۀ جنگ ایران و عراق برقرار خواهد کرد.[۲۸]
557
روزنامه کیهان در شماره امروز خود به نقل از روزنامه‌های تایمز و گاردین گزارش‌هایی را از اوضاع جبهه جنوبی عراق به چاپ رساند. این روزنامه نوشت: «به‌دنبال دیدار گروهی از روزنامه‌نگاران انگلیسی از خطوط مقدم جبهه جنوبی در عراق، هم روزنامه تایمز و هم روزنامه گاردین مقالاتی را در این باره نوشته‌اند. "ریچارد داوون" از بصره گزارشی فرستاده و نوشته است که در شمال شرق بصره، عراقی‌ها خندق‌های عمیق دفاعی در طول دشت‌های صاف و خاکی شرق شط‌العرب حفر می‌کنند و به نظر می‌رسد که [دیگر] هرگونه رؤیای عبور از مرز را کنار گذاشته‌اند، جنگ در اطراف شهر ابوالخصیب عراق واقع در جنوب شرق بصره، خسارات زیادی بر جای گذاشته است و مردم محل نه‌تنها به‌خاطر تلفات جانی [که در جنگ] داده‌اند، خشمگین‌اند، بلکه از این نظر ناراحت‌اند که نمی‌توانند خرمای خود را به‌دلیل نیامدن کشتی به آنجا، بفروشند.
مقامات عراقی می‌گویند که بصره کراراً مورد بمباران قرار گرفته است و این موضوع را بهانه‌ای برای بمباران جزیرۀ خارک ایران قرار می‌دهند. اما صدای انفجارهایی که شب و روز به گوش می‌رسد، با بصره فاصلۀ زیادی دارد و نشانه‌های کمی از خرابی که جنگ در بصره به بار آورده باشد به چشم می‌خورد. وی می‌نویسد که جنگ تلفات جانی سنگینی برای عراقی‌ها به همراه داشته و از دیپلمات‌ها، نقل قول می‌کند که رقم تلفات نیروهای عراق 25 هزار نفر است. تصور می‌شود که ایران 52 هزار تن از نیروهای عراق را به اسارت گرفته باشد. خبرنگار تایمز می‌نویسد که صدام از نفرات ارتش خود به خوبی نگهداری و مواظبت می‌کند و دستگاه تهویه خنک‌کننده، و پناهگاه‌های موقتی برای افسران و تلویزیون رنگی و سایر تسهیلات و امکانات خوبی برای سربازان وجود دارد.
"لسیتر گود" خبرنگار گاردین لندن که از خطوط جبهه دیدن کرده است، می‌نویسد: نیروهای عراق به نظر مطمئن می‌آمدند، اما آنها درحالی‌که خود را برای استقبال از حملۀ ایران که مدت‌ها انتظارش می‌رود، آماده می‌کنند، ناراحت هستند. انتظار می‌رود حملۀ ایران در شمال شرق بصره انجام گیرد و در اینجا صد هزار نفر از نیروهای عراق متمرکز شده‌اند و این نیروها دو ماه است که خود را برای مقابله با این حمله آماده می‌کنند. در بصره هیچ نشانه‌ای از بمباران ایران دیده نمی‌شد و مردم بصره آموخته‌اند که چگونه با جنگ زندگی کنند و در مغازه‌ها و بازار بصره اجناس به وفور یافت می‌شود.»[۲۹]
558
در پنجمین روز هفتة جنگ در ایران که روز انقلاب اسلامی عراق نامیده شده است، هزاران تن از معاودان عراقی و مجاهدان مسلمان این کشور در خیابان‌های تهران راهپیمایی کردند و خواستار سرنگونی رژیم حاکم بر عراق شدند.
همچنین حجت‌الاسلام سید محمدباقر حکیم به همین مناسبت پیامی را صادر کرد. بخش‌هایی از این پیام چنین است: «امپریالیسم جهانی و عمال آن در منطقه، خطر رشد حرکت انقلاب اسلامی در ایران و عراق را بر علیه منافع، سلطه و نفوذ خود احساس کردند، لذا توسط صهیونیست‌های اشغالگر سرزمین‌های جنوب لبنان محروم را مورد هجوم قرار دادند و از سوی دیگر، در جریان همدستی و همپیمانی میان عملیات نظامی دشمن اشغالگر و نمایش‌های سیاسی در کنفرانس فاس، درصدد تصفیۀ مقاومت فلسطین برآمدند. آری، تمامی این کارها بدین علت صورت گرفت تا با فراغ‌بال، انقلاب اسلامی را به گمان خود مورد محاصره قرار داده و سرکوب کنند. ای فرزندان امت اسلامی در عراق و ای مسلمانان جهان، در حال حاضر مسلمانان به رهبری انقلاب اسلامی، درگیر جنگی سخت و بی‌امان علیه امپریالیسم و کلیۀ مزدوران آن در منطقه هستند و بر شما است که در این مرحلۀ سرنوشت‌ساز، مسئولیت تاریخی خود را ادا کنید و بر فرزندان غیور ملت عراق است که عملیات جهادی خود را برای سرنگونی رژیم جنایت‌کار بغداد پس از آنکه آن را در کنفرانس عدم تعهد از نظر سیاسی بی‌اعتبار کردند، افزایش و گسترش دهند تا از این طریق، راه را برای گسترش انقلاب اسلامی، جهت آزادسازی قدس عزیز و رهایی فرزندان دو ملت فلسطین و لبنان از اشغال صهیونیست‌ها بازگشایند.»[۳۰]
559
صدام حسین رئیس جمهوری عراق با ارسال پیام تبریکی به امین جُمیّل رئیس‌جمهور جدید لبنان به وی قول داد که از فالانژها حمایت کند. به گزارش شماره امروز روزنامه جمهوری اسلامی به نقل از واحد مرکزی خبر، صدام در این تلگرام به جمیّل قول داد تا از تلاش‌های فالانژیست‌ها برای اعاده حاکمیت کامل خود بر سرتاسر خاک این کشور حمایت خواهد کرد. وی خاطر نشان کرد عراق مصمم است تمام امکانات ممکن را برای خارج کردن لبنان از وضع نابسامانی کنونی بکار گیرد. صدام ضمن حمایت از تلاش‌های رئیس‌جمهور فالانژیست لبنان برای تحکیم وحدت ملی و حفظ امنیت و ثبات خود اظهار امیدواری کرده که مردم لبنان و اعراب تلاش‌های خود را برای حل بحران لبنان و شرکت سازنده در زندگی عربی هماهنگ سازند.[۳۱]
560
به پیشنهاد چند کشور عضو آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، از جمله جمهوری اسلامی ایران و با اکثریت آرای اعضا و با وجود مخالفت نمایندگان رژیم صهیونیستی، امریکا و اکثر کشورهای غربی، رژیم صهیونیستی از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اخراج شد. رضا امراللهی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران که در رأس هیئتی در این اجلاس شرکت کرده بود، در یک گفت‌وگوی اختصاصی با خبرگزاری جمهوری اسلامی در بُن گفت: «پس از طرح مسئلة اخراج یا تعلیق عضویت اسرائیل در آژانس و مخالفت هیئت امریکایی با این امر، نماینده‌ای از هیئت ایرانی پس از گرفتن وقت، سخنانی برای اعضا ایراد کرد.» وی افزود: «نمایندة ایران در این اجلاس گفت که مخالفت امریکا با اخراج اسرائیل تعجب‌آور نیست، زیرا امریکا خود در هیروشیما بمب اتمی انداخت و خاطرة آن هنوز در اذهان مردم جهان باقی است و خط مشی امریکا و اسرائیل در این رابطه یکسان است.» امراللهی افزود: «با تعلیق عضویت رژیم صهیونیستی، این رژیم در روز آینده نمی‌تواند اقدامی انجام دهد و یا در رأی‌گیری‌ها شرکت کند. ... تعلیق اعتبارنامة اسرائیل در سازمان بین‌المللی انرژی اتمی کمابیش به معنای اخراج موقت رژیم صهیونیستی از این سازمان است.»
در همین حال، امریکا به‌طور رسمی از کنفرانس سالانة سازمان بین‌المللی انرژی هسته‌ای در وین کناره‌گیری کرد. به گزارش رادیو بی.بی.سی این اقدام به‌دنبال مشاجره‌ای که بر سر عضویت رژیم اشغالگر قدس در این سازمان انجام شد، صورت گرفت. بنابر گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی کنفرانس ـ پس از آنکه اعتبارنامة سیاسی عضویت رژیم صهیونیستی در این سازمان در سال جاری با اکثریت آرا رد شد ـ با جنجال به هم خورد و هنگام اعلام این رأی نمایندة امریکا و نمایندگان اکثر دول غربی به نشانه اعتراض جلسه را ترک کردند. همچنین مقامات وزارت خارجة امریکا در واشنگتن نیز اندکی پس از این اتفاق، اعلام کردند که رأی‌گیری کنفرانس غیرقانونی بوده و نمایندۀ امریکا به جلسات کنفرانس بازنخواهد گشت.[۳۲]
ضمیمه گزارش 540 بر اساس طرح ادغام جزبه‌جز، مأموریت و محورهای یگان‌های عمل‌کننده در قرارگاه تاکتیکی ظفر 1 به این شرح بود: ـ گردان سلمان از تیپ 27 و گردان شهید مدنی از تیپ 31 عاشورا از سلمان‌کشته تا سان‌واپا. ـ گردان انصار از تیپ 27 و گردان 158 از تیپ 55 از تنگه سان‌واپا تا وارولین. ـ گردان میثم از تیپ 27 و گردان 146 از تیپ 55 از وارولین تا قلعه‌مین. ـ گردان مقداد از تیپ 27 و گردان 135 از تیپ 55 از قلعه‌مین تا قلعه‌جوق. ـ گردان بلال از تیپ 27 از قلعه‌جوق تا پاسگاه دوله‌شریف. ـ گردان حمزه از تیپ 27 در تنگۀ میان‌تنگ. ـ گردان عمار از تیپ 27 و گردان 126 از تیپ 55 از گیسکه تا کله‌شوان. ـ گردان حبیب‌بن مظاهر از تیپ 27 روی ارتفاع دروازه. در ضمن گردان ابوذر از تیپ 27 نیز مأموریت داشت تا در سمت راست تنگة میان‌تنگ، تپۀ 343 (تپه مثلثی) را دور زده و آن را تصرف کند.[۳۳]
ضمیمۀ گزارش 553 متن کامل مصاحبه احمد عزیزی با روزنامه کیهان به این شرح است: «احمد عزیزی قائم‌مقام وزارت امور خارجه در مصاحبه‌ای اختصاصی با خبرنگار سیاسی کیهان به‌مناسبت فرارسیدن هفته جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، نظرات خود را پیرامون تأثیر جنگ تحمیلی در شناخت کشورها و چگونگی روابط حال و آینده جهوری اسلامی با آنها اعلام کرد و دستاوردهای این جنگ را برای رسیدن به استراتژی کلی اتحاد مسلمین جهان تشریح کرد. قائم‌مقام وزارت خارجه در پاسخ به اولین سؤال در زمینه تأثیر جنگ تحمیلی در روابط خارجی کشور و اجرای سیاست‌های خارجی جمهوری اسلامی و همچنین آینده روابط ایران با کشورهای جهان، گفت: همان‌طور که بارها امام فرموده‌اند: "این جنگ رحمتی بود برای این انقلاب" و من بر این گفته امام تأکید می‌کنم و همچنین تأکید می‌کنیم تا زمانی‌که استکبار جهانی وجود دارد و تا زمانی‌که ملت‌های تحت ستم در زیر سلطه استکبار در رنج و محرومیت به‌سر می‌برند و از استفاده از نیروهای خودشان برای رسیدن به استقلال و فلاح عاجز هستند، جنگ با استکبار جهانی برای انقلاب اسلامی یک ضرورت است. بنابراین اگر روزی جمهوری اسلامی به مرزهای امن برسد و هیچ‌گونه تخاصم و تهاجمی علیه استکبار و صهیونیسم نداشته باشد و در عین حال استکبار و صهیونیسم نیز همچنان در تاخت و تاز باشند، قاعدتاً باید در استمرار و اصالت انقلاب اسلامی تردید داشته باشیم. وی افزود: قبل از بررسی تأثیر جنگ تحمیلی در اجرای سیاست‌ها و اهداف کلی جمهوری اسلامی که در قانون اساسی آمده است، اشاره کنم تا ببینیم که ما به‌عنوان وزارت امور خارجه و بازوی سیاست خارجی دولت جمهوری اسلامی ایران برای رسیدن به این اهداف و سیاست‌ها چه کارهایی باید انجام می‌دادیم. قائم‌مقام وزارت خارجه سپس اهداف کلی جمهوری اسلامی را حفظ انقلاب و گسترش انقلاب اسلامی، حفظ استقلال و تمامیت ارضی کشور، حمایت از مبارزات مستضعفین جهان و نابودی استکبار جهانی و در نهایت ایجاد وحدت اعتقادی بین مسلمین جهان خواند و گفت: حال این سؤال مطرح می‌شود که اگر جنگی وجود نداشت و قرار بود ما از طریق روش‌های عادی برای رسیدن به این اهداف و اجرای این اصول کلی اقدام کنیم، چکار باید می‌کردیم؟ یعنی باید چه نوع تاکتیک‌ها و چه راه‌های فرعی را برای پیاده کردن این چارچوب‌ها مدنظر قرار می‌دادیم؟ در این رابطه باید اشاره کنم که ما بایست در وهله اول در جهت سست کردن پایه‌های سلطه استکبار جهانی و تشدید خط تضاد بین مستضعفین و مستکبرین تلاش می‌کردیم و همچنین اقداماتی به این شرح انجام می‌دادیم: ـ ایجاد مرزهای امن در همه ابعاد سیاسی، نظامی و فرهنگی برای جمهوری اسلامی؛ بدین ترتیب که مرزهایی داشته باشیم که از آن سوی مرزها هیچ‌گونه تهدیدی و تهاجمی با استفاده از ابزارهای سیاسی، نظامی و فرهنگی وجود نداشته باشد و انقلاب اسلامی در میان این دیوارهای امن و آرام بتواند زمینه رشد امت را فراهم کند و حرکت خود را در جهت ایجاد جامعه‌ای که در آن فقط قانون خدا حاکم باشد، دنبال کند. ـ ایجاد رابطه عاطفی با مستضعفین و جلب حمایت آنها، که اگر در این زمینه انقلاب اسلامی نتواند موفق شود، شاید قاطعانه بتوان گفت که در مقابل ضربه‌های گوناگون و مستمر استکبار جهانی ضربه‌پذیری زیادی خواهد داشت. یعنی انقلاب اسلامی تنها موقعی به توان خود دست خواهد یافت که در پی بهره‌گیری از سیاست‌های مکتبی چه از نظر استراتژی و چه از نظر تاکتیک‌ها باشد و بتواند مستضعفین جهان را با انقلاب اسلامی پیوند دهد و آنها را در جهت خودش به مقابله با نیروهای استکبار حرکت دهد. ـ شناخت دوست و دشمن،که در جریان ادامه انقلاب شناخت دوست و دشمن از ضرورت‌های اساسی اجرای سیاست خارجی جمهوری اسلامی بود. ـ شناخت توطئه‌های تبلیغاتی، نظامی، اقتصادی و سیاسی استکبار جهانی؛ البته در جریان انقلاب این شناخت تا حدود زیادی برای مردم انقلابی ما حاصل شد، ولی پیاده کردن یک سیاست خارجی فعال و اسلامی نیاز کامل به شناخت جنبه‌ها و ابعاد مختلف این توطئه دارد. ـ تعیین استراتژی‌ها و تاکتیک‌های مبارزه در پرتو شناخت حاصل شده؛ یعنی اینکه ما در پرتو این شناخت جهت مبارزه با استکبار و صهیونیسم را بشناسیم. ـ ایجاد نیروهای مسلح و مومن و مردمی؛ ایجاد ارتش مردمی بر پایه ایمان به خدا که تعیین‌کننده خط درست مبارزه و شناساننده دشمن اصلی است. ـ ایجاد نیروهای قابل و کارا در چارچوب نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران. عزیزی سپس گفت: این کارهایی بود که در صورت نبودن جنگ، باید برای رسیدن به اهداف کلی سیاست خارجی خودمان انجام می‌دادیم، حال ببینیم که جنگ تحمیلی در این مدت دوسال به‌خصوص با پیروزی‌های چشمگیر رزمندگان ما در این مدت، در کدامیک از این بخش‌ها ما را یاری داده است. قائم‌مقام وزارت امور خارجه سپس به تشریح اثرات جنگ تحمیلی در سیاست‌های خارجی کشور اشاره کرد و گفت: در درجة اول، این جنگ برای مستضعفین جهان که بانگ‌های مشتاق و نگران انقلاب ما را از ابتدا نظاره می‌کردند، خط همدستی استکبار شرق و غرب را به عیان مشخص کرد و به آنها ثابت نمود که اگر انقلابی در پی خودکفایی و استقلال باشد و در پی آن نباشد که به یکی از دو قطب‌های قدرت بپیوندد، مورد تهاجم هر دوی آنها قرار می‌گیرد و آنها از همه امکانات خود برای نابودی این انقلاب استفاده می‌کنند. مستضعفین جهان در جریان این جنگ تحمیلی اتحاد اهداف کمونیزم و سرمایه‌داری را دریافتند و این درس بسیار بزرگی برای آنها بود، الگوی بسیار خوبی برای ادامه سیاست نه شرقی و نه غربی. در درجه دوم پیروزی‌های ایران باعث شد که افسانه‌شکست‌ناپذیر بودن استکبار جهانی که سال‌ها به کمک تبلیغات در ذهن مستضعفین جهان به وجود آمده بود، شکسته شد و آنها دریافتند که می‌توانند از نیروی خودشان برای مبارزه با استکبار جهانی استفاده کنند. نمایش قدرت جهوری اسلامی اثر دیگر جنگ تحمیلی بود. مزدوران استکبار جهانی با پیروزی رزمندگان اسلام فهمیدند که تعرض به حریم جغرافیایی، سیاسی، فرهنگی و نظامی جمهوری اسلامی ایران جز نابودی نیروی متجاوز ثمری نخواهد داشت و این خوف که حاصل ایثار و دلاوری‌های رزمندگان و خون شهدای ماست، تا سال‌ها اثر خود را در دل مزدوران استکبار خواهد داشت. از طرف دیگر علی‌رغم سدهای عظیم تبلیغاتی استکبار در انتقال پیروزی‌های انقلاب اسلامی و معرفی انقلاب اسلامی به جهان توانستیم، با مستضعفین جهان ارتباط برقرار کنیم و با استفاده از مکتب مبارزه درس‌های لازم را به آنان بدهیم. یعنی این جنگ تحمیلی توانست قدرت ایمان و سلاح را در برابر آنان به نمایش بگذارد. عزیزی افزود: جنگ تحمیلی همچنین باعث شد که روش‌های اسلامی مبارزه در برابر مستضعفین شکل بگیرد و این مسئله نقش مهمی در ایجاد پیوند عاطفی مستضعفان جهان و جذب حمایت آنها داشت. عدم استفاده از بمباران غیرنظامیان و کشتار مسلمانان و همچنین رفتار اسلامی با اسرا و قاطعیت و سازش‌ناپذیری جمهوری اسلامی در برابر این تهاجم نیز نمونه‌ها و مثال‌های بارزی از روش‌های اسلامی مبارزه بود که قطعاً جذابیت زیادی برای ملت‌های تشنۀ صداقت و ایمان و حقیقت داشت و حتماً پشتیبانی آنها را جلب خواهد کرد. وی سپس تفکیک دشمنان و دوستان انقلاب را اثر مهم دیگر جنگ تحمیلی خواند و گفت: در جریان جنگ، دوستان و دشمنان انقلاب اسلامی به عیان در برابر مردم ما و سایر مستضعفان جهان شناخته شدند و همه دریافتند چه کسانی با انقلاب و چه کسانی علیه انقلاب هستند و ما موفق شدیم سیاست خارجی خودمان را در پرتو این شناخت ترسیم کنیم و به مرحله اجرا بگذاریم و انشاءالله در آینده بهرة بیشتری برای حفظ انقلاب از این شناخت خواهیم برد. عزیزی افزود: تعیین استراتژی مبارزه با استکبار در جریان جنگ اثر مهم دیگر جنگ بود. زیرا انقلاب ما از همان آغاز با استکبار جهانی اعلان جنگ داده بود و در جریان جنگ نیز با نامگذاری عملیات گسترده علیه تجاوزات و تهاجمات مثل بیت‌المقدس و طریق‌القدس و... خطوط این مبارزه را دقیق‌تر ترسیم کرد و ملت ما دریافت که راه مبارزه نهایی با استکبار جهانی و صهیونیسم از طریق شکست عراق خواهد بود و قطع تجاوز عراق و آزادسازی ملت عراق راهی است برای مقابله با رژیم صهیونیستی به عنوان بازوی امریکا علیه ملت‌های مسلمان. شناخت توطئه‌های استکبار جهانی نکته بعدی بود که عزیزی مطرح کرد و گفت: ما در جریان جنگ تحمیلی عملاً توطئه‌های استکبار جهانی را لمس کردیم، چه از طریق خود جنگ، چه با نمایش‌های سازمان‌های بین المللی، و چه با تحرک امواج تبلیغاتی رسانه‌های خبری، و چه با تحریم‌ها و ترور شخصیت‌های انقلابی و مسئولین به دست یاران استکبار. همه این توطئه‌ها نحوه عملی مبارزه را آشکار کرد، به طوری که الان شاید بتوان گفت که استکبار دیگر چنته‌اش خالی شده است و مجبور است از همان روش‌های گذشته استفاده کند. وی همچنین ایجاد نیروهای مردمی و ایجاد نیروهای ارتش مردمی و ایجاد یک ارتش حقیقتاً 20 میلیونی در کنار سپاه و ارتش مردمی را از دیگر اثرات ارزنده جنگ تحمیلی خواند و گفت که با ایجاد این ارتش عظیم مردمی و با مسلح بودن آنان به نیروی ایمان کسی نمی‌تواند در مقابل آن مقاومت کند. از قائم‌مقام وزیر امور خارجه پرسیدیم که مواضع کشورهای دو بلوک شرق و غرب در رابطه با جنگ تحمیلی عراق علیه ایران از آغاز جنگ چه بوده است؟ وی در پاسخ گفت: در واقع می‌توانیم بگوئیم که جمهوری اسلامی ایران در جریان این جنگ جز حمایت الله از هیچ‌گونه حمایت دیگری برخوردار نبوده درحالی‌که شرق و غرب از هیچ کمکی برای استمرار حکومت صدام و تجاوز آن خودداری نکرده‌اند. به‌طوری‌که قاطعانه می‌توان گفت که تجاوز عراق به جمهوری اسلامی و تلاش این رژیم سرسپرده برای سرنگونی جمهوری اسلامی و از بین بردن انقلاب اسلامی، خواست هر دو ابرقدرت بوده است. سپس پرسیدیم که گفته می‌شود دور جدیدی از مذاکرات صلح آغاز شده است، آیا این مطلب درست است و اگر چنین است آیا امیدی به تحقق شرایط ایران در این مذاکرات هست؟ قائم‌مقام وزارت امور خارجه در پاسخ گفت: البته مذاکرات و کوشش‌های میانجیگرانۀ کشورها برای خاتمة جنگ هرگز متوقف نشده و اگر گاهی در طی این دو سال در این زمینه رکودی بوده، قابل ذکر نبوده است. ولی نکته‌ای که قابل ذکر است، این است که هرگز در این مداخلات و میناجیگری‌ها آن عامل قضاوت و انصاف که ضرورت یک میانجی واقعی است وجود نداشته و همواره بدون توجه به خواسته‌های منطقی ما کوشش شده تا به‌نحوی آتش جنگ خاموش شود. درحالی‌که همواره اعتقاد ما بر این بود که خاموش کردن آتش جنگ به این نحو پاداشی است برای متجاوز و زمینه‌ای است برای سرخوردگی مستضعفین و شروع تجاوزاتی از این قبیل در همه جای جهان. وی افزود: اما اینکه دور جدیدی از مذاکرات شروع شده شاید درست نباشد، ولی میانجیگری دولت الجزایر از دخالت‌های اخیر کشورها در این زمینه بود که با وجودی که تا حدودی به شرایط ما نزدیک شده بود، اما هرگز تطابق کامل با شرایط ما نداشت و قطعاً تا زمانی که پاسخ مشخص و دقیقی به خواست‌های جمهوری اسلامی برای خاتمة جنگ داده نشده، جنگ همچنان ادامه خواهد داشت و عملیات رزمندگان ما همچنان گسترش خواهد یافت. عزیزی سپس در پاسخ به این سؤال ما که وضع کنونی جبهه‌ها چگونه است و نحوه پایان جنگ را چگونه پیش‌بینی می‌کنید؟ گفت: همان‌طوری که سخن‌گوی شورای عالی دفاع هم اعلام کرده‌اند جمهوری اسلامی همیشه قبل از انجام یک عملیات گسترده، به صدام فرصتی می‌دهد تا موقعیت را ارزیابی کند و دست از تجاوز بردارد، اما اگر آنها اینکار را نکنند عملیات ما اجرا خواهد شد و ادامه پیدا می‌کند. اما اینکه نحوه پایان جنگ چه خواهد بود برای ما فرقی نمی‌کند. چیزی که مسلم است این است که پایان جنگ همراه با شکست مفتضحانه صدام در همه عرصه‌ها خواهد بود و همراه با آن آزاد شدن نیروهای داخلی عراق برای شکستن جو خفقان صدامی و تشدید [ایستادگی] مستضعفین جهان در برابر تجاوزات صدامی را به دنبال خواهد داشت. بنابراین نتیجه جنگ قابل پیش‌بینی است اما نحوه آن معلوم نیست. در پایان نیز از تأثیر نتایج به دست آمده از کنفرانس فاس و وضع لبنان در جبهه‌های نبرد ایران و عراق پرسیدیم؟ وی در پاسخ گفت: رزمندگان ما تاکنون شاهد همه‌گونه توطئه‌های مختلف استکبار و صهیونیسم بوده‌اند و مبارزه با صهیونیسم بین‌المللی را در رأس مبارزات خود می‌دانند، بدون شک مشاهده این خیانت‌های اخیر سران مرتجع، آنها را در ادامه مبارزاتشان راسخ‌تر می‌کند و بدون شک اینک بیش از هر زمان دیگری ضرورت مبارزه با صدام و آزاد کردن مردم عراق را حس می‌کنند. چرا که آنها می‌دانند باید از این طریق مبارزه خود را علیه رژیم اسرائیل و مجریان سیاست‌های صهیونیستی در خاورمیانه ادامه دهند و لذا به‌طور خلاصه می‌توانم بگویم که تأثیر این کنفرانس در جبهه‌های جنگ، راسخ‌تر کردن ارادۀ رزمندگان ما و قوت بخشیدن به تصمیم آنها برای خاتمة جنگ از طریق شکست کامل نیروهای صدامی بوده است.»[۳۴]
ضمیمۀ گزارش 556 در ارتباط با کمک‌ها و حمایت‌های شوروی و کشورهای غربی و عربی به عراق، انتشارات مطالعات دفاعی لندن کتابی را با نام مجعول "جنگ خلیج" منتشر کرد که در آن بهصورت مبسوط با این کمک‌ها اشاره شده است. در این کتاب، ضمن استناد به اظهارات صدام در دیدارش با خبرنگاران انگلیسی دربارة کمک‌های تسلیحاتی شوروی به عراق، آمده است: صدام تأکید کرد که اتحاد شوروی تحویل تسلیحات به عراق را ازسرگرفته است و اعلام نمود که قراردادهای قبل از سپتامبر 1980 (شهریور و مهرماه 1359) نیز به قوت خود باقی است. این قراردادها شامل هواپیماهای میگ-25، تانک‌های تی ـ 72 و موشک‌های اسکاد ـ بی و سام 8 می‌باشد. در این کتاب همچنین آمده است: بیش از 1000 مستشار و تکنیسین نظامی روسی در عراق وجود دارند و تعداد قابل ملاحظه‌ای نیز از کشورهای غربی در این زمینه به عراق کمک می‌کنند. برای مثال تأیید شده است که 40 درصد فروش تسلیحات فرانسه در سال 1982 (1361 ـ 1360) متعلق به عراق بوده است که از جملۀ آن میراژ F-1 می‌باشد. همچنین در ماه دسامبر 1982 (آذر و دی‌ماه 1361) تعدادی میگ-25 جدید روسی در حال پرواز مشاهده شده است.[۳۵] خبرنگار روزنامۀ تایمز نیز دربارۀ کمک‌های اعراب به عراق نوشته است: صدام از لحاظ مالی از حمایت کشورهای عرب خلیج فارس، به‌ویژه عربستان سعودی برخوردار است. منابع دیپلماتیک میزان این وام‌های با شرایط سهل را حدود 7 میلیارد دلار در هر شش ماه می‌دانند.[۳۶]
منابع و مآخذ روزشمار 1361/07/04
- ↑ سند شماره 67 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش راوی قرارگاه ظفر، عملیات مسلم‌بن عقیل، راوی: امیر رزاق‌زاده، 24 آبان 1361، صص 26 تا 30.
- ↑ همان، صص 40 تا 41.
- ↑ سند شماره 1/139 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: دفترچه راوی قرارگاه ظفر، عملیات مسلم‌بن عقیل، راوی: امیر رزاق‌زاده، 28/6/1361 تا 5/7/1361، صص 185 تا 189.
- ↑ سند شماره 17135 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش عملیات، اطلاعات عملیات تیپ عاشورا، 9/7/1361، صص 1 و 2؛ وـ مأخذ 1، صص 57 و 58 و 63 تا 65.
- ↑ روزنامه جمهوری اسلامی، 5/7/1361، ص2.
- ↑ همان، ص 2.
- ↑ سند شماره 54309 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از قرارگاه مرکزی حمزه سیدالشهدا(ع) به ستاد مرکزی، واحد طرح و برنامه، 15/7/1361.
- ↑ همان؛ وـ سند شماره 6305 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از ستاد منطقه 7 (اطلاعات)، به ستاد مرکزی اطلاعات، 8/7/1361.
- ↑ سند شماره 67287 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از فرماندهی منطقه 5، به ستاد مرکزی، مرکز فرماندهی، 6/7/1361.
- ↑ سند شماره 17157 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: بولتن اطلاعات هفتگی شماره 38، ستاد مرکزی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، طرح و برنامه عملیات (اطلاعات عملیات)، 12/7/1361، ص4.
- ↑ همان.
- ↑ سند شماره 67321 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع) (واحد طرح و برنامه عملیات)، به ستاد مرکزی (مرکزی فرماندهی)، 8/7/1361.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، "گزارش‌های ویژه"، نشریه شماره 192، 6/7/1361، ص 7، فرانکفورت ـ خبرگزای فرانسه ، 5/7/1361.
- ↑ سند شماره 67294 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از فرماندهی مطنقه 7، به ستاد مرکزی سپاه، مرکز فرماندهی، 7/7/1361.
- ↑ سند شماره 113108 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش روزانه شماره 148 ـ 3، واحد معاونت اطلاعات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، 5/7/1361، ص 1.
- ↑ مأخذ 13، ص 5، تهران ـ خبرگزاری جمهوری اسلامی، 5/7/1361.
- ↑ روزنامه جمهوری اسلامی، 4/7/1361، ص 4.
- ↑ مأخذ 5، ص 2.
- ↑ مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س)، "صحیفه امام"، مجموعه آثار امام خمینی(س)، جلد 17، تهران: چاپ اول پاییز 1378، صص 8 تا 12.
- ↑ روزنامه کیهان، 5/7/1361، ص 18.
- ↑ روزنامه کیهان، 4/7/1361، ص 2.
- ↑ مأخذ 20، ص 2.
- ↑ مأخذ 17، ویژه‌نامه، صص 2 و 3.
- ↑ مأخذ 21، ویژه‌نامه هفتۀ جنگ، ص6.
- ↑ مأخذ 20، ص 20.
- ↑ مأخذ 21، ص 2.
- ↑ واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران، بولتن "رادیوهای بیگانه"،5/7/1361، صص 3 و 4، رادیو بی.بی.سی، 4/7/1361.
- ↑ همان، ص 2، رادیو کویت، 4/7/1361.
- ↑ مأخذ 21، ص 16، رادیو لندن.
- ↑ مأخذ 5، ص 4.
- ↑ مأخذ 17، ص 3.
- ↑ روزنامه جمهوری اسلامی،11/7/1361، ص3.
- ↑ مأخذ 1، صص 26 تا 30.
- ↑ مأخذ 21، ویژه‌نامه هفته جنگ، ص6.
- ↑ Edgar Ballance, The Gulf war Gret, Britain, Brassey's Defence P.103.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، "گزارش‌های ویژه"، نشریه شماره 191، 5/7/1361، ص 3، تهران ـ خبرگزاری جمهوری اسلامی، 4/7/1361.