1362.05.14
| روزشمار جنگ سال 1362 1362.05.14 | |
|---|---|
| نامهای دیگر | چهارده مرداد |
| تاریخ شمسی | 1362.05.14 |
| تاریخ میلادی | 5 اوت 1983 |
| تاریخ قمری | 25 شوال 1403 |
1. فرماندهی منطقه‌ای نیروهای عراقی در منطقه عملیاتی والفجر۳ امروز اقدام به برخی جابه‌جایی‌ها و تحرکات نظامی به‌سمت عقبه‌های خود در مقابل خط تیپ۲۱ امام رضا(ع) بهخصوص در منطقه مقابل مهران کرد. براین‌اساس، به‌نظر می‌رسد دشمن درحال اجرای تمهیداتی برای یک اقدام اساسی عملیاتی در این منطقه است. ازاینرو، ارتش عراق در ساعت ۹ تانک‌های جدیدی را به مناطق دراجی و ورمهزیار انتقال داد. همچنین عراق با افزودن تعداد دیگری تانک در منطقه سیدقاسم که عقبه نزدیک نیروهای عراقی در منطقه مقابل مهران است تعداد تانکها را به ۳۳ دستگاه رساند. بهعلاوه، نیروهای موجود در ورمهزیار و دراجی جابه‌جا و نیروهای قبلی از خط دراجی به ورمهزیار انتقال داده شدند و نیروی جدید به دراجی وارد شد. در این روز همچنین تردد نیروها، انتقال تجهیزات و رفتوآمد جیپ‌های دشمن در محور بدره - زرباطیه و ورمهزیار افزایش چشمگیری داشت و پرواز بالگردهای گشت و شناسایی دشمن نیز نسبت به روزهای قبل بیشتر بود. در مقابل، شدت پرواز هواپیماها و بمباران مناطق خودی کمتر شده بود.[۱] در جبهه خودی نیز فرماندهی عملیات تصمیم به تعویض نیروهای گردان۸۰۸ با نیروهای تیپ۲۱ امام رضا(ع) گرفت. بنابراین، از اولین ساعات تاریکی شب این اقدام شروع شد، از ساعت ۲۲، دشمن آتش بسیار شدید و گسترده توپخانه را روی محور دراجی اجرا کرد. با مشاهده این وضع تعویض نیروهای دو یگان مزبور متوقف شد و آن بخش از نیروهای تیپ۲۱ که به عقب رفته بودند مجدد به خط مقدم بازگردانده شدند و همراه نیروهای باقی‌مانده این تیپ و نیروهای جدیدی که از گردان۸۰۸ به منطقه آمده بودند آماده دفاع و مقابله با هجوم دشمن شدند. این وضعیت تا آخرین دقایق امروز (ساعت ۲۴) در این منطقه ادامه داشت.[۲]
________________________________________
2. در جلسه‌ای که امروز با حضور فرماندهان قرارگاه‌های خاتم‌الانبیا(ص)، قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع) و مالک اشتر و فرماندهان یگان‌های عمل‌کننده در عملیات والفجر۲ برگزار شد، هماهنگی‌های نهایی این عملیات که قرار است چند ساعت بعد اجرا شود، انجام شد و احمد کاظمی و حسین خرازی فرماندهان لشکرهای ۸ نجف و ۱۴ امام حسین(ع) آخرین وضعیت یگان خود و آمادگی نیروها را برای اجرای عملیات اعلام کردند. همچنین مباحثی درباره توپخانه و آمادگی این واحد و هماهنگی بین قرارگاه، یگان‌ها و واحد توپخانه به عمل آمد. براساس طرح قرار است لشکر۸ نجف در ارتفاعات مسلط بر تنگه دربند و لشکر۱۴ امام حسین در ارتفاعات سمت راست و غرب این یگان عملیات اجرا کنند و با پیشروی و تصرف ارتفاعات مسلط به دربند این تنگه را دراختیار بگیرند. همچنین مقرر شد در سمت چپ جاده، ۲ گروهان از لشکر۳۲ انصارالحسین روی ارتفاع ۲۰۶۲ اجرای عملیات کنند و یک گروهان نیز عهده‌دار پاک‌سازی جاده باشد. دراین‌حال، حسین خرازی و احمد کاظمی از نحوه پشتیبانی توپخانه و پدافند پس از اجرای عملیات اظهار نگرانی کردند، ولی با صحبت‌های محسن رضایی مبنی‌بر اینکه مشکل شما را حل خواهیم کرد جلسه را برای پیگیری امور و آماده‌شدن برای اجرای عملیات ترک کردند. در ادامه جلسه، سرهنگ صیاد شیرازی به جمع حاضران اضافه شد و محسن رضایی نگرانی ۳ فرمانده یگان بابت مشکلات مربوط به پشتیبانی توپخانه و یگان مأمور به پدافند پس از اجرای عملیات را با وی در میان گذاشت. حسن شفیع‌زاده از فرماندهان توپخانه سپاه نیز برخی نارسایی‌ها ازجمله هماهنگنبودن فرماندهان توپخانه نیروی زمینی ارتش با سپاه و کندی در تصمیم‌گیری‌ها برای آماده‌سازی توپخانه و همچنین وجود برخی نارسایی‌های تخصصی در پشتیبانی توپخانه را به سرهنگ صیاد شیرازی گزارش کرد. صیاد شیرازی ضمن قبول برخی نواقص اعلام کرد که با عوامل توپخانه صحبت کرده و مسئولان امر را به حساسیت عملیات و بهبود روش کاری توجیه کرده است. وی از شفیع‌زاده درخواست کرد تا برای بهبود کیفیت آتش توپخانه با فرماندهان گروه‌های توپخانه هماهنگی بیشتری انجام دهد. موضوع بعدی جلسه گزارش کاظم رستگار فرمانده تیپ۱۰ سیدالشهدا(ع)، درباره اجرای عملیات شب گذشته بود. پس از گزارش وی، سرهنگ صیاد شیرازی درمورد آمار شهدا و مجروحان این یگان در عملیات شب گذشته سؤالاتی کرد که رستگار پاسخ داد بیش از ۴۰ شهید و ۱۰۰ زخمی داشتیم و تمام آنها براثر آتش توپخانه دشمن بوده، تعداد شهدای ما در حین درگیری ۵ نفر بود. رستگار درباره شهدای کادر یگان نیز اظهار کرد: علی موحد دانش فرمانده محور و فرمانده گردان قمر بنی‌هاشم(ع) و فرمانده گردان حضرت قاسم(ع) شهید شدند. یک فرمانده گردان دیگر هم پایش قطع شد. ما درحالحاضر ازنظر فرمانده گردان در مضیقه هستیم، ولی ازنظر نیروی بسیجی وضعمان بد نیست. در آخرین هماهنگی‌های انجام‌شده قرار شد لشکرهای ۸ نجف و ۱۴ امام حسین(ع) در اولین دقایق روز ۱۵/۵/۱۳۶۲ و لشکر۳۲ انصار ساعت ۱ بامداد همین روز عملیات خود را آغاز کنند.[۳]
________________________________________
3. به دنبال عملیات شب گذشته نیروهای خودی و تصرف ارتفاع مهم و حساس ۲۵۱۹ در سمت جنوبی (چپ) جاده پیرانشهر - چومان مصطفی، فرماندهی قرارگاه اربیل که منطقه عملیاتی والفجر۲ هم جزو حوزه مأموریتی وی است از فرمانده تیپ۶۰۴ درخواست کرده بود که عاملان شکست عملیات روز گذشته نیروهای عراقی را شناسایی و به مجازات برساند. ازاینرو، فرماندهی تیپ۶۰۴ امروز در نامهای اجرای حکم افراد خاطی را بدینشرح به اطلاع فرماندهی قرارگاه نیروی اربیل رساند: در ساعت ۲:۴۵ روز ۱۴/۵/۱۳۶۲، حکم اعدام خاطیان به اجرا درآمد. افرادی که بدینمنظور تیرباران شدند عبارتاند از: فرماندهان گروهان‌ها و فرماندهان دسته‌ها از گردان یکم تیپ۱۱۳ که روی ارتفاعات گردمند شکست خورده بودند. اعدام این افراد به‌دلیل سهل‌انگاری و ازدست‌دادن موضع پدافندی و فرار بوده است.[۴]
________________________________________
4. دستگاه تبلیغاتی عراق برخلاف دفعات پیشین که اخبار کذبی را درباره تصرف پادگان حاج‌عمران منتشر کرد درپی بازدید و گزارش خبرنگاران خارجی کذببودن ادعای عراق آشکار شد، امروز بهناچار به ازدست‌دادن ارتفاع ۲۵۱۹ اعتراف کرد. بدین‌ترتیب علاوه‌بر انتشار خبر تصرف این ارتفاع به‌دست نیروهای ایرانی، رژیم بعث ناخواسته بر ازدست‌دادن ارتفاع کدو و پادگان حاج‌عمران که در شرق ارتفاع ۲۵۱۹ گردمند قرار دارند، صحه گذاشت. خبرگزاری رویترز ضمن اعلام این خبر به نقل از سخنگوی ارتش عراق، کشمکش‌های چند روز اخیر را با استناد به اظهارات رسمی ایران و عراق جمع‌بندی کرد. رویترز اعلام کرد: «عراق امروز گفت نیروهای ایرانی قله یک کوه استراتژیک در شمال عراق در نزدیکی پادگان حاج‌عمران را مجدداً متصرف شده‌اند. خبرگزاری رسمی عراق به نقل از یک سخنگوی نظامی عراق گفت نیروهای ایرانی قله کوه گردمند را شب گذشته بهدنبال یک درگیری شدید متصرف شدند، اما در عین حال وی گفت عراق کماکان کنترل دیگر قله‌ها و دامنه‌های کوه گردمند را که بنا به گفته‌های قبلی عراق در ۲۹ ژوئیه (۷ مرداد) شش روز بعد از تهاجم برون‌مرزی ایران در کوهستان‌های کردنشین مورد تصرف مجدد عراقی‌ها درآمده بود در دست دارد. وی گفت دشمن شب گذشته قله کوه گردمند را مورد تهاجم قرار داد و پس از درگیری‌های شدید با نیروهای عراقی دشمن اقدام به تصرف قله ۲۵۱۹ نمود. ایران پیش از این گفته بود که نیروهایش دیروز کوه گردمند واقع در نوزده کیلومتری داخل عراق را متصرف شده‌اند. ارتفاع این قله ازجانب عراق ۲۵۱۹ متر و از جانب ایران ۲۵۰۰ متر اعلام شده است. سخنگوی عراق درباره جزئیات این درگیری و نیز رقم تلفات توضیحی نداد. عراق عملیات هفته گذشته خود برای بازپس‌گیری این کوه را بهعنوان یکی از بزرگ‌ترین عملیاتهای کماندویی در تاریخ ارتش عراق توصیف کرد. عراق شب گذشته گفت نیروهایش یک تهاجم تازه ایرانی‌ها در منطقه حاج‌عمران را دفع کرده‌اند، اما نبرد کماکان ادامه دارد. ایران کمی پس از نفوذ تهاجمی در شمال عراق در ۲۲ ژوئیه (اول مرداد) اعلام کرد نیروهایش پادگان حاج‌عمران را که به ادعای آنها بهعنوان محل تأمین و تجهیز چریک‌های کرد در عراق مورد استفاده قرار می‌گرفت متصرف شده و مواضع توپخانه را نیز در دست گرفته‌اند.»[۵] دراین‌حال، باوجود اینکه رادیو صوت‌الجماهیر در ساعت ۱۶:۱۵ امروز به نقل سخنگوی ارتش عراق تصرف مجدد ارتفاع گردمند (۲۵۱۹) به‌دست نیروهای ایرانی را اعلام کرد[۶]، رادیو بی‌بی‌سی بدون اشاره به گفته‌های صریح سخنگوی ارتش عراق، در اخبار ۳ ساعت و نیم بعد خود (۱۹:۴۵) این خبر را با عبارت "گزارشات رسیده" و "ایران می‌گوید" آغاز کرد و پایان داد. بی‌بی‌سی دراین‌باره گفت: «گزارش‌های رسیده از ایران و عراق حاکیاز ادامه نبردها در دو منطقه مرزی است. ایران می‌گوید که نیروهای این کشور حدود هیجده کیلومتر در منطقه شمالشرقی خاک عراق پیشروی کرده و کنترل ارتفاعات گردمند را که مشرف به پایگاه نظامی عراقی‌ها در حاج‌عمران است مجدداً به دست آورده‌اند. دو هفته پیش که نیروهای ایران حمله خود را آغاز کردند و گفتند که این منطقه را به تصرف خود درآورده‌اند، ولی هفته پیش عراق گفت که نیروهای ایرانی را عقب رانده است. این‌بار یک فرمانده عراقی در منطقه شمال گفته است که منطقه مزبور در کنترل کامل واحدهای او است.»[۷]
________________________________________
5. بخش عمده‌ای از موفقیت یگان‌های عملیاتی مرهون پشتیبانی رزم بهخصوص مهندسی رزمی آن یگان است. براین‌اساس، باتوجهبه نوع نبرد نیروهای خودی، احداث خاکریز برای شکل‌گیری خط مقدم و استقرار نیروهای خودی در پشت آن از حیاتی‌ترین اقدامات مهندسی رزمی هر یگان محسوب می‌شود. مهندسی رزمی تیپ۲۱ امام رضا(ع) در نامهای به قرارگاه نجف بخشی از اقدامات انجام‌شده این واحد را بدینشرح گزارش داد: کلیه وظایف انجام‌شده تیپ۲۱ امام رضا(ع) عبارت است از؛ ١. ایجاد قرارگاه تاکتیکی مرکزی تیپ به تعداد ١٠ دستگاه اجتماعی. ٢. انتقال قرارگاه تاکتیکی به مقر گردان‌ها در کنار رودخانه کنجانچم. ٣. احداث جاده قرارگاه تاکتیکی و گردان‌ها به طول دو کیلومتر و شن‌ریزی آن. ٤. احداث جاده تدارکات و زاغه مهمات به طول یکونیم کیلومتر. ٥. تعداد ١٠ سنگر برای زاغه مهمات و ٣ سنگر برای تسلیحات تیپ. ٦. احداث محوطه موتوری و شن‌ریزی و ٣ سکوی مخزن سوخت و آب و تعداد ٤ سنگر برای تدارکات. ٧. احداث جاده و شن‌ریزی جاده آشپزخانه تیپ به طول دو کیلومتر. ٨. ایجاد ٤ سنگر برای تخریب و اطلاعات عملیات. ٩. احداث اورژانس مادر تیپ به طول سیوشش و عرض پنج متر. ١٠. تعداد ١٠ سنگر مختص اورژانس مادر برای پزشکان و امدادگران و راننده‌های آمبولانس و غیره. ١١. تعداد ١٠ سنگر برای خودروهای اورژانسی. ١٢. احداث ٢ پل برای عبور نیرو و خودروی سبک بر روی کانال رضاآباد. ١٣. ایجاد ٣ عدد سنگر از ورق آرمنکو، هرکدام به طول شش و عرض سه متر برای قرارگاه تاکتیکی تیپ در خط. ١٤. ایجاد ٧ سنگر زاغه مهمات و ٦ سنگر تدارکات تیپ در خط. ١٥. ایجاد قرارگاه مهندسی در خط به تعداد ٨ سنگر با جهاد استان تهران. ١٦. جاده‌کشی از بند مهندسی و تدارکات تیپ در خط به اورژانس مادر و شن‌ریزی آن. ١٧. ایجاد بند پشتیبانی مهندسی رزمی تیپ در خط به استعداد ٧ گردان. ١٨. تعداد ١٢ سنگر بعد از عملیات در پایگاه یا زهرا نزدیک جاده آسفالت مهران برای تدارکات تیپ. وظایف انجام‌شده مهندسی رزمی تیپ۲۱ امام رضا(ع) در حین عملیات والفجر۳: به نام خدا، قبل از عملیات ۲ دسته عملیات خاکی کامل با وسایل و تجهیزات لازم تشکیل شد و ساعت ۷ بعدازظهر جمعه ۸/۵/۱۳۶۲ دسته‌های یادشده به نقطه رهایی فرستاده شدند. نقطه رهایی دستگاه‌ها از دو جناح بود، یکی مهران و دیگری کوره‌های قدیمی نزدیک جاده آسفالت مهران. ساعت ۱۸ بعدازظهر به ما دستور حرکت داده شد. خاکریز مهندسی تیپ از ابتدای فرخ‌آباد بود تا انتهای پیچ رودخانه، نرسیده به تپه‌های غلامی. یک دسته عملیات خاکی ما بهعلت اینکه بی‌سیم خراب بود ساعت ۱۲ شروع به کار کرد. هنوز ۳ ساعت از شروع کار نگذشته بود که ۲ دستگاه لودر و بولدوزر از کار افتادند. درضمن ما باید ششونیم کیلومتر خاکریز را با ۱۰ دستگاه لودر و بولدوزر احداث کنیم. با همت و ایثار نیروها و مهندسی خاکریز عملیات وصل شد و شروع به احداث خاکریز مورب بر خاکریز کنار رودخانه کردیم. دسته‌های عملیات خاکی تا ساعت ۱۲ ظهر انجام وظیفه می‌کردند. شب دوم؛ تاریخ ۹/۵/۱۳۶۲، ما خاکریز کنار رودخانه را تقویت می‌کردیم که با مشکلات زیادی برخورد کردیم. یکی از این مشکلات این بود که رزمندگان همه بر روی خاکریزها مستقر شده بودند و مهمات زیادی کنار خاکریز ریخته شده بود که این موضوع مانع کار ما در آن شب شد. شب ۱۰/۵/۱۳۶۲، خاکریز پیچ رودخانه تا پاسگاه دراجی عراق را دوجداره کردیم و بر خاکریز اول کنار رودخانه، سکوی تانک و خودروی حامل تفنگ ۱۰۶ میلیمتری احداث کردیم. تاریخ ۱۱/۵/۱۳۶۲، توانستیم از ساعت ۱۲ شب از دو جناح خاکریزی از پاسگاه دراجی عراق به پایگاه ۱ دشمن ایجاد کرده و آن را به خاکریز کنجانچم که شب اول احداث کرده بودیم، وصل کنیم. طول کل خاکریز این عملیات چهار کیلومتر بود. یک دسته عملیات خاکی از جهاد یزد به ما مأمور کردند که بسیار ضعیف و بی‌تجربه بودند و در طول ۳ شب نتوانستند وظیفه خود را بهخوبی انجام دهند و عاقبت دستگاه‌ها را از خط، عقب کشیده و رفتند. نیروهای جهاد یزد صبح ۱۲/۵/۱۳۶۲، محل را ترک کردند. دلیلشان هم این بود که دشمن در روز دستگاه‌ها را منهدم می‌کند. لذا ناچار شدیم به نیروهای عملیات خاکی مهندسی تیپ دستور کار در روز را بدهیم. دشمن بعد از نیم ساعت با موشک یک دستگاه بولدوزر کماتسوآ ۱۵۵ - دی را هدف قرار داد. بااینحال، شبانه توانستیم خاکریز را کامل کنیم. بنابراین در سرتاسر این خاکریز سکوی تانک و سکوهای تفنگ ۱۰۶ میلیمتری زیادی احداث شد. پشتیبانی مهندسی رزمی تیپ وظیفه خود را به نحو احسن انجام داد و توانست در شب عملیات پلیت، گونی، الوار، گروه‌های مکانیک و سرویس‌کار به خط اعزام کند. به همین علت شهید و مجروح کمتری در این عملیات داشتیم. شب بعد تمام خاکریزها را دوجداره کردیم که ترکش‌گیر باشد. درهمینحال، پست امداد تیپ را به طول شش و عرض پنج متر در خط ایجاد کردیم. شب ۱۲/۵/۱۳۶۲، بهوسیله یک بولدوزر پاسگاه دراجی عراق را منهدم کردیم که شاخص عراق از بین رفت. روز ۱۳/۵/۱۳۶۲ ساعت ۹ صبح، اعلام کردند که دشمن از مهران و فرخ‌آباد قصد پاتک دارد. بلافاصله در روز که دشمن از دو جناح تیر مستقیم می‌زد شروع به کار کردیم و از اول فرخ‌آباد خاکریزی در امتداد جاده آسفالت مهران احداث شد. در این روز تعداد ۵ دستگاه لودر و بولدوزر از کار افتادند و یک دستگاه لودر باقی‌مانده همچنان به کار خود ادامه داد. به هر طریق که بود خاکریز را به جاده آسفالت مهران وصل کردیم و شب همان روز خاکریز کاملاً تقویت و سکوهای تانک و تفنگ ۱۰۶ میلیمتری احداث شد. در روز ۱۴/۵/۱۳۶۲ ساعت ۲ بعدازظهر، خاکریز جاده آسفالت مهران به تپه هرمزآباد وصل شد. کل خاکریز از فرخ‌آباد تا تپه هرمزآباد به طول چهار کیلومتر بود. در کل عملیات ۲ تن از نیروهای ما شهید و ۱۴ نفر مسئول و راننده مجروح شدند و ۱۲ دستگاه آسیب دید. خداوند نیرو و مقاومت بیشتری به همه رزمندگان اسلام عنایت بفرماید.[۸]
________________________________________
6. امروز درپی دعوت مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق، اولین گروه از داوطلبان عراقی مقیم قم برای پیوستن به رزمندگان اسلام از این شهر عازم جبهه‌های نبرد شدند. در مراسم اعزام این داوطلبان که پس از برگزاری نماز جمعه انجام شد عراقی‌های مقیم شهر قم با حمل پلاکاردها و سردادن شعارهایی حمایت خود را از پیروزی نیروهای ایرانی و پشتیبانی‌شان خود را از مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق اعلام کردند. دراینمیان، عضو مجلس اعلای عراق در مصاحبه‌ای به شرکت اعضای این مجلس در جبهه‌های جنگ علیه نیروهای ارتش بعث تأکید کرد. وی گفت: «اکنون که مجلس اعلای انقلاب اسلامی تشکیل شده و مورد تأیید مسئولین جمهوری اسلامی نیز قرار گرفته، قصد دارد با اعزام نیروهای رزمنده خود به جبهه‌های نبرد حق علیه باطل، سهمی در جنگ تحمیلی عراق علیه ایران و فتوحات عظیم رزمندگان اسلام داشته باشد.» فرد مذکور افزود: «مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق بهخصوص بعد از پیروزی‌های والفجر۲ و ۳ می‌تواند کلیه نیروهای رزمنده و جوان خود را بسیج نماید تا ان‌شاءالله مسلمین عراق نیز بتوانند تحترهبریهای امام خمینی حفظه‌الله حق مردم مستضعف و محروم عراق را از دست غاصبین حاکم بر عراق بگیرند و میهن خودشان را از دست ظالمین و استکبار جهانی و از دست صدام کافر آزاد کنند و درنتیجه یک حکومت جمهوری اسلامی در عراق تشکیل دهند و اسلام عزیز را در عراق نیز پیاده نمایند.» وی همچنین اضافه کرد: «مجلس اعلا در ادامه جنگ و مبارزه خودش علیه صدام خیلی سعی و کوشش می‌کند و ما امیدواریم این برادران عراقی که به جبهه‌ها اعزام می‌شوند بتوانند با هماهنگی برادران رزمنده ایرانی خود به پیروزی نهایی برسند.»[۹]
________________________________________
7. افراد سازمان کومهله در ساعت ۲۰ بهقصد سقوط پاسگاه خوش‌مقام در شمالغربی بیجار در محور بیجار - تکاب، به این پاسگاه حمله کردند، اما پس از چهار ساعت درگیری با مقاومت نیروهای خودی و رسیدن نیروهای کمکی از پاسگاه جعفرآباد، موفقیتی کسب نکرده و با تحمل تلفاتی متواری شدند. در این درگیری یک پاسدار، ۳ نفر از بسیجیان محلی و یکی از نیروهای جهاد سازندگی به شهادت رسیدند. از مهاجمان نیز تعدادی کشته شدند که جنازه ۲ تن از آنها در صحنه درگیری باقی ماند. همچنین ۴ قبضه تفنگ ژ۳ و کلاشینکف و ۴ عدد گلوله خمپاره از افراد سازمان کومهله در منطقه باقی ماند که نیروهای خودی آنها را ضبط کردند.[۱۰] در منطقه خامسان واقع در سه‌راهی کامیاران - دهگلان - سنندج نیز افراد مسلح غیرقانونی در نزدیکی روستای پیرمقداد به نیروهای خودی حمله کردند که براثر آن ۶ تن از نیروهای خودی به شهادت رسیدند. از تلفات نیروهای مهاجم گزارشی در دست نیست.[۱۱] علاوهبراین، در شرق سردشت در محور بانه به سردشت؛ حوالی روستای دارساوین، عوامل حزب دمکرات بر سر راه نیروهای خودی عملیات کمین اجرا کردند که در نتیجه آن ۳ تن زخمی شدند و به خودروی حامل نیروهای خودی نیز آسیب وارد آمد. از تلفات مهاجمان آماری گزارش نشده است.[۱۲] همچنین درپی ادامه عملیات کمین روز گذشته افراد حزب دمکرات در منطقه چهارستون سلماس، امروز تعدادی از نیروهای ژاندارمری برای پاک‌سازی به آن منطقه رفتند که با عوامل یک قرارگاه محلی این حزب درگیر شدند. در این درگیری ۳ تن از نیروهای خودی مجروح شدند. از تلفات واردشده به افراد حزب دمکرات گزارشی در دست نیست.[۱۳] ازطرفی، در سقز عناصر حزب دمکرات یکی از افراد این شهر به نام جلال سعیدزاده را در قبرستان شهر ترور کرده و به شهادت رساندند. منابع خبری علت ترور این فرد را هواداری وی از جمهوری اسلامی اعلام کرده‌اند.[۱۴] از سوی دیگر، در دقایق آخر امروز، در سنندج تعدادی از افراد مسلح غیرقانونی به محله شریف‌آباد نفوذ کرده و با نیروهای خودی درگیر شدند که براثر آن یک تن از نیروهای سپاه زخمی شد. با رسیدن نیروهای کمکی مهاجمان متواری شدند.[۱۵] بهعلاوه، درپی حمله روز گذشته افراد مسلح غیرقانونی به نیروگاه برق مریوان، امروز نیز عده‌ای از آنها به این نیروگاه حمله و گلوله آر.پی.جی۷ به‌سمت آن شلیک کردند، اما آسیبی به آن وارد نشد.[۱۶] عناصر مسلح غیرقانونی همچنین در ساعت ۲۳ با استفاده از تاریکی شب بهقصد تخریب منابع آب شهرستان ارومیه که در روستای طرزلو در جنوبغربی این شهرستان قرار داشت، حمله کردند که با تیراندازی افراد محافظ منبع، موفقیتی به دست نیاوردند. در این اقدام یکی از منبع‌های آب آسیب مختصری دید.[۱۷] درضمن، افراد یک گروه که پیشتر از اعضای حزب دمکرات بودند و مدتی است بهطور مستقل با عراق همکاری می‌کنند در منطقه مرزی غرب مریوان ۳ تن از سربازان پایگاه سردوش را فریب داده و آنها را همراه یک تیربار کالیبر ۵۰ سرقتی از این پایگاه، به داخل خاک عراق بردند.[۱۸]
________________________________________
8. امروز در شهر اراک افراد وابسته به سازمان مجاهدین خلق (منافقین) بمب آتشزای دستسازی را از داخل یک خودرو به طرف یکی از پایگاههای بسیج این شهر پرتاب کردند که خسارت چندانی بهبار نیاورد.[۱۹] در سقز نیز نیروهای سپاه ۳ تن از افراد سازمان مجاهدین خلق که از اهالی آستانه اشرفیه بودند و قصد پیوستن به عناصر این سازمان در عراق را داشتند دستگیر کردند و برای تکمیل اطلاعات به آستانه اشرفیه ارجاع دادند.[۲۰] همچنین در تهران نیروهای کمیته انقلاب با همکاری یکی از افراد دستگیرشده سازمان چریک های فدایی خلق (شاخه اقلیت)، ۶ تن از عناصر رده بالای این سازمان که بهعلت اختلاف تشکیلاتی از آن جدا شده و اقدام به ایجاد تشکیلات مجزا کرده بودند را دستگیر کردند[۲۱] علاوهبراین، در بوشهر ۴ تن از افراد وابسته به سازمان مجاهدین خلق به اعدام محکوم شدند و حکم درباره آنها به اجرا درآمد. اقدام به طراحی ترور امام‌جمعه بوشهر، حمله مسلحانه به سپاه برازجان و سرقت مسلحانه از فروشگاه تعاونی از جرائم افراد نامبرده بود.[۲۲]
________________________________________
9. رئیسجمهور و امام‌جمعه تهران در خطبه دوم نماز جمعه امروز درباره دو عملیات جاری در منطقه غرب پیرانشهر (والفجر۲) و غرب مهران (والفجر۳) مطالبی بیان کرد. ادعای دروغین عراق در بازپس‌گیری متصرفات ایرانی‌ها در عملیات والفجر ۲ و ترفندهای تبلیغاتی آنها حتی در حد انتشار فیلم‌های قدیمی برای اثبات ادعای دروغین خود، اهمیت نظامی منطقه عملیات والفجر۲ و تشریح عملکرد نیروها در عملیات والفجر۳ و دستاوردهای آن، بخشی از گفته‌های مهم آیت‌الله خامنه‌ای در نماز جمعه امروز تهران بود. به گزارش روزنامه اطلاعات، آیت‌الله خامنه‌ای درباره عملیاتهای اخیر اظهار کرد: «مژده‌ای که من می‌خواهم به شما برادران و خواهران بدهم این است که بلندی ۲۵۱۹ که حدود چند روز بعد از عملیات، قله [آن] را نیروهای عراقی تصرف کرده بودند، بااینکه آن‌قدر هم اهمیت نداشت و ما قله‌های بلندتر از آن (قله ۳۰۰۰) را دراختیار داشتیم، روی آن تبلیغات عجیبی راه انداختند، از میدان جنگ به صدام تلگرام تبریک گفتند، ۴۸ ساعت مانور تبلیغاتی در دنیا دادند، بهدروغ گفتند حاج‌عمران را پس گرفتیم و قله‌های گوناگون را پس گرفتیم و همه دروغ بود. همین قله ۲۵۱۹ را دیروز برادران رزمنده شما با کمال قدرت از متجاوزین پس گرفتند و عراقی‌ها با خسارت‌های زیاد، با انهدام ۲ گردان کماندو و ۲ گروهان نیروی مخصوص و با هزار کشته و با ازبینرفتن یک هلیکوپتر نفربر شامل عده‌ای سوار مأیوساً از این نقطه هم عقب نشستند. البته برای عراقی‌ها این نقطه حاج‌عمران و بلندی‌ها و قله‌های اطراف آن فوق‌العاده حائز اهمیت است. دلیل بر این اهمیت این است که در همین چند روز رسانه‌های گروهی عراق با انواع دروغ‌ها و حیله‌ها سعی کردند مردم را از واقعیتی که پیش آمده غافل کنند. حتی فیلمی را نشان دادند که صدام از پادگان حاج‌عمران دارد بازدید می‌کند. این فیلمی که مربوط به ماه‌ها قبل است. پادگان حاج‌عمران دراختیار بچه‌های حزب‌اللهی رزمنده ارتش و سپاه است و مجلس اعلای شیعیان عراق در آنجا، جلسه خودش را تشکیل می‌دهد و می‌نشینند تصمیم‌گیری می‌کنند. در همان حال، تلویزیون‌های عراق فیلم دیدار صدام را نشان می‌دهد. این ناشیاز اهمیت و عظمت مسئله است. اینجا علاوه‌بر اینکه برای خود نیروهای عراقی در منطقه شمالغرب یک نقطه فوق‌العاده مهم و استراتژیک بهحساب می‌آمد، ازلحاظ ارتباط و اتصال عراق با ضدانقلاب داخلی، در منطقه کردنشین هم بسیار مهم است. جایی بود که ضدانقلاب در منطقه کردنشین با جمهوری اسلامی می‌جنگید، از آن طریق با عراق ارتباط داشت و پشتیبانی‌های لازم لجستیکی و غیره را از عراقی‌ها و از آن ناحیه می‌گرفت که اسنادی هم از پادگان حاج‌عمران دایر بر این مبنا به دست آمده که فوق‌العاده حائز اهمیت است. جبهه دوم، جبهه مهران است که بحمدالله در آن جبهه هم برادران ما با عملیات موفقی توانستند شهر مهران و جاده‌های اطراف آن را از تیررس توپخانه‌های دشمن و آتش دشمن دور کنند و بر بلندترین قله‌ها استوار بشوند و نیروهای عراقی را زیر فشار قرار دهند. دیروز و دیشب عملیات مذبوحانه‌ای را عراقی‌ها انجام دادند که با فرار آنها و نابودی عده‌ای از افرادشان و مهماتشان تمام شد که آنجا برادران ما، رزمندگان و فرزندان و نور چشمان شما در آنجا مستقر و تثبیت شده و هیچ‌گونه مسئله‌ای هم در آنجا بحمدالله ندارند جز مسائل خوشحال‌کننده و امیدوارکننده.»[۲۳]
________________________________________
10. خبرگزاری رویترز در بازتاب عملیات والفجر۲ در منطقه غرب پیرانشهر به سخنان امروز رئیسجمهور در نماز جمعه اشاره کرد و بخش‌هایی از اظهارات وی را انعکاس داد. رویترز همچنین ادعاهای عراق مبنی‌بر بازپس‌گیری مناطق تصرف‌شده به‌دست نیروهای ایرانی را باتوجهبه واقعیت‌های صحنه نبرد و گزارش منابع خبری خارجی رد کرد. این خبرگزاری اعلام کرد: «ایران امروز گفت کوهی را در منطقه کردنشین شمال عراق که پس از شروع تهاجم ایران در ۲۳ ژوئیه به آنسوی مرز، نبردهایی در آن جریان داشته است به تصرف خود درآورده است. ایرنا خبرگزاری ملی ایران گفت علی خامنه‌ای رئیس‌جمهوری ایران تصرف کوه گردمند را طی مراسم مذهبی هزاران نمازگزار در نماز جمعه هفتگی تهران اعلام کرده است. او گفت حدود ۱۰۰۰ سرباز عراقی طی عملیات دیروز برای گرفتن این کوه ۲۵۰۰ متری کشته شده‌اند. او بدون آنکه تلفات ایران را اعلام کند گفت ۲ گردان کماندویی و ۲ گروهان نیروهای ویژه عراقی تارومار و یک هلیکوپتر عراقی نیز سرنگون شده است. این قله که ایرنا گفت در نوزده کیلومتری داخل خاک عراق قرار دارد، به‌نظر می‌رسد همان کوه گردمند باشد که عراق یک هفته قبل گفت آن را از نیروهای ایرانی بازپس گرفته است. عراق در ۲۹ ژوئیه گفت کوه گردمند مشرف به شهر نظامی حاج‌عمران را پس از آنکه نیروهای کماندویی در پشت خطوط نیروهای ایرانی فرود آمدند، پس گرفته است. عراق همچنین هفته گذشته گفت حاج‌عمران را پس گرفته و نیروهای ایرانی را به آنسوی مرز رانده است، اما خبرنگاران خارجی که بعداً از منطقه بازدید کردند دریافتند که ایران هنوز کنترل نواری از خاک عراق ازجمله پادگان حاج‌عمران را دراختیار دارد.»[۲۴]
________________________________________
11. درپی اظهارات دو روز گذشته یوسف بن‌علوی وزیر مشاور در امور خارجه عمان، درباره تشکیل نیروی مشترک کشورهای عربی حاشیه جنوبی خلیج‌فارس برای حفاظت از تنگه هرمز، امروز وزارت امور خارجه ایران بهشدت به اظهارات وی واکنش نشان داد و اعلام کرد هیچ تصمیمی درمورد خلیج‌فارس بدون دخالت ایران قابل‌اجرا نیست. به نوشته روزنامه جمهوری اسلامی: «معاون سیاسی وزارت امور خارجه در گفت‌وگویی پیرامون سخنان اخیر وزیر مشاور در امور خارجه عمان که دررابطه‌با امنیت خلیج‌فارس و کشتیرانی در این منطقه عنوان شده است گفت: اظهارات وی چیزی جز قبول سرسپردگی و نوکری امریکا نمی‌باشد و کشورهای منطقه خلیج‌فارس باید بدانند که هیچ تصمیمی درمورد خلیج‌فارس بدون دخالت و حضور ایران قابل‌اجرا و تضمین‌دهنده نخواهد بود و هرگونه ادعا درمورد هر قسمت از خاک ایران همان جوابی را خواهد داشت که در طول مدت جنگ به صدام داده شده است. معاون سیاسی وزارت امور خارجه تأکید کرد همان‌گونه که تابهحال دولت ایران سلامت کشتیرانی در خلیج‌فارس را تضمین کرده است در آینده نیز مشروط بر اینکه هیچ‌گونه خسارتی به ذخایر نفتی و حمل این ذخایر وارد نشود تضمین خواهد کرد. وی همچنین دررابطه‌با عدم موضع‌گیری سازمان ملل در قبال گزارش هیئت بازدیدکننده از مناطق جنگی دو کشور گفت: این یک توطئه است که دست دولت عراق را در این‌گونه جنایات باز بگذارد و ما به سازمان ملل و دیگر مقامات بین‌المللی هشدار می‌دهیم که حاکمان رژیم صدام مجدداً درپی اجرای مقاصد شومی می‌باشند.»[۲۵]
________________________________________
12. پس از انتشار اخباری مبنی‌بر توافق دولت ژاپن با استمهال بدهی عراق به این کشور، امروز خبرگزاری رویترز به نقل از منابع بانکی و دولتی فرانسه اعلام کرد که انتظار می‌رود دولت‌های فرانسه و عراق در چند روز آینده توافقنامه‌ای برای تخصیص اعتبار یکمیلیارد دلاری فرانسه به عراق امضا کنند تا دولت عراق با استفاده از این اعتبار بتواند بخشی از بدهی‌های تاریخ گذشته خود به فرانسه را تسویه کند. رویترز ضمن اعلام این خبر درباره چگونگی اجرا و استفاده از این اعتبار و سابقه این امر اضافه کرد: «این توافق پیچیده مالی به گفته بانک‌داران یک برنامه‌ریزی مجدد بازپرداخت وام‌های دریافتی عراق محسوب نمی‌شود و توافق مزبور دومین مورد در ارائه راه‌حل‌هایی ازجانب فرانسه برای مشکلات بزرگ مالی عراق که ناشیاز جنگ است قلمداد می‌شود. منابع دولتی گفتند مذاکرات مربوط به وام‌ها درحدود یک ماه پیش آغاز شد و اواخر هفته گذشته پایان یافت. اما طرفین از ارائه جزئیات مواد این اعتبارنامه تا زمان انعقاد رسمی آن خودداری ورزیدند. یک منبع گفت: همیشه امکان بروز اختلافنظر در آخرین لحظه وجود دارد. منابع بانکی گفتند این وام در مبادلات ارزی خارجی در میان ۲۰ بانک فرانسوی که روابطی با تأمین‌کنندگان احتیاجات عراق و پیمانکاران ذی‌نفع دارند تقسیم خواهد شد و ازجانب آژانس دولتی اعتبار صادرات تضمین خواهد شد. باتوجهبه بسته‌شدن لوله‌های نفتی خلیج‌فارس و لوله عبوری از خاک سوریه، صادرات نفتی عراق و درنتیجه ذخایر خارجی آن شدیداً کاهش یافته است. فرانسه حامی عمده عراق در جنگ، به گفته کارشناسان ۵.۴ میلیارد دلار اسلحه به عراق فروخته است.»[۲۶] دراین‌حال، یک مقام سابق سازمان اطلاعات مرکزی امریکا (سیا) فشار اقتصادی بر عراق را یکی از امتیازهای ایران در جنگ خواند و فشارهای مالی جنگ بر اقتصاد عراق و محدودشدن صدور نفت عراق را موجب اظهارات تهدیدآمیز مقامات عراقی اعلام کرد. گوردمی یر گفت: «اقتصاد عراق متحمل باری فزاینده دررابطه‌با جنگ است و در این مسئله ظاهراً امتیاز درازمدت ایران نهفته است. ایران تولید نفت خود را به ۲.۳ میلیون بشکه در روز رسانده است و به گفته این مقام سابق اطلاعاتی امریکا این میزان از تولید برای حفظ استانداردهای معاش تجهیز ارتش و افزایش ذخیره‌های ارزی کافی است. تهدید اخیر عراق دایر بر انجام تهاجمات فلج‌کننده به تأسیسات نفتی ایران که با تهدید ایران درمورد جلوگیری از تمام فعالیت‌های نفتی در خلیج دنبال شد نگرانی‌های رسیدن جنگ به یک مرحله خطرناک را افزونی بخشیده است.»[۲۷]
________________________________________
13. سردبیر روزنامه داگنس نیهیتر که یکی از روزنامه‌های معتبر سوئدی است روندی از شروع جنگ ازسوی عراق علیه ایران تا به امروز را جمع‌بندی کرد. علل اقدام عراق در لشکرکشی به ایران، برقراری توازن قوا، خسارت‌بار بودن ادامه جنگ برای عراق بهعلت امکاننداشتن صدور نفت آن کشور و تمایل عراق برای گسترش جنگ در خلیج‌فارس و درگیرکردن سایر کشورها بهمنظور تحریک آنها به تلاش برای پایان‌دادن به جنگ ازجمله مطالبی است که سانتسون سردبیر روزنامه مذکور در این جمع‌بندی به آنها پرداخت. بخشی از مقاله یادشده بدینشرح است: «حملات جدید ایران فشار بسیار سخت و شدیدی بر اقتصاد ضعیف‌شده عراق را در ذهن روشن می‌کند. رژیم بغداد به انتظار لغو قراردادی که به نفع خود نمی‌دید، جلوگیری از نفوذ شیعیان ایران و از همه شاید ارجح‌تر سرنگونی آیت‌الله خمینی، دشمنی و ستیز را در پاییز سال ۱۹۸۰ آغاز کرد. امروز عراقِ عقب‌مانده‌شده فقط و فقط درجهت حفظ و نجات مرزهای قدیمی خود از دنیا برای کمک و پایان‌دادن به جنگ تمنا می‌کند و از آن‌طرف ایران ابداً تمایلی برای متوقف‌کردن جنگ نداشته و آن را ادامه می‌دهد تا مگر بالاخره فرصتی (ازاینطریق) برای تعمیر چاه‌های نشتکننده به‌وجود آورد. متخصصین غربی چنین عقیده دارند که ایران پس از حملات هماهنگ اخیر به اندازه کافی قدرت ندارد که بتواند تا مدتی بیش از آنچه انجام داده، پیشروی کند. صاحب‌نظران معتقدند در نبرد دفاعی، عراق در موقعیت بسیار خوب تجهیزاتی قرار دارد و درمورد تجهیزات هوایی عراق کاملاً برتری دارد. اینکه آنها نمی‌توانند از آنچه دراختیار دارند بهره ببرند معمایی است که برای بسیاری مطرح است.» سانتسون در ادامه مقاله خود نوشت: «ازلحاظ سیاسی هرچه مسئله جنگ به تعویق و درازا بکشد بر نگرانی عراق افزوده می‌شود. عراق در شرایط سخت بازپرداخت بدهی‌های خود قرار دارد درصورتیکه ایران در مقابل تلاش می‌کند مسائل مالی خود را اداره کند. توقیف و دستگیری (شکار دسته‌جمعی) کمونیست‌ها در تهران، غربی‌هایی را که در ایران علایقی داشتند (منافعی داشتند) بر آن داشت تا مجدداً به بهبود روابط با ایران امیدوار شوند. هم‌زمان با این مسئله، دنیای غرب مجبور است نسبت به دیگر دشمنان ایدئولوژیکی عراق یعنی سوریه در مذاکرات خاورمیانه توجه بیشتری داشته باشد. در چنین شرایطی عراق وسوسه می‌شود تا بر سرمایه‌گذاری و تجهیزات نظامی خود بیفزاید و هدف از این اقدام متوجه‌ساختن دنیا بر این است که به عراق بیشتر توجه کرده و برای به‌دست‌آوردن یک آتش‌بس یا صلح تلاش کنند. کابوس بزرگ و تصویر وحشت‌انگیز زمانی است که عراق در فرصتی قبل از پایان سال مسیحی جاری یک نفتکش بارگرفته از ایران را در سر راه غرق کند. این حرکت، کشتیرانی و حملونقل را از خلیج‌فارس فراری خواهد داد. بهخصوص اگر پاسخ ایران مسدودکردن راه حساس و مهم تنگه هرمز باشد، پیامد این حرکت با در نظر گرفتن اینکه امریکا قسم خورده است به هر قیمتی و هر وسیله‌ای که دراختیار دارد تنگه را باز نگه خواهد داشت، بالاگرفتن درگیری خواهد بود. این سؤال مدتی است مطرح شده که سازمان ملل و مأمور میانجیگر آن اولاف پالمه، برای جلوگیری از افزایش و بالاگرفتن درگیری و وخیم‌تر شدن اوضاع چه خواهد کرد؟»[۲۸]
پاورقی‌ها
منابع و مآخذ روزشمار 1362/05/14
- ↑ سند شماره ۱۹۸۴۹، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، گزارش نوبه‌ای واحد اطلاعات عملیات قرارگاه نجف، ۱۵/۵/۱۳۶۲، صص ۱ و ۲.
- ↑ سند شماره ۱۲۵/گ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش راوی قرارگاه نجف در عملیات والفجر ۳ - حسین اردستانی، ص۵۵.
- ↑ سند شماره ۵۱۴۵ پ ن، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: عملیات والفجر ۲، گزارش راوی قرارگاه خاتم سپاه، محسن رخصت‌طلب، ۱۴/۵/۱۳۶۲، نوار شماره ۱۱۷۹۷، صص ۱۷ - ۱.
- ↑ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، گزیده اسناد تکمیلی عملیات والفجر ۲، تابستان ۱۳۸۲، ص۲۴۹.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، گزارش لحظه به لحظه عملیات والفجر ۲ و ۳، ۱۵/۵/۱۳۶۲، ص۱۱، بغداد - خبرگزاری رویتر، ۱۴/۵/۱۳۶۲.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، گزارش لحظه به لحظه عملیات والفجر ۲ و ۳، ۱۵/۵/۱۳۶۲، ص۱۳.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، گزارش لحظه به لحظه عملیات والفجر ۲ و ۳، ۱۵/۵/۱۳۶۲، ص۱۴، رادیو بی‌بی‌سی، ۱۴/۵/۱۳۶۲.
- ↑ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، گزیده اسناد عملیات والفجر ۳، پاییز ۱۳۷۸، تشرح عملیات و نتایج، صص ۱۴۲ - ۱۴۴.
- ↑ روزنامه اطلاعات، ۱۶/۵/۱۳۶۲، ص۴.
- ↑ سند شماره ۳۵۱۴۲۹، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از طرح و عملیات ناحیه کردستان به طرح و عملیات قرارگاه حمزه سپاه، ۱۴/۵/۱۳۶۲.
- ↑ سند شماره ۳۴۶۰۱۴، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از ناحیه ژاندارمری کردستان - رکن ۳ به استانداری کردستان، ۱۶/۵/۱۳۶۲.
- ↑ سند شماره ۸۹۴۰۵، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، بولتن ویژه مناطق کردنشین غرب کشور، شماره ۱۲۱، ۲۴/۵/۱۳۶۲، ص۲.
- ↑ سند شماره ۸۹۴۰۹، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، بولتن ویژه مناطق کردنشین غرب کشور، شماره ۱۲۰، ۱۹/۵/۱۳۶۲، ص۳.
- ↑ سند شماره ۳۴۳۳۰۲، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از شهربانی استان کردستان به استانداری استان کردستان، ۱۷/۵/۱۳۶۲.
- ↑ سند شماره ۸۹۴۰۹، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، بولتن ویژه مناطق کردنشین غرب کشور، شماره ۱۲۰، ۱۹/۵/۱۳۶۲، ص۵.
- ↑ سند شماره ۳۱۵۸۲۰، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از لشکر ۲۸ کردستان - رکن ۲ به فرمانده سپاه، ۱۷/۵/۱۳۶۲.
- ↑ سند شماره ۳۵۱۵۴۳، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از شرکت آب مشروب ارومیه به حراست وزارت نیرو، ۱۶/۵/۱۳۶۲.
- ↑ سند شماره ۳۱۵۸۲۰، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از لشکر ۲۸ کردستان - رکن ۲ به فرمانده سپاه، ۱۷/۵/۱۳۶۲.
- ↑ سند شماره ۵۰۲۷۶۲ مرکز از ستاد منطقه یک سپاه ستاد مرکزی سپاه ۳۰/۵/۶۲
- ↑ سند شماره ۹۵۹۲۷ مرکز از مرکز فرماندهی ستاد منطقه ۲ سپاه به مرکز فرماندهی کل سپاه ۲۵/۵/۶۲
- ↑ سند شماره۲۳۲۰۳۸ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ بولتن اطلاعاتی داخلی دفتر اطلاعات و تحقیقات نخست وزیری شماره ۲۵۴، ص۲.
- ↑ خبرگزاری ج.ا.ا. بولتن گزارش های ویژه ، شماره ۱۳۹، ۱۵/۵/۶۲، ص۷.
- ↑ روزنامه اطلاعات، ۱۵/۵/۱۳۶۲، ص۱۴.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، گزارش لحظه به لحظه عملیات والفجر ۲ و ۳، ۱۵/۵/۱۳۶۲، صص ۹ و ۱۰، تهران - خبرگزاری رویتر.
- ↑ روزنامه جمهوری اسلامی، ۱۵/۵/۱۳۶۲، ص۲.
- ↑ روزنامه اطلاعات، ۱۵/۵/۱۳۶۲، ص۱۶.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره ۱۴۰، ۱۶/۵/۱۳۶۲، ص۵، واشنگتن - خبرگزاری کویت، ۱۴/۵/۱۳۶۲.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره ۱۳۹،۱۵/۵/۱۳۶۲، صص ۴ و ۵، استکهلم - خبرگزاری جمهوری اسلامی، ۱۴/۵/۱۳۶۲.