1366.04.16
| روزشمار جنگ سال 1366 1366.04.16 | |
|---|---|
| نام‌های دیگر | شانزده تیر |
| تاریخ شمسی | 1366.04.16 |
| تاریخ میلادی | 7 ژوئیه 1987 |
| تاریخ قمری | 10 ذیقعده 1407 |
گزارش - 575
ساعت 21 امروز هواپیماهای عراقی به جزیره خارک حمله کردند. در این حمله خسارت‌های فراوانی به پهلوگیری شماره 11 اسکله بارگیری نفت وارد شد. یک نشریة داخلی سپاه خسارت‌های وارد شده را به این شرح اعلام کرده است: «1- انهدام 5 شاخه از ستونهای بازوهای بارگیری و وارد آمدن خساراتی به 5 شاخه داخلی این ستونها. 2- انهدام بازوهای بارگیری شماره 3 از قسمت پایه. 3- آسیب به بازوی بارگیری شمارة 2 به میزان 70 درصد. 4- انهدام حاشیه سکوی اصلی پهلوگیر شماره 11 از قسمت عقب در سطحی به طول 9 متر و عرض 2 متر. 5- انهدام سکوی طبقه دوم بازوی بارگیری. 6- انهدام قسمت اتاق فرمان بازوهای بارگیری. 7- وارد آمدن خسارت به لولـه 50 اینچ اصلی انشعاب بازوها.» این نشریه، دلیل دقت عمل دشمن در این حمله و فراوانی خسارت‌های وارد شده را، استفاده از سلاحهای جدید دانسته است.[۱] رادیو صوتالجماهیر عراق ساعت22:30، با قطع برنامه‌های عادی، خبر این حمله را اعلام‌کرد.[۲]
جزیره خارک و ترمینال‌های نفتی آن در طول جنگ بارها هدف حملات دشمن قرار گرفت.
گزارش - 576
به گزارش قرارگاه رمضان، در یک عملیات نفوذی در منطقه گردگو در سه‌راهی سیدصادق - خرمال - عربت، نیروهای تحت امر این قرارگاه با حمله به پادگان این منطقه، ساختمانها و تأسیسات آن را منهدم کردند. در این حمله، سی تن از نیروهای عراق کشته یا مجروح شدند.[۳] امروز همچنین یک هلیکوپتر عراقی در منطقه دهوک، با آتش پدافند هوایی پیش‌مرگان اتحادیه میهنی کردستان عراق سرنگون شد و خلبان آن، ستوان‌یکم ماجد محمد نوروز، به اسارت پیش‌مرگان درآمد.[۴]
گزارش - 577
امروز اجلاس فوق‌العاده چهارمین مجمع عمومی دور ششم مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق با حضور نمایندگان رئیسجمهور، نخست‌وزیر و وزارت کشور و جمعی از مسئولان و مقامات استان کردستان و گروهی از علمای عضو هیئت روحانیت کردستان عراق و جمعی از علمای مهاجرین و فرماندهان نیروهای نظامی و انتظامی، در سنندج برگزار شد. در این نشست، حجتالاسلام سالک پیام شفاهی آیت‌الله خامنهای را قرائت کرد. به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی، در این پیام، رئیسجمهور ضمن ابلاغ سلام به اعضای مجمع عمومی و تأیید مجدد مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق، از این مجلس خواسته است کلیه کارها و فعالیت‌های سیاسی را هرچه بیشتر تقویت کنند. در ادامه برگزاری این اجلاس، تابش استاندار کردستان، حجتالاسلام موسوی نماینده امام در منطقه کردستان، حجتالاسلام حکیم رئیس مجلس اعلا، حجتالاسلام سید محمود هاشمی سخنگوی مجلس اعلای انقلاب اسلامی، محمدباقر ذوالقدر فرمانده قرارگاه رمضان و شیخحسین حسینی مسئول دفتر سیاسی سازمان عمل اسلامی عراق سخنرانی کردند. این مجمع با تشکیل چند کمیسیون مختلف، به کار خود ادامه داد و در پایان، قطعنامهای در پنج ماده قرائت شد.[۵] محمدباقر ذوالقدر فرمانده قرارگاه رمضان، در این جلسه، طی گزارشی دربارة عملکرد این قرارگاه گفت: «سه سال از عمر قرارگاه رمضان می‌گذرد و ما در 18 ماه اول عمر این قرارگاه به شناسایی زمینههای کار مشغول بودیم و از یک‌ونیم سال پیش، فعالیتها و عملیات خود را در داخل خاک عراق آغاز کرده‌ایم و امروز می‌توانیم ادعا کنیم پایه‌های یک حرکت جدی را برای مردم عراق فراهم کرده‌ایم.» وی افزود: «تاکنون 7 هزار تن از نیروهای دشمن در جنگهای پارتیزانی کشته شده و بیش از 1200 تن نیز به اسارت درآمدهاند و تأثیر سیاسی حرکات ما در عمق خاک عراق، به مراتب مؤثرتر از ارزش نظامی آن است.» فرمانده قرارگاه رمضان گفت: «عملیات رزمندگان اسلام در ناصریه، کرکوک و شهرک الثوره بغداد و ترور عناصر حزب بعث، رعب و وحشت از رویارویی با عناصر بغداد را فرو ریخته است.» وی همچنین با انتقاد از عملکرد مجلس اعلا گفت: «اکنون در عراق آنچه مسئله است، نبودن رهبری واحد در منطقه است و ما تصور میکنیم مجلس اعلا برای همین مسئله به وجود آمده است، اما علی‌رغم گذشت مدتها از تشکیل آن، متأسفانه این خلأ را احساس میکنیم.» ذوالقدر افزود: «مردم عراق از شما انتظار دارند حضور عملی خود را در صحنه نشان دهید و این حضور را در جلسات خلاصه نکنید. من به شما و کسانی که در رابطه با عراق کار می‌کنید، اعلان خطر می‌کنم.» وی همچنین گفت: «با توجه به اینکه مناطق شمال عراق در اختیار رزمندگان اسلام و مبارزین کرد قرار دارد، تشکیل این مجمع در سنندج، هنوز با منطقه خیلی فاصله دارد، لذا ما تأکید میکنیم این جلسات باید در داخل خاک عراق تشکیل شود.» وی با اشاره به لزوم برنامه در فعالیت‌های مجلس اعلا گفت: تاکنون تصویر روشنی از سوی مجلس اعلا ارائه نشده است. همه شعار میدهیم که باید مبارزه کرد و شعار تمام جلسات به صحنه کشاندن مردم عراق است، اما متأسفانه برنامهای نیست. البته نیروهای ایرانی حجت را تمام کردهاند و این مجلس اعلا است که باید فعال‌تر در صحنه حاضر شود.[۶] دربارة فعالیت‌های نظامی ایران در شمال عراق، نشریه اخبار امریکا و گزارش‌های جهان با ارائه آماری مخدوش در اینباره می‌نویسد: «ایران با تشکیل و اعزام گروههای انتحاری به عمق خاک عراق، درصدد ضربه زدن به تأسیسات نفتی، پایگاههای نظامی و مراکز حساس در این کشور است. افراد این گروهها را پاسداران، چریکهای کرد و نیروهای شیعه مخالف صدام در عراق تشکیل میدهند. این نیروها که تاکنون بالغ بر 450 نفر می‌شوند، آمادگی خود را برای انجام عملیات انتحاری و ضربه زدن به مراکز حساس عراق اعلام کردهاند. دولت ایران در تلاش است تا با تشکیل یک تیپ ویژه، تعداد این افراد را به 2000 نفر افزایش دهد.»[۷]
گزارش - 578
اعضای هیئت کارشناسی سازمان ملل - که به دعوت وزارت امورخارجه به ایران آمدهاند - امروز از آثار بمباران شیمیایی ارتش عراق در شهر سردشت بازدید کردند. این هیئت همچنین از مجروحان شیمیایی سردشت که در بیمارستان 29 بهمن تبریز بستری بودند، دیدار و گزارش تهیه کردند.[۸]
گزارش - 579
نمایندگی ایران در سازمان ملل، امروز دو نامه و نمایندگی عراق یک نامه دربارة حوادث جنگ ایران و عراق برای دبیرکل سازمان ملل ارسال کردند. محمدجواد ظریف کاردار ایران، در اولین نامه خود به دبیرکل اعلام کرد که تاکنون تعداد شهیدان حملات شیمیایی عراق به منطقه سردشت به 60 تن رسیده است.[۹] کاردار ایران در نامة دوم خود اعلام کرد که نیروهای عراقی در 20 ژوئن 1987 (30/3/1366) امنیت و آزادی دریانوردی را نقض کردند و یک نفت‌کش لیبریایی که در مسیر لارک به بوشهر در حال حرکت بود را با موشک هوا به زمین هدف قرار دادند.[۱۰] از سوی دیگر، عصمت کتانی نماینده عراق، در نامة امروز خود ادعا کرده است که توپخانة ایران در 29 ژوئن 1987 (8 تیر 1366) نقاط مسکونی شهر بصره را گلولـه‌باران کرد که بر اثر آن به منازل و اموال غیرنظامی خسارت وارد شد.[۱۱]
گزارش - 580
میرحسین موسوی نخست‌وزیر، امروز در سمینار فرماندهان نیروی زمینی ارتش سخنرانی کرد. مقاومت در برابر مشکلات اقتصادی و اجتماعی ناشی از جنگ، تمهیدات به کار گرفته شده در این راه، علل تهاجم عراق به تأسیسات صنعتی و نفتی، هم‌سویی و هم‌زمانی بحران خلیج‌فارس با تشنجات موجود در روابط ایران با فرانسه و انگلیس، حضور نظامی مضاعف امریکا در خلیج‌فارس و مقاومت ایران در قبال این تهدیدات، استفاده ایران از اهرمهای بازدارنده، پشتیبانی کشورهای مختلف از جمله امریکا و فرانسه از عراق، توافق قدرت‌های بزرگ در محدود کردن انقلاب و نقش نیروهای نظامی در حفظ ارزشهای انقلاب، از جمله محورهای سخنرانی مهندس موسوی بود. مهندس موسوی با اشاره به حملات هوایی حکومت بعثی عراق به شهرها و مراکز صنعتی کشور گفت: «علی‌رغم حملات برنامهریزی شده رژیم بعث به تأسیسات نفتی و صنعتی کشور، تلاش دولت در جهت حفظ ظرفیت کامل پالایشگاهها و دیگر مراکز صنعتی متمرکز بود. چرا که هر نوع کمبودی در این زمینهها، مشکلاتی را برای حمل‌ونقل و صنایع و کشاورزی در کشور ایجاد میکرد.» نخست‌وزیر با اشاره به تبلیغات سوء رسانههای خارجی و طرح این مطلب که ایران توانایی مقاومت در برابر مشکلات را ندارد، اظهار کرد: «علی‌رغم پیشبینی منابع خارجی - که ایران با چهارمیلیون بیکار و مشکلات عدیده اقتصادی مواجه خواهد شد و در نتیجه، قادر به اداره کشور نخواهد بود - در سال گذشته، دولت با حرکتهای گسترده در سطح کشور که به منظور مقابله با کاهش شدید درآمدهای ارزی صورت داد، علاوه بر اداره کشور، تلاش خود را در جهت رسیدن به خودکفایی و استقلال در صنایع کشور تشدید کرد.» مهندس موسوی دربارة ترفند اخیر قدرت‌های جهانی در کاهش ارزش برابری دلار در مقابل ارزهای عمده به میزان چهل درصد در مقایسه با سال گذشته، اظهار کرد: «پس از مقابله با توطئه شکستن قیمت نفت و تلاش کشورهای عضو اوپک به منظور افزایش قیمت نفت تا سطح هجده دلار، هماکنون این کشورها با ترفند کاهش ارزش دلار روبه‌رو هستند و از آنجایی که این ارز بهعنوان واحد اصلی در معاملات نفتی در نظر گرفته می‌شود، با نزول ارزش دلار، درآمدهای ارزی کشور نیز به نوعی کاهش یافته است و قدرت خرید سابق وجود ندارد.» نخست‌وزیر همچنین با اشاره به حملات عراق به کشتیهای تجاری و نفتکشهای ایران که با هدف جلوگیری از کسب درآمدهای ارزی انجام می‌گیرد، گفت: «اتخاذ تدابیر امنیتی و برنامهریزی اصولی در این رابطه، از دیگر تلاشهای دولت در سال گذشته بود. این سادهاندیشی است که فکر کنیم دشمن این حملات را بدون برنامهریزی و طراحی انجام میداده است و یقیناً تلاش استکبار برای تحت فشار قرار دادن و به سازش کشاندن انقلاب صورت می‌گیرد، که مقاومت مردم، بهترین پاسخ به این توطئههاست.» وی تأکید کرد: «ما باید دائم، متوجه اهداف کلی نظام و علل دشمنی استکبار جهانی با این انقلاب باشیم و باید برای شناخت دشمن و ابزارهای آنها همواره هشیارانه برخورد کنیم.» نخست‌وزیر افزود: «ما در شرایط فعلی، به موازات اوجگیری بحران در خلیج‌فارس، با مسئله مشکلات ایجاد شده برای نمایندگیهای سیاسی خود در دیگر کشورها از جمله انگلیس و فرانسه روبه‌رو هستیم و مسئله حمله پلیس به یک دیپلمات ایرانی در انگلیس و حادثه دیروز در اسپانیا، همه در یک جهت هستند که باید از سوی مسئولین ما با درک و تحلیل درست و برنامهریزی اصولی، با آن برخورد شود.» نخست‌وزیر تصریح کرد: «ما در خاورمیانه، جهان اسلام و در سطح بین‌المللی با قدرت عمل میکنیم. ما اهرم‌هایی داریم که برای حفظ و حراست از ارزشهای انقلاب اسلامی، از آنها استفاده خواهیم کرد و این چیزی نیست که ابایی از گفتن آن داشته باشیم.» وی گفت: «جنگ فعلی از بزرگ‌ترین صحنهها برای قدرتنمایی انقلاب اسلامی است و پیروزی در این جنگ می‌تواند تمام منافع ابرقدرتها را در منطقه به خطر بیندازد.» نخست‌وزیر افزود: «کمک‌های سیاسی، مالی و بین‌المللی که از رژیم عراق به عمل میآید و سفر هیئتهای امریکایی و روسی، همه گویای حمایتهای گسترده استکبار از این کشور می‌باشد.» مهندس موسوی با اشاره به طرح تحویل مجدد جنگندههای سوپراتاندارد فرانسه به عراق، اخطار کرد که ایران در برابر این اقدام فرانسه ساکت نخواهد نشست و با این اقدام فرانسه مقابله خواهد کرد. وی با اشاره به توافق دو قدرت جهانی افزود: «با اینکه منافع ابرقدرتها در خلیج‌فارس در درازمدت هم‌سو نیست، اما در رابطه با انقلاب اسلامی برای اولین‌بار بعد از جنگ جهانی دوم، دو ابرقدرت به تفاهم میرسند تا این انقلاب را به نوعی در چارچوب مرزهای خود محدود کنند.»[۱۲] نخست‌وزیر همچنین در دیدار با اعضای تیم دو و میدانی جانبازان - که با توجه به تیرگی روابط سیاسی میان ایران و فرانسه، از حضور در مسابقات بین‌المللی معلولان جهان که در این کشور برگزار می‌شود، خودداری کردهاند - دربارة علت دشمنیهای فرانسه با انقلاب اسلامی و کمک این کشور به عراق گفت: «فرانسویها در گذشته، نفوذ بسیاری در خاورمیانه داشتهاند که بهعنوان مثال، وام یک‌میلیارد دلاری ایران به فرانسه (در زمان رژیم پهلوی)، نمونهای از نشانههای این نفوذ است. اما یکی از ویژگیهای انقلاب اسلامی این است که چنین رابطهای را نمیپذیرد و این مسئله برای فرانسویها گران میآید. به همین دلیل، فرانسویها از آغاز انقلاب، علیه ما دست به شیطنت زدهاند و بسیاری از جنایاتی که علیه ما صورت می‌گیرد و بیشترین کشتیهایی که در خلیج‌فارس مورد هجوم قرار میگیرند، با سلاحهای فرانسوی است.»[۱۳]
گزارش - 581
کمال خرازی سرپرست ستاد تبلیغات جنگ، امروز در جمع خبرنگاران داخلی، سیاست ایران درباره تحولات جاری خلیج‌فارس، پیشنهاد شوروی برای خروج نیروهای خارجی از این منطقه، عوامل بازدارنده ایران در برابر استفاده عراق از سلاحهای شیمیایی، نتایج حمله شیمیایی عراق به سردشت، اهمیت شهر تصرف شدة ماؤوت در عملیات نصر4 و مقدمهسازی تبلیغاتی عراق پیش از شروع تجاوز به ایران، مطالبی بیان کرد که گزیدهای از آن به شرح زیر است: «ایران به پرچمهایی که توسط کشتیها حمل خواهد شد، توجهی ندارد و تنها محمولههایی که توسط کشتیها به نفع عراق حمل می‌شود، برای ایران مطرح خواهد بود.» وی با اشاره به سیاست اعلام شدة شوروی مبنی‌بر خروج قدرتها از خلیج‌فارس، این سیاست را راه‌حل مشکل امریکا برای خروج از خلیج‌فارس خواند و گفت: «امریکا بهدنبال راه گریزی در خلیج‌فارس میگردد و ما حاضریم راه فرار را در خلیج‌فارس به امریکا نشان بدهیم، اما خروج از خلیج‌فارس بدون آبروریزی نخواهد بود.» وی دربارة احتمال مقابله به مثل شیمیایی ایران در برابر حملات شیمیایی عراق گفت: «ما آمادگی کامل برای کاربرد سلاح شیمیایی داریم، اما ملاحظات بشردوستانه جمهوری اسلامی، به‌خاطر اثرات ضدبشری اینگونه سلاحها، تاکنون مانع از مقابله به مثل شیمیایی ایران شده است.» وی افزود: «در جریان بمباران شیمیایی شهر سردشت، حداقل هجده کودک شیرخواره و زنان باردار کشته شده‌اند.» سرپرست ستاد تبلیغات جنگ سپس با اشاره به عملیات نصر4 که منجر به آزادسازی شهر ماؤوت شد، گفت: «ماؤوت شهر بسیار کوچکی است، اما تصرف ارتفاعات حساس منطقه، به نیروهای اسلام اجازه گسترش عملیات در سلیمانیه عراق را می‌دهد.» وی اظهار کرد: «ارتفاعات این منطقه پیش از عملیات اخیر جمهوری اسلامی، در اختیار گروهکهای ضد انقلاب بوده است.» کمال خرازی اضافه کرد که برنامه کنونی جنگ، گسترش مبارزات مردمی در سراسر کشور عراق است و مرحله تعیین سرنوشت عراق، با اجرای وسیع این طرح همراه خواهد بود.[۱۴]
گزارش - 582
امروز اعلام شد "ریچارد مورفی" معاون وزارت امورخارجه امریکا و ولادیمیر پولیاکف رئیس بخش خاورمیانهای وزارت خارجه شوروی، در ژنو با یکدیگر ملاقات و دربارة مسائل منطقه خاورمیانه از جمله جنگ ایران و عراق، به گفتوگو پرداختند. جزئیات بیشتری دربارة این دیدار منتشر نشده است.[۱۵]
گزارش - 583
عمر غنی سفیر عراق در کویت، در یک اقدام بیسابقه اعلام کرد که عراق پیشاپیش، مصوبات شورای امنیت سازمان ملل را میپذیرد. وی که به نظر می‌رسد از مصوبه آتی شورای امنیت آگاهی و رضایت کامل دارد، دربارة سیاست عراق و همکاری کشورهای عربی منطقه در این زمینه گفت: «عراق به مصوبات شورای امنیت که انتظار می‌رود بهزودی صادر شود، پای‌بند خواهد بود.» وی گفت: «عراق و کویت با همکاری کشورهای منطقه، تلاش خواهند کرد از مصوبات شورای امنیت به هر نحوی پشتیبانی و حمایت کنند.» وی افزود: «عراق و کشورهای منطقه اجازه نخواهند داد ایران در مصوبات شورای امنیت کارشکنی یا آن را بیثمر کند. در صورتی که مصوبات شورای امنیت عملی شود، آتش‌بس در سرتاسر جبهههای جنگ و در هوا، دریا و زمین برقرار خواهد شد.» عمر غنی با اشاره به آتش‌بس در خلیج‌فارس - که ایران پیش‌تر پیشنهاد کرده و شوروی هم از آن استقبال کرده بود - گفت: «علاوه بر ایران کشورهای دیگر نیز هستند که مایل نیستند صلح در منطقه برقرار شود و لذا تلاش مینمایند توقف عملیات جنگی در خلیج‌فارس را از کل جبهههای دیگر جنگ مستثنی نمایند.» وی افزود: «جنگ، همهجانبه است و قابل تجزیه و تقسیم نمیباشد.»[۱۶]
گزارش - 584
ماساها گوتورا وزیر امور کابینه ژاپن، از تلاش این کشور برای پایان دادن به جنگ ایران و عراق خبر داد. وی گفت: «ژاپن در زمینههای غیرنظامی، جهت پایان دادن به جنگ بین ایران و عراق، نقش فعالی را ایفا خواهد کرد.» گوتورا افزود: «وزرای امور امنیتی در کابینه ژاپن تأیید کردند که این کشور بهعنوان یک عضو غیردائم شورای امنیت سازمان ملل، در نظر دارد در مذاکرات مربوط به تصویب یک قطعنامه جدید برای پایان دادن به این جنگ، نقش فعالی را برعهده گیرد.» این مقام ژاپنی در پایان گفت: «وزرای کابینه موافقت کردند که توکیو بایستی پس از پایان جنگ، برای بازسازی ایران و عراق کمکهایی را در اختیار دو کشور قرار دهد و همچنین برای دستیابی به یک ثبات درازمدت در خاورمیانه، تلاش نماید.»[۱۷]
گزارش - 585
الکساندر گالدیسین مدیر بخش خلیج‌فارس وزارت خارجه شوروی در مصاحبه با روزنامه کویتی
الانباء ضمن تأیید بهبود روابط ایران و شوروی، در واکنش به اظهارات روز گذشتة مقامات امریکا اعلام کرد که این کشور درصدد است شماری از رزم‌ناوهای خود را به خلیج‌فارس اعزام کند. وی همچنین به تداوم حمایت شوروی از عراق تأکید کرد. وی گفت: «ما بهبود قابل توجهی در رفتار ایران در روابطش با شوروی مشاهده کرده‌ایم و مطمئن هستیم که رهبران ایران ضرورت یک راه‌حل سیاسی برای جنگ با عراق را فهمیده‌اند.» وی درباره سیاست کشورش در شرایط جاری گفت: «شوروی به منظور انجام یک اقدام احتیاطی، درصدد است تا چندین رزم‌ناو خود را برای همراهی سه نفت‌کش اجاره داده شده به کویت که از پرچم شوروی استفاده می‌کنند، به خلیج‌فارس اعزام کند.» گالدیسین افزود: «شوروی میان آزادی و امنیت کشتیرانی در خلیج[فارس] و جنگ ایران و عراق تمایزی قائل نیست و پیشنهاد می‌کند که این دو مسئله پا به پای حل شود.» وی با اشاره به منافع کشورش در خلیج‌فارس، تأکید کرد که این منطقه از آنجایی‌که در نزدیکی مرزهای جنوبی قرار دارد، برای اتحاد شوروی بسیار مهم است.»
گالدیسین دربارة راه‌کار پیشنهادی کشورش مبنی‌بر کاهش تنش در خلیج‌فارس گفت: «شوروی برای کاهش تشنج در خلیج‌فارس، پیشنهاد کرده است کلیه کشتیهای جنگی متعلق به کشورهای بزرگ در خلیج‌فارس به‌طور هم‌زمان، از این منطقه عقب‌نشینی کنند.» وی با اشاره به اینکه شوروی حضور نظامی کمتری در خلیج‌فارس دارد، اعلام آمادگی دولت امریکا را برای خارج کردن نیروهای خود از منطقه در صورت خروج نیروهای شوروی، غیرجدّی خواند. گالدیسین دربارة موضع کشورش در قبال طرفین جنگ ایران و عراق گفت: «شوروی به حمایت نظامی، سیاسی و اقتصادی خود از عراق ادامه خواهد داد.» وی گفت: «روابط میان مسکو و بغداد بر پایه‌های مستحکم و ثابت استوار است.»[۱۸] روزنامه کریستین ساینس مانیتور در مقاله‌ای علاقة شوروی به حل اختلافات بین ایران و عراق، بهره‌برداری از موفقیت‌های کنونی و بهبود مناسبات دیپلماتیک در منطقه را از محورهای اصلی سیاست شوروی در منطقه قلمداد کرده است. این روزنامه می‌نویسد: «به نظر می‌رسد دو عامل در سیاست شوروی در خلیج‌فارس نقش تعیین کننده دارد؛ نگرانی از بالا گرفتن دامنه جنگ ایران و عراق که به گفته کارشناسان سیاست خارجی اتحاد شوروی، به طرز خطرناکی به مناطق آسیب‌پذیر شوروی نزدیک است و اشتیاق به بهره‌برداری هرچه بیشتر از مشکلاتی که ایالات متحده پس از ماجرای ایران گیت در جهان عرب با آنها دست و پنجه نرم می‌کند. هم ناظران غربی و هم شوروی‌ها، بر این باورند که مسکو در سال گذشته با سرعت و زیرکی موفق شد موقعیت خود را در میان کشورهای عرب میانه‌رو ترمیم کند و منابع غربی می‌گویند، عدم تحرک ایالات متحده، به تقویت شوروی کمک بسیار کرده است. در دوازده ماه گذشته، مسکو روابطش را با کشورهای حوزه خلیج‌فارس به‌ویژه کویت، تقویت کرده، اتحاد نزدیک خود با عراق را حفظ کرده و پیوندهای تیره خود با ایران را بهبود بخشیده است. یک دیپلمات غربی مقیم مسکو می‌گوید در این لحظه، شوروی‌ها تنها قدرت عمده‌ای هستند که هم با ایران و هم با عراق، به‌طور مستمر در گفتوگو هستند. در خلیج‌فارس نیز مانند اغلب مناطق جهان، سیاست شوروی بر اصل دستیابی به موقعیت مساوی با ایالات متحده استوار است. یک دیپلمات غربی می‌گوید شوروی‌ها می‌خواهند در صحنه سیاستهای بین‌المللی مقامی مساوی با ایالات متحده داشته باشند و امیدوارند که در درازمدت، بتوانند حامیانی برای مواضع خود در روابط شرق و غرب بیابند.»[۱۹]
گزارش - 586
ژاک شیراک نخست‌وزیر فرانسه، امروز در مصاحبهای با روزنامه لوموند، سیاست این کشور در بحران جاری با ایران و پیامدهای آن را تشریح کرد. در این مصاحبه، شرایط فرانسه برای عادی‌سازی رابطه سیاسی با ایران، وجود مخالفان ایران در آن کشور (سازمان مجاهدین خلق)، گروگان‌های فرانسوی در لبنان، بازجویی از وحید گرجی، امکان عملیات نظامی پلیس فرانسه برای ورود به سفارت ایران جهت دستگیری گرجی، ریاست آتی فرانسه در شورای امنیت و چشم‌اندازهای این دولت دربارة تصویب قطعنامه در شورای امنیت، تشریح شده است. به نظر می‌رسد پافشاری بر مواضع حمایت‌گرانه از عراق، امکان مصالحه با ایران دربارة سازمان مجاهدین خلق، هماهنگی جناح‌های مختلف دولت فرانسه در بحران جاری و تهدید تلویحی ایران به استفاده فرانسه از اهرم ریاست ادواری این کشور در شورای امنیت از پیام‌های مهم این مصاحبه باشد. مشروح مصاحبه به شرح زیر است: «سؤال: آیا گمان می‌کنید عادی‌سازی روابط ایران و فرانسه از نظر ایرانیان، بدون قطع صدور سلاح فرانسوی به عراق، قابل قبول و درک باشد؟ شیراک: ... سیاست عادی‌سازی روابط با ایران طی دیداری که با معاون نخست‌وزیر این کشور - آقای معیری - در پاریس داشتیم آغاز شد. من با روشنی تمام، قواعد بازی را به آقای معیری ذکر کرده و به او گفتم، حاضریم مذاکراتی را برای حل اختلافات مالی بین دو کشور آغاز کنیم، چون که این مسئله در واقع مطرح بود. اما همچنین گفته بودم که بایستی به خوبی درک شود که ما نه تنها به هیچ‌وجه حاضر نیستیم درباره سیاست فرانسه در منطقه بحث کنیم، بلکه حتی آن را مطرح نیز نخواهیم کرد و نیز اینکه اگر رهبران ایران قصد دارند چنین مذاکره‌ای را با دیگر موضوعات پیوند دهند، بهتر است اصلاً در این راه (عادی‌سازی روابط) گامی برداشته نشود. من در آن وقت پاسخ مثبتی دریافت داشته و بر این [موضوع] اطمینان یافتم که سیاست ما در منطقه و به‌ویژه روابطمان با عراق، به هیچ عنوان [در مذاکرات] مطرح نخواهد شد. از آن وقت، ما این موضع را دقیقاً حفظ کرده‌ایم. مسئله مخالفان ایرانی مقیم فرانسه را حل نموده‌ایم. مذاکراتی درباره اختلافات مالی آغاز کرده‌ایم. این روند برخلاف خواسته و انتظار ایران، به‌کندی پیش می‌رود، زیرا مسئله فوق‌العاده پیچیده و غامض است ولی اراده ما همواره این است که به راه‌حلی دست یابیم. سؤال: آیا از چند ماه پیش تاکنون مذاکره‌ای بین فرانسه و ایران انجام شده است؟ شیراک: آخرین جلسه در ماه دسامبر (آذر - دی 1365) بود. در عوض، مذاکرات با شرکت‌های خصوصی ادامه دارد. این یک شرط اولیه است. لازم است این مذاکرات به ثمر برسد تا امکان تجدید مذاکره بین دو دولت حاصل شود. سؤال: سرنوشت گروگان‌ها چه خواهد بود؟ شیراک: ... من در هر فرصتی تکرار کرده‌ام که هر عادی‌سازی واقعی - به‌ویژه مبادله سفیر و دیدارهای رسمی - شرط اولیه‌ای دارد و آن اینکه نبایستی کمترین شکی مبنی‌بر اینکه مقامات ایرانی کوچک‌ترین هم‌دستی و تبانی با گروگان‌گیران دارند، باقی بماند. این امر مستلزم آن بود که همه گروگان‌های فرانسوی آزاد شوند. عقیده و موضع ما همواره این است و هیچ تغییری در آن حاصل نشده است. سؤال: قضیه گرجی را چگونه می‌بینید؟ شیراک: دادگستری فرانسه مایل است از شخصی که دارای هیچ‌گونه مصونیت دیپلماتیک نیست و در حال حاضر در سفارت ایران است، بازجویی کند. این شخص حتماً بایستی مورد بازجویی قاضی قرار گیرد و در حوزه صلاحیت قاضی است که در کمال آزادی و بی‌غرضی، از این بازجویی نتیجه‌گیری کند و ایرانیان هم بایستی این نکته را به خوبی درک کنند. سؤال: سابقه‌ای در مورد رفتار و رویه ایران وجود دارد که همانا گروگان‌گیری در سفارت امریکا در تهران در زمان ریاست‌جمهوری کارتر می‌باشد. شیراک: اگر آقای گرجی از خروج از سفارت همچنان خودداری کند، چنین رفتاری پیامدهای بسیار جدی درباره روند عادی‌سازی و درباره روابطمان با ایران خواهد داشت. بدیهی است که ما خیلی انتظار نخواهیم کشید و برای آنکه دادگستری بتواند وظیفه و مأموریت خود را انجام دهد، تمام امکانات لازم را مورد استفاده قرار خواهیم داد. سؤال: آیا از یک عملیات پلیسی به منظور دستگیری گرجی در داخل سفارت کاملاً چشم‌پوشی کرده‌اید؟ شیراک: این کاملاً غیرممکن است و من به‌کلی آن را رد می‌کنم. قواعدی بین‌المللی وجود دارد و فرانسه کشوری دارای حقوق و حقوق‌شناس است و به این قواعد احترام می‌گذارد. سؤال: شما می‌گویید ما خیلی انتظار نخواهیم کشید پس چه خواهید کرد؟ شیراک: امکانات گوناگونی وجود دارد ما حتی می‌توانیم روابط دیپلماتیک خود را با ایران قطع کنیم. همه چیز بستگی به رویه خود ایران خواهد داشت. ... پیش از آنکه به بحث درباره خاورمیانه پایان دهم، میل دارم خاطرنشان کنم که ... ژوئیه جاری (تیر - مرداد) ریاست شورای امنیت سازمان ملل به عهده فرانسه است و ما امیدواریم بتوانیم نهایت کوشش را در راه پیشبرد اقدام پنج عضو دائمی شورای امنیت برای نیل به یک راه‌حل مسالمت‌آمیز انجام دهیم. اعتقاد ما بر این است که باید از یک توافق جزئی احتراز شود، زیرا چنین توافقی، فقط می‌تواند مشکلات پیچیده‌ای برای آینده ایجاد کند. باید به توافقی کلی رسید؛ یعنی در ذهن ما توافقی شامل آتش‌بس و در همان حال، عقب‌نشینی نیروهای هر کشور به پشت مرزهایی که از نظر بین‌المللی شناخته شده است، مبادله اسرای جنگی و سپس، مذاکراتی برای استقرار صلح مطرح می‌باشد. خلاصه در صورتی که یکی از طرفین جنگ شرایط این توافق را نپذیرد، ما معتقدیم که بایستی مجازات شود؛ یعنی صدور اسلحه به آن کشور ممنوع گردد. موضع ما چنین است و ما نهایت کوشش خود را در شورای امنیت برای پیشروی این روند به سوی صلح در زمان ریاست خود به کار خواهیم برد.»[۲۰] در این حال، با شدت گرفتن بحران در روابط بین دو کشور، خبرگزاری فرانسه امروز اعلام کرد که خانواده وحید گرجی به ایران بازگشتند. این خبرگزاری گزارش داد: خانواده وحید گرجی مرد شماره دو سفارت ایران در پاریس که تحت تعقیب دادگستری فرانسه است، شامگاه امروز با یک پرواز منظم ایران‌ایر، رهسپار ایران شد. در فرودگاه اورلی، خبرنگار این خبرگزاری شاهد سوار شدن دکتر گرجی پدر وحید و پزشک پیشین آیت‌الله خمینی - طی اقامتش در نوفل‌لوشاتو - همسر، دو فرزندش، دو نوه‌اش و خواهر وحید بود. این خانواده به همراه شماری از کارکنان سفارت که شش پلیس با لباس شخصی آنها را اسکورت می‌کردند، بدرقه شدند.[۲۱]
گزارش - 587
در ادامه موضع‌گیری‌های متغیر لیبی و حمایت قذافی از تلاش کویت در فراخوانی امریکا به منطقه، امروز عبدالله فضیل سرپرست دفتر مردمی جماهیر لیبی در دیدار با آقای میرحسین موسوی نخست‌وزیر، در انتقاد از اقدام کشورهای عربی در دعوت از امریکا برای حضور در منطقه، ضمن اعلام حمایت همه جانبه کشور لیبی از مواضع جمهوری اسلامی ایران در ارتباط با تحولات خلیج‌فارس گفت: «کشورهای عربی نباید اجازه دهند امریکا در منطقه آتش‌افروزی کند و اگر چنین شود، لیبی در مقابل امریکا خواهد ایستاد.» عبدالله فضیل از قول مقامات کشورش از میرحسین موسوی برای بازدید از لیبی دعوت کرد.[۲۲] همچنین هفته‌نامه رسمی الزحف الاخضر ارگان کمیته‌های انقلابی لیبی، در مقاله‌ای بدون اشاره به نقش عراق در بحران جاری در خلیج‌فارس، دربارة علت حضور امریکا در منطقه و نکوهش کشورهای عربی منطقه نوشت: «در حالی که ایرانیان و عراقی‌ها در جنگ کشته می‌شوند و خسارت‌های اقتصادی وارد شده به دو کشور همچنان ادامه دارد، امریکا نتایج مثبت این جنگ را کسب می‌کند.» به نوشته این هفته‌نامه، علاوه بر اینکه اسکورت نفتکشهای کویتی برای امریکا از نظر اقتصادی سود دارد، این امر بهانه بزرگی به دست امریکا می‌دهد تا منطقه خلیج[فارس] را با ماشین تروریستی خود پر کرده و به اصطلاح، از نفتکشها محافظت کند. نشریة کمیته‌های انقلابی لیبی در پایان مقاله خود، با مطرح کردن این سؤال که چه می‌شد اگر نفتکشهای عربی با یک پرچم که نشان دهنده کشور عربی بزرگ باشد، به حرکت درمی‌آمدند، می‌افزاید: «حکام عرب در زندگی ذلت‌بار خود غرق شده‌اند. [آنها] حتی توانایی این را هم ندارند که از زندگی توأم با خوش‌گذرانی خود دفاع کنند.»[۲۳]
گزارش - 588
روزنامه پرشمارگان کوریره دلاسرا (چاپ ایتالیا) در سرمقاله امروز خود دربارة تحولات جاری خلیج‌فارس، عراق را آغازگر تشنج در این منطقه خواند. این روزنامه نوشت: «انگیزه عراق از آغاز حملات علیه جزیره خارک و نفتکشها، وحشت بغداد از شکست در جبهه زمینی است.» این روزنامه می‌افزاید: «بنا به طرح بغداد این اقدام می‌بایست به کاهش صادرات نفت ایران و در نتیجه تقلیل درآمدهای ارزی این کشور منجر می‌شد.» کوریره دلاسرا با تأکید بر اینکه نفت عراق از طریق خط لولـه صادر می‌شود، به حمایت کویت از بغداد اشاره کرده و نتیجه می‌گیرد: «در چنین شرایطی، تنها طریق مقابله به مثل برای ایران، حمله علیه نفتکشهای کویتی بوده است.»[۲۴] در این حال، روزنامه سوئدی سونسکا داگبلادت، ایران را مسبب اصلی از سرگیری جنگ نفتکشها خواند. گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی از مقاله این روزنامه چنین است: «جمعه گذشته (12/4/1366)، یک کشتی اسپانیایی توسط پنج قایق لاستیکی ایرانی مورد حمله قرار گرفت. حمله مذکور هفتمین حمله ایران به کشتیهای تجاری طی هفته اخیر بوده است. سونسکا داگبلادت می‌افزاید: ایران در 27 ژوئن (ششم تیر) با حمله علیه دو کشتی نفت‌کش مرتبط با کویت، حمله علیه کشتیها را از سر گرفت و در 30 ژوئن (نهم تیر) نیز یک کشتی باری کویتی را مورد حمله قرار داد. به نوشته این روزنامه، عراق از 20 ژوئن (31 خرداد) تاکنون، سه کشتی نفت‌کش مرتبط با ایران را مورد حمله قرار داده است. این روزنامه علی‌رغم اینکه اعتراف دارد عراق از 31 خردادماه جاری حمله به کشتیها را آغاز کرده و ایران از روز ششم تیرماه، معلوم نیست چگونه نتیجه‌گیری کرد که ایران مسبب اصلی از سرگیری جنگ کشتیها بوده است؟ سونسکا داگبلادت در ادامه می‌نویسد: تهران قاطعانه اعلام کرده است در نظر ندارد به جنگ کشتیها تا قبل از توقف کامل آن از سوی عراق، خاتمه دهد.»[۲۵]
گزارش - 589
شیخ سعید شعبان رهبر جنبش توحید اسلامی، در مصاحبهای با خبرگزاری جمهوری اسلامی در بیروت، ضمن استراتژیک خواندن روابط ایران و سوریه و تأیید وجود اختلاف سلیقه با دولت سوریه، اخبار منتشر شده دربارة وجود اختلافات اساسی بین حزب‌الله و سوریه را بی‌اساس خواند. وی گفت: «توطئه علیه پیمان استراتژیکی میان جمهوری اسلامی ایران و سوریه که باعث نگرانی قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی است، بارها تکرار شده است و حزب‌الله نمی‌تواند با هم‌پیمان استراتژیک انقلاب اسلامی در منطقه، دشمنی کند. هرچند برای تحقق این امر نیاز به فداکاری‌هایی باشد.» وی اضافه کرد: «اختلاف‌نظر در مورد بعضی مسائل کوچک، نمی‌تواند اهداف بزرگ دو هم‌پیمان ایران و سوریه را قربانی کند. اگرچه در بعضی مراحل، وجود برخی اختلافات تاکتیکی به‌خاطر موقعیت یکی از همپیمانان، مورد نیاز باشد.» شیخ سعید شعبان افزود: «همان‌گونه که کشورهای مختلف خود را مجاز به بازداشت جاسوسان دشمن می‌دانند، ما نیز حق بازجویی و مجازات عاملان قتل و کشتار در کشورمان و آنان را که عامل ربودن فلسطینیان و آوارگی ملت آن بوده‌اند، داریم.»[۲۶]
گزارش - 590
روزنامه انگلیسی‌زبان میدل ایست اکونومیک سروی (چاپ نیکوزیا)، از افزایش میزان تولید نفت عراق با بهره‌گیری از خط لولة انتقال نفت که از ترکیه می‌گذرد، در ماه آینده خبر داد. این روزنامه نوشت: «تا پایان ژوئیه (دهم مرداد) برای اولین‌بار از آغاز جنگ بین ایران و عراق، تولید روزانه نفت خام عراق از ایران پیشی می‌گیرد.» این نشریه می‌افزاید: «با تکمیل کار توسعه خط لولـه انتقال نفت عراق به ترکیه، میزان تولید نفت خام این کشور روزانه 500 هزار بشکه افزایش خواهد یافت.» در ادامه این گزارش آمده است: «این خط لولـه انتقال نفت اکنون در مرحله آزمایشی است و تا پایان ماه ژوئیه جاری، عملیات بهره‌برداری از آن آغاز خواهد شد.»[۲۷]
ضمیمه گزارش580: کلیاتی از چگونگی سرمایه‌گذاری یک‌میلیارد دلاری رژیم سابق در فرانسه برای غنی‌سازی اورانیوم رژیم سابق ایران برای دست یافتن به مشارکت اروپایی اوردیف (متشکل از کشورهای فرانسه، بلژیک، ایتالیا و اسپانیا)، در زمینه غنی‌سازی اورانیوم و بهره‌برداری از آن، با دولت فرانسه وارد مذاکره شد و پس از امضای پروتکل‌هایی در سال 1974، یک شرکت ایرانی - فرانسوی به نام سوفیدیف تأسیس کرد و بدین وسیله به‌طور غیرمستقیم در مشارکت اوردیف وارد شد. شرکت سوفیدیف را در 23 فوریه 1975 (اسفند 1353) با 40 درصد سهام سازمان انرژی اتمی ایران و 60 درصد سهام شرکت فرانسوی سرو، کمیساریای اتمی فرانسه به وجود آورد و 25 درصد سهام اوردیف متعلق به طرف فرانسوی، به شرکت تازه تأسیس انتقال یافت. هم‌زمان طی قراردادی مستقل (در 23 فوریه 1975)، وزارت امور اقتصاد و دارایی ایران در قالب سازمان سرمایه‌گذاری و کمک‌های اقتصادی و فنی ایران به کمیساریای اتمی فرانسه یک‌میلیارد دلار وام داد که دولت فرانسه بازپرداخت اقساط و اصل وام و همچنین بهره‌های آن را تضمین کرد. معاون وزیر اقتصاد و دارایی افزود که پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران و تجدید نظر در برنامه‌های اتمی کشور، بدون آنکه سازمان‌های ذی‌ربط جمهوری اسلامی ایران در روابط قراردادی خود دچار قصور شوند و علی‌رغم مذاکرات جاری در آن هنگام، طرف‌های فرانسوی در سال 1979 به بهانه مطالبات ادعایی خود مبنی‌بر عدم استفاده سازمان انرژی اتمی ایران از خدمات غنی‌سازی اورانیوم و در نتیجه ایجاد خسارت به شرکت اوردیف، دعوایی علیه طرف ایرانی و سازمان سرمایه‌گذاری، در اتاق تجارت بین‌المللی پاریس مطرح کردند و با ارائه تصاویر مخدودش از روابط قراردادی، توانستند مطالبات سازمان سرمایه‌گذاری (وام یک‌میلیارد دلاری و بهره‌های متعلقه) را با رأی دادگاه تجارت پاریس در اکتبر 1979 (مهر - آبان 1358) در دست وام گیرنده (کمیساریای انرژی اتمی فرانسه) و ضامن (دولت فرانسه) توقیف کنند. سازمان سرمایه‌گذاری به دستور توقیف اعتراض کرد، ولی چون اعتراض مورد قبول دادگاه قرار نگرفت، از حکم توقیف، پژوهش خواهی شد و در نتیجه آن، بنا به حکم مورخ 21 آوریل 1982 (1/2/1361)، دادگاه استیناف پاریس از وجوه مربوط به وام یک‌میلیارد دلاری رفع توقیف کرد، اما در این خصوص بدهکار (کمیساریای انرژی اتمی فرانسه) و ضامن (دولت فرانسه) از ایفای تعهداتشان استنکاف ورزیدند. پس از آن نیز دادگاه استیناف طی حکم مورخ ژوئن 1982 (خرداد و تیر 1361)، قرارداد وام و ضمانت آن توسط دولت فرانسه را بخشی از روابط بین‌المللی دولت فرانسه دانست و رسیدگی به آن را خارج از صلاحیت محاکم قضایی فرانسه اعلام کرد. فرجام‌خواهی شرکت‌های درخواست کننده قرار توقیف از دادگاه استیناف پاریس موجب شد که دیوان عالی کشور فرانسه طی حکمی در تاریخ 14 مارس 1984 (23/12/1362) حکم دادگاه استیناف پاریس را لغو و رسیدگی به پرونده را به دادگاه ورسای احاله کند. هر چند دادگاه یاد شده اعلام رأی را چند بار به تعویق انداخت، اما با درخواست داوری از سوی شرکت سرمایه‌گذاری در نزد دادگاه گراند انستانس پاریس، این دادگاه در 7 فوریه 1986 (18 بهمن 1364) قرار توقیف اموال کمیساریای انرژی اتمی فرانسه را به نفع دولت ایران صادر کرد که بلافاصله حکم مزبور به اجرا گذاشته شد. این موضوع تا سال 1365 ادامه یافت تا آنکه در تیرماه همین سال پس از چندین ماه مذاکره سیاسی بین دو دولت، سرانجام دولت فرانسه با بازپرداخت وام یک‌میلیارد دلاری در سه قسط موافقت کرد و اولین قسط در آذرماه همان سال به ایران بازپرداخت شد.[۲۸]
منابع و مآخذ روزشمار 1366/04/16
- ↑ Sreedhar Kapil. Kaul. TANKER WAR.Aspect of Iraq-Iran WAR (1980-88). New DeLhi ABC.PubLishing House 1989, P.56;
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 111، 18/4/1366، ص11، به نقل از رادیو صوتالجماهیر.
- ↑ روزنامه کیهان، 24/4/1366، ص3.
- ↑ سند شماره 28970 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از فرماندهی سپاه پانزدهم رمضان (معاونت اطلاعات) به فرماندهی نیروی زمینی سپاه، 31/5/1366.
- ↑ هفته‌نامه کیهان هوایی، شماره 734، 24/4/1366، ص32؛ و - روزنامه کیهان، 18/4/1366، ص2.
- ↑ سند شماره 28970 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از فرماندهی سپاه پانزدهم رمضان (معاونت اطلاعات) به فرماندهی نیروی زمینی سپاه، 31/5/1366.
- ↑ روزنامه رسالت، 16/4/1366، ص2.
- ↑ روزنامه رسالت، 18/4/1366، ص2.
- ↑ - دفتر سیاسی نمایندگی امام در سپاه پاسداران، نشریه رویدادها، شماره 153، 24/4/1366، ص10؛ و - معاونت سیاسی سپاه پاسداران، نشریه بررسی، شماره 13، 25/4/1366، ص9.
- ↑ همان، ص257.
- ↑ همان، ص254.
- ↑ روزنامه جمهوری اسلامی، 18/4/1366، ص16.
- ↑ روزنامه کیهان،16/4/1366، ص2.
- ↑ همان، ص3.
- ↑ روزنامه رسالت، 18/4/1366، صفحه آخر.
- ↑ روزنامه جمهوری اسلامی، 18/4/1366، ص16.
- ↑ همان، صص 14 و 15، توکیو - خبرگزاری آلمان غربی، 16/4/1366.
- ↑ روزنامه رسالت، 18/4/1366، صفحه آخر؛ و - مأخذ10، کویت - الانباء؛ و - خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 110، 17/4/1366، ص13، کویت - خبرگزاری فرانسه، 16/4/1366.
- ↑ روزنامه کیهان، 18/8/1366، صفحه آخر؛ و - خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 111، 18/4/1366، صص 7 و 8، رادیو امریکا، 16/4/1366.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 111، 18/4/1366، صص 25 - 21، پاریس - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 16/4/1366.
- ↑ همان، صص 25 و 26، پاریس - خبرگزاری فرانسه، 16/4/1366.
- ↑ روزنامه اطلاعات، 15/4/1366، ص2.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 110، 17/4/1366، ص15، طرابلس - خبرگزاری جمهوری اسلامی،16/4/1366.
- ↑ روزنامه اطلاعات، 21/4/1366، ص14.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 110، 17/4/1366، صص 9 و 10، استکهلم - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 16/4/1366.
- ↑ همان، صص 52 و 53، بیروت - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 16/4/1366.
- ↑ همان، ص43، منامه - خبرگزاری آلمان، 16/4/1366.
- ↑ علیرضا لطف‌الله‌زادگان و یحیی فوزی، روزشمار جنگ ایران و عراق؛ کتاب43: در تدارک عملیات سرنوشت‌ساز، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، 1378، صص84 و 85.