1366.06.01
| روزشمار جنگ سال 1366 1366.06.01 | |
|---|---|
| نام‌های دیگر | یک شهریور |
| تاریخ شمسی | 1366.06.01 |
| تاریخ میلادی | 23 اوت 1987 |
| تاریخ قمری | 27 ذیحجه 1407 |
گزارش- 477
امروز نيز هواپيماهاي عراق در يك حمله گسترده، مجتمع‌هاي شيميايي "رازي" و "ايران ـ ژاپن" در بندر امام خميني، "كارخانه سيمان درود" در استان لرستان و يك واحد پست انتقال نيرو در تبريز را هدف قراردادند. در ساعت 11:00 بيش از 30 فروند هواپيماي دشمن با حمله به دو مجتمع شيميايي رازي و ايران ـ ژاپن، حدود يازده نقطه از كارخانه ايران ـ ژاپن، سايت و پادگان شهيد بهشتي، پايگاه نگهباني ژاندارمري، ريل راه‌آهن و "كارخانه ايران نئوپان" را بمباران كردند.[۱] مهندس "طاهري" معاون وزير نفت در امور پتروشيمي، در مصاحبه كوتاهي در مورد ميزان خسارت‌ها گفت: «در جريان حمله هوايي هواپيماهاي عراقي به مجتمع پتروشيمي ايران ـ ژاپن، حدود چهار ميليارد ين خسارت به اين مجتمع وارد آمده است. اين حمله تلفات جاني نداشت و تنها شش نفر از كاركنان آن مجروح شدند.»[۲] خبرگزاري جمهوري اسلامي ايران نيز خسارت‌هاي مجتمع شيميايي رازي را 28/3 ميليارد ريال اعلام كرد و گزارش داد: «هركدام از بخش‌هاي صدمه ديده، بين 50 تا 95 درصد صدمات ارزي داشته‌اند.»[۳] هواپيماهاي عراق، مجتمع مسكوني و كارخانه سيمان درود را نيز بمباران كردند. در اين حمله، سه واحد اين كارخانه مورد اصابت چهارده بمب خوشه‌اي قرارگرفت.[۴] كه دو بمب به سيلو و دودكش مواد خام واحد شماره 2، يك بمب به مركز مخابرات، دو بمب به آزمايشگاه شيمي واحد شماره يك، يك بمب به پايه كوره 3 از واحد شماره يك، يك بمب به كولر2 از واحد شماره يك، يك بمب نيز به حوض "واش ميل" اصابت كرد و تابلو كنترل كوره‌ها كاملاً از بين رفت.[۵] در اين حمله، 18 تن شهيد و 67 تن ديگر نيز زخمي شدند.[۶] مديرعامل كارخانه سيمان و فاريست درود درباره پي‌آمد خسارت‌هاي اين كارخانه گفت: «توقف توليد و تعطيلي كارخانه موجب خواهد شد كه كارخانه نتواند حقوق كاركنان خود را بپردازد.» وي افزود: «واحد شماره يك، حداقل 8 ماه و واحد شماره دو حداقل يك‌سال وقت لازم دارند تا به خط توليد برگردند. از تعداد 18 تن شيهد بمباران كارخانه سيمان درود، حدود 14 تن آن جزو كارگران اين كارخانه بودند.»[۷] همچنين مقارن ساعت 15:00 چند فروند هواپيماي عراق ضمن تجاوز به حريم هوايي شهرستان تبريز، با پرتاب چند راكت، يك واحد پست انتقال نيرو در خيابان عباسي در شمال شرق اين شهر را هدف قرار دادند كه خساراتي به اين واحد وارد آمد و برق شهر براي مدتي قطع شد.[۸] همچنين هواپيماهاي دشمن به حريم هوايي شهرهاي اروميه و خرم‌آباد نيز تجاوز كردند، ولي بدون انجام دادن اقدامي، از منطقه دور شدند.[۹] در پاسخ به حملات اخير عراق به تأسيسات اقتصادي و مناطق صنعتي كشورمان، توپخانه‌هاي ارتش و سپاه بامداد امروز تأسيسات اقتصادي و صنعتي عراق در استان بصره را گلوله‌باران كردند.[۱۰]
گزارش- 478
راديو بي.بي.سي. در تحليلي درباره آغاز حملات گسترده عراق به مراكز صنعتي ايران، گفت: «عراق در دو هفته پيش، حملات خود را براي مجبور كردن ايران به قبول آتش‌بس سازمان ملل متحد، از سرگرفته‌است. اكنون اين نگراني وجود دارد كه از سرگيري اين حملات ممكن است به آغاز يك دوره ديگر از جنگ شهرها منجر شود كه در آن دو طرف درگذشته و چند نوبت و دوره مختلف، با موشك به مناطق مسكوني يكديگر حمله بردند.»[۱۱] خبرگزاري فرانسه نيز با اشاره به مقاله روزنامه "القادسيه" اعلام كرد: «دو كشور متخاصم، از چندين روز قبل يكديگر را به بمباران اهداف غيرنظامي محكوم مي‌كنند. اين موج ممكن است در مدتي كوتاه به از سرگيري جنگ شهرها منجر شود.»[۱۲]
گزارش- 479
حمله به يك گروه راه‌سازي در منطقه "سرو"، تلاش ناموفق براي نفوذ به داخل مهاباد، حمله به رزمندگان در منطقه سنندج و سرپل ذهاب، از جمله اقدامات امروز افراد مسلح غيرقانوني در مناطق مختلف غرب و شمال غرب كشور بود. در منطقه سرو از توابع اروميه، يك گروه راه‌سازي كه مشغول جاده‌كشي بين پاسگاه‌هاي مرزي بودند، مورد حمله ضدانقلاب قرارگرفتند. مهاجمان پس از به كمين انداختن اين گروه، رانندگان شخصي را جدا كردند و بقيه را به رگبار بستند كه در نتيجه آن، هفت تن از نيروهاي نظامي و يك راننده شخصي كه حاضر نشده بود از نظاميان جدا شود، به‌شهادت رسيدند. در اين حمله چهار كمپرسي مردمي، يك گريدر و يك دستگاه تويوتا نيز به‌آتش كشيده شد.[۱۳] در مهاباد نيز يگان گشتي و شناسايي واحد اطلاعات سپاه اين شهر با پنج تن از چته‌هاي دمكرات درگير و يكي از چته‌ها را كه از گروه ترور حزب بود و قصد داشت براي كشتن افراد سرشناس ارتش و سپاه به شهر نفوذ كند، دست‌گيركرد.[۱۴] در اشنويه نيز تأمين‌هاي جاده ييلاقي "كچله" به "دالامپو" مورد حمله چته‌هاي "هيز كلاشين" از حزب دمكرات قرارگرفتند كه يكي از نيروهاي خودي شهيد، يك تن مفقود و دو تن زخمي شدند.[۱۵] به گزارش خبرگزاري جمهوري اسلامي ايران سپاه پاسداران انقلاب اسلامي منطقه سرپل ذهاب، يك گروه از افراد ضدانقلاب، در منطقه عملياتي "باويسي" در غرب "ازگله" با نيروهاي اسلام درگير شدند كه بر اثر آن، پنج تن از مهاجمان به هلاكت رسيدند.[۱۶]
گزارش- 480
دومين گروه از خبرنگاران خارجي پيش از ظهر امروز از پيروزي‌هاي رزمندگان اسلام در عمليات نصر 7 كه از 13 مرداد شروع شده بود و به مدت ده روز ادامه داشت، [ر.ك.به: 13/5/1366 الي 23/5/1366] بازديد كردند. به گزارش خبرگزاري جمهوري اسلامي ايران، يكي از فرماندهان سپاه در تشريح اين عمليات، به خبرنگاران خارجي گفت: «نيروهاي سپاه در ساعات اوليه عمليات با استفاده از اصل غافل‌گيري و تاكتيك‌هاي ويژه به اهداف از پيش تعيين‌شده دست يافتند. در اين عمليات مهم كه در منطقهاي به وسعت 60 كيلومتر مربع انجام شد، رزمندگان اسلام در مدت زمان كوتاهي ارتفاعات مهم و استراتژيك منطقه، از جمله ارتفاعات دوپازا و بلفت را كه از سال 1362 در دست دشمن بود، آزاد ساختند و با استقرار بر قلل مهم اين ارتفاعات، شهر "قلعه ديزه" عراق، "سيدان"، "قانيا"، "دارشمينه" و "سد دوكان" را زير ديد و تير مستقيم خود قرار دادند.» "رافائل گوز" خبرنگار روزنامه اسپانيايي "ال پائيس" ـ كه جزو بازديدكنندگان از منطقه سردشت بوده است ـ با انعكاس اظهارات اين فرمانده سپاه، در گزارش خود، نوشت: «با مشاهده اين پيروزي‌ها (عمليات نصر 7) كه قبلاً اخبار آن را از رسانه‌هاي گروهي شنيده بودم، به اين نتيجه رسيديم كه تنها طرفي كه در اين جنگ واقعيت را مي‌گويد، ايران است و اخبار منتشره از سوي عراق همواره در نزد خبرنگاران بي‌طرف خارجي، بي‌اعتبار تلقي شده است.» وي افزود: «آنچه ايران قبلاً در مورد اين پيروزي‌ها (عمليات نصر7) اعلام كرده بود، كاملاً واقعيت دارد.»[۱۷]
گزارش- 481
به منظور مقابله با حملات احتمالي شيميايي دشمن، كليه مراكز پدافند شيميايي استان خوزستان به حال آماده‌باش درآمدند. مسئول پي‌گيري "ش.م.ر." استانداري خوزستان با اعلام اين خبر افزود: «در اين زمينه ستادي در محل استانداري تشكيل شد تا در صورت حمله شيميايي دشمن به شهرهاي خوزستان، به ياري مردم بشتابد. همچنين پيشنهاد شد كه آژيرهاي ويژه هشداردهنده‌اي در سطح شهر اهواز نصب تا مردم به هنگام حمله شيميايي دشمن از وقوع آن مطلع شوند.»[۱۸] امروز در خرم‌آباد نيز به منظور بالابردن توان پدافند شيميايي در برابر حملات احتمالي دشمن و كسب آمادگي مردم، مانور شهري "ش.م.هـ." با عنوان "مانور ايثار"، در سه منطقه اين شهر برگزار شد. در اين مانور كه "ستاد كنترل حوادث و رويدادهاي ش.م.هـ." استان لرستان آنرا هدايت مي‌كرد، نيروهاي كميته، سپاه پاسداران انقلاب اسلامي، شهرباني، ژاندارمري، ارتش، هلال احمر، شهرداري و بهداري اين استان شركت داشتند. مانور در سه مرحله انجام گرفت و بمباران شيميايي فرضي، حمل مجروحان، پاك‌سازي آلودگي محيط، مداواي مجروحان، چگونگي كنترل مردم و نظارت بر محيط آلوده، در حضور مردم به نمايش درآمد. به گزارش خبرگزاري جمهوري اسلامي ايران، مانور ايثار، سومين مانور ستاد كنترل حوادث و رويدادهاي ش.م.هـ. استان لرستان از ابتداي سال جاري تاكنون ميباشد.[۱۹]
گزارش- 482
نيروهاي رزمي تخصصي كميته انقلاب اسلامي و داوطلبان مردمي استان خوزستان در قالب كاروان "حماسه‌سازان عاشورا"، امروز صبح پس از شنيدن سخنان نماينده امام در اين نهاد (كميته)، به جبهه‌هاي نبرد اعزام شدند. اين نيروها كه در قالب پنج گردان سازمان‌دهي شده‌اند، به "لشكر 28 روح‌الله" خواهند پيوست.[۲۰] گزارش خبرنگار اطلاعات از اهواز نيز حاكي‌است: «نيروهاي بسيجي استان خوزستان به استعداد دو گردان، پس از بدرقه پرشور مردم اهواز، عازم جبهه‌هاي جنگ شدند. در اين كاروان، نيروهاي بسيجي شهرهاي مختلف استان خوزستان حضور داشتند.»[۲۱] همچنين به‌مناسبت آغاز هفته دولت، دومين كاروان كارمندان ادارات دولتي قم به استعداد يك گردان، جهت گذراندن دوره آموزشي و عزيمت به جبهه‌هاي جنگ، پس از راه‌پيمايي در خيابان‌هاي اصلي اين شهر و ديدار با "آيت‌الله مشكيني"، عازم مراكز آموزشي شدند. آيت‌الله مشكيني در اين ديدار طي سخناني گفت: «دشمنان ما، از جمله امريكا بايد بفهمند كه ايران با 50 ميليون نفوس، 20 ميليون سرباز دارد، آن هم سربازان عاشق الله و پاك‌باخته كه تمام نقشه‌ها و توطئه‌هاي آنها را به خودشان باز خواهند گرداند.»[۲۲]
گزارش- 483
در ادامه كمك‌هاي مردمي به جبهه‌هاي جنگ، جمعي از برادران خيـّر كويتي بيش از سه ميليون و پانصد هزار ريال به جبهه اسلام تقديم كردند. همچنين از كمك‌هاي نقدي نمازگزاران "مسجد قدس" تهران، اهالي "بوانات" استان فارس و از درآمد كلاس‌هاي كنكور و كلاس‌هاي تابستاني گرگان، مبلغ سي ميليون ريال در اختيار ستاد جذب و هدايت كمك‌هاي مردمي قرار گرفت.[۲۳] طرح اعزام "حماسه‌سازان عاشورا"، در ماه محرم اجرا مي‌شود. "علي‌رضا افشار" سخن‌گوي سپاه پاسداران انقلاب اسلامي، با اعلام اين مطلب گفت: «ماه محرم به‌عنوان پيام‌آور حماسه عاشورا، موجد يك حركت گسترده سياسي و عبادي در جامعه اسلامي است و به همين لحاظ يك طرح آموزشي با عنوان "طرح عاشورا" در اين ايام پيش‌بيني شده است.» وي افزود: «بر اساس اين طرح، برنامه آموزش نظامي براي كليه افراد در تمامي سنين آغاز مي‌شود تا بتوانند مانند مانور شهادت، يك اهرم بازدارنده قوي در مقابل دسيسه‌هاي استكبار باشند.»[۲۴]
گزارش- 484
روز يازدهم محرم، "روز تجليل از اسيران و مفقودان" نام‌گذاري شد. ستاد مركزي سپاه در اطلاعيه‌اي اعلام كرد: «به منظور بزرگداشت مقام والاي اسرا و مفقودين جنگ تحميلي و بنا‌به تصويب شوراي عالي دفاع، يازدهم محرم‌الحرام، روز تجليل از اسرا ومفقودين نام‌گذاري شد و شعار اصلي اين روز نيز كلام جاودانه سرور و سالار شهيدان، حضرت امام حسين(ع)، "هيهات منـّاَلذلّه" ميباشد، بدين مفهوم كه در راه رسيدن به اهداف عاليه الهي، همه‌گونه مصيبت و بلا تحمل خواهيم كرد، اما هرگز تن به ذلت و زبوني نخواهيم داد و در همين مسير است كه تحمـّل اسارت و فقدان و فراق بي‌خبري عزيزترين ياران و فرزندان با ايمان، سهل و آسان مي‌شود و به تحقيق، خداوند تعالي بر اين صبر، بصير است.»[۲۵]
گزارش- 485
سمينار يك روزه سپاه پاسداران انقلاب اسلامي به منظور بالا بردن ميزان آمادگي رزمي امت حزب‌الله و رويارويي حسين‌گونه با دشمنان اسلام، با حضور مقام‌هاي بلندپايه كشوري، ائمه جمعه و جماعات استان‌هاي تهران و مركزي و شهرستان قم و فرماندهان پايگاه‌ها و نواحي مقاومت سپاه يكم "ثارالله"، در "پادگان امام حسين (ع)" تهران تشكيل شد. در اين سمينار توجيهي، طرح اعزام حماسه‌سازان عاشورا، تشكيل كميته‌هاي مردمي حمايت از رزمندگان، چگونگي برگزاري مجالس عزاداري در ماه محرم، فجايع مكه و جنگ تبليغاتي خليج‌فارس مورد بحث و بررسي قرار گرفت. رييس جمهور (آيت‌الله خامنهاي) در اين گردهمايي با اشاره به پشتيباني نيروهاي غرب از عراق، گفت: «استقرار نيروهاي امريكايي، انگليسي، و فرانسوي در خليج‌فارس و نقض امنيت منطقه، صراحتاً به معناي طرف‌داري از عراق در جنگ با ايران است.» رييس شوراي عالي دفاع افزودند: «در صورتي‌كه بين ايران و امريكا جنگي در خليج‌فارس درگيرد، ضربات شكننده و قاطع از سوي ايران به نيروهاي امريكايي وارد خواهد شد.» آيت‌الله خامنهاي، نيروهاي نظامي امريكا در خليج‌فارس را "ببري كاغذي" خواندندكه با كبريتي، به خاكستر بدل خواهد شد. رييس جمهور سپس گفتند: «درست است كه امريكا ناو جنگي و موشك‌هاي دوربرد دارد و در يك كلام نسبت به ما برتري تسليحاتي دارد، اما دنيا اين واقعيت را مي‌داند كه منطقه خليج‌فارس، شرايط خاص خود را دارد و قدرت نيروهاي ما در حدي است كه مي‌تواند تمامي اين تسليحات را در لحظه‌اي به آتش بكشد؛ قدرتي كه بخشي از آن را جهان در جريان "مانور شهادت" ديد. در خليج‌فارس تسليحات و امكانات و كثرت و قلّت نيرو نيست كه سرنوشت‌ساز است، در خليج‌فارس، ايمان سرنوشت مي‌سازد. خليج‌فارس محل نمايش ايمان دليرمرداني است كه دل به الله دادند و به انتظار دشمني نشسته‌اند كه دل به كفر و الحاد بسته و به آن تكيه دارد.» رييس شوراي عالي دفاع، جنگ تحميلي را بزرگ‌ترين آزمايش ملت دانستند و افزودند: «اگر چه خاصيت و خصوصيت طبيعي هر انقلابي، تهاجمي بودن آن است، ولي ما تاكنون همواره در برابر هر مسئله‌اي از خود دفاع كرده‌ايم و امروز مي‌رويم روزي را شاهد باشيم كه دشمن به دفاع برخيزد.» وي با تأكيد بر نقش نيروهاي مردمي، درباره پايان جنگ گفتند: «هرگز براي پايان جنگ نمي‌شود زماني را مشخص كرد؛ جنگ يك مقوله پيچيده است كه حل آن نياز به زمان، امكانات و شرايط دارد و وظيفه همگان است كه تمامي امكانات و توان خود را براي اتمام پيروزمندانه جنگ بسيج كنند.» "محسن رضايي" فرمانده كل سپاه پاسداران انقلاب اسلامي نيز در اين گردهمايي ضمن سخناني، با اشاره به حضور ناوگان‌هاي امريكا و انگليس و فرانسه گفت: «در حال حاضر بيش از 60 فروند ناو جنگي كشورهاي بلوك غرب وارد خليج‌فارس شده‌اند، اين تعداد بيش از ناوهاي جنگي در جنگ ويتنام است. اگر ديروز رويارويي با صدام بود، امروز ممكن است با شليك يك گلوله "آر.پي.جي." در خليج‌فارس، با ابرقدرت‌ها برخورد كنيم.» وي تأكيدكرد: «دنيا و خصوصاً غرب با اين همه نيرويي كه وارد منطقه خليج‌فارس كرده است، امسال را سال سرنوشت خود تعيين كرده‌اند.» فرمانده كل سپاه پاسداران در پايان گفت: «رزمندگان دلاور ما در خطوط مقدم جبهه‌هاي حق عليه باطل، انتقام خون شهداي پاك فاجعه مكه را از امپرياليسم و عوامل مرتجع آن خواهند گرفت.»[۲۶]
گزارش- 486
در آستانه هفته دولت، رييس جمهور، نخست‌وزير و اعضاي هيئت دولت با امام ديدار كردند. حضرت امام در اين ديدار، با اشاره به اين كه در همه مشكلاتي كه براي جمهوري اسلامي پيش آوردند و پيش خواهند آورد، جز ذات مقدس او پناهي نداريم، در مورد محرومان و مرفهان، اشكال كردن، حل مشكلات و فاجعه خونين مكه مكرمه فرمودند: «اشخاصي كه خارج ايستاده‌اند و اشكال مي‌كنند از باب اينكه خودشان در گود نيستند. اشكال كردن يك چيزي آسان است، اما حل اشكال مشكل است. خوب، البته اشخاصي كه در خارج نشسته‌اند، مي‌گويند، چرا؟ چه شد؟ چرا نشد؟ چه بايد بشود؟ فلان كار بايد بشود، بايد بكنيد. لكن وارد نيستند، ببينند كه مشكلات چي هست و همه دولت‌ها، همه جهان، به‌استثناي ملت‌هايشان، در صدد محو جمهوري اسلامي هستند، يعني در صدد محو اسلام هستند، در عين حال خداي تبارك و تعالي تأييد كرده است و ما استقامت كرده‌ايم، مقاومت كرده‌ايم و بعدها هم خواهيم كرد، ان‌شاءالله.» حضرت امام با اشاره به فجايع جنگ تحميلي و مقايسه آن با فاجعه مكه، فرمودند: «لكن همه اين بود كه ما كتك مي‌خورديم و مي‌زنيم؛ در جنگ، با صدام هم كه تحميل به ما كردند، ما خيلي از دست داديم، شهيد از دست داديم، خيلي ضرر برديم، لكن ما ضرر برديم. مسئله، مسئله حجاز نيست، مسئله حجاز مسئله‌أي است كه ما باز خواب هستيم، دنيا هم خواب است، كه چه شد. مسئله حجاز، مسئله بزرگ‌ترين مقامات قدس اسلامي و دنيايي شكسته شد. كعبه احترامش پيش ما تنها نيست، پيش مسلم تنها نيست، كعبه را همه ملل محترم مي‌شمارند. شكستن كعبه مسئله‌أي نيست كه بشود از آن همين‌طوري گذشت، اگر ما از مسئله قدس بگذريم، اگر ما از صدام بگذريم، اگر ما از همه كساني كه به ما بدي كردند بگذريم، نمي‌توانيم از مسئله حجاز بگذريم… مكه جايي است كه همه انبياء خدمت‌گزار آن بودند و حالا گرفتار شده. مكه به دست يك دسته اشخاص ملحد كه اصلاً نمي‌فهمند بايد چه بكنند و نمي‌فهميدند و نمي‌دانند چه تحميلي برشان شد. و يك ننگي هست الان براي همه مسلمين دنيا كه مكه محل قدس‌الهي، محلي كه مقدس‌ترين مقامات الهي است، اين‌طور شكسته بشود و مسلمانان نشسته باشند تماشا كنند! مسئله را بايد زنده نگه‌داشت. در ماه محرم تمام كساني كه منبر مي‌روند، واعظ هستند، نوحه‌خوان هستند، تمام دسته‌جات بايد در رأس امورشان اين مسئله قرار داده شود.» امام امت با ا شاره به پيام "ملك فهد" پيش از مراسم حج، فرمودند … : «بهترين دليل بر اينكه اين مسئله، مسئله توطئه بود، همين كيفيت عمل‌شان بود. خودشان اقرار كردند به اين معني، مي‌گويند كه ايرانيان مي‌خواستند بيايند كعبه را آتش بزنند و قم را كعبه قرار دهند! يك همچنين حرف احمقانه، خوب معلوم مي‌شود كه از اول بنا داشتند اين كار را بكنند، به بهانه اينكه ايراني‌ها آمدند كعبه را خراب كنند ما هم مهيا شديم كه راه‌شان را ببنديم. قضيه كشته شدن نيست، قضيه هتك احترام است … كي آنها را "خادم‌الحرمين" قرار داده‌است؟ با چه وجهي اينها اسم مملكت اسلامي را تغيير دادند از اينكه بود، حجاز را ممكلت سعودي قرار دادند؟ مملكت سعودي به چه مناسبت؟ اينها مسائلي است كه همه‌اش بغرنج است و ما نمي‌دانيم كه از اين عار چطور خارج بشويم. من واقعاً در مسائل خيلي تحمل داشته‌ام، در مسائل جنگ، در همه اينها تحمل داشتم، اما اين بي‌تحمل كرده مرا؛ مسئله غير از اين مسائل است. آنچه ما اميدواريم اين است كه خداي تبارك و تعالي با قدرت خودش حل كند مسائل را و اميدواريم خداوند به همه ما توفيق بدهد كه در اين باره بي‌تفاوت نباشيم، در اين ماه محرم بي‌تفاوت نباشند، مسلمين در دنيا بي‌تفاوت نباشند.»[۲۷] "آيت‌الله ابراهيم اميني" نايب رييس مجلس خبرگان كه در گفت‌وگو باخبرگزاري جمهوري اسلامي در قم درباره ابعاد گوناگون حادثه خونين مكه مكرمه سخن مي‌گفت، روند تبلغيات خارج از كشور در مورد افشاي ماهيت حكومت عربستان را بسيار ضعيف ارزيابي كرد و افزود: «ما اصولاً اهميت چنداني براي تبليغات در خارج قائل نيستيم و اين امر باعث شده كه دشمنان انقلاب و اسلام خلاء موجود را به نفع خود و به ضرر ايران پرنمايند و اذهان عموم جهان اسلام را نسبت به وقايعي نظير مكه كاملاً اغفال نمايند.» نايب رييس مجلس خبرگان با تأكيد بر اينكه يك هدف مهم امريكا از ايجاد حوادثي نظير مكه، تيره ساختن بيش از حد روابط ايران و عربستان است، افزود: «مسلماً ايران و عربستان دو كشور بزرگ مسلمان هستند و مسلمين جهان روي اين دو كشور نظر خاصي دارند و حوادث مكه كه با چنين ابعاد هولناك صورت گرفته، يقيناً موردنظر سران اصلي رژيم سعودي نبوده ليكن دست‌هايي در كار بوده است كه شكل مسئله بدين گستردگي باشد تا راه هرگونه تفاهم و اخوت اسلامي از بين برود كه اين امر براي مسلمانان جهان آثار سوئي به همراه دارد.»[۲۸]
گزارش- 487
امروز چهارمين كاروان كشتي‌هاي كويتي تحت حفاظت ناوگان امريكا جهت خروج از خليج‌فارس، به مسير خود ادامه داد. خبرگزاري فرانسه در اين باره گزارش داد: «سه فروند از چهار كشتي كويتي كه از سحرگاه شنبه تحت اسكورت نيروي دريايي امريكا قرار دارند، ابتدا به مدت 12 ساعت در شرق قطر توقف كردند سپس عازم تنگه هرمز شدند. نفت‌كش‌هاي "سي. ايل. سيتي" و "اوشن سيتي" به همراه تانكر گاز "گاس كينگ" در يك‌صد كيلومتري جنوب شرقي بحرين لنگر انداختند و ناوهاي "ويوز" و "كلارينگ" از آنها مراقبت مي‌كنند. در اين حال، نفت‌كش "بريجتون" كه جزو اين كاروان بود، به راه خود به‌طرف جنوب ادامه داد. ناو هلي‌كوپتربر "گوادال كانال" نيز كه حامل هلي‌كوپترهاي ضدمين "سي استاليون" است، در 50 كيلومتري سواحل دوبي قرار دارد.»[۲۹]
گزارش- 488
اهداف، سياست‌ها و عملكرد امريكا در خليج‌فارس از ديدگاه‌هاي گوناگوني مورد بررسي صاحب‌نظران قرار مي‌گيرد: كارشناسان امور نظامي آنرا با توجه به ضعف‌ها و توانايي‌هاي دو طرف (ايران و امريكا) ارزيابي مي‌كنند و سياست‌مداران در سطح منطقهاي و جهاني به آن توجه دارند. خبرگزاري رويتر درباره نقاط ضعف امريكا در خليج‌فارس، گزارش داد: «موانعي كه ناوگان كشتي‌هاي جنگي امريكا در منطقه جنگي خليج‌فارس با آن روبه‌رو شده‌اند بيانگر يك مشكل بزرگ‌تر ميباشد و آن اينكه پرزيدنت ريگان ممكن است يك ناوگان اشتباه را براي يك جنگ اشتباه تدارك ديده باشد. تهيه 600 فروند ناو جنگي براي نيروي دريايي امريكا تاكنون 484 ميليارد دلار هزينه در برداشته است. كاخ سفيد امريكا مي‌گويد ناوگان دريايي اين كشور كاملاً آماده مقابله با هرگونه بحران در نقاط مختلف جهان است و مي‌تواند از عهده تعهد خود در مورد تأمين امنيت كشتيراني در منطقه جنگ ايران و عراق، برآيد.» اين خبرگزاري افزود: «اما در خليج‌فارس مين‌گذاري شده ـ جايي كه نيروي دريايي امريكا در صدد حفاظت از 11 فروند نفت‌كش كويتي داراي پرچم امريكا ميباشد ـ كمياب بودن مين‌روب‌ها سبب شده است رزم‌ناوهاي امريكايي جهت حفاظت از خود، به‌صورت تحقيرآميزي در پشت نفت‌كش‌هاي غيرنظامي پناه بگيرند! هرچند مقامات پنتاگون مدعي هستند نفت‌كش‌ها مي‌توانند در مقابل انفجار برخي مين‌ها كه قادر به غرق كردن رزم‌ناوها هستند، مقاومت كنند، ولي در نظر كارشناسان نظامي، نيروي دريايي امريكا به‌طرز خطرناكي در زمينه قابليت مين‌گذاري تعرضي به جنگ زيردريايي‌ها، كشتي‌هاي تداركاتي و رزم‌ناوهاي اسكورت‌كننده كاروان، ضعيف است.»[۳۰] روزنامه "هرالدتريبون" با اشاره به ويژگي‌هاي انقلابي جمهوري اسلامي ايران، از استراتژي امريكا در خليج‌فارس انتقاد كرد و سياست صبر و شكيبايي را براي اين كشور (امريكا) "بهترين راه" دانست. هرالدتريبون با اشاره به جنگ ويتنام و اينكه سرخوردگي از جنگ، در امريكا ناشي از تأسف و پريشاني عميق از ويراني و كشتار بود، نه ضعف قدرت نظامي امريكا، نوشت: «اكنون دولت امريكا فهرستي از اهداف بالقوه در ايران را براي اقدامات تلافي‌جويانه در دست دارد. از قرار اطلاع، اين اهداف با توجه به حداقل خسارات جاني، چه از بين امريكاييان و چه ايرانيان، انتخاب شده است و حملات عليه اين هدف‌ها، "ضربه‌هاي جراحي" نام گرفته است، زيرا قربانيان اندكي به بار مي‌آورد و ايران را از طريق تردستي‌هاي تكنولوژيك مجازات خواهد كرد بي‌آن‌كه دست‌هاي امريكا به جنايت و خون‌ريزي آلوده گردد. ليكن اين شيوه جنگيدن عليه كشوري كه شمار تلفات جاني آن ظرف هفت سال گذشته بيش از جمع تلفات امريكا در جنگ جهاني دوم و جنگ ويتنام بوده است، چه حاصلي خواهد داشت؟ در حال حاضر، سياست‌مداران امريكا با مسائل عمده‌اي درباره كاربرد نيروهاي نظامي آن كشور و درباره ماهيت پايدار انقلاب ايران روبه‌رو هستند؛ انقلابي كه پيش‌بيني مي‌شود همچنان از خصلت ضدامريكايي برخوردار باشد. راه‌ها و چاره‌انديشي‌ها بيش از هر چيز مستلزم صبر و شكيبايي و استقامت است. نخست آن‌كه شايسته است امريكا حتي‌الامكان بكوشد از طريق كشورهاي ثالث نظير تركيه، پاكستان، ژاپن و آلمان غربي به تماس محدود خود با ايراني‌ها ادامه دهد؛ دوم آن‌كه سزاوار است امريكا در خليج‌فارس حضور اندك و غيرچشمگير داشته باشد. با توجه به محدوديت‌هاي نظامي فوق، يك قدرت‌نمايي نظامي نه تنها به عنوان يك تدبير اجحاف‌آميز بي‌فايده است، بلكه ايران را بيش از پيش منزوي‌كرده و ماهيت ستيزه‌جويانه آن كشور را تشديد خواهدكرد و احتمالاً ايران را به اردوگاه شوروي سوق خواهدداد. البته منظور اين نيست كه امريكا هرگز به موضع‌گيري نظامي عليه ايران دست نزند، ليكن زمان آن فرا نرسيده است و شرايطي كه عدم پرداخت تاوان سنگيني را براي قدرت‌نمايي نظامي تضمين كند، وجود ندارد. سياست‌مداران امريكايي بايد درك‌كنند اگر چه مذاكره و يا روابط سازنده با ايران غيرممكن يا لااقل فوق‌العاده مشكل است، ولي راه چاره، درگيري و مقابله نيست؛ يك سياست توأم با صبر و شكيبايي و بي‌طرفي ممكن‌است از لحاظ سياسي به مذاق دولت ريگان و دولت بعدي خوش نيايد، ليكن بهترين راهي است كه امريكا بايد آنرا انتخاب كند.»[۳۱] «با وجود اختلافات شديد ميان ايران و امريكا، نشانه‌هايي در دست هست كه نشان مي‌دهد دو كشور تمايلي به درگيري ندارند.» راديو بي.بي.سي. با ذكر اين مطلب هفته‌نامه "آبزرور"، افزود: «علي‌رغم اينكه ايران مي‌خواهد از آب‌هاي ساحلي خود در خليج‌فارس دفاع كند و تمايل به عادي شدن روابط با جهان خارج احساس مي‌شود اما يكي از مشكلات ايران اين است كه ممكن است سپاه پاسداران خودسرانه عمل كرده و باعث درگيري شود. هرچند دولت ريگان مي‌خواهد در كنار دوستان عربش بايستد، ولي در امريكا اين احساس مجدداً زنده شده كه امريكا نبايد در جنگ جانب كسي را بگيرد و در واقع، ايران مهم‌تر از عراق است كه نبايد گذاشت به سوي شوروي برود. كاملاً محسوس است كه هم ايران و هم امريكا خواستار فروكش كردن بحران هستند.»[۳۲]
گزارش- 489
دكتر "محمد جواد لاريجاني" معاون وزير خارجه ايران كه براي شركت در كنفرانس "خلع سلاح و توسعه" به نيويورك سفر كرده است، در يك بحث تلويزيوني غيرمستقيم با "ريچارد مورفي" معاون وزير خارجه امريكا، شركت كرد. حضور نظامي امريكا در منطقه خليج‌فارس، راه‌هاي ايجاد آرامش و امنيت در منطقه، شرايط ايران براي پايان جنگ و احتمال كمك به آزادي گروگان‌هاي غربي، موضوعات مهم اين مناظره تلويزيوني بود. لاريجاني درباره آتش‌بس موقت در هفته‌هاي اخير گفت: «اين آتش‌بس به هيچ‌وجه نتيجه افزايش نيروي امريكا در منطقه نبوده، بلكه صرفاً ناشي از عدم حمله عراق به كشتي‌ها بود.» وي تأييد كرد كه توقف حملات عراق به كشتيراني در خليج‌فارس، ناشي از فشار سياسي امريكا بر دولت بغداد ميباشد و آنرا يك اقدام مثبت دانست و افزود: «ما در واقع سه ماه پيش درخواست كرديم كه اگر امريكا از بازي سياسي و نظامي يا هر چيز ديگري براي جلوگيري از حملات عراق به كشتي‌ها در خليج‌فارس استفاده كند، در آن صورت هيچ‌گونه دردسر و خطري در خليج‌فارس وجود نخواهد داشت.» لاريجاني در پاسخ به اين پرسش كه آيا ايران حاضر است با ديگر كشورها جهت پاك‌سازي تمامي مين‌ها در خليج‌فارس و درياي عمان همكاري كند؟ گفت: «حتماً. حتي اگر ديگر كشورها در عمليات مين‌يابي شركت نكنند، ايران خود به تنهايي بيش‌ترين تلاش را براي پاك‌سازي سراسر خليج‌فارس مبذول خواهد داشت، زيرا حفظ امنيت خليج‌فارس و كشتيراني در منطقه براي ما امري بسيار حياتي است.» وي در پاسخ به اين كه آيا ايران حاضر به كمك براي آزادي گروگان‌ها در لبنان است؟ ضمن تأكيد برآمادگي ايران براي كمك به آزادي گروگان‌هاي غربي از جمله گروگان‌هاي امريكايي در لبنان بدون هيچ‌گونه قيد وشرطي، گفت: « ما در قبال اين كمك چيزي مطالبه نمي‌كنيم، زيرا ما فقط يك واسطه هستيم و با استفاده از نفوذ خود در ميان شخصيت‌ها و گروه‌هاي مختلف در لبنان، براي آزادي گروگان‌ها ميانجي‌گري مي‌كنيم.»[۳۳] معاون امور بين‌المللي وزارت خارجه ايران در اين گفت‌وگوي تلويزيوني اعلام كرد: «ايران قطع‌نامه اخير شوراي امنيت سازمان ملل متحد در رابطه با جنگ عراق عليه ايران را نمي‌پذيرد، اما آماده است با هر تلاشي كه هدف آن تأمين صلح در منطقه باشد، همكاري كند. قطع‌نامه اخير شوراي امنيت يك قطع‌نامه ناخوشايند است، زيرا هنوز جوهر آن خشك نشده، عراق حملات خود را عليه اهداف زميني در ايران افزايش داده و امريكا هم ناوگان خود را به منطقه اعزام كرده است!»[۳۴] لاريجاني در اين برنامه تلويزيوني مهم‌ترين شرط ايران براي پايان جنگ تحميلي را سرنگوني دولت بعث عراق اعلام كرد و افزود: «براي ما تفاوتي نمي‌كند كه چه دولتي جايگزين دولت فعلي عراق گردد و ما حق خود را مي‌خواهيم و آن اين است كه اين دولت عليه ما تجاوز كرده و بايد به خاطر تجاوزش مسئول شناخته شود.»[۳۵] معاون وزير امورخارجه امريكا (ريچارد مورفي) ـ طرف ديگر اين مناظره تلويزيوني غيرمستقيم ـ در پاسخ به اظهارات آقاي لاريجاني، با اشاره به موضع ايران در مورد قطع‌نامه شوراي امنيت، گفت: «اين يك پاسخ منفي است، اما ما يك بار هم نشينديم كه گفته شود ايران قطع‌نامه سازمان ملل را شديداً رد خواهد كرد.» وي افزود: «زمان آن فرا رسيده است كه روي يك قطع‌نامه ديگر كه به قطع‌نامه 598 قابليت اجرايي دهد، كار بكنيم. ما در حال حاضر در شوراي امنيت سرگرم گفت‌وگو پيرامون قطع‌نامه دوم هستيم و من معتقدم كه براي يك توافق، دورنماهاي خوبي وجود دارد.»[۳۶] مورفي سپس گفت: «امريكا معتقد نيست كه جنگ ايران و عراق تا مدت بسيار طولاني ادامه خواهد داشت، ولي كشتي‌هاي جنگي خود را تا زماني كه حفاظت از منابع حياتي امريكا ضروري باشد، در خليج‌فارس نگه خواهد داشت و تعهد به حفاظت نفت‌كش‌هاي كويتي تا زماني كه لازم باشد، ادامه خواهد يافت.» وي افزود: «جنگ هفت ساله سبب خسارت‌هاي جاني و مالي بسياري شده و من فكر مي‌كنم كه حدي وجود دارد و اميدوارم ديپلمات‌هاي ايراني كه در هفته‌جاري به سازمان ملل مي‌روند، تصميم دولت خود را بر پاي‌بندي به قطع‌نامه شوراي امنيت، مشتمل بر آتش‌بس در جنگ را اعلام كنند. اميدواري امريكا مبتني بر اظهارات توأم با نرمش بيش‌تر تهران در هفته‌هاي اخير و نيز بروز خستگي‌هاي احتمالي بين مبارزين ايراني است. امريكا حضور خود در خليج‌فارس را از شش كشتي به چهل كشتي رسانده است. علت، آن است كه مين‌گذاري اخير در خليج‌فارس توسط ايران، خطرات عليه منافع امريكا را افزايش داده است. منافع امريكا مشتمل بر تضمين تأمين ثبات صدور نفت براي غرب، حمايت از دولت‌هاي عرب ميانه‌رو در منطقه و جلوگيري از تسلط شوروي بر اين منطقه استراتژيك از جهان است.» از مورفي سؤال شد كه اگر تلفات عمده‌اي مانند كشته شدن بيش از دو تيپ نظامي امريكا در لبنان روي بدهد، آيا امريكا از منطقه خليج‌فارس بيرون خواهد رفت يا خير؟ وي پاسخ داد: «به‌نظر من منافع ما در خليج‌فارس از اهميت عمده و متفاوتي برخوردار است. زماني كه ريگان براي اولين‌بار دستور عمليات اسكورت كشتي را داد، دولت امريكا گمان مي‌كرد اين كار صرفاً با افزايش متوسط حضور نيروهاي دريايي در خليج‌فارس ميسر است.»[۳۷]
گزارش- 490
امروز اجلاس فوق‌العاده وزيران امورخارجه كشورهاي عضو اتحاديه عرب با شركت نمايندگان 21 عضو اين اتحاديه در تونس افتتاح شد. به گزارش خبرگزاري فرانسه، اين اجلاس به درخواست تونس و به منظور اتخاذ يك موضع واحد در مورد جنگ ايران و عراق و بحران خليج‌فارس تشكيل شده است و رياست آن بر عهده "سعود الفصيل" وزير امورخارجه عربستان است. خبرگزاري فرانسه در ادامه اين خبر افزود: «وزير خارجه عربستان به‌عنوان اولين سخن‌ران اجلاس، ضمن انتقاد شديد از ايران، آنرا متهم كرد كه امنيت تمامي كشورهاي خليج‌فارس را به خطر انداخته و در خليج‌فارس مين‌گذاري مي‌كند. وي مسئوليت دخالت كشورهاي خارجي در منطقه را متوجه ايران دانست… و از كشورهاي عرب خواست يك موضع توأم با همبستگي اتخاذ كنند و قطع‌نامه‌اي تصويب كنند كه پاسخ‌گوي خطر عمده‌اي باشد كه جهان عرب به‌خاطر پافشاري ايران براي ايجاد بي‌ثباتي در كشورهاي همسايه‌اش و در تمامي منطقه خليج[فارس] با آن روبه‌‌روست. همچنين وزير امورخارجه سعودي از اعضاي دائمي شوراي امنيت خواست تا قطع‌نامه خود را در اعمال مجازات عليه كشور متخاصم آشتي‌ناپذير، به اجرا درآورند.»[۳۸] گزارش ديگري حاكي است كه دبيركل اتحاديه عرب نيز در سخنان خود تهديدهاي ايران عليه كويت را محكوم كرد و وزيران خارجه عرب را به تصويب طرحي متحد در چارچوب اقدام دسته‌جمعي اعراب جهت پايان دادن به جنگ خليج‌فارس از طريق صلح‌آميز، دعوت كرد.[۳۹] در نخستين دور مذاكرات غيرعلني وزيران خارجه اتحاديه عرب كه امروز در تونس به پايان رسيد، سرپرستان 13 هيئت شركت‌كننده سخن‌راني كردند. آنها بيش‌تر بر خطرهاي ناشي از ادامه جنگ خليج‌فارس براي جهان عرب تأكيد داشتند و برخي از آنها از جمله ليبي و كويت نيز خواستار برگزاري اجلاس فوق‌العاده سران عرب شدند.[۴۰]
گزارش- 491
خبرگزاري فرانسه از تونس به‌نقل از يك مقام سياسي گزارش داد: «شركت كنندگان در اين اجلاس (وزيران خارجه اتحاديه عرب)، قرار است. به ايران عليه هرگونه گسترش جنگ هشدار داده و از شوراي امنيت سازمان ملل متحد بخواهند تا اقدامات لازم را براي جلوگيري از وارد آمدن زيان از سوي كشوري كه سرسختي مي‌كند، به‌عمل آورد.»[۴۱] در ادامه اين گزارش، درباره موضع اردن در اين اجلاس آمده است: «اردن طرف‌دار يك موضع قاطع و روشن كشورهاي عربي در مورد خليج‌فارس است. به اعتقاد اين كشور، اوضاع در خليج‌فارس به آن درجه از وخامت رسيده است كه كشورهاي عربي نبايد هيچ‌گونه ترديدي را تحمل كنند. در اين حال، دمشق متحد ايران است و در جنگ اين كشور عليه عراق، از ايران حمايت مي‌كند. اردن معتقد است برگزاري يك اجلاس با شركت كشورهاي عربي، مستلزم حداقل تفاهم ممكن ميان سوريه و عراق است.»[۴۲] راديو دمشق نيز در برنامه‌اي به همين مناسبت، گفت: «اگر عراقي‌ها واقعاً نگران مصالح ملّي اعراب بودند، هيچ‌گاه جنگي را عليه يكي از دوستان اعراب آغاز نكرده و از امريكا نيز درخواست حمايت نمي‌كردند.»[۴۳] اين راديو افزود: «تنها، خروج تمامي ناوگان‌هاي خارجي از خليج‌فارس ـ يعني امري كه توسط شوروي نيز تأييد شده است ـ مي‌تواند بازگشت امنيت به اين منطقه را موجب شود.»[۴۴] روزنامه كويتي "السياسه" نيز هم‌زمان با برگزاري اجلاس وزيران خارجه اتحاديه عرب، در يك مقاله تحريك‌آميز نوشت: «كشورهاي بزرگ تصميم دارند در صورت امتناع ايران از پذيرفتن قطع‌نامه شوراي امنيت، بلافاصله سرزمين ايران را تجزيه نمايند؛ بدين صورت كه نخست: مناطق شمال شرقي ايران، هم‌مرز با افغانستان، تحت نفوذ شوروي خواهد بود، به‌طوري‌كه عدم تعرض به پاسگاه‌هاي مرزي افغانستان از جانب ايران تضمين گردد. دوم:تحريك نيروهاي عرب در اهواز كه ايران آنرا خوزستان مي‌نامد… گزارشات در اين زمينه حاكي است كه تماس‌هايي ميان كشورهاي بزرگ و برخي از رهبران عرب در اهواز در مورد انجام تلاش‌هايي در جهت تحقق قطع‌نامه خودمختاري و استقلال برپايه ملي‌گرايي به دليل تضاد دو قوميـّت عربي و فارسي و سركوب اين قوميت از سوي ايران صورت گرفته‌است. سوم: تقويت كُردهاي ايران در مناطق شمال غربي هم‌مرز با تركيه و تجهيز آنان با پول و سلاح در جهت تحقق قطع‌نامه استقلال و خودمختاري. چهارم: مناطق مركزي ايران نصيب "رضا پهلوي" فرزند ارشد شاه (معدوم) و هواداران ميانه‌رو او خواهد بود. براساس توافق كشورهاي بزرگ، عمليات تبليغ در مورد فعاليت‌هاي‌شان همراه با چاپ تصاوير در صدر صفحات نشريات كشورهاي غربي و نيز تقويت فعاليت‌هاي‌شان در جهت تحقق قطع‌نامه عوامل پيروزي، آغاز گرديده است. پنجم: پنج كشور بزرگ دريافتند كه اقدامات افراطي جاري در ايران نه تنها عليه كشورهاي حوزه خليج‌فارس است، بلكه متوجه ساير كشورهاي جهان نيز ميباشد، لذا تجزيه ايران، اقدامات مذكور و عكس‌العمل‌ها و اثرات منفي آنرا نيز نقش برآب خواهد كرد.»[۴۵]
منابع و مآخذ روزشمار 1366/06/01
- ↑ سند شماره 226165، مركز مطالعات و تحقيقات جنگ، 4/6/1366، ص7؛ و ـ سند شماره 97408 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: از دفتر نمايندگي حضرت امام در سپاه ششم امام صادق (ع) ـ دفتر سياسي، به دفتر نمايندگي امام در سپاه مركز، 4/6/1366.
- ↑ خبرگزاري جمهوري اسلامي، "گزارش‌هاي ويژه"، نشريه شماره 160، 5/6/1366، ص2، تهران ـ خبرگزاري جمهوري اسلامي، 4/6/1366.
- ↑ پيشين.
- ↑ مأخذ 1، رديف اول، ص7.
- ↑ خبرگزاري جمهوري اسلامي، "گزارش‌هاي ويژه"، نشريه شماره 158، 3/6/1366، صص4ـ3، خرم‌آباد ـ خبرگزاري جمهوري اسلامي، 2/6/1366.
- ↑ خبرگزاري جمهوري اسلامي، "گزارش‌هاي ويژه"، نشريه شماره 157، 2/6/1366، ص10، تهران ـ خبرگزاري جمهوري اسلامي، 1/6/1366.
- ↑ مأخذ 5،.
- ↑ مأخذ 6، ص10، تبريز ـ خبرگزاري جمهوري اسلامي، 1/6/1366.
- ↑ مأخذ 6، صص10ـ7، اروميه ـ خبرگزاري جمهوري اسلامي، 1/6/1366.
- ↑ مأخذ 6، صص10ـ7، اروميه ـ خبرگزاري جمهوري اسلامي، 1/6/1366.
- ↑ مأخذ 6، ص13، به نقل از راديو بي.بي.سي، 1/6/1366.
- ↑ مأخذ 5،ص15، منامه ـ خبرگزاري فرانسه، 2/6/1366.
- ↑ مأخذ 2، ص21، اروميه ـ خبرگزاري جمهوري اسلامي، 4/6/1366
- ↑ سند شماره 46082 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: از قرارگاه حمزه سيدالشهدا(ع) ـ دفتر نمايندگي امام (دفتر سياسي)، به ستاد مركزي ـ دفتر نمايندگي امام (دفتر سياسي)، 5/6/1366.
- ↑ سند شماره 46084 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش روزانه، قرارگاه حمزه سيدالشهداء(ع) ـ اطلاعات، به ستاد مركزي سپاه پاسداران، 5/6/1366.
- ↑ خبرگزاري جمهوري اسلامي، "گزارش‌هاي ويژه"، نشريه شماره 159، 4/6/1366، ص10، باختران ـ خبرگزاري جمهوري اسلامي، 3/6/1366.
- ↑ روزنامه اطلاعات، 2/6/1366، ص14.
- ↑ مأخذ 6، ص6، اهواز ـ خبرگزاري جمهوري اسلامي، 1/6/1366.
- ↑ مأخذ 21.
- ↑ روزنامه اطلاعات، 2/6/1366، ص14.
- ↑ مأخذ 17.
- ↑ روزنامه جمهوري اسلامي، 1/6/1366، ص2.
- ↑ مأخذ 17.
- ↑ روزنامه كيهان، 1/6/1366، ص3.
- ↑ سند شماره 097403 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: از ستاد كل مركزي سپاه كشوري، واحد تبليغات و انتشارات، 1/6/1366.
- ↑ مأخذ 17، ص3.
- ↑ روزنامه اطلاعات، 1/6/1366، ص2.
- ↑ مأخذ 6، صص29ـ28، قم ـ خبرگزاري جمهوري اسلامي، 1/6/1366.
- ↑ مأخذ 6، صص29ـ28، قم ـ خبرگزاري جمهوري اسلامي، 1/6/1366.
- ↑ مأخذ 6، صص39ـ38، واشنگتن ـ خبرگزاري رويتر، 1/6/1366.
- ↑ ادراه كل مطبوعاتي و رسانه‌هاي خارجي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، بررسي مطبوعات جهان، شماره 1263، 28/6/1366، ص25ـ24، نشريه "هرالدتريبون"، چاپ پاريس.
- ↑ مأخذ 6، ص34، راديو بي.بي.سي، هفته‌نامه "آبزرور"، 1/6/1366.
- ↑ مأخذ 5، صص54ـ53، واشنگتن ـ خبرگزاري جمهوري اسلامي، 2/6/1366.
- ↑ روزنامه اطلاعات، 3/6/1366، ص آخر.
- ↑ مأخذ 5، ص53، واشنگتن ـ خبرگزاري جمهوري اسلامي، 2/6/1366.
- ↑ مأخذ 5، ص6، واشنگتن‌ـ خبرگزاري فرانسه، 2/6/1366.
- ↑ مأخذ 5، صص8ـ7، واشنگتن ـ خبرگزاري رويتر، 1/6/1366.
- ↑ مأخذ 5، صص34ـ33، تونس ـ خبرگزاري فرانسه، 2/6/1366.
- ↑ مأخذ 6، صص39ـ38، واشنگتن ـ خبرگزاري رويتر، 1/6/1366.
- ↑ مأخذ 17، ص آخر.
- ↑ مأخذ 6، ص43، تهران ـ خبرگزاري جمهوري اسلامي، 1/6/1366.
- ↑ مأخذ 6، ص42، امان ـ خبرگزاري فرانسه، 1/6/1366.
- ↑ روزنامه اطلاعات، 1/6/1366، ص آخر.دمشق ـ خبرگزاري فرانسه.
- ↑ پيشين.
- ↑ اداره كل مطبوعات و رسانه‌هاي خارجي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، بررسي مطبوعات جهان، نشريه شماره 1261، 24/6/1366، صص11ـ10، به نقل از روزنامه "السياسه"، چاپ كويت، 1/6/1366.