1361.08.19
| روزشمار جنگ سال 1361 1361.08.19 | |
|---|---|
| نام‌های دیگر | نوزده آبان |
| تاریخ شمسی | 1361.08.19 |
| تاریخ میلادی | 10 نوامبر 1982 |
| تاریخ قمری | 23 محرم 1403 |
گزارش - 316
تصرف مجدد تپه 175 و حضور نيروهاي خودي روي آن، باتوجه‌به تبليغاتي كه حكومت عراق براي بازپس‌گيري آن انجام داده بود، شكست مضاعفي براي ارتش اين كشور محسوب مي‌شد. به همين دليل، ارتش عراق در اولين ساعات بامداد و با گذشت دقايقي از نيمه‌شب، همه استعداد آتش توپخانه‌هاي موجود خود را در منطقه روي اين ارتفاعات متمركز كرد و به يكباره حجم فراواني از گلوله‌هاي توپ، كاتيوشا و خمپاره را در اين منطقه (محدوده ارتفاعات 175) ريخت كه سنگين‌ترين آتش در اين عمليات محسوب مي‌شد. برآورد نيروهاي اطلاعات از خط حاكي‌از آن بود كه در هر دقيقه، حدود 60 گلوله توپ، خمپاره و كاتيوشا در منطقه‌اي به طول 5/2 كيلومتر و عرض 800 متر اصابت مي‌كرد و هيچ نيرويي قادر نبود از جان‌پناه و كانال‌هايي كه روي اين ارتفاع حفر شده بود، خارج شود. حجم آتش به‌حدي بود كه امكان هرگونه تحرك را از نيروهاي خودي سلب كرده بود. ازاين‌رو، رساندن تداركات، آب و غذا نيز با مشكل مواجه شد و چند خودرو حامل آب و غذا نيز به‌دليل اصابت گلوله منهدم شدند. آتشباري عراق روي اين ارتفاع، درطول شبانه‌روز به‌طور يكنواخت و بدون وقفه ادامه داشت. محاسبات اوليه نشان داد كه دشمن، بالغ‌بر 100 هزار گلوله در اين اقدام مصرف كرده است. باوجوداين، نيروهاي تيپ14 امام حسين(ع) به‌دليل آگاهي از اهميت اين ارتفاع در تكميل يك خط پدافندي قابل‌دفاع و تسلط بر منطقه،٭ [۱] باوجود فشار طاقت‌فرسا، ارتفاعات را تخليه نكردند. در اين اقدام، دو گردان از نيروهاي تيپ14 امام حسين(ع) زير آتش دشمن متحمل تلفات سنگيني شدند. ارتش عراق پس از بي‌نتيجه ماندن تلاش‌هايش، به‌تدريج آتش را تاحدود نصف كاهش داد و با واردكردن نيرو به جبهه مياني و تجديد سازمان يگان‌هاي منطقه[۲] با فاصله‌اي حدود 2 تا 3 كيلومتر از نيروهاي خودي، اقدام به تحكيم مواضع خود كرد. درواقع، اين اقدام عراق، تن‌دادن به نتيجه عمليات محسوب مي‌شد. در اين فاصله، نيروهاي خودي نيز اقدام به تقويت و تحكيم خطوط دفاعي خود كردند.[۳] نكتـه قابل‌توجه در منطقـه عملياتي محرم، سقوط يك بالگرد عراقي با گلولـه توپ بود. اين بالگرد كه بر فراز خطوط نيروهاي عراقي درحال پرواز بود، به‌طور تصادفي مورد اصابت گلولـه توپ قرار گرفت و منهدم شد.[۴]
گزارش - 317
با تثبيت عمليات محرم و تحكيم موقعيت نيروهاي خودي، خبرگزاري جمهوري اسلامي از واگذاري برخي مناطق عملياتي محرم به ژاندارمري جمهوري اسلامي ايران خبر داد. بنابر اعلام اين خبرگزاري از ايلام، درپي آزادسازي پاسگاه‌هاي مرزي موسيان، بيات، واري، نهرعنبر، چم‌سري، عين‌خوش، عين‌منصور و ربوط در عمليات محرم، حفاظت اين مناطق و چاه‌هاي نفتي بيات، تحت پوشش امنيتي گروهان مركزي دهلران ـ موسيان قرار گرفت. به گزارش رسيده به نقل از فرمانده هنگ ژاندارمري ايلام، با بازسازي و نوسازي پاسگاه‌هاي چنگوله و چالاب در شهرستان مهران، نيروهاي ژاندارمري در اين دو پاسگاه مستقر شدند و حفاظت بخشي از جنوب‌غربي نوار مرزي استان ايلام را به‌عهده گرفتند.[۵]
گزارش - 318
امروز حجم عمليات پروازي نيروهاي عراقي به‌نسبت زياد بود. براساس گزارش‌هاي موجود، هواپيماهاي عراقي درمجموع، 72 نوبت پرواز در مناطق عملياتي انجام دادند كه 14 بار آن بمباران خطوط عملياتي مناطق جنوب بود.[۶] ازجمله، از ساعت 8 تا 12:25، تعداد 6 فروند هواپيماي جنگي دشمن در 3 مسير به آسمان كشور تجاوز كردند كه با اجراي آتش پدافندي هوايي و اقدامات تاكتيكي هواپيماهاي خودي متواري شدند.[۷] 4 فروند ديگر از اين هواپيماها نيز در 3 مسير به حريم هوايي مناطق نفت‌شهر، طلائيه، جفير، مهران، دهلران، بستان، شوش و هويزه تجاوز كردند كه با واكنش پدافند‌هاي اين مناطق، موفق به اجراي عمليات نشدند.[۸] علاوه‌براين، شهرهاي آبادان و خرمشهر همچنان زير آتش سلاح‌هاي سنگين عراق قرار داشت كه درنتيجه 3 تن شهيد و 8 تن مجروح شدند.[۹]
گزارش - 319
در درگيري ميان نيروهاي نظامي و عناصر گروه‌هاي غير‌قانوني، در مناطق شمال‌غربي ايران، خسارت‌هايي به دو طرف وارد شد و 4 نفر از افراد وابسته به اين گروه‌ها خود را تسليم كردند. امروز ساعت 17:30، تعدادي از عناصر گروه‌هاي غير‌قانوني، جاده سنندج ـ كامياران را مسدود و چند خودرو را متوقف كردند. اين افراد با گروگان‌گرفتن تعدادي از مسافران، 2 اتوبوس سپاه پاسداران و يك لندرور نهضت سوادآموزي را آتش زدند.[۱۰] صبح امروز، عوامل گروه‌هاي ضد‌انقلاب در 10 كيلومتري كامياران نيز يك دستگاه ايفاي ژاندارمري را متوقف كرده، آن را به آتش كشيدند و رانندة خودرو را نيز به شهادت رساندند.[۱۱] مهاجمان در اين حادثه علاوه‌بر كشتن راننده، 4 نظامي را نيز به شهادت رساندند.[۱۲] همچنين تعدادي از كاركنان برق منطقه‌اي پيرانشهر كه با يك دستگاه خودرو حامل وسايل و لوازم كار از اروميه عازم پيرانشهر بودند، در حوالي قريه "هورابي" (منطقه پيرانشهر) به كمين افراد مسلح حزب دمكرات افتادند و به اسارت گرفته شدند. براساس گزارش‌هاي موجود، يكي از عوامل نفوذي حزب دمكرات كردستان، قبلاً ساعت حركت خودرو را به اطلاع مهاجمان رسانده بود.[۱۳] در شمال بانه، نيروهاي گروه‌هاي غير‌قانوني پس از برچيدن تأمين مستقر در جاده، به يكي از خودروهاي جهاد پشتيباني در نزديكي روستاي "شوي" كه حامل 5 سرباز و 3 نفر از اعضاي جهاد بود، كمين زدند و 2 نفر از سرنشينان خودرو را به شهادت رسانده، بقيه را نيز اسير كردند.[۱۴] در پاك‌سازي‌هاي پراكنده در محور سردشت ـ ربط، 2 سرباز ارتش مجروح شدند.[۱۵] در درگيري نيروهاي پايگاه‌هاي شهيد "پاشازاده"، "شهر كندي" و "درمان" در جنوب مهاباد با نيروهاي ضد‌انقلاب نيز يك سرباز و يك بسيجي به شهادت رسيدند و يك نفر از چته‌هاي ضد‌انقلاب هم كشته شد.[۱۶] همچنين 4 نفر از افراد گروه‌هاي غير‌قانوني با همراه‌داشتن 2 قبضه اسلحه ژ3 و ام1 و يك كلت، خود را به سپاه پاسداران بوكان معرفي و امان‌نامه دريافت كردند.[۱۷]
گزارش - 320
درپي اجراي عمليات‌هاي موفق در محور سردشت و ايجاد محدوديت‌هايي براي گروه‌هاي غير‌قانوني، حزب دمكرات كردستان كه از چندي قبل، تعدادي از زندانيان خود را به داخل خاك عراق منتقل كرده بود، حدود 100 نفر از آنها را كه همگي از كردهاي بومي بودند، آزاد كرد.[۱۸] به گزارش خبرگزاري جمهوري اسلامي، حزب دمكرات احتمالاً به‌دليل كُردبودن اين افراد كه خانواده و نزديكانشان از اسارت آنها باخبر بوده‌اند، از اعدام اين عده خودداري كرده است تا شايد از اين طريق، وجهه‌اي براي خود كسب كند. آگاهان، علت اصلي اين اقدام را محدوديت مكاني، غذايي و سوختي اين حزب ذكر كرده‌اند. گفتني است كه گروه‌هاي ضد‌انقلاب، پس از بسته‌شدن برخي محورهاي ارتباطي با عراق كه نتيجـة عمليات‌هاي اخير قرارگاه حمزه سيدالشهدا(ع) بود، با محدوديت‌ها و فشارهاي زيادي مواجه شده‌اند.[۱۹] رويتر نيز درباره اقدامات موفق نيروهاي خودي در منطقه كردستان اعلام كرد، دولت مركزي و رهبران احزاب سياسي كردستان ادعاي پيروزي مي‌كنند، ولي چريك‌ها پذيرفته‌اند كه در هفته‌هاي اخير بازنده بوده‌اند. رويتر مي‌افزايد: منابع كُرد مي‌گويند تمام شهرها و روستاهاي اصلي كردستان اينك در دست پاسداران انقلاب قرار دارد.[۲۰]
گزارش - 321
باتوجه‌به برگزاري انتخابات مجلس خبرگان و ميان‌دوره‌اي مجلس در 19 آذرماه سال جاري، امروز راديو حزب دمكرات ضمن غير‌قانوني خواندن برگزاري هرگونه انتخابات، به‌خصوص در منطقه كردستان، مردم را به تحريم انتخابات فراخواند. راديو اين حزب اعلام كرد: به نام پيش‌مرگان خلق دلير و ستم‌ديده كُرد هشدار مي‌دهيم كه كانديدشدن براي نمايندگي در مجلس، يك عمل ضد‌خلقي و خيانت تلقي مي‌شود و مردم كردستان با اين اقدام حكومت نيز همچون ديگر اقدامات و خواسته‌هاي آن برخورد مي‌كنند و با نشستن در خانه‌هاي خود در روز انتخابات، هوشياري انقلابي خود و طرف‌داران جنبش ملي مقاومت خلق كُرد را به اثبات خواهند رساند. [۲۱]
گزارش - 322
در درگيري ميان نيروهاي امنيتي با افراد وابسته به گروه‌هاي تروريستي، علاوه‌بر خسارت‌هاي واردشده به طرفين، تعدادي از اعضاي اين گروه‌ها دستگير و بازداشت شدند. در تهران، 3 سرنشين مسلح يك خودرو پيكان در خيابان دكتر فاطمي، قصد ترور معاون شوراي زندان‌ها را داشتند كه گلوله‌هاي شليك‌شده به بدنـه اتومبيل اصابت كرد و به وي آسيبي نرسيد. مهاجمان نيز بلافاصله از محل حادثه گريختند.[۲۲] در شهر بروجرد نيز عناصر گروه‌هاي تروريستي، 2 عدد كوكتل مولوتف را به داخل منزل يكي از افراد متدين اين شهرستان پرتاب كردند كه خسارات جاني و مالي به همراه نداشت.[۲۳] در خيابان آذربايجان تهران، يك نفر از اعضاي سازمان مجاهدين خلق (منافقين) كه شناسايي و دستگير شده بود، اقدام به خوردن قرص سيانور كرد كه به هلاكت وي انجاميد.[۲۴] در قائم‌شهر نيز يكي از عناصر سازمان كه در محل قرار دستگير شده بود، با خوردن قرص سيانور خودكشي كرد.[۲۵] در رامسر هم يكي از افراد سازمان مجاهدين خلق (منافقين) كه مسئول تشكيلات شهر و تماس با خارج از كشور بود، دستگير شد.[۲۶] در تهران نيز يكي از اعضاي تشكيلاتي سازمان كازرون، در عمليات تعقيب و مراقبت دستگير و بازداشت شد.[۲۷] عمليات تعقيب و مراقبت ديگري نيز در شهر مرودشت، به دستگيري عنصر فعال سازمان مجاهدين (منافقين) در اين شهر انجاميد.[۲۸] همچنين در بندرگز، نيروهاي امنيتي پس از شناسايي يكي از افراد اين سازمان، وي را دستگير كردند. [۲۹]
گزارش - 323
درپي فرمان امام خميني درباره ضرورت حضور در جبهه‌هاي جنگ و نيز بازتاب‌هاي عمليات محرم، امروز تعداد ديگري از مردم و كاركنان ادارات و سازمان‌هاي مختلف عازم جبهه‌هاي جنگ شدند. امروز، اقشار گوناگون مردم داوطلب شهرهاي سمنان، امام‌شهر و همچنين يك‌صدوپنجاه‌ودومين گروه اعزامي از خميني‌شهر عازم جبهه‌هاي جنگ شدند.[۳۰] رئيس شهرباني نيز با انتشار اطلاعيه‌اي، آمادگي نيروهاي پليس را براي حضور در جبهه‌هاي جنگ اعلام كرد. در اين اطلاعيه آمده است: نيروهاي مسلمان و خدمتگزار پليس، به پيروي از فتواي تاريخ‌ساز حضرت امام خميني (مدظله العالي) رهبر كبير انقلاب اسلامي و فرماندهي كل قوا، مفتخراً اعلام مي‌دارد در اين لحظات پرشكوه تحقق اصل مسلم پيروزي خون بر شمشير، همراه سيل خروشان پويندگان راه سرور شهيدان حسين‌بن‌علي(ع)، با تمام نيرو و امكانات خود، چه در خط اول جبهه جنگ حق عليه باطل و چه در سنگرهاي پشت جبهه، در كنار ساير برادران عزيز مسئول در نهادهاي انقلاب اسلامي، آماده نثار خون و هستي خويش مي‌باشند.[۳۱]
گزارش - 324
محسن رضايي فرمانده كل سپاه پاسداران انقلاب اسلامي، در مراسم بزرگداشت شهداي شهر قم كه در مسجد چهارمردان اين شهر برگزار شد، درباره نحوه و دلايل برخوردهاي امريكا با جمهوري اسلامي سخن گفت. وي در اين سخنراني اعلام كرد: علت اينكه الآن امريكا مي‌ترسد در مقابل سپاهيان اسلام عقب‌نشيني كند، اين است كه درحالي‌كه بيشتر از چند سال از پيدايش و آغاز جمهوري اسلامي نمي‌گذرد، حكومت ايران چنين شگفتي‌هايي آفريده و توجه همه جهان را به خود جلب كرده است. اگر كوچك‌ترين قدمي به عقب بردارد، مي‌داند كه در آينده نمي‌تواند جمهوري اسلامي ايران را كنترل كند. بحث امريكا هم به‌هيچ‌وجه حفظ صدام نيست، بلكه تنها هدف او كنترل جمهوري اسلامي ايران است، ولو به قيمت سرنگوني صدام. امريكا فكر مي‌كند مثل گذشته مي‌تواند بر دنيا بتازد. آنچه سبب شده امريكا در دنيا به چيزهايي دست يابد، زمينه‌هاي ظالمانه و ذلت‌باري بوده است كه مردم دنيا پذيرفته‌اند. هرجا كه امريكا موفق شده است، عامل آن ذلتي بوده كه سران كشورهاي وابسته به او پذيرفته‌اند، اما ايران اسلامي زير بار اين ذلت‌ها نرفت و به مقابله برخاست.[۳۲]
گزارش - 325
محدوديت فعاليت‌هاي ضد‌انقلاب در كشور و استان كردستان، محور اصلي گفت‌وگوهاي رئيس شهرباني كل كشور و استاندار كردستان بود كه بر آن تأكيد داشتند. سرهنگ ابراهيم حجازي رئيس شهرباني جمهوري اسلامي ايران، صبح امروز در حسينيه جماران با امام خميني ديدار كرد و گزارش فعاليت‌هاي شهرباني را به اطلاع امام رساند. روزنامه كيهان با انعكاس اين خبر، به نقل از سرهنگ حجازي نوشت: در اين ديدار، فرمانده كل قوا بر حفظ نظم و امنيت در نيرو تأكيد كردند و گفتند: با همكاري ساير نهادهاي ذي‌ربط، برنامه‌هايي ريخته شود كه ضد‌انقلاب نتواند به انقلاب اسلامي لطمه وارد كند.[۳۳] محمدحسن اصغرنيا استاندار كردستان نيز در گفت‌وگو با واحد مركزي خبر، درباره روحيه نيروهاي رزمنده در كردستان و همكاري مردم اين استان با آنان گفت: مردم مسلمان و انقلابي كردستان، هرگونه توطئه داخلي و خارجي عليه جمهوري اسلامي ايران را خنثي كرده، عاشقانه در راه اعتلاي جمهوري اسلامي ايران و اسلام عزيز مي‌كوشند. وي افزود: به‌دليل بيداري مردم مسلمان كردستان و به‌دنبال استقرار حاكميت جمهوري اسلامي در منطقه، ريشه ضد‌انقلاب خشكانيده شده و به‌همت رزمندگان، جبهه ضد‌انقلاب به دست و پا افتاده است، طوري‌كه ظرف 4 ماه، حدود 400 نفر از برادران فريب‌خورده كُرد به دامان جمهوري اسلامي برگشتند و ما بازسازي مناطق آزادشده را با سرعت ادامه خواهيم داد. استاندار كردستان در پايان گفت: درحال‌حاضر، ما هم‌زمان در دو جبهه داخلي و خارجي با دست‌نشانده‌هاي امريكا و صدام در نبرديم و باتوجه‌به موقعيت كردستان، بسياري از شهرهاي عراق در تيررس نيروهاي رزمنده اسلام قرار دارند، اما مردم اين شهرها در كمال راحتي خيال به زندگي ادامه مي‌دهند، چراكه مي‌دانند نيروهاي ما قصد حمله به مردم را ندارند.[۳۴]
گزارش - 326
سخنان فرمانده نيروي هوايي هند در ضيافت شام سفارت ايران در دهلي‌نو درباره علت تجاوز ارتش عراق به ايران، همكاري نيروي هوايي هند با هيئت نظامي ايران و... مضمون گزارش كوتاهي است كه خبرگزاري جمهوري اسلامي به مناسبت سفر هيئت نظامي ايران به هند تهيه كرده است. در اين گزارش آمده است: فرمانده كل نيروي هوايي هند به‌اتفاق 11 تن از همراهانش ضمن شركت در ضيافت شامي كه سفارت جمهوري اسلامي ايران در دهلي‌نو به افتخار وي و هيئت عالي‌رتبة نظامي ايران كه هم‌اكنون از هند ديدن مي‌كند، ترتيب داده بود، در يك اظهارنظر شخصي، حكومت صدام را حكومتي نظامي و غير‌مردمي و شكست‌خورده توصيف كرد. خبرنگار خبرگزاري جمهوري اسلامي در دهلي‌نو اعلام كرد، شركت اين مقام هندي در ضيافت شام سفارت و استقبال گرم مقامات نظامي هند از هيئت نظامي ايران، نشان‌دهنده اهميت ويژه‌اي است كه مقامات هندي براي سفر اين هيئت قائل‌اند. فرمانده كل نيروي هوايي هند در اين ميهماني ضمن طرف‌داري از حقوق حقه جمهوري اسلامي ايران و محكوم‌كردن عراق به‌دليل حمله به ايران اظهار كرد: امريكا اين جنگ را بر ايران تحميل كرده و هدفش اين بوده است كه به دنيا بگويد هركس با ما (امريكا) در بيفتد، از بين مي‌رود؛ درصورتي‌كه در عمل برعكس شد و صدام كه فريب امريكا را خورد، اكنون درحال شكست است! وي كه سوابقي طولاني در ارتش هند دارد، در اين جلسه گفت: هر رهبري كه بر پاية قدرت نظامي روي كار آمده باشد، نخواهد توانست روي پاي خود بايستد؛ همان‌طوركه صدام شكست خورد. ... ما مطمئنيم (امام) خميني كه يك رهبر روحاني است و تكيه‌اش بر مردم مي‌باشد، پيروز خواهد شد. ... چند تن از اعضاي هيئت نظامي ايران هم درباره اين سفر گفتند: آنها (مقامات نظامي هند) به ما خيلي احترام گذاشتند. هدف ما آشنايي با شيوه‌هاي جنگ هوايي بود كه تقريباً به همه خواسته‌هايمان دست يافتيم. اگر ما 15 سال اينجا بوديم، نمي‌توانستيم به‌اندازة اين 15 روز اطلاعات جمع‌آوري كنيم.[۳۵]
گزارش - 327
حسين شيخ‌الاسلام معاون وزير امور خارجه، در ادامه سفر دوره‌اي خود به چند كشور عربي، امروز در طرابلس پايتخت ليبي، با مقامات سياست خارجي ليبي ديدار و گفت‌وگو كرد. به گزارش روزنامه كيهان، سرپرست هيئت ايراني در اولين روز از حضور خود در ليبي، با عبدالرحمان شلغم دبير كميتة مردمي تبليغات انقلابي و سويدان معاون سياسي دبير كميتة مردمي روابط خارجي آن كشور، ديدار و دربارة موضوعات مورد علاقة دو كشور گفت‌وگو كرد. شيخ‌الاسلام در ديدار خود با آقاي شلغم كه بيش از 2 ساعت به طول انجاميد، ضمن تشكر از ليبي براي حمايت از طرح ايران در سازمان ملل متحد مبني‌بر اخراج رژيم صهيونيستي از مجمع عمومي آن سازمان، تحولات اخير در جبهه‌هاي جنگ حق عليه باطل را براي وي تشريح كرد و با تأكيد بر توطئه‌هاي روزافزون امريكا و رژيم صهيونيستي در منطقه، ضرورت گسترش همكاري‌هاي كشورهاي اسلامي و پيشرو منطقه و فعاليت هرچه بيشتر جبهه پايداري را يادآور شد. وي با محكوم‌كردن توطئه امريكا و ارتجاع عليه سازمان وحدت افريقا، بار ديگر بر حمايت جمهوري اسلامي ايران از برگزاري اجلاس سران كشورهاي سازمان وحدت افريقا در طرابلس تأكيد كرد. آقاي عبدالرحمان شلغم نيز ضمن تشكر از پشتيباني جمهوري اسلامي ايران از جبهه پايداري، تحركات سياسي و ضد‌امپرياليستي جمهوري اسلامي را در مقابله با امپرياليسم و صهيونيسم، مورد تمجيد قرار داد. طرفين همچنين پيگيري قراردادهاي منعقدشده بين جمهوري اسلامي ايران و جمهوري ليبي را كه درپي ديدارهاي آقايان ولايتي و موسوي از ليبي و همچنين ديدار آقاي جلود از تهران، به امضا رسيده بود، يادآور شده، همكاري‌هاي ايران و ليبي را گامي در جهت گسترش مبارزه عليه استكبار جهاني خواندند. آقاي شيخ‌الاسلام در اين ديدار، پشتيباني جمهوري اسلامي ايران را از نامزدي جمهوري ليبي براي ميزباني هشتمين اجلاس جنبش غير‌متعهدها در سال 1985 (1364) در طرابلس اعلام كرد.[۳۶]
گزارش - 328
ديدار سفير يوگسلاوي با معاون وزير راه و ترابري و مديرعامل سازمان كشتيراني و سخنان وي درباره چگونگي و ميزان تعامل اقتصادي كشور متبوعش با ايران، موضوع گزارش روزنامه كيهان مي‌باشد. در اين گزارش آمده است: ادوارد كولن سفير كشور يوگسلاوي در تهران، به‌اتفاق وابسته بازرگاني اين كشور، با مهندس روحاني معاون وزارت راه و ترابري و مديرعامل سازمان بنادر و كشتيراني، ديدار كردند. در اين ملاقات، درباره امكان توسعه هرچه بيشتر همكاري‌هاي فني بين ايران و يوگسلاوي درزمينه‌هاي دريايي، بندري، تجهيزات فني و تبادل كارشناس، بحث و تبادل نظر شد. درپي اين ملاقات، سفير يوگسلاوي در تهران، درباره نحوه و كيفيت روابط بازرگاني و اقتصادي بين دو كشور باتوجه‌به قرارداد موجود في‌مابين، گفت: يوگسلاوي از اول مارس سال جاري ميلادي، صادراتي به ارزش 100 ميليون دلار شامل ماشين‌آلات، كاغذ و غيره به ايران داشته و در مقابل، 130 ميليون دلار كالا كه 95 درصد آن نفت بوده، از ايران وارد كرده است. وي افزود: قرارداد كنوني بين دو كشور براساس تهاتر انجام مي‌شود و انتظار مي‌رود ميزان مبادلات در سال جاري، به 200 ميليون دلار برسد. درطول سال گذشته، ميزان مبادلات بين دو كشور 210 ميليون دلار بوده است. وي درباره نتايج مذاكرات ديروز خود با معاون وزارت راه و ترابري گفت: در اين مذاكرات، تمايل كشورش را براي همكاري در بازسازي بنادر و حتي ساخت بنادر جديد و صدور وسايل بارگيري و اسكله به بنادر جمهوري اسلامي ايران اعلام كرده است.[۳۷]
گزارش - 329
بعد از پايان اولين دور نشست سران كشورهاي حاشيه خليج‌فارس در بحرين، منابع رسمي درباره موضوعات مطرح‌شده در اجلاس اخباري منتشر نكردند، اما آنچه كه خبرگزاري‌ها نوعاً به نقل از منابع مطلع بدون نام بيشتر به آن پرداختند، امور مربوط به جنگ ايران و عراق بود. يونايتدپرس از منامه به نقل از همين منابع اعلام كرد: حكام 6 كشور عربي خليج‌فارس، اولين نشست روز چهارشنبه را باوجود دستور جلسه فشرده اقتصادي، سياسي و امنيتي خود، به بحث و گفت‌وگو درباره حمايت مالي و سياسي از عراق گذراندند. عراق تاكنون 30 ميليارد دلار از اين كشورها دريافت كرده و خواهان 35 ميليارد دلار ديگر شده است.[۳۸] همين خبرگزاري در خبر ديگري، از پيشنهاد عمان در فراخواني سفيران كشورهاي عضو شورا از تهران و برقراري مجدد روابط ديپلماتيك با مصر، خبر داد و يادآور شد كه پس از امضاي قرارداد كمپ‌ديويد ميان مصر و اسرائيل، همه كشورهاي عضو شورا به‌جز عمان، روابط خود را با مصر قطع كردند.[۳۹] در كنار اخبار محدودي كه با گمانه‌زني‌هايي همراه بود، برخي خبرگزاري‌هاي منطقه‌اي و بين‌المللي، تحليل‌هايي را دربارة دلايل تشكيل اجلاس و موضوعات آن منتشر كردند، ازجمله گزارشگر راديو كلن در تحليلي، با ذكر برخي موضوعات اقتصادي در دستور اجلاس، ازجمله تأسيس صندوق عمران مشترك با سرمايه 2 ميليارد دلاري گفت: باوجوداين، ارزش بين‌المللي اجلاس عالي بحرين فقط به واكنش اين كشورها دربرابر جنگ عراق و ايران است. مسلم است كه جنگ طولاني عراق با ايران يكي از علل مهم تأسيس شوراي همكاري ساير كشورهاي عربي منطقه خليج‌فارس در 18 ماه قبل بوده است. بدون فشار جنگ كه خطر بزرگي براي شاهرگ‌هاي حياتي كشورهاي اين منطقه، يعني معادن نفت و خطوط كشتيراني محسوب مي‌شود، كشور سلطنتي عربستان سعودي، سلطان‌نشين عمان، امارات متحده عربي و چند شيخ‌نشين ديگر نمي‌توانستند خصومت‌ها و رقابت‌هاي موجود را به اين سرعت فراموش كنند. مهم‌تر از جنگ، نيرو و نفوذ انقلاب اسلامي ايران است كه كشورهاي كوچك عربي منطقه را تهديد مي‌كند. [۴۰] خبرگزاري آسوشيتدپرس نيز در تحليل ديگري به اين مقوله پرداخته و در اخبار امروز خود يادآور شده است: رهبران عرب منطقه درحالي نشست خود را آغاز كردند كه ايران علناً اعلام كرده تنها ناجي و قدرت اصلي منطقه است كه بايد در هرگونه ترتيبات امنيتي خليج (فارس) به حساب آورده شود. موضع ايران در نامه سفارت ايران در امارات متحده عربي ذكر شده و به‌وسيلة روزنامه اخبار الخليج (چاپ امارات) انتشار يافته است. شوراي همكاري خليج (فارس)، تاكنون موضع مشخصي درباره جنگ ايران و عراق اتخاذ نكرده و فقط خود را به ميلياردها دلار كمك مالي به عراق و درگيري گاه‌به‌گاه در جنگ لفظي با حكومت انقلابي ايران محدود كرده است، اما ايران فشار نظامي خود را به عراق، هم‌زمان با برگزاري اجلاس سران افزايش داده است. ايرانيان همچنين توجه خود را بر عربستان متمركز كرده‌اند كه اين كار سبب شده است بدترين نوع تبادل تبليغات بين رياض و تهران از شروع جنگ ايران و عراق در 25 ماه قبل انجام شود. اين خبرگزاري افزود: مقامات از پيش‌بيني اينكه نتايج اجلاس در شكل راهبرد سياسي يا نظامي خواهد بود، بي‌رغبت بودند، اما مطبوعات نيمه‌رسمي خليج (فارس) گفتند اين نشست ممكن است آخرين تلاش، قبل از اجراي منشور دفاع مشترك اعراب، به‌منظور كمك به عراق باشد و اعضاي كنفرانس، هيئتي به ايران و عراق اعزام كنند.[۴۱] دراين‌حال، عبدالحليم ابوغزاله وزير دفاع مصر، در يك موضع‌گيري هماهنگ با جو حاكم بر كشورهاي عربي، ضمن اعلام اين مطلب كه جنگ ايران و عراق خطر مستقيمي براي منطقه نفت‌خيز خليج‌فارس است، گفت: مصر به كمك نظامي به عراق ادامه خواهد داد تا اين كشور بتواند امنيت ملي‌اش را حفظ كند. وي در مصاحبه‌اي با هفته‌نامه آخرالساعه چاپ قاهره اظهار كرد: جنگ 26 ماهه ميان ايران و عراق، تهديد مستقيمي عليه منطقه خليج‌فارس و بيان آشكار نژادپرستي فارس‌ها ضد اعراب است. اين جنگ همچنين نابودكننده منابع اقتصادي اعراب مي‌باشد. ابوغزاله در پاسخ به اين سؤال كه آيا مصر كه تاكنون ده‌ها ميليون دلار اسلحه و مهمات در اختيار عراق گذاشته است، به اين كمك ادامه خواهد داد، گفت: ما تمام احتياجات نظامي هر كشور عربي را كه براي دفاع از امنيت ملي‌اش در مقابل تجاوز خارجي نياز داشته باشد، تأمين خواهيم كرد.[۴۲] نشريات منطقه خليج‌فارس نيز همانند گذشته، به حمايت از عراق پرداخته و با ادعاي تهديد ايران عليه كشورهاي حاشيه خليج‌فارس، ضرورت تجديد رابطه كشورهاي عضو اجلاس با مصر را مطرح و گوشزد كرده‌اند. دراين‌باره، روزنامه كويتي الراي‌العام نوشته است: تحولات نگران‌كننده جنگ ايران و عراق مطمئناً سايه شوم خود را بر اجلاس رهبران خليج (فارس) افكنده، اما راه چاره اكنون آشكار است. تهران تأييد كرده است با همان تواني كه هم‌اكنون به عراق حمله مي‌كند، كشورهاي خليج (فارس) را نيز وارد جنگ خواهد كرد. مصر ازنظر جغرافيايي، فاصله زيادي با عراق دارد، اما از كمك به اين كشور كوتاهي نكرده است و ديگران نيز از مصر پيروي كرده‌اند. به همين ترتيب، كشورهاي خليج (فارس) بايد قبل از گسترش دامنه آتش به سرزمين خودشان، دست به اقدام بزنند و روابط خود را با طرفي كه به عراق كمك مي‌رساند، گسترش دهند و نبايد به كمكي كه اكنون به اين كشور مي‌دهند، قناعت كنند. [۴۳] راديو رياض نيز ازجمله رسانه‌هايي بود كه به تبليغات عليه ايران مي‌پرداخت. اين راديو در يكي از بخش‌هاي خبري خود، با تكرار ضرورت حمايت از عراق در مقابل ايران گفت: براي خاتمه جنگ بايد از موضع نرم عراق دربرابر تلاش‌هاي انجام‌شده استفاده كرد و امروز عراق دربرابر توطئه‌هايي كه دشمنان عربيت و اسلام طرح‌ريزي كرده‌اند، سخت ايستاده است و تنها راه خنثي‌كردن اين توطئه‌ها، پشتيباني نظامي از عراق است تا بتواند ماشين جنگي ايران را نابود كرده، راه را براي مذاكرات صلح و پايان‌دادن به جنگ باز كند.[۴۴]
گزارش - 330
تاس خبرگزاري رسمي شوروي، در برنامه‌هاي امروز خود در گزارشي درباره مانور‌هاي امريكا در خليج‌فارس و اقيانوس هند، موضع اين كشور را اين‌گونه بيان كرد: امريكا چگونه مي‌تواند گسيل كشتي‌هاي جنگي به مناطقي كه بسيار دور از امريكا قرار دارند و همچنين اجراي عمليات نظامي را در اين مناطق به‌بهانه حفظ منافع حياتي امريكا توجيه كند. رسانه‌هاي تبليغاتي امريكا در گذشته ادعا مي‌كردند كه ناوگان نظامي امريكا به‌دليل گروگان‌گيري در ايران به اقيانوس هند اعزام شده‌اند، اما حال كه اين موضوع مدت‌هاست پايان يافته، تقويت نظامي امريكا در منطقه همچنان ادامه دارد و امريكا يك برنامه پنج‌ساله براي استعمار دوباره اقيانوس هند طرح كرده است. اين خبرگزاري در ادامه هشدار داد: شوروي نمي‌تواند در مقابل اين تحولات خطرناك در نزديكي مرزهايش بي‌تفاوت باشد. شوروي نمي‌تواند در مقابل تهديد نظامي كه امپرياليست‌ها متوجه امنيت و استقلال كشورهاي دوست شوروي كرده‌اند، يك ناظر بي‌تفاوت باشد.[۴۵] شوروي درحالي موضع خود را اعلام كرده است كه روزنامه كويتي الوطن كه سردبير آن رابطه خوبي با عراق دارد، با درج مطلبي كه به نظر اين كشور نزديك است، ضمن انتقاد از عملكرد شوروي در جنگ ايران و عراق، پيشنهاد كرد "برژنف" براي پايان‌دادن به خونريزي و واداركردن فشار به دو كشور درحال‌جنگ، براي رفتن به ميز مذاكره، "گروميكو" (وزير امور خارجه شوروي) را رهسپار بغداد و تهران كند، زيرا اين اقدام سبب خواهد شد ابتكارها و اقدامات انحصاري امريكا درزمينه حل‌وفصل امور خاورميانه، از ميان برود.[۴۶]
گزارش - 331
به‌دنبال اعلام موافقت عراق مبني‌بر اقامت "ابونضال"٭ در بغداد كه صدام حسين در گفت‌وگو با خبرنگاران انگليسي، آن را اعلام كرد، "جان هيوز" سخنگوي وزارت امور خارجه امريكا با ابرازنگراني از اين اقدام عراق گفت: عراق ازنظر ما دراين‌باره آگاهي كامل دارد. راديو امريكا با اعلام نگراني دولت اين كشور، به نقل از منابع ديپلماتيك در توجيه اين اقدام عراق گفت: تصميم صدام حسين براي پذيرفتن ابونضال، در زماني كمتر از يك ماه از حذف نام عراق از فهرست كشورهاي مشوق تروريست ازسوي دولت پرزيدنت ريگان، احتمالاً تصادفي بوده است و نبايد آن را يك عمل منفي دولت عراق دربرابر واشنگتن دانست. درواقع به نظر مي‌رسد به همان اندازه كه واشنگتن مايل به عادي‌كردن روابط با بغداد است، رهبر عراق نيز مايل به بهبود مناسبات كشورش با ايالات متحده باشد.[۴۷]
گزارش - 332
درپي عمليات محرم، صدام رئيس‌جمهور عراق، تعدادي از افسران، فرماندهان و مسئولان عراق را تنبيه و عده‌اي ديگر را به اعدام محكوم كرد. با پايان‌گرفتن عمليات محرم و برتري‌هاي چشمگيري كه نصيب نيروهاي ايران شد، امروز نيز همانند دو روز قبل، صدام در مراسمي به گروهي از افسران و رزمندگان عراقي نشان شجاعت اعطا كرد. وي در اين مراسم گفت: شما اي نيروهاي مسلح و اي رزمندگان جنگجوي عراق، به خدا مردانه جنگيديد و مدت دو سال است كه از خاك و حيثيت خود دفاع مي‌كنيد و شما مانند مردهاي اصيل جنگيديد و درس‌هاي صبر و بردباري و استقامت به نسل كنوني داديد.[۴۸] از سوي ديگر، نشريه اينترنشنال (چاپ كانادا) در شماره امروز خود به نقل از راديو بغداد، خبري را مبني‌بر اعدام تعدادي از افسران عراقي كه در شكست ارتش اين كشور در عمليات "مسلم‌بن‌عقيل(ع)" مقصر شناخته شده بودند، منتشر كرد. در بخشي از اين خبر آمده است: بنابر اعلام راديو بغداد، درپي عمليات مسلم‌بن‌عقيل در نزديكي شهر مندلي و درپي شكست ارتش عراق در جلوگيري از حمله نيروهاي ايراني، 60 افسر عراقي به دستور صدام حسين اعدام شدند. [۴۹] خبرگزاري ليبي نيز ضمن اعلام خبر اعدام 4 تن از وزيران سابق دولت عراق به دستور صدام، از اقدام ديگر وي در ابلاغ حكم اعدام وزير بازرگاني اين كشور خبر داد. به گزارش روزنامه كيهان به نقل از اين خبرگزاري، صدام رئيس حكومت عراق كه اخيراً حكم اعدام 4 تن از وزيران سابق كابينه‌اش را امضا كرده است، مدعي شد كه دليل موافقت وي با اعدام وزير بهداري سابق، اقدام وي در واردكردن داروهاي مضر بوده است. قبلاً فاش شده بود كه سعدون عيدان وزير راه و ترابري، طه عبدالكريم وزير نفت، عامر مرزوقي وزير دارايي و دكتر رياض صباح ابراهيم وزير بهداري حكومت بعثي عراق، به دستور صدام تيرباران شده‌اند. به گزارش خبرگزاري ليبي، صدام در سخنان روز چهارشنبه خود در جلسه كابينه، اجراي حكم اعدام وزير بازرگاني را تأييد كرد.[۵۰]
گزارش - 333
عمليات بزرگ بالابردن برج رآكتور واحد اوره‌سازي طرح گسترش پتروشيمي شيراز با طراحي نيروهاي ايراني اجرا شد. اين رآكتور 270 تني در مدت 5/1 ساعت به‌وسيله دو بالابر 10 تني و يك جرثقيل كه حائل آن بود، تا ارتفاع 20 متري بالا برده و در جايگاه خود نصب شد. مهندس عباس كبير قائم‌مقام طرح گسترش مجتمع پتروشيمي شيراز، درباره اهميت اجراي اين پروژه گفت: اجراي طرح گسترش اين مجتمع با اعتباري حدود 900 ميليون دلار به پيمانكاران خارجي سپرده شد، اما اتمام آن عملي نشد و پس از انقلاب، مسئوليت اجراي آن به‌عهده شركت ملي صنايع پتروشيمي ايران گذاشته شد. عمليات بالابردن اين برج بدين‌شكل در دنيا بي‌سابقه است، زيرا برج‌هاي سبك‌تر و سنگين‌تر از اين در دنيا نصب شده است، ولي اين سيستم بلندكردن (وينچ) در دنيا سابقه ندارد و ما روي دو برج بتني با دو بالابر 10 تني، 270 تن وزن را بالا برديم. ما قبلاً از يك شركت فرانسوي درخواست اين كار را كرديم كه آنها نيامدند و يك شركت فرانسوي ديگر در سال 1978 فقط براي اعزام كارشناس 250 هزار دلار درخواست كرد درصورتي‌كه تأمين كارگر و وسايل هم به‌عهده ما بود. يك شركت كره‌اي هم اعلام كرد كه با دريافت 6 ميليون دلار، برج را بالا مي‌برد و مسئوليت خسارت‌هاي وارد شده نيز به‌عهده ما خواهد بود. بنابراين، تصميم گرفتيم كار را خودمان انجام دهيم. حدود يك ماه طرح را بررسي و مطالعه كرديم و تنها با مبلغي بين 80 تا 100 هزار تومان به ياري خدا برج نصب شد. اهميت اين كار در اين است كه توليد پتروشيمي را 10 برابر افزايش خواهد داد.[۵۱]
منابع و مآخذ روزشمار 1361/08/19
- ↑ روزنامه كيهان، 22/8/1361، ص11؛ و ـ سند شماره 73/گ مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش راوي قرارگاه لشكر3 صاحب‌الزمان(عج) در عمليات محرم، (راوي: محسن رخصت‌طلب)، صص 28 ـ27.
- ↑ سند شماره 17593 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش نوبه‌اي اطلاعاتي، قرارگاه عملياتي كربلا در جنوب (ركن2)، شماره 658، تاريخ 20/8/1361، صص 1 و 3.
- ↑ سند شماره 32136 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: قرارگاه كربلا، 18/8/1361، صص 2 و 3؛ و ـ مأخذ 1، بخش دوم.
- ↑ سند شماره 17618 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش نوبه‌اي اطلاعاتي، قرارگاه عملياتي كربلا در جنوب (ركن2)، شماره 662، تاريخ 24/8/1361، ص3 پيوستي.
- ↑ روزنامه كيهان، 19/8/1361، ص1.
- ↑ سند شماره 58230 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش وضعيت روزانه شماره 235، از سماجا3 (مركز فرماندهي) به نزاجا ـ معاونت عمليات و اطلاعات (مد عمليات)، شماره 235، تاريخ 21/8/1361، ص4.
- ↑ همان.
- ↑ همان، ص3.
- ↑ همان، ص3.
- ↑ سند شماره 79322 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش نوبه‌اي، از ستاد منطقه7 (اطلاعات و عمليات) به ستاد مركزي سپاه (اطلاعات و عمليات)، 25/8/1361؛ و ـ سند شماره 345495 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: از لشكر28 (ركن2) به استانداري كردستان (معاونت سياسي)، 20/8/1361؛ و ـ سند شماره 79281 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش وضعيت روزانه، از سماجا3 (مركز فرماندهي) به نزاجا، معاونت عمليات و اطلاعات (مد عمليات)، شماره 237، تاريخ 23/8/1361، ص1.
- ↑ سند شماره 79320 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: از فرماندهي منطقه7 به فرماندهي كل، 25/8/1361؛ و ـ سند شماره 346737 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش نوبه‌اي از طرح و برنامه عمليات سپاه منطقه7 (اطلاعات و عمليات) به فرماندهي (منطقه7)، شماره 30، تاريخ 29/8/1361، ص1؛ و ـ سند شماره 350370 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: بولتن خبري روزانه، از واحد اطلاعات و بررسي‌هاي سياسي تأميني قرارگاه حمزه سيدالشهدا(ع) به فرماندهي قرارگاه مركزي حمزه سيدالشهدا(ع)، شماره 5، تاريخ 24/8/1361، ص3.
- ↑ سند شماره 79299 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش نوبه‌اي عملياتي، از قرارگاه حمزه سيدالشهدا (طرح و برنامه عمليات) به ستاد مركزي سپاه پاسداران انقلاب اسلامي، 24/8/1361؛ و ـ سند شماره 79277 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: از ستاد مركزي سپاه (مركز فرماندهي) به فرماندهي منطقه7، تاريخ 23/8/1361؛ و ـ مأخذ 6، ص1.
- ↑ سند شماره 79307 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش وضعيت روزانه، از سماجا (مركز فرماندهي) به نزاجا ـ معاونت عمليات و اطلاعات (مد عمليات)، شماره 238، تاريخ 24/8/1361، ص1؛ و ـ سند شماره 104801 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: بولتن گزارش روزانه، سپاه پاسداران انقلاب اسلامي، شماره 186، تاريخ 27/8/1361، ص4؛ و ـ مأخذ 12، بخش اول.
- ↑ مأخذ 11، بخش دوم.
- ↑ مأخذ 6، ص1؛ و ـ سند شماره 218078 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: خبرنامه سياسي و اطلاعاتي، واحد اطلاعات و تحقيقات كميته مركزي انقلاب اسلامي، نشريه شماره 18، تاريخ 3/9/1361، ص16.
- ↑ مأخذ 6، ص1.
- ↑ سندشماره 89195 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش امنيتي مناطق ده‌گانه، از مركز فرماندهي سپاه به فرماندهي كل، آبان 1361، منطقه5، ص22؛ و ـ سند شماره 58190 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: بولتن خبري روزانه، از ستاد قرارگاه حمزه سيدالشهدا(ع) به ستاد مركزي سپاه پاسداران انقلاب اسلامي، شماره 217، تاريخ 19/8/1361، ص3.
- ↑ سند شماره 437001 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: از ستاد قرارگاه مركزي حمزه سيدالشهدا(ع) (اطلاعات) به فرماندهي كل سپاه پاسداران انقلاب اسلامي، 27/8/1361.
- ↑ خبرگزاري جمهوري اسلامي، نشريه گزارش‌هاي ويژه، شماره236، تاريخ 20/8/1361، صص 9 و 10، اروميه ـ خبرگزاري جمهوري اسلامي، 19/8/1361.
- ↑ همان، صص 12 و 13، لندن ـ خبرگزاري رويتر، 19/8/1361.
- ↑ سند شماره 58217 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: بولتن خبري، از ستاد قرارگاه حمزه سيدالشهدا(ع) به ستاد مركزي سپاه پاسداران انقلاب اسلامي (اطلاعات)، شماره7، تاريخ 30/8/1361.
- ↑ مأخذ 15، بخش دوم، ص3؛ و ـ مأخذ 6، ص5.
- ↑ سند شماره 227384 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: دفتر سياسي سپاه، رويدادهاي منطقه8، نشريه شماره 16، تاريخ 20/9/1361، ص4.
- ↑ مأخذ 15، بخش دوم، صص 4 و 5.
- ↑ سند شماره 104716 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: بولتن گزارش روزانه، سپاه پاسداران انقلاب اسلامي، شماره 181، تاريخ 22/8/1361، ص2.
- ↑ همان.
- ↑ سند شماره 79353 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: از ستاد منطقه اطلاعات به ستاد مركز اطلاعات، 26/8/1361.
- ↑ همان.
- ↑ سند شماره 58272 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: از ستاد مركز سپاه پاسداران انقلاب اسلامي (اطلاعات)، 14/9/1361.
- ↑ روزنامه جمهوري اسلامي، 20/8/1361، ص4؛ و ـ روزنامه جمهوري اسلامي، 19/8/1361، ص4.
- ↑ همان، بخش اول، ص10.
- ↑ روزنامه كيهان، 20/8/1361، ص18.
- ↑ همان.
- ↑ مأخذ 30، بخش دوم.
- ↑ خبرگزاري جمهوري اسلامي، نشريه گزارش‌هاي ويژه، شماره 237، تاريخ 21/8/1361، صص 3 و 4، دهلي‌نو ـ خبرگزاري جمهوري اسلامي، 20/8/1361.
- ↑ مأخذ 32، ص20.
- ↑ مأخذ 32، ص2.
- ↑ مأخذ 32، ص20.
- ↑ مأخذ 19، ص24، منامه ـ خبرگزاري يونايتدپرس، 19/8/1361.
- ↑ واحد مركزي خبر صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران، بولتن راديوهاي بيگانه، 20/8/1361، صص 23 و 24، راديو كلن، 19/8/1361.
- ↑ مأخذ 19، ص11، منامه ـ خبرگزاري آسوشيتدپرس، 19/8/1361.
- ↑ مأخذ 19، صص 6 و 7، قاهره ـ خبرگزاري يونايتدپرس، 19/8/1361.
- ↑ مأخذ 19، صص 2 و 3، خبرگزاري كويت، 19/8/1361.
- ↑ مأخذ 19، ص33، بخش عربي راديو رياض، 19/8/1361.
- ↑ مأخذ 5، ص20.
- ↑ سند شماره 213636 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: دفتر مطالعات و پژوهش‌هاي وزارت خارجه، خبرها و نظرها، نشريه اطلاعاتي ـ سياسي ـ خارجي، شماره 323، تاريخ 20/8/1361، ص2.
- ↑ مأخذ 19، صص 26 و 27، راديو امريكا، 19/8/1361؛ و ـ مأخذ 46، ص3.
- ↑ مأخذ 19، ص40، راديو صوت‌الجماهير، 19/8/1361.
- ↑ مأخذ 30، بخش دوم، ص9.
- ↑ مأخذ 1، بخش اول، ص20.
- ↑ مأخذ 5، ص14.